ORTARETM 9. SINIF KMYA 4.

NTE: KARIIMLAR

NTENN KONU BALIKLARI

1. KARIIMLARIN SINIFLANDIRILMASI 2. KARIIMLARIN AYRILMASI

1. KARIIMLARIN SINIFLANDIRILMASI

KARIIM NEDR?
Karm, birden fazla maddenin kimyasal zellikleri deimeyecek ekilde bir araya gelmesiyle oluan madde topluluudur. Saf maddeler element ve bileiklerden oluur. Fakat maddelerin ou ne tek bir elementtir; ne de tek bir bileiktir. Maddelerin ou saf madde olmayan karmlardr.

KARIIMLARIN ZELLKLER
1- Yaplarnda iki ya da daha fazla madde bulundururlar. 2- stenilen oranda kartrlrlar. 3- Fiziksel olarak karrlar. 4- Kendini oluturan maddelerin zelliklerini tarlar. 5- Kendini oluturan maddelere fiziksel yntemlerle ayrtrlabilirler. 6- Saf deildirler. 7- Belli erime ve kaynama noktalar yoktur. 9- Belli bir formlleri yoktur.

KARIIMLAR
HOMOJEN KARIIMLAR HETEROJEN KARIIMLAR

HOMOJEN KARIIMLAR

HOMOJEN KARIIMLARIN TANIMI

Her tarafnda ayn zellii gsteren, tek bir madde gibi gzken karmlardr. Karm meydana getiren maddeler gzle veya optik aletlerle grlemezler. Homojen karmlara genel olarak zeltiler de denir. Tuzlu su, ekerli su, alkoll su, eme suyu ile ierisinde bulunduumuz havay homojen karma rnek verebiliriz.

RNEK
SU + TUZ = TUZLU SU (Bileik)+(Bileik)=(HOMOJEN KARIIM)

ZELT TANIMI
zc ve znenin oluturduu homojen karmlara zelti denir. Maddelerin kat-gaz hlleri hari dier tm hlleri homojen olarak kararak zeltileri olutururlar.

ZELTNN BLEENLER
zeltilerin iki bileeni vardr. 1 zc 2 znen zc: Genelde miktar ok olan ve dierini zen maddedir. znen: Genelde miktar az olan ve dieri tarafndan zlen maddedir.
11

RNEK
SU + TUZ = TUZLU SU (ZNEN) + (ZC) = (ZELT)

KARIIM

BLEENLER

BLEENLERN FZKSEL HL

KOLONYA

SU-ETL ALKOL

SIVI-SIVI

SRKE

SU-ASETK AST

SIVI-SIVI

TUN

BAKIR-KALAY

KATI-KATI

TUZLU SU

TUZ-SU

KATI-SIVI

ZC

ZNEN

ZELT

SIVI

KATI

TUZLU SU

SIVI

SIVI

ALKOL-SU

SIVI

GAZ

GAZOZ

KATI

KATI

ALAIMLAR

GAZ

SIVI

NEM

GAZ

GAZ

HAVA

DOYGUNLUA GRE ZELT TPLER

DOYMAMI ZELT DOYMU ZELT AIRI DOYMU ZELT

DOYMAMI ZELT
Belli artlarda bir zcde, znebilenden daha az madde znm ise bu tip zeltilere doymam zeltiler denir.

DOYMU ZELT
Belli artlarda bir zcde, znebilen kadar madde znm ise, bu tip zeltilere doymu zeltiler denir.

AIRI DOYMU ZELT

artlar deitirilerek, bir zcde znebilenden daha fazla madde znm ise bu tip zeltilere ar doymu zeltiler denir. Ar doygunluk hli kararsz hl olup zeltiyi ar doygun hle getiren faktrler ortadan kaldrlrsa zelti tekrar doygun hle dner. Bal, pekmez ve reel rnek verilebilir.

DERME GRE ZELT TPLER

SEYRELTK ZELT DERK ZELT

SEYRELTK ZELT
zneni ok az, zcs fazla olan zeltilere denir.

DERK ZELT
zneni fazla, zcs az olan zeltilere denir.

ALAIMLAR
Kat ile kat arasndaki homojen karmlara alam denir. Alam oluturan elementler, kristal yaplarn kaybetmezler. Scaklk ykselince metalin kristal formu deiebilir. Yzey merkezli kp, dzgn sekiz yzl (oktahedral) vb. metal kristal tipleri vardr.
21

ALAIM ETLER
Yer deitirme alamlar: Alam oluturmadan nce kristal yaplar ayn olan alamlardr. Bu eit alamlarda, alam oluturan element atomlarnn yaraplar en fazla %15 farkllk gsterir. Konumlar aras alamlar: Kullanlmayan boluklara kk elementler yerleir. rnein; elikte boluklara karbon atomlar yerlemitir.
22

ELN PASLANMAMASI
elik, demire gre daha kararl olduundan kimyasal tepkimelere kar ilgisiz hle gelir.

23

BALICA ALAIMLAR
ALAIMIN ADI PRN BRONZ (TUN) LEHM SAMA MATBAA HARF AMALGAM D DOLGUSU BLEM % 63 Cu % 37 Zn % 7095 Cu % 530 Sn % 60 Sn % 40 Pb % 99,5 Pb % 0,5 As % 73 Pb % 15 Sb % 12 Sn % 4055 Hg % 4560 Ag

22 AYAR ALTIN

% 91,7 Au % 5 Ag % 2 Cu % 1,3 Zn

24

Altn Alamlar
Renk
Sar

Ayar Almdaki Elementlerin Yzdeleri

22 Altn 91,67% Gm 5% Bakr 2% inko 1,33% Altn 75% Bakr 25% Altn 75% Bakr 22,25% Gm 2,75%
25

Krmz 18

Gl

18

Renk
Pembe

Ayar Almdaki Elementlerin Yzdeleri

18 Altn 75% Bakr 20% Gm 5% Altn 75% Palladyum veya Platin 25% Altn 75% Palladyum 10% Nikel 10% inko 5% Altn 75% Demir 17% Bakr 8%

Beyaz Beyaz Gri Beyaz

18 18 18

Yeil

18

Altn 75% Gm 25%

26

Renk
Ak Yeil

Ayar Almdaki Elementlerin Yzdeleri

18 Altn 75% Bakr 23% Kadmiyum 2% Altn 75% Gm 20% Bakr 5% Altn 75% Gm 15% Bakr 6% Kadmiyum 4%

Yeil

18

Koyu Yeil

18

Beyaz Mavi veya Mavi

Mor

18

Altn 75% Demir 25%

Altn 80% Alminyum 20%
27

Renk
Sar

Ayar Almdaki Elementlerin Yzdeleri

22 Altn 91,6% Gm 5,5% Bakr 2,9%

Sar Youn Sar Sar

18 22 14

Altn 75% Altn 91,6% Altn 58,5%

Gm 16%

Bakr 9% Bakr 5,1% Bakr 11,5%

Gm 3,2% Gm 30%

Koyu Sar

Altn 37,5%

Gm 31,25%

Bakr 31,25%

28

Altn Alam Fotoraflar

Mor

Mavi Yeil Pembe

Gl

Beyaz

Sar (24 Ayar)

Sar (22 Ayar)

29

HETEROJEN KARIIMLAR

30

HETEROJEN KARIIMLARIN TANIMI VE ETLER

Her tarafta ayn zellii gstermeyen ve iindeki taneciklerin gzle grlebildii karmlardr. 4 grupta incelenir. Sspansiyon Emlsiyon Aerosol Koloit Adi karm

SSPANSYON
Kat-sv heterojen karmlara denir. RNEK Tebeir tozu- su Su-tala Ayran

AYRAN

YAAMIMIZDAK SSPANSYONLAR
Ca(OH)2 (KALSYUM HDROKST) SSPANSYONU: Snm kire ismiyle satlan, suda znmeyen beyaz tozun suyla kartrlmas ile oluur. Kire denince, snm kire anlalr. Badana yapmnda kire sspansiyonu kullanlr. Mg(OH)2 (MAGNEZYUM HDROKST) SSPANSYONU: Magnesi kalsine adyla bilinen antiasit mide sspansiyonudur.
33

 BaSO4 (BARYUM SLFAT): Ameliyat esnasnda kullanlan sarg bezi, pamuk, makas vb. steril ameliyat malzemeleri baryum slfat zeltisine batrlmtr. Ameliyat esnasnda vcudun iinde unutulan ameliyat malzemelerini, rntgen ekiminde BaSO4 gsterir. Ayrca BaSO4 sspansiyonu ve hint ya karm; XM solsyonu adndaki ilatr. Rntgen filmi ekiminden az nce hastaya iirilir. irilen svnn mideden barsaa ka dakikada getii BaSO4 ile anlalr; gei sresine gre hastala tehis konur.
34

EMLSYON
Sv-sv heterojen karmlara denir. RNEK Zeytinyasu karm Lipo ve hidro olmak zere iki eittir. Lipo, ya iindeki su emlsiyonudur. Baz kremler rnek verilebilir. Hidro, su iindeki ya emlsiyonudur. Balk ya rnek verilebilir.

AEROSOL
Kat-gaz ya da sv-gaz heterojen karmlara denir. RNEK Duman Sis Spreyli parfmler Spreyli bcek ilalar

KOLOT
plak gzle bakldnda heterojen olduu anlalmayan kat-sv karmlara denir. Koloitlerde znen madde ancak mikroskopla grlebilir. RNEK Duman Boya St Krema
DUMAN

 Koloitlerde, kat tanecikler bir sv ierisinde plak gzle grlemeyecek kadar kk tanecikler hlinde heterojen olarak dalmtr.

38

AD KARIIM
Sspansiyon ve emlsiyon zellii gstermeyen karmlara denir. RNEK Salata

ZNRLK
Belirli bir scaklk ve basnta 100 gram suda znen en fazla maddenin ktlesine o maddenin znrl denir. znrlk = znebilenin ktlesi(g) / 100 g su

ZNRLE ETK EDEN FAKTRLER

Scaklk Basn zc ve znenin Cinsi

41

SICAKLIK
Kat ve svlarn sudaki znrlkleri scaklkla genellikle artar. Gazlarn sudaki znrlkleri ise scaklkla azalr; nk gazlarn, svlardaki znrl ekzotermiktir.

BASIN
Kat ve svlarn sudaki znrlkleri basnla deimez. Gazlarn sudaki znrlkleri ise basnla artar.

ZC VE ZNEN CNS
Genel olarak benzer maddeler birbiri iinde iyi znr. Polar, polarda iyi znr. Apolar, apolarda iyi znr. Tuz, suda iyi znr; nk her ikisi de polardr. Alkol, suda iyi znr; nk iki molekl bir biriyle hidrojen ba oluturur. Naftalin suda iyi znmez; nk iki molekl arasnda bir benzerlik yoktur.

2. KARIIMLARIN AYRILMASI

45

KARIIMLARIN BAZI AYIRMA TEKNKLER

Suyla ykayarak srkleme: Altnn kumdan temizlenmesi Ekstraksiyon: eker pancarndan eker elde edilmesi Eleme Durultma: Katnn svdan ayrlmas yntemi Santrifjleme: Santrifj cihazyla yaplan abuk ktrme
46

 Kurutma ile ayrma: Etv cihaznda yaplan; rutubetin giderilmesi, suyun sratle uurulmas gibi ilere yarayan metot Flotasyon: Genelde madencilikte cevherdeki baz maddeleri elde etmek iin kullanlan yzdrme ile ayrma yntemi

47

AZOT VE OKSJEN GAZLARININ ELDE EDLMES

Hava yksek basnta svlatrlr. Sv havann ayrmsal damtlmasyla azot ve oksijen gazlar, linde cihaznda elde edilir. Azotun kaynama noktas 194 C, oksijenin kaynama noktas ise 183 Ctr. Bu nedenle nce azot gaz, sonra oksijen gaz ele geer. Sv hava; dewar (devar) kaplarnda saklanr.
48

UUCU YAIN SUYU, RNEN; GL SUYU, KEKK SUYU NASIL ELDE EDLR?
Bitkisel uucu yalar, ayrmsal damtmayla elde edilir. Bu yalar uucu olduklarndan, ayrmsal damtma esnasnda su stnde toplanmalarna zen gsterilir. Bylece hem israf nlenmi hem de yeni bir rn ortaya km olur.
49

 Ayrmsal damtmann sonunda uucu ya stten alnr. Uucu yalar, suda znmemelerine ramen, su ile temas hlinde olduklarndan zamanla; doymam veya doymu gl ya zeltisi, kekik ya zeltisi vb. uucu ya zeltileri alttaki ksmda elde edilir ki, ite bunlara gl suyu, kekik suyu vb. isimler verilir.

50

KARIIMLAR NTES LE LGL SOSYAL ALANDA KULLANILAN KMYA KELME VE DEYMLER

Yumuak alaml slup: Herkesin birbirine kar ses tonunu ykseltmeden sevgi ruhu ile hareket etmesi, her sylenene laf yetitirme yerine, dvene elsiz, svene dilsiz olma hli (Yumuak alaml slup mevzuu herkesten beklenemez; zellikle zihniyet deiiklii gereksinimini hissetmek lazmdr).
51