ULUDA NVERSTES MHENDSLK-MMARLIK FAKLTES MAKNA MHENDSL BLM GENEL MAKNE LABORATUARI

STRAN GAUGE (UZAMA LER) YARDIMI LE GERLME LLMES

DENEY GRUBU: RENC NO, AD -SOYAD: TESLM TARH: DENEY YAPTIRAN RETM ELEMANI:

STRAIN GAUGE (UZAMA LER) YARDIMI LE GERLME LLMES Do. Dr. Reat zcan GENEL: Uzama lerler makine paralarnn yzeylerinde oluan ekil deitirmeleri (strain) lmek iin kullanlan cihazlardr. Uzama lerler, kesiti ok kk iletken bir telin ok ince bir erit zerine tekrarl sarmlar eklinde yerletirilmesinden oluur. Uzama lerler zerine yaptrlan para ile birlikte deformasyona urarlar. Bu srada uzama lerler zerindeki tellerin ap da deiir. ap deien tellerin dirence de deierek zerinden geen akmn voltajn deitirir. Bu voltaj deiimi llerek tellerdeki ve dolaysyla zerine yaptrlan paradaki ekil deiimi llm olur. Daha sonra elastisite teorisinin bilinen denklemleri kullanlarak llen ekil deiimi gerilmeye dntrlr. AMA: Yaplacak deneyin amac, uzama lerlerin nasl kullanldnn ve lmlerinin nasl yapldnn gsterilmesidir. TEOR: TEN BASINCA MARUZ NCE SLNDR ZERNDE MEYDANA GELEN GERLMELER Bu ksmda kullanlan semboller: SEMBOL TANIM Normal Gerilme Kesme Gerilmesi Asal Yer Deitirme Basn ekil Deitirme Elastisite Modl Poisson Oran Silindir ap Silindir Cidar Kalnl BRM 2 MN/mm 2 MN/mm Derece 2 MN/m -2 GN/m -mm mm

E v d t

Et kalnlnn i apa oran 1/20 den daha kk olan silindirlere ince cidarl silindir denir. ekil.1de grld gibi uniform i basntan (p) dolay silindirde oluan temel gerilmeler evresel ( H ) ve boyuna ( L ) olmak zere iki tane olacaktr. Bunlar;

pd 2t pd L = 4t

H =

Silindir zerinde bir nokta civarndaki gelimeler ekil.2de grlmektedir. Seilen eleman kalnln ve AB kenarn 1 birim kabul ederek gerilmeler arasndaki balantlar yle oluur: Normal gerilme;

= ( x + y ) + ( x y ) cos 2 + sin 2

1 2

1 2

(1.1)

ekil.1 homojen i basnca sahip ince cidarl silindirde meydana gelen gerilmeler

x =L
1 2

ve

y =H
1 2

ve kayma gerilmesi ( ) sfr olduuna gre 1.1 nolu eitlik;

= ( L + H ) + ( L H ) cos 2
olarak yazarz. 2 eksenli gerilme durumu iin birim ekil deitirmeler genelletirilmi Hooke bantlarn kullanarak;

1 ( x y ) E 1 y = ( y x ) E = x cos 2 + y sin 2 + xy sin cos

x =

nce cidarl silindir iin;

1 ( L H ) E 1 H = ( H L ) E = L cos 2 + H sin 2

L =

olacaktr. ten basnca maruz ince cidarl silindir iki farkl alternatif vardr; ak ulu silindir ve kapal ulu silindir.

AIK ULU SLNDR Silindir ularnn ak olmas durumunda eksenel hareketi engelleyecek herhangi bir snr art bulunmadndan, yani silindir eksenel dorultuda serbeste ekil deitirebildiinden dolay L gerilmesi olumaz. Buna karlk bu dorultuda ekil deitirme meydana gelir. H gerilmesinden dolay silindir zerinde oluan ekil deitirmeler:

H =

H
E

L =

H
E

eklinde olur. Burada teetsel dorultuda uzama olurken eksenel dorultuda ksalma olduu grlr. Deneysel

ve

deerlerinin hesaplanmas

Deneyden elde edilen birim ekil deitirme deerleri ile gerilmeler Genelletirilmi Hooke bantlar kullanlarak aadaki gibi hesaplanr.

E ( H + L ) 1 v2 E L = ( L + H ) 1 v2 1 1 = ( L + H ) + ( L H ) cos 2 2 2

H =

KAPALI ULU SLNDR Kapal ulu silindirde H gerilmesinin yan sra L gerilmesi de oluur. Silindir zerinde oluan ekil deitirmeler bu durum iin yukarda belirtilmiti. DENEYN YAPILII Silindirin zerine ekil deki gibi yerletirilmi 6 adet uzama ler yerletirilmitir. 1 ve 6 numaral uzama lerler teetsel dorultuda, 2 numaral uzama ler eksenel dorultuda, 3, 4 ve 5 numaral o o o uzama lerler de eksenel dorultu ile srasyla 30 , 45 ve 60 a yapacak ekilde yerletirilmitir. Silindirin iine ya pompalanarak srasyla 1MPa, 2 MPa ve 3 MPa iddetinde homojen basn uygulanacak ve silindir zerinde meydana gelen ekil deitirmeler llecektir. Elde edilen sonular teorik sonular ile karlatrlacaktr.

ekil 3. Uzama lerlerin Silindir zerinde Yerleim Plan

Ak Ulu Silindir Silindirin ularna herhangi bir snr art uygulanamaz. Bunun iin silindirin u tarafndaki piston serbest braklr. Bylece eksenel dorultuda gerilme olumaz. Kapal Ulu Silindir Silindirin ularndaki piston kapatlarak bu ulara da basn gelmesi ve bundan dolay eksenel dorultuda da gerilme olumas salanr. NOT: Silindirik Malzeme in Malzeme: alminyum 2 Elastisite modl: E = 69000 N/mm Poisson oran: = 0.33 D ap: 82.5 mm ap: 76.14 mm Cidar kalnl: t =3.18 mm Uzunluk: 360 mm SONULARIN DEERLENDRLMES Uzama lerler zerindeki ekil deiimleri lldkten sonra u ilemler yaplr: 1- Deneysel ve teorik gerilme ve birim ekil deitirme deerlerinin bulunmas ve tablo oluturularak bu deerlerin karlatrmas. 2- Teorik ve deneysel sonular arasnda farklarn nedenlerinin aratrlmas.

DENEY VERLER: Deneysel Birim ekil Deitirme Deerleri (.10 ) Ak Ulu Silindir 1 MPa 2 MPa Kapal Ulu Silindir 1 MPa 2 MPa
6

Silindir Basnc 1 2 Straingage 3 No 4 5 6

3 MPa

3 MPa

HESAPLANAN DEERLER: Aadaki tablolar 1MPa, 2MPa ve 3 MPa basn deerleri iin ayr ayr oluturulacaktr. Gerilme Deerleri ( - MPa) Ak Ulu Silindir Teorik Deneysel A deerleri ( ) 0 o 90 o 30 o 45 o 60 Birim ekil Deitirme Deerleri (.10 ) Ak Ulu Silindir Teorik Deneysel A deerleri ( ) 0 o 90 o 30 o 45 o 60
o 6 o

Kapal Ulu Silindir Teorik Deneysel

Kapal Ulu Silindir Teorik Deneysel

Not: Tabloda yer alan hesaplanacak deerlerin nasl hesaplandklar raporda gsterilecektir. Benzer formattaki raporlar kopya muamelesi grecektir. Hesaplamalarn bilgisayar ortamnda hazrlanma zorunluluu yoktur.

Kullanlacak Bantlar zet Kapal U Ak U

Teorik Gerilme pd H = 2t pd L = 4t 1 1 = ( L + H ) + ( L H ) cos 2 2 2 Birim ekil deitirme 1 L = ( L H ) E 1 H = ( H L ) E = L cos 2 + H sin 2

Deneysel

Teorik

Deneysel

Gerilme E H = ( H + L ) 1 v2 E L = ( L + H ) 1 v2 1 1 = ( L + H ) + ( L H ) cos 2 2 2

Gerilme pd H = 2t L = 0 1 1 = H + H cos 2 2 2 Birim ekil deitirme

Gerilme E H = ( H + L ) 1 v2 L = 0 1 1 = H + H cos 2 2 2

Birim ekil deitirme Deneyden alnan deerler

L = H =

H
E

Birim ekil deitirme Deneyden alnan deerler

E 2 = L cos + H sin 2