By: masOn

S4 Bol, toplina i hladnoa anterolateralni osjetni sustav

- koni termoreceptori biljee i trenutnu temperaturu i promjene u temperaturi, statika i dinamika komponenta njihove signalizacija - reagiraju na promjenu u temperaturi od 0,1 C - svi termoreceptori su slobodni zavreci A-vlakana ili C-vlakana - vrste termoreceptora a) hladna A-vlakna maksimalno aktivirana pri temperaturama niim od normalne ( norm. je 35C, aktivni pri 25-27C ) - b) topla C-vlakna aktivna pri temperaturi veoj od 30C, najjae aktivni pri temperaturi od 39-40 C * temperaturu preko 45C osjetimo kao bol a ne kao toplinu, pa su inaktivirana topla vlakna, a aktivirana su polimodalna nociceptivna C-vlakna * pri 30-35C podjednako su aktivna i hladna i topla termoreceptivna vlakna - vrste boli 1) otra, 'brza povrinska' bol tono lokalizirana, brzo prolazi, nazivamo ju i 'prvom' boli; prenose ju A-vlakna - 2) area, 'spora povrinska' bol slabije lokalizirana, due traje i lako izaziva srano-krvoilne i disajne reflekse; prenose ju C-vlakna - 3) duboka visceralna bol iz dubokih struktura, vana jer obino ukazuje na nekakav poremeaj u radu unutarnjih organa - nociceptori receptori koji reagiraju na kodljive podraaje, imaju visok prag aktivacije, pa se aktiviraju samo kada je podraaj jasno opasan - slaba adaptacija sve snanije reagiraju na sve snanije podraaje dugotrajna bol, dakle bol nije posljedica presnanog podraivanja obinih receptora, ve posljedica podraivanja specifinih nociceptora - vrste nociceptora a) mehaniki slobodni zavreci prim. aferentnih A-vlakana, koja su tanka i mijelinizirana; aktivacija dovodi do otre, brze boli - b) polimodalni slobodni zavreci C-vlakana, koja su nemijelinizirana; reagiraju na razne snane kemijske, mehanike ili termike podraaje * miinu bol prenose tanka A-vlakna i C-vlakna i aferentna vlakna oko krvnih ila, a zglobnu bol prenose aferentna vlakna iz veziva i oko krvnih ila oko zgloba - hyperalgesia bolna preosjetljivost, nastaje nakon oteenja tkiva zbog smanjenog praga aktivacije nociceptora u tom tkivu - aksonski refleks polimodalni nociceptori vazodilatiraju krvne ile u okolici ozljede - tijekom ozljede ili upale otputaju se signalne molekule ( histamin, prostaglandini,

www.perpetuum-lab.com.hr

By: masOn bradikinin, kalijevi ioni ) koji sniuju prag nociceptora ili ih izravno aktiviraju, te tako uzrokuju vazodilataciju okolnih krvnih ila - anestezija prekidanje voenja akc. potencijala kroz periferni ivac; prvo se prekine voenje kroz tanka vlakna ( za osjet boli, temperature, funkcija -motoneurona ), a zatim uz vie anestetika zamiru deblja vlakna ( za osjete dodira, pritiska i vibracije, funkciju -motoneurona ) - put osjeta boli i temperature primarna nocicepcijska ( NC ) vlakna zavre na sekundarnim osjetnim neuronima i interneuronima u nekoliko Redexovih slojeva - A i C-vlakna se nakon ulaska u medullu spinalis dijele na uzlaznu i silaznu granu, ije kolaterale zavre na neuronima dorzalnog roga u I, II i V Redexovom sloju - sekundarni neuroni u I. sloju mogu biti ili specifino nocicepcijski projekcijski neuroni ( primaju samo NC A i C-vlakna ) ili WDR-neuroni ( primaju i NC A i Cvlakna i mehanoreceptorna A i A-vlakna ) - glavni neurotransmiter primarnih aferentnih NC vlakana je glutamat, ali sadre i brojne neuropeptide, od kojih je najvanija tvar P - glutamat uzrokuje brzi EPSP, a tvar P spori EPSP - anterolateralni sustav za prijenos osjeta boli i temperature sastavljen od 4 uzlazna puta - 1) tractus spinothalamicus lateralis od sekundarnih neurona I i IV-VIII sloja, zavrava u VPL jezgri talamusa ( nucleus ventralis posterior lateralis ) - 2) tractus spinoreticularis od neurona VII i VIII sloja, bilateralan ( ima i ukriena i istostrana vlakna ) , zavrava u retikularnoj formaciji modanog debla - 3) tractus spinomesencephalicus od neurona I i V sloja do sredinje sive tvari i RF mezencefalona te dubokih slojeva gornjih kolikula - 4) tractus spinocervicalis od nekih neurona III i IV sloja do nucleus cervicalis lateralis u modinskim segmentima C1-C4, od te jezgre idu novi aksoni koji kriaju stranu i kroz medijalni lemniskus ulaze do jezgara mezencefalona i do talamusa - u talamusu NC vlakna ovih puteva zavre u dvije skupine jezgara : - 1) medijalna skupina IL jezgre ( RF! ), nucleus centralis lateralis; primaju NC informacije iz VI - VIII Redexovog sloja - 2) lateralna skupina ope somatosenzibilne jezgre VPL sklopa, primaju NC informacije iz I i V sloja * osjet boli i temperature iz podruja lica prenose pseudounipolarni osjetni neuroni gangliona semilunare trigeminusa, i centralni nastavci tih neurona kroz portio major ulaze u pons, silaze prema medulli spinalis kao tractus spinalis n.trigemini i zavre na kaudalnom dijelu nucleus spinalis n. trigemini u medulli oblongati * u spinalnoj jezgri trigeminusa zavre i malobrojna A i C-vlakna facijalisa, glosofaringeusa i vagusa koja prenose osjet boli i temperature iz koe oko uha i iz sluznice usne upljine - teorija 'nadziranog ulaza' prijenos osjeta boli modulira se na razini spinalnog segmenta promjenom ravnotee aktivnosti NC vlakana i ostalih aferentnih vlakana - mijenja se ravnotea aktivnosti na razini dorzalnog roga medulle spinalis - bitna je interakcija 4 skupine neurona C-vlakana, A i A-vlakana ( koja su mehanoreceptorna, ne NC ), sekundarnih neurona u dorzalnom rogu, te inhibicijskih interneurona dorzalnog roga

www.perpetuum-lab.com.hr

By: masOn - inhibicijski interneuroni koriste endogeni opijoid encefalin kao neurotransmiter, ovakvi interneuroni inhibiraju sekundarne neurone u dorz. rogu i priguuju osjet boli, tj. djeluju kao endogeni analgetik - A-vlakna ekscitiraju, a C-vlakna ( i vjerovatno A ) ekscitiraju ove interneurone nocicepcijska C-vlakna izravno i neizravno pojaaju prijenos osjeta boli tako da ekscitiraju sekund. projekcijski neuron ili pak inhibiraju inhibicijske interneurone A-vlakna ekscitiraju inhibicijski interneuron smanjuju bol - dakle, aktivacijom mehanoreceptornih ( MC ) A-vlakana dok su aktivna nocicepcijska C-vlakna moemo aktivirati inhibicijski interneuron i smanjiti osjet boli percepcija boli ovisi o razini aktivnosti NC i MC vlakana - modulacija prijenosa osjeta boli silaznih putevima silazni sustav endogene analgezije ima 3 komponente 1) neuroni periakveduktalne sive tvari mezencefalona koji ekscitiraju neurone RF modanog debla ( rafe jezgre! ) - 2) silazni putevi rafe jezgara, RF i monoaminskih jezgara modanog debla koji inhibiraju NC neurone dorzalnog roga - 3) lokalni neuronski krugovi dorzalnog roga koji moduliraju prijenos osjeta boli, a pod nadzorom silaznih puteva - endogeni opijoidi ne djeluju na nociceptore, ve na strukture silaznog sustava analgezije - najpoznatiji je morfij, sastojak opijuma - opijoidni peptidi mozga : - 1) encefalini ( Met- i Leu-encefalin ), nastaju proteolizom proencefalina - 2) endorfini ( -endorfin ), nastaju proteolizom proopiomelanokortina - 3) dinorfini nastaju proteolizom prodinorfina - svi djeluju analgetski, ali encefalini i endorfini su jai od dinorfina - djeluju preko opijatnih receptora ( mju ), ( delta ) i ( kapa ), svi su receptori iroko rasprostranjeni po CNS-u - modulacija silaznim putevima ukljuuje : - a) presinaptiku inhibiciju primarnih vlakana - b) postsinaptiku inhibiciju sekundarnih neurona dorzalnog roga - c) ekscitaciju / inhibiciju raznih interneurona dorzalnog roga - dakle, opijati i opijoidni peptidi inhibiraju presinaptiki ( koe egzocitozu Glu, tvari P i drugih neurotransmitera iz prim. NC vlakana u dorz. rogu) te postsinaptiki ( koe aktivnost sekund. projekcijskih spinotalamikih neurona dorz. roga )

www.perpetuum-lab.com.hr