T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

TEMEL ELEKTRK DEVRELER

ANKARA 2005

NDEKLER
AIKLAMALAR........................................................................................................iii GR............................................................................................................................ 1 RENME FAALYET-1..........................................................................................2 1. ELEKTRK DEVRES ........................................................................................ 2 1.1. Tanm................................................................................................................ 2 1.2. Devre Elemanlar ve Tanmlar..........................................................................2 1.2.1. rete..........................................................................................................2 1.2.2. Sigorta ........................................................................................................ 3 1.2.3. Anahtar veya Buton .................................................................................. 3 1.2.4. Alc ..........................................................................................................4 1.2.5. letken......................................................................................................... 4 1.3. Elektrik Devresinin izimi............................................................................... 5 1.4. Elektrik Devre eitleri..................................................................................... 5 1.4.1. Ak Devre.................................................................................................. 5 1.4.2. Kapal Devre .............................................................................................. 6 1.4.3. Ksa Devre ................................................................................................. 6 UYGULAMA FAALYETLER.............................................................................7 LME VE DEERLENDRME....................................................................... 11 RENME FAALYET-2........................................................................................14 2.1. Zayf Akm Tesisat Uygulama Devreleri........................................................14 2.1.1. Bir Buton Bir Zil Tesisat Uygulama Devresi.......................................... 16 2.1.2. Bir Butonla ki Zil Tesisat Uygulama Devresi........................................ 17 2.1.3. ki Butonla Bir Zil Tesisat Uygulama Devresi........................................ 19 2.1.4. Bir Kat Bir Daireli Kap Otomatii ve Zil Tesisat Uygulama Devresi... 20 UYGULAMA FAALYET................................................................................... 22 LME VE DEERLENDRME....................................................................... 26 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 29 RENME FAALYET-3........................................................................................33 3.1. Aydnlatma ve Priz Tesisat Uygulama Devreleri........................................... 33 3.1.1. Adi Anahtar Tesisat Uygulama Devresi ................................................. 33 3.1.2. Adi Anahtar ve Priz Tesisat Uygulama Devresi .....................................35 3.1.3. Komtatr Anahtar Tesisat Uygulama Devresi .....................................36 3.1.4. Vaviyen Anahtar Tesisat Uygulama Devresi .........................................38 3.1.5. Bir Fluoresant Lamba Tesisat Uygulama Devresi .................................39 3.2. Bir Fazl Motorun Paket alterle Kumandas.................................................. 42 3.2.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi...............................................43 UYGULAMA FAALYET................................................................................... 44 LME VE DEERLENDRME....................................................................... 51 MODL DEERLENDRME...................................................................................56 KAYNAKLAR........................................................................................................... 59

ii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD 522ELK004 523ELT004 ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI Elektrik Elektronik Teknolojisi Alan Ortak Temel Elektrik Devreleri Elektrik devre elemanlar, devre eitleri, g, aydnlatma, arma ve bildirim tesislerinin almasn ve uygulamasn anlatr. 40/32

SRE N KOUL YETERLK

Elektrik devre elemanlarn ve eitlerini seecek, zayf akm,aydnlatma ve g tesisat elemanlarn seerek bunlarla ilgili tesisatlar kurup altrabilecektir. MODLN GENEL AMACI : renciye , uygun ortam salandnda, her yerde, TSE ve i tesisat, kuvvetli akm, topraklama ynetmeliine uygun olarak, temel elektrik devrelerini, zayf akm, aydnlatma ve priz devrelerini, paket alter balantsn bilir ve uygulamalarn yapabilecektir. AMALAR : renci, her yerde, TSE ve i tesisat ynetmeliine uygun olarak; 1- Elektrik devre elemanlarn ve eitlerini seerek, devreyi kurabilecektir. 2- Zayf akm tesisat elemanlarn seerek, zayf akm devrelerini kurabilecektir. 3- Aydnlatma ve priz devre elemanlarn seerek, devreleri kurabilecektir.

MODLN AMACI

iii

ORTAM: Snf, atlye, laboratuar, iletme, ktphane,ev, bilgi teknolojileri ortam(internet vb. kendi kendine veya grupla alabileceiniz tm ortamlar) ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI DONANIMLAR: rete,trafo, sigorta,buton,anahtar eitleri,priz,kap otomatii, numaratr,merdiven otomatii,duy,lamba,fluoresant armatr,zil,paket alter,bir fazl motor,iletken,planete,el takmlar,kesme takmlar Modln iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra, verilen lme sorular, kendinize ilikin gzlem ve deerlendirmeleriniz yoluyla kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modl sonunda size lme teknikleri uygulayarak, modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerilerinizi lerek deerlendirecektir.

LME VE DEERLENDRME

iv

GR GR
Sevgili renci; ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS alann semekle, teknoloji, bilim, yenilik adam, yani an adam olma yolunda ilk adm atm oldunuz. Sizi kutluyorum. Elektrik- Elektronik Teknolojisi, Dnyann en cra kelerine kadar ulam, elektriksiz hayat dnlmemektedir. Yine ElektrikElektronik Teknolojisi, uzay teknolojisi, bilgisayar teknolojisi, ev aletleri, fabrika ve atlye gibi endstriyel iletmelerin tamam, iletiim teknolojisi, tp teknolojisi, sava teknolojisi, ksaca her alanda, can svs (kan) grevini yrtmektedir. TEMEL ELEKTRK DEVRELER modl ise; bu alann en temel talarn,konunun temel mantn oluturmaktadr. Bu modl iindeki renme faaliyeti, elektrik enerjisinin ie dnmndeki en basit teknik ve sistemleri gstermektedir. Bu modldeki amaca uygun olarak, yeterlik kazanan sizler; ev ve iyerlerinde bulunan kk elektrik tesisatlarn kurabilme, arzalarn giderebilme becerisi kazanacanz gibi, daha da nemlisi, bu meslek alanndaki tm modllere salam bir zemin hazrlam olacaksnz. leri modllerdeki konu ve olaylar daha iyi kavrayabilecek, ok daha iyi yorumlayabileceksiniz. Sevgili renci, Gzel ekmek, gzel hamurdan olur. Elektrik - Elektronik teknolojisinin hamuru saylabilecek, bu zevkli ve kolay modl baar ile tamamladnzda, gelecekteki gzel gnlere doru onurlu adm daha atm olacaksnz. Kendinize ve toplumunuza faydal, saygn bir insan olmanz temennisi ile baarlar diliyorum.

RENME FAALYET-1 RENME FAALYET-1

AMA
Elektrik devre elemanlarn ve devre eitlerini seerek kurabileceksiniz.

ARATIRMA
Kapal devre ile ksa devreyi birbirleriyle kyaslayarak (farkllklar ve benzerlikleri) aratrnz. Evinizde kullanlan devre elemanlarn ve kullanm amalarn aratrnz Aratrma konularn evde, okulda, niversitede, ilgili iletmelerde, teknoloji ve bilgi retim merkezlerinde, internette vb. aratrnz. Topladnz bilgileri rapor haline getiriniz. Hazrladnz raporu snf ortamnda sununuz.

1. ELEKTRK DEVRES
1.1. Tanm
reteten kan akmn alc zerinden geerek tekrar retece ulamas iin izledii yola elektrik devresi denir. Elektrik enerjisi ile alan herhangi bir aygtn altrlabilmesi iin; iinden srekli akmn gemesi gereklidir. Bu da ancak aygtn devresine balanan elektrik enerji kayna (pil,ak,batarya,alternatr vb.) ile temin edilir.
ekil 1.1:El feneri.

1.2. Devre Elemanlar ve Tanmlar

1.2.1. rete Herhangi bir enerjiyi (kimyasal, mekanik, s, k), elektrik enerjisine dntren devre elemanna rete veya kaynak denir. Ksaca elektrik enerjisi reten devre elemandr. Aada eitli retelere ait semboller verilmitir.

ekil 1.1 : Pil eitleri

ekil 1.2 : Ak

ekil 1.3 : Hidroelektrik Santral

1.2.2. Sigorta Devreyi normal alma akmnn zerindeki daha byk akmlara kar koruyan bir devre elemandr. Devrenin gvenlii iin kullanlr.

ekil 1.4 : Sigorta eitleri

1.2.3. Anahtar veya Buton stenildii zaman elektrik akmnn geiini salayan, istenildii zaman akmn geiini durduran devre elemandr. Devreyi ap kapatmaya yarar.

ekil1 .5 : Anahtar ve Buton eitleri

Buton ile anahtar arasndaki fark ise; butona basldnda konum deitiren (elektrik akmnn geiine izin veren), brakldnda tekrar eski konumuna dnen (elektrik akmnn geiine izin vermeyen) devre eleman olup, buna liht de denir. Anahtar ise tekrar konum deitirmez yani ilk konumunu muhafaza eder. Anahtar veya buton ak ise devre akmn geirmez, ancak kapal olmalar durumunda devre akmn iletirler. Byk akmlara kumanda eden anahtarlara alter denir. Aada buton ve anahtara ait ksmi semboller verilmitir.

ekil 1.6 : Buton Ve Anahtar Sembol

1.2.4. Alc Ald elektrik enerjisini baka bir enerjiye dntren devre elemanna alc, yk veya alma denir. rnein; lamba k enerjisine, frn s enerjisine, zil ses enerjisine, motor hareket enerjisine dntrr.

ekil 1.7 : Alc eitleri (Fluoresant, Ampul, Zil, Motor)

1.2.5. letken Elektrik devre elemanlarnn birbirine balantsnn yapld ve elektrik akmn ileten metal tellere(bakr,aliminyum vb.) iletken veya kablo denir. Elektrik i tesisatta zeri yaltlm iletkenler kullanlr.Kullanlacak amaca gre farkl kesitlerde seilirler.

ekil 1..8 : letkenler

ekil 1.9 : Kurulu Elektrik Devresi

1.3. Elektrik Devresinin izimi

ekil1.10 : Elektrik devre emas izimi

1.4. Elektrik Devre eitleri

Elektrik devreleri, devreden geen akmn, alcdan gemesine gre; ak devre,kapal devre ve ksa devre olarak adlandrlr. 1.4.1. Ak Devre Eer bir devrede anahtar ak olduu iin ya da akm yolunda bir kopukluk olduu iin reteten almaca enerji aktarlamyorsa bu devrelere ak devre denir. Alc almaz.

Ak devrenin olumas iin gerekli koullar: Anahtarn ak olmas, Sigortann devreyi am olmas, letkenlerde kopukluk olmas, Alcnn arzal olmas, Ek yerlerinde veya elemanlarn balantsnda temasszlk olmas.

ekil 1.11 : Ak Devre emas

1.4.2. Kapal Devre Bir elektrik devresinde anahtar kapal, iletkenler salam ve reteteki enerji alcya ulayorsa bu tr devreye kapal devre denir. Alc alr.

ekil 1.12 : Kapal Devre emas.

1.4.3. Ksa Devre Anahtar kapal olmasna ramen herhangi bir nedenle elektrik akm, alcya gitmeden devresini daha ksa yoldan veya direnci yok denecek kadar az olan yoldan tamamlyorsa, bu ekildeki devrelere ksa devre denir. Alc almaz. rete gerilimi karsnda diren sfr olduundan devreden byk deerde akm gemek ister. Byle durumda koruma eleman olarak kullanlan sigorta devreyi aar. letkenlerin ,yaltkan ksmlarnn zelliini kaybetmesi sonucunda, iletkenlerin birbirine temas ksa devreye neden olur. Bu, arza eitlerinden biri olup, arzu edilmeyen bir durumdur. Bunu nleyebilmek iin devreye uygun deerde sigorta balanmaldr.

ekil 1.13 : Ksa devre emas

UYGULAMA FAALYETLER UYGULAMA FAALYET

ekil 1.14 : Ak Devre

ekil1.15 : Kapal Devre

ekil 1.16 : Ksa Devre

lem Basamaklar
Elektrik devre elemanlarn se.

neriler
alma ortamn hazrlaynz. nlnz giyerek alma masanz veya planetenizi dzenleyiniz.

gvenlii tedbirlerini alnz. Temiz ve dzenli olunuz. Devre emasn izerek kullanacanz malzemeleri bir kada listeleyiniz. Baknz bilgi sayfas ekil 1.2 - 1.5 - 1.6 1.8 1..9 - 1.10 Planl olunuz. Hazrladnz listeye gre malzemeleri temin ediniz.

 Malzeme deposu sorumlusuna bavurunuz. Depoda bulunmayan malzemeleri temin edebilmek iin retmeninize bavurunuz. Malzeme alm esnasnda demokrasinin ilkelerine saygl olunuz. insan haklarna,

Devre elemanlarnn balantlarn yapnz. Baknz bilgi sayfas ekil 1.13 El ve g aletlerini (pense, tornavida, yan keski, ak veya kk boy falata, kontrol kalemi) kendi amalar dorultusunda kullannz. Baknz modl EE004) Titiz olunuz ve yaptnz balantlar kontrol ediniz. Elektrik devresini altr. Devreye enerji vererek anahtar kapatnz. Dikkatli olunuz. Devreye enerji vermek iin g kayna veya pil kullannz. ekil 1.15 Elektrik devre eitlerini se. Elektrik devre eitlerini kur. Baknz bilgi sayfas 7de ekil 1.12, ekil 1.13, ekil 1.14 Devreye enerji vererek anahtar kapatnz. (ekil 1.13)

Alc olarak kullandnz lambanzn k verip vermediini gzleyiniz. Uygulama sayfas ekil 1.16nn gerekletiini grnz. Lamba k vermiyorsa bilgi konusu sayfa 6y tekrar gzden geiriniz. Ayn devrede anahtar anz. (veya sigortay devreden kartnz, veya iletkeni herhangi bir yerinden kesiniz.)

Alc olarak kullandnz lambanzn k verip vermediini gzleyiniz. Dikkatli olunuz. Uygulama sayfas ekil 1.15in gerekletiini grnz. Ayn devrede anahtar kapatarak lamba ularn bir iletkenle birletiriniz.(ekil 1.14)

Uygulama sayfas ekil 1.16 gerekletiini grnz. Devrede sigortann attn (devreyi atn) ve yanan lambann sndn gzlemleyiniz.

Aratrma raporu sonular ile uygulama gzlem sonularn karlatrnz. Elde ettiiniz sonular snf ortamnda retmeniniz gzetiminde arkadalarnzla paylanz. Gereki ve drst olunuz. Sayfa 12 de verilen deerlendirme testini yapnz.

 Testi kendi kendinize yapmanz tavsiye edilir. Bu sizin kendi bilgi ve becerinizi lmede daha faydal olacaktr. Kullandnz ara, gere ve malzemeleri geri iade ediniz. Faaliyet srasnda zarar gren malzemeleri depo grevlisine bildirerek geri veriniz. Sabrl olunuz.

10

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

1.) Bilgi konusu ekil 1.1 de verilen el fenerinde hangi devre eleman eksiktir ? 2.) Elektrik motoru ne eit bir devre elemandr ? 3.) Elektrik enerjisi reten devre elamanna denir. 4.) Ald elektrik enerjisini dier enerjilere dntren devre elemanna denir. 5.) Devreye kumanda eden devre elemanna .. veya denir. 6.) Devrenin elektriksel gvenliini salayan devre elemanna ............ denir. 7.) Alcnn alt devre eitine. .. denir. 8.) ekil a da A anahtar kapatlrsa oluan devre eidi nedir? 9.) ekil a da B anahtar kapatlrsa oluan devre eidi nedir?

10.) ekil a da A ve B anahtar kapatlrsa oluan devre eidi nedir? 11) Devre elemanlar uygun deerlerde seilmesine ramen sigorta devreyi ayorsa ve alc almyorsa devre hakkndaki yorumunuz nedir? 12.) Buton ile anahtar arasndaki fark nedir? 13.) Anahtar ile sigortay birbirleriyle kyaslaynz ? 14.) Anahtar ve sigortann ular deitirilerek yaplacak devre balants,devrenin almasn etkiler mi? 15.) Byk akmlara kumanda eden anahtarlara ................ denir. 16.) Televizyon ne eit bir devre elemandr ? 17.) Bir elektrik devresi almyorsa sebepleri neler olabilir?

11

CEVAP ANAHTARI 1.) Sigorta 2.) Alc 3.) rete 4.) Alma 5.) Anahtar veya buton 6.) Sigorta 7.) Kapal devre 8.) Kapal devre 9.) Ak devre 10.) Ksa devre 11.) Ksa devre olumutur. 12.) Butona basldnda konum deitirir, brakldnda tekrar eski konumuna dner. Anahtar ise basldnda konum deitirir, brakldnda ise konumunu korur. 13.) Anahtar kumanda eleman olup, devreyi ap, kapamaya yarar. Sigorta ise; koruma eleman olup, devreyi ar akmlardan (alma akmndan byk ) korur. 14.) Etkilemez. 15.) alter. 16.) Alc 17.) Anahtarn ak olmas, sigortann devreyi am olmas, iletkenlerde kopuklukolmas, alcnn arzal olmas, ek yerlerinde veya elemanlarn balantsnda temasszlk olmas, ksa devre olmas.

12

rencinin Kendi Performansn Deerlendirmesi. Deerlendirme Konular Elektrik devre elemanlarn seebildin mi? Elektrik devresini genel hatlaryla kurabildin mi? Elektrik devre eitlerini seebildin mi? Ak devreyi kurabildin mi? Kapal devreyi kurabildin mi? Ksa devreyi kurabildin mi? El aletlerini yerinde kullanabildin mi? Yukardaki ilemlerin tamamn 10 saatte yapabildin mi? Evet Hayr Hayrsa neden ?

13

RENME FAALYET-2 RENME FAALYET-2

AMA
Her trl yerde, TSE ve i tesisat ynetmeliine uygun olarak; Zayf akm tesisat elemanlarn seerek, zayf akm devrelerini kurabileceksiniz.

ARATIRMA
ki katl drt daireli apartmann, cmle kapdan arma ve kap kiliti tesisat iin malzeme seimi, tesisatn izimi ve uygulamasn aratrnz. Aratrma konularn evde, okulda, niversitede, ilgili iletmelerde, teknoloji ve bilgi retim merkezlerinde, internette vb. aratrnz. Topladnz bilgileri rapor haline getiriniz. Hazrladnz raporu snf ortamnda sununuz.

2.1. Zayf Akm Tesisat Uygulama Devreleri

arma ve bildirim tesisleri; zayf akm tesisleri olarak da adlandrlrElektrik tesisat emalar ak ve kapal ema olarak iki ekilde izilir. Kapal ema Elektrik tesisatnda iletkenlerin yolunu (boru vb.) ve devre elemanlarnn (sigorta,ek kutusu,anahtar, priz, alclar vb.) yerlerini gsteren emadr. Buna tek hat emas da denir. Elektrik projeleri kapal ema olarak izilir.

14

Ak ema Tesisatta elektrik devresini, alc ile kumanda aralar ile birlikte gsteren iletken dolam emasna denir. Meslek eleman devrenin balantsn bu emaya gre yapar. Buna balant emas da denir. Bundan sonraki uygulamalarnzda, devre dzenini kapal emaya gre, balantlar ise; ak emaya gre oluturacaksnz.

ekil 2.1 : Trafo

ekil 2.2 : Kap Kiliti

ekil 2.3 : Buat

Devre emalar iziminde Dikkat Edilecek Hususlar: Devrede kullanlacak elemanlarn (sigorta, trafo,buton,zil) sembollerini uygun yerlere iziniz. Ntr ( Mp) ile alc (zil, kap kiliti vb.) arasn bir izgi ile birletiriniz (Ak mavi renk) Fazdan sigorta, trafo ve kumanda eleman (buton) arasn bir izgi ile birletiriniz.(krmz renk) Buton ile zil arasn bir izgi ile birletiriniz.(yeil renk) Tesisatlarda letken ekiminde Dikkat Edilecek Hususlar: Kapal emaya gre devre elemanlarn ve iletken yolu belirlenir. Boru ve buat montaj yaplr. Ak emaya gre iletkenler ekilir. Ttafonun faz ucundan (R) butona iletkjen ekilir. Ntrden (Mp) zile iletken ekilir. Butondan zile iletken ekilir. (Hangi kumanda eleman ile hangi alc altrlacaksa, bu kumanda eleman ile bu alc arasnda iletken balant kurulur.)

Buatta iletken balants yaplr. Devre elemanlarn iletken balantlar yaplr.

15

2.1.1. Bir Buton Bir Zil Tesisat Uygulama Devresi Bir buton ile bir zil tesisat genellikle tek katl konutlarda, bir yerden bir kiinin arlmasnda kullanlr. arma ve bildirim tesislerinin temelini tekil eder. Butona basldnda zil alar, brakldnda zil almaz. 2.1.1.1. Devrenin Balant eklinin izimi.

ekil 2.4 : Bir Buton Bir Zil Tesisat Kapal emas

ekil 2. 5 : Bir Buton Bir Zil Tesisat Ak emas

16

2.1.1.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi.

No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11

Ad Sigorta Trafo Buton Zil letken tel Buat Bant Dirsek Kroe Fi Uzatma kablosu

zellii 6A W-otomat 220/12V 5W. Sva st veya sva alt Vzlt veya elektronik 0,5 NYA (Zil teli) Sva st veya sva alt Elektrik bant 14PVC Metal veya ivili Topraksz 2x0,75 NYA ve fili

Miktar 1 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 2 metre 1 Adet 1 Adet 1 Adet 10 Adet 1 Adet 2 metre

Tablo 2.1 : Bir Buton Bir Zil Tesisat Malzeme Listesi

Yukarda verilen malzeme listesi sva st tesisat yapmak iindir. Tesisatnz eer sva alt ise yani boru, buat, kasalar vb. daha nceden denmi ise bu i veya bundan sonraki iler iin kullanlacak malzeme listesinde; boru, buat, kasa, dirsek, kroe verilmeyecektir. 2.1.2. Bir Butonla ki Zil Tesisat Uygulama Devresi ki veya daha fazla zil paralel balanarak altrlabilir. Bu devre genellikle birka koridoru olan veya ayr katlardaki meknlarda kullanlr. Butona basld srece her iki zil de alar. Buton serbest braklnca ziller almaz.

17

Soru: Paralel balanacak zil saysnda herhangi bir snrlama var mdr? Cevap: Trafo gc paralel balanacak zil saysna gre seilirse snrlama sz konusu olmaz. 2.1.2.1. Devrenin Balant eklinin izimi

ekil 2.6 : Bir Buton ki Zil Tesisat Kapal emas

No 1 2 3 4 5 6 7

Ad Sigorta Trafo Buton Zil letken tel letken tel Bant

zellii 6A W-otomat 220/12V 5W. Sva st veya sva alt Vzlt veya elektronik 0,5 NYA (Zil teli) 1,5 NYA Elektrik bant

Miktar 1 Adet 1 Adet 1 Adet 2 Adet 3 metre 0,5 metre 1 Adet

ekil 2.7 : Bir Buton ki Zil Tesisat Ak emas

2.1.2.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

18

Tablo 2.2 : Bir Buton ki Zil Tesisat Malzeme Kistesi

2.1.3. ki Butonla Bir Zil Tesisat Uygulama Devresi Bir zil, ihtiya duyulduunda iki veya daha fazla sayda buton paralel balanarak altrlabilir. Butonlarn hangisine baslrsa baslsn zil alacaktr. Bu devre genellikle apartman zil tesislerinde, ana giri ve daire kaplarndaki butonlarn dairedeki zili altrmas iin veya birden fazla amirin bir hizmetliyi armas gibi rneklerde kullanlr. Soru: Bir zil iin en fazla ka buton paralel balanabilir? Cevap: Herhangi bir snrlama yoktur. stenilen sayda buton paralel balanr.

2.1.3.1. Devrenin Balant eklinin izimi

ekil 2.8: ki Buton Bir Zil Tesisat Kapal emas.

ekil 2.9 : ki Buton Bir Zil Tesisat Ak emas.

19

2.1.3.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

Tablo 2.3 : ki Buton Bir Zil Tesisat Malzeme Listesi.

2.1.4. Bir Kat Bir Daireli Kap Otomatii ve Zil Tesisat Uygulama Devresi Kap kiliti bir alc eidi olup vzlt zilin alma prensibine gre alr. Zil gibi iki adet balant uu vardr. Kap otomatii (kap kiliti) apartman giri kaps zerindedir. Apartman kapsndaki zil butonuna (Z) basldnda dairedeki zil alar. Daire iindeki kap otomatii butonuna (K) basldnda apartman giri kaps alr. Daire kapsna

No 1 2 3 4 5 6 7

Ad Sigorta Trafo Buton Zil letken tel letken tel Bant

zellii 6A W-otomat 220/12V 5W. Sva st veya sva alt Vzlt veya elektronik 0,5 NYA (Zil teli) 1,5 NYA Elektrik bant

Miktar 1 Adet 1 Adet 2 Adet 1 Adet 3 metre 0,5 metre 1 Adet

gelindiinde buradaki zil butonuna (Z) baslnca tekrar dairedeki zil alar. 2.1.4.1. Devrenin Balant eklinin izimi

20

ekil 2.10 :Kapal ema

ekil 2.11 : Ak ema

2.1.4.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

No 1 2 3 4 5 6 7 8

Ad Sigorta Trafo Buton Zil Kap kiliti letken tel letken tel Bant

zellii 6A , W-otomat 220/12V 10W. Sva st veya sva alt Vzlt veya elektronik Elektrik-mekanik 0,5 NYA (Zil teli) 1,5 NYA Elektrik bant

Miktar 1 Adet 1 Adet 3 Adet 1 Adet 1 Adet 3 metre 0,5 metre 1 Adet

Tablo 2.4 : Bir Kat Bir Daireli Zil ve Kap Otomatii Tesisat Malzeme Listesi

21

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

lem Basamaklar
Zayf akm malzemelerini se.

neriler
1- alma ortamn hazrlaynz. nlnz giyerek alma masanz veya planetenizi dzenleyiniz. gvenlii tedbirlerini alnz. Temiz ve dzenli olunuz

2 - Yapacanz uygulamalarla ilgili malzemeleri temin ediniz. Tablo 2.1, tablo 2.2 ve tablo 2.3 e gre malzemeleri depo sorumlusundan alnz. Malzemelerin salamlk kontroln yapnz. Arzal elemanlar deitiriniz. Buton ve zil, tesisat devrelerini kurarak altr. 3 Bir buton ve bir zil tesisat devresini planete zerine kurunuz.

22

Planete zerinde; devre elemanlarnn (sigorta, trafo, buton ve zil ) yerlerini tespit ediniz. Baknz ekil 2.4

Balantlar iin yeteri kadar iletken hazrlaynz. ekil 2.5e gre iletkenleri dzenli ekiniz. Titiz bir ekilde elemanlarn balantlarn yapnz. Devre balantsn son bir kez kontrol ediniz. Devreye enerji veriniz. Butona basarak zilin aldn, butondan elinizi ektiinizde ise sesin kesildiini gzlemleyiniz. Enerjiyi kesiniz. 4Bir

buton iki zil tesisat devresini kurunuz.

Yukarda kurduunuz devrede zile paralel olarak bir zil daha balaynz. ekil 2.7

23

 Balantlarnz kontrol ediniz. Devreye enerji veriniz. Butona basdnzda her iki zilin aldn gzlemleyiniz. Butondan elinizi ektiinizde her iki zilin de almadn gzlemleyiniz. Enerjiyi kesiniz. 5 - ki buton bir zil tesisat devresini kurunuz. En son kurduunuz devrede paralel bal zillerden birini sknz ve butona paralel bir buton balaynz. Balantlarnz ekil 2.9a gre kontrol ediniz.

Devreye enerji veriniz. Birinci butona basarak zil sesini dinleyiniz ve elinizi ekiniz. kinci butona basarak zil sesini dinleyiniz ve elinizi ektiinizde zilin susduunu gzlemleyiniz. Her iki butona ayn anda basdnzda da zilin altn greceksiniz. Enerjiyi kesiniz ve devreyi sknz. 6 - Kap otomatii tesisatn kurmak iin tablo Buton, zil ve kap otomatii II.4e gre malzeme listesini depo sorumlusundan devresini kurarak altr. temin ediniz. 7 - ekil 2.10a gre devre elemanlarnn yerlerini ve iletken yolunu tespit ediniz.

24

8 - letkenleri ekerek devre elemanlarnn da balantlarn yapnz.

9 - Balantlarnz ekil 2.11 e gre kontrol ederek devreye enerji veriniz. 10 - Herhangi bir butona basarak hangi alcnn altn gzlemleyiniz. Alclarn butonlarna srayla basnz tm alclarn srayla altn gzlemleyiniz. 11 Yapm olduunuz devrenin enerjisini kesiniz ve devre elemanlarna zarar vermeden dikkatli bir ekilde sknz. 12 Resimdeki buton, zil ve kap otomatii tesisatn kurarken, alma esnasnda arzalanan elemanlar depo sorumlusuna bildirerek malzemelerin hepsini iade ediniz. 13 ncelemi olduunuz renim faaliyeti ncesi verilen aratrma konusu faaliyetleri sonunda uygulayarak aadaki kriterlere gre kendinizi deneyiniz.

25

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME LME SORULARI

1.) Tesisat emalarnda tek hat emasna denir. 2.) Tesisatta elektrik devresini, alc ile kumanda aralar ile birlikte gsteren iletken dolam emasna . denir. 3.) Bir butonu devreye balamak iin ka adet iletken ekilir? 4.) Bir zili devreye balamak iin ka adet iletken ekilir? 5.) Bir kap kilitini (kap otomatii) devreye balamak iin ka adet iletken ekilir? 6.) arma ve bildirim tesisat devrelerinde trafo niin kullanlr? 7.)

Yukardaki emada 1 nolu buton hangi zil veya zilleri altrr? 8.) Yukardaki emada 3 nolu buton hangi zil veya zilleri altrr? 9.) Yukardaki emada 5 nolu buton hangi zil veya zilleri altrr? 10.) Yukardaki emada 6 nolu zili hangi buton veya butonlar altrr? 11.) Yukardaki emada 4 nolu zili hangi buton veya butonlar altrr? 12.) Yukardaki emada 3 nolu zili hangi buton veya butonlar altrr? 13.) Yukardaki emada 2 nolu zili hangi buton veya butonlar altrr? 14.) Yukardaki emada 2 nolu buton hangi zil veya zilleri altrr? 15.) Yukardaki emada 4 nolu buton hangi zil veya zilleri altrr?

26

CEVAP ANAHTARI 1.) Kapal. 2.) Ak. 3.) 2 4.) 2 5.) 2 6.) Gerilimi drmek (rneklerde 220 Voltu 12 Volta drr.) iin. 7.) 1 4 nolu ziller. 8.) 2 6 nolu ziller. 9.) 3 5 nolu ziller. 10.) 3 4 nolu butonlar. 11.) 1 2 nolu butonlar. 12.) 5 nolu buton. 13.) 3 4 nolu butonlar. 14.) 1 4 nolu ziller. 15.) 2 6 nolu ziller.

27

Deerlendirme Konular
Zayf akm malzemelerini seebildin mi? Bir buton bir zil tesisat devresini kurarak altrabildin mi? Bir butonla iki zil tesisat devresini kurarak altrabildin mi? ki butonla bir zil tesisat devresini kurarak altrabildin mi? Bir kat bir daireli kap otomatii ve zil tesisat devresini kurarak altrabildin mi? dev uygulamasn yapabildin mi? El aletlerini yerinde kullanabildin mi? Yukardaki ilemlerin tamamn 10 saatte yapabildin mi?

Evet Hayr

Hayrsa neden?

LME SORUSU (Uygulama):

ki katl drt daireli bir konutun aadan armal ve kap otomatii tesisi yaplacaktr. Tesisin kapal ve ak emasn izerek malzeme listesini hazrlaynz. El ve g aletlerini kullanm amalar dorultusunda kullanarak devreyi kurarak altrnz. Bu ilemlerin tamamn iki saatte yapnz.

28

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

ALINAN PUAN ALINABLECEK PUAN 15 15 10 10 10 15 15 10 100

GZLENECEK DAVRANILAR Devrenin kapal emasnn izimi Devrenin ak emasnn izimi Malzeme listesinin seimi Devrenin planete zerine yerleimi letken ve eleman balantlar Devrenin altrlmas El ve g aletlerinin yerinde kullanm Srenin kullanm TOPLAM

29

Devrenin Kapal emas

30

Devrenin Ak emas

31

Kullanlacak malzeme listesi No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ad Sigorta Trafo Kap otomatii Zil Buton Buton letken tel letken tel Klemens Bant zellii 6A. W-Otomat 220/12V. 10Watt Elektrik mekanik Elektronik veya vzlt Sva st veya sva alt Drtl grup 0,5 NYA (zil teli) 1,5 NYA ne serisi (no:1) Elektrik bant Miktar 1 Adet 1 Adet 1 Adet 4 Adet 8 Adet 1 Adet 7 Metre 0,5 Metre 1 ift 1 Adet

32

RENME FAALYET-3 RENME FAALYET-3

AMA
Aydnlatma ve priz devre elemanlarn seerek, devreleri kurmak. renci, her trl yerde, TSE ve i tesisat ynetmeliine uygun olarak; Aydnlatma ve priz devre elemanlarn seerek, devreleri kurabileceksiniz.

ARATIRMA
Bir apartmanda kullanlan aydnlatma tesisat ve g tesisat elemanlar nelerdir? Bu tesisat devreleri nasl izilir ? Aratrma konularn evde, okulda, niversitede, ilgili iletmelerde, teknoloji ve bilgi retim merkezlerinde, internette vb. aratrnz. Topladnz bilgileri rapor haline getiriniz. Hazrladnz raporu snf ortamnda sununuz.

3.1. Aydnlatma ve Priz Tesisat Uygulama Devreleri

3.1.1. Adi Anahtar Tesisat Uygulama Devresi

Adi Anahtar Bir lambay veya bir grup lambay ayn anda, ayn yerden
yakp sndrmeye yarayan anahtarlara denir. Bu anahtarlar aspiratr, stclar, kk gl elektrikli alclarn kumandasnda da kullanlr. Bir giri ve bir k olmak zere iki balant ucu vardr.

ekil 3.1 : Adi Anahtar eitleri

ekil 3.2 : Adi Anahtar Kapal ve Ak Sembolleri

33

Klemens: Aydnlatma ve g tesislerinde buat (ek kutusu) ierisinde eklerin (iletken balantlarnn) yaplmas iin kullanlan geretir.

ekil 3..3 : Klemensle

Duy: Elektrik lambasnn, vidalanarak veya taklarak elektrik tesisine balanmasn

salayan geretir .

ekil 3.4 : Duy eitleri

3.1.1.1. Devrenin Balant eklinin izimi

ekil 3.5 : Adi Anahtar Tesisat Kapal emas

ekil 3.6 : Adi Anahtar Tesisat Ak emas.

34

III.D.1bDevrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

No
1 2 3 4 5 6 7

Ad
Adi anahtar Duy Lamba Klemens Sigorta letken tel Bant

zellii
Sva st veya sva alt Duvar veya davan tipi Akkor telli (25W. 100W.) 1,5 lik 10A. W-Otomat 1,5 NYA Elektrik bant

Miktar
1 Adet 1 Adet 1 Adet 2 Adet 1 Adet 2 Metre 1 Adet

Tablo 3.1 Devrede Kullanlacak Malzeme Listesi

3.1.2. Adi Anahtar ve Priz Tesisat Uygulama Devresi

Priz: Elektrik aygtlarna, bir elektrik devresinden fi aracl ile dorudan veya uzatma kablosu ile enerji alnmas iin kullanlan bir aratr
.

ekil3.7 : Priz eitleri

Tesisatta prizler ve lambalar i tesisat ynetmelii gerei ayr ayr linyelere balanr. Fakat lamba linyesine, bir priz balanabilir. 3.1.2.1. Devrenin Balant eklinin izimi

35

ekil3.8:Tesisatn Kapal emas

ekil 3.9 : Tesisatn Ak emas

3.1.2.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

No
1 2 3 4 5 6 7 8 9

Ad
Adi anahtar Duy Lamba Priz Klemens Sigorta letken tel letken tel Bant

zellii
Sva st veya sva alt Duvar veya davan tipi Akkor telli (25W. 100W.) Sva st veya sva alt (Topraksz) 2,5 lik 10A. W-Otomat 1,5 NYA 2,5 NYA Elektrik bant
Tablo 3.2 Devrede Kullanlacak Malzeme Listesi

Miktar
1 Adet 1 Adet 1 Adet 1 Adet 4 Adet 1 Adet 2 Metre 2 Metre 1 Adet

3.1.3. Komtatr Anahtar Tesisat Uygulama Devresi

Komtatr anahtar
ki ayr lamba veya iki lamba grubunu bir yerden ayn anda veya ayr zamanlarda kumanda etmeye yarayan anahtar eitidir. Bir giri ve iki k olmak zere ucludur. Giri uuna faz iletkeni balanr, k ular ise kumanda edecei lambalara balanr.

36

Soru: Bir komitatr anahtar yerine iki adet adi anahtar kullanabilir misiniz? Cevap: Evet kullanabiliriz. Soru: Hangi durumda komtatr anahtar kullanlr.? Cevap: Aydnlatma yaplacak ortamda lamba says (alc says) birden fazla olduunda.

ekil 3.10 :Komtatr Anahtar eitleri

ekil 3.11:Komtatr Anahtar Sembolleri

3.1.3.1. Devrenin Balant eklinin izimi

ekil 3.12 : Komtatr Tesisatn Kapal emas

ekil 3.13 : Komtatr Tesisatn Ak emas

37

3.1.3.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

No
1 2 3 4 5 6 7

Ad
Komtatr anahtar Duy Lamba Klemens Sigorta letken tel Bant

zellii
Sva st veya sva alt Duvar veya davan tipi Akkor telli (25W. 100W.) 1,5 lik 10A. W-Otomat 1,5 NYA Elektrik bant

Miktar
1 Adet 2 Adet 2 Adet 4 Adet 1 Adet 3 Metre 1 Adet

Tablo 3 .3 Devrede Kullanlacak Malzeme Listesi

3.1.4. Vaviyen Anahtar Tesisat Uygulama Devresi

Vaviyen anahtar
Bir lambay veya bir grup lambay (alcy) iki ayr yerden ayn zamanda veya farkl zamanlarda yakp sndren anahtar eididir. Bir tesis iin iki anahtar kullanlr. adet balant ucuna sahiptir. Birinci anahtarn ortak uu faz iletkenine, dier anahtarn ortak ucu lambaya balanr. Her iki anahtar arasna iki adet iletken ekilerek dier ulara balanr. ift girili uzun koridorlarn giri ve klarna, iki katl yerlerin merdiven aras aydnlatmas, iki odann ayn balkona almas durumunda kullanlr.

ekil 3.14 : Vaviyen Anahtar eitleri ve Sembolleri

3.1.4.1. Devrenin Balant eklinin izimi

38

ekil 3.15 : Vaviyen Anahtar Tesisat Kapal emas

ekil 3.16 : Vaviyen Anahtar Tesisat Ak emas

3.1.4.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

No
1 2 3 4 5 6 7

Ad
Vaviyen anahtar Duy Lamba Klemens Sigorta letken tel Bant

zellii
Sva st veya sva alt Duvar veya davan tipi Akkor telli (25W. 100W.) 1,5 lik 10A. W-Otomat 1,5 NYA Elektrik bant
Tablo 3.4 Devrede Kullanlacak Malzeme Listesi

Miktar
1 ift 1 Adet 1 Adet 2 Adet 1 Adet 3 Metre 1 Adet

3.1.5. Bir Fluoresant Lamba Tesisat Uygulama Devresi Fluoresant lambalarn k aklarn fazlal, ektikleri glerin azl, snmamas, k dalmnn dzenli ve mrlerinin uzun olmas tercih sebeplerindendir.

Fluoresant lamba
Cam borudan yaplm, ierisindeki hava boaltlarak argon gaz doldurulmu ve ayrca ierisine az miktarda cva konulmutur.ki ucunda tungstenden yaplm flaman bulunur. Simit, ubuk, vb. eklinde imal edilirler

ekil 3.17 : Fluoresant Lamba

39

Balast: Bobinli veya elektronik olarak yaplrlar. En yaygn olarak bobinli balastlar kullanlyor. Lambann almasnda iki ana grevi vardr. 1- lk anda lambaya enerji uygulanp flamanlarn snmas sonunda, starter aracl ile flamanlar stmak ve atlama gerilimi oluturmak,

ekil 3.18 : Balast

2- Lambann yanmasndan sonra alma geriliminin yaklak %50 si orannda gerilim dm meydana getirmek.

Starter: i argon yada neon gaz ile doldurulmu cam bir balon iinde iki elektrodu bulunan silindir eklinde bimetal eritten olumutur. Elektronik balast kullanldnda starter kullanlmaz. lk atelemeyi salayan elemandr.

ekil 3.19 : Starter

Soket: Fluoresant lambalarda iki adet soket bulunur ve cam tp , pim eklindeki flaman giri ular aracl ile tutmaya yararlar.Fluoresant lambaya duy grevi yaparlar.

ekil III.20 : Soketler

40

3.1.5.1. Devrenin Balant eklinin izimi

ekil 3.21 : Devrenin Kapal emas

ekil 3.22 : Devrenin Ak emas

3.1.5.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

No 1 2 3 4 5 6 7 8 Ad Adi anahtar Balast Starter Soket Klemens Fluoresant lamba Sigorta letken tel zellii Sva st veya sva alt 20W veya 40W (Bobinli) 20W veya 40W ubuk fluoresant iin 1,5 lik 20W veya 40W 10A. W-Otomat 1,5 NYA Miktar 1 ift 1 Adet 1 Adet 2 Adet 2 Adet 1 Adet 1 Adet 3 Metre

41

Bant

Elektrik bant

1 Adet

Tablo 3.5: Devrede Kullanlacak Malzeme Listesi

3.2. Bir Fazl Motorun Paket alterle Kumandas

Paket alter: Bir eksen etrafnda dnebilen, bir mil zerinde dizilmi ve paketlenmi , bir ok kontak yuvalarndan oluan alterlere denir. alterin her kontak yuvasnda 1,2,3 veya 4 kontak bulunur. Kontak elemanlar gm-kadmiyum la kaplanmtr.
ekil 3.23 Pako alter

Motor: Ald elektrik enerjisini mekanik enerjiye dntren bir alc eididir. Oluturacamz devrede mono faze (bir fazl) motor kullanlacaktr. 3.2.1. Devrenin Balant eklinin izimi

ekil 3.24 : Devrenin Kapal emas

ekil 3.25 : Devrenin Ak emas

42

3.2.2. Devrede Kullanlacak Elemanlarn Seimi

No
1 2 3 4 5 6

Ad
Paket alter Sigorta Motor letken tel Klemens Bant

zellii
10A 0-1 ama kapama 16A. W-Otomat Monofaze motor 1,5 NYA 2,5 lik Elektrik bant

Miktar
1 ift 1 Adet 1 Adet 3 Metre 3 Adet 1 Adet

Tablo 3.6: Devrede Kullanlacak Malzeme Listesi

43

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYETLER

lem Basamaklar
Aydnlatma ve priz devre tesisat malzemelerini se.

neriler
alma ortamn hazrlaynz. nlnz giyerek alma masanz veya planetenizi dzenleyiniz. gvenlii tedbirlerini alnz. Temiz ve dzenli olunuz.

Yapacanz uygulamalarla malzemeleri temin ediniz.

ilgili

Tablo 3.1, tablo 3.2 , tablo 3..3 , tablo 3.4 ve tablo 3.5 e gre malzemeleri depo sorumlusundan alnz. Malzemelerin salamlk kontroln yapnz. Arzal elemanlar deitiriniz. Adi anahtar tesisat devresini kurarak altr. Adi anahtar tesisat devresini planete zerine kurunuz. Planete zerinde; devre elemanlarnn (sigorta, anahtar ve lamba ) yerlerini tespit ediniz. Baknz ekil 3..5 Balantlar iin yeteri kadar iletken hazrlaynz.

44

 ekil 3.6 ya gre iletkenleri dzenli ekiniz. Titiz bir balantlarn yapnz. ekilde elemanlarn

Devre balantsn son bir kez kontrol ediniz. Devreye enerji veriniz. Adi anahtar kapattnzda lambann yandn, anahtar atnzda ise lambann sndn grnz. Enerjiyi keserek devreyi sknz. Adi anahtar ve priz tesisat devresini kurarak altr.

Adi anahtar ve priz tesisat devresini planete zerine kurunuz. Planete zerinde; devre elemanlarnn (sigorta, anahtar, priz ve lamba ) yerlerini tespit ediniz. Baknz ekil 3.8 Balantlar iin yeteri kadar iletken hazrlaynz.

ekil 3.9 a gre ekiniz.

iletkenleri dzenli

45

 Titiz bir balantlarn yapnz.

ekilde

elemanlarn

Devre balantsn son bir kez kontrol ediniz. Devreye enerji veriniz. Adi anahtar kapattnzda lambann yandn, anahtar atnzda ise lambann sndn grnz. Priz ularn kontrol kalemiyle veya voltmetreyle kontrol ederek faz ve ntr ularn tesbit ediniz. Enerjiyi keserek devreyi sknz. Komtatr anahtar tesisat devresini kurarak altr. Komtatr anahtar tesisat devresini planete zerine kurunuz. Planete zerinde; devre elemanlarnn (sigorta, anahtar ve lambalar ) yerlerini tespit ediniz. Baknz ekil 3.12 Balantlar iin yeteri kadar iletken hazrlaynz.

ekil 3.13 e gre iletkenleri dzenli ekiniz. Titiz bir balantlarn yapnz. ekilde elemanlarn

Devre balantsn son bir kez kontrol ediniz. Devreye enerji veriniz.

46

 Komtatr anahtarn bir kontan kapatnz ve lambalardan birinin yandn grnz. Komtatr anahtarn dier kontan kapatnz ve dier lambann yandn grnz. Komtatr anahtarn her iki kontan kapattnzda devredeki lambalarn yandn, anahtarn her iki kontan atnzda lambalarn sndn grnz. Enerjiyi keserek devreyi sknz. Vaviyen anahtar tesisat devresini kurarak altr.

Vaviyen anahtar tesisat devresini planete zerine kurunuz. Planete zerinde; devre elemanlarnn (sigorta, anahtarlar ve lamba ) yerlerini tespit ediniz. Baknz ekil 3.15 Balantlar iin yeteri kadar iletken hazrlaynz.

ekil 3.16 ya gre iletkenleri dzenli ekiniz. Titiz bir balantlarn yapnz. ekilde elemanlarn

Devre balantsn son bir kez kontrol ediniz. Devreye enerji veriniz. Birinci vaviyen anahtar kapatnz ve lambann yandn grnz. Ayn anahtar

47

anca yanan lambann sndn grnz. kinci vaviyen anahtar kapatnz ve lambann yandn grnz. Ayn anahtar anca yanan lambann sndn grnz. Birinci vaviyen anahtar kapatnz ve lambann yandn grnz. kinci vaviyen anahtar anca yanan ayn lambann sndn grnz. kinci vaviyen anahtar kapatnz ve lambann yandn grnz. birinci vaviyen anahtar anca yanan ayn lambann sndn grnz. Enerjiyi keserek devreyi sknz. Fluoresant lamba devresini kurarak altr. Fluoresant lamba tesisat devresini planete zerine kurunuz. Planete zerinde; devre elemanlarnn (sigorta, anahtar, balast ve soketler ) yerlerini tespit ediniz. Baknz ekil 3.21 Balantlar iin yeteri kadar iletken hazrlaynz.

ekil 3.22 ye gre iletkenleri dzenli ekiniz. Titiz bir balantlarn yapnz. ekilde elemanlarn

Starteri soketteki yerine taknz. Fluoresant yerletiriniz. lambay soketlere

48

 Devre balantsn son bir kez kontrol ediniz. Devreye enerji veriniz. Adi anahtar kapattnzda lambann yandn, anahtar atnzda ise lambann sndn grnz. Lamba yanmam ise starter ve soketlerde temasszlk olup olmadn kontrol ediniz. Baknz nc faaliyet bilgi konular Enerjiyi keserek devreyi sknz. Bir fazl motorun paket alterle altrlmas devresini kurarak altr. alma ortamn hazrlaynz. alma masanz veya planetenizi dzenleyiniz. gvenlii tedbirlerini alnz. Temiz ve dzenli olunuz. Yapacanz uygulamalarla ilgili malzemelerin temini iin Tablo 3.6 ya gre malzemeleri depo sorumlusundan alnz. Malzemelerin salamlk kontroln yapnz. Arzal lemanlar deitiriniz. Bir fazl motorun paket alterle altrlmas tesisat devresini planete zerine kurunuz. Planete zerinde; devre elemanlarnn (sigorta, paket alter ve motor ) yerlerini tespit ediniz. Baknz ekil 3.24 Balantlar iin yeteri kadar iletken hazrlaynz. ekil 3.25 e gre iletkenleri dzenli ekiniz.

49

 Titiz bir balantlarn yapnz.

ekilde

elemanlarn

Devre balantsn son bir kez kontrol ediniz. Devreye enerji veriniz. Paket alteri 1 konumuna alnca motorun altn, paket alteri 0 konumuna alnca alan motorun enerjisinin kesildiini ve ksa bir sre sonra durduunu grnz. Devrenin enerjisini kesiniz. Kurmu olduunuz devreyi sknz. Planetenizi temizleyiniz. Aldnz tm malzemelerin salamlk kontrollerini yaparak depocuya teslim ediniz. renim faaliyetleri ncesi yaptnz aratrma ile edindiiniz bilgi ve becerilerinizi , uygulamalar sonras rendiiniz bilgi ve becerilerinizle kyaslaynz. Aada verilen bilgi testini kendi kendinize zerek renim seviyenizi test ediniz.

50

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME
1.) Komtatr anahtar aktif olarak kullanmak iin en az ka lambaya (alcya) ihtiya duyulur?

2.) Vaviyen anahtar aktif olarak kullanmak iin en az ka lambaya (alcya) ihtiya duyulur?

3.) Bir lambay veya bir grup lambay ayn anda, ayn yerden yakp sndrmeye yarayan anahtarlara .. denir.

4.) Bir eksen etrafnda dnebilen, bir mil zerinde dizilmi ve paketlenmi , bir ok kontak yuvalarndan oluan devre elemanna ...................denir.

5.) ki ayr lamba veya iki lamba grubuna bir yerden ayn anda veya ayr zamanlarda kumanda etmeye yarayan anahtar eitine ......................denir.

6.) Bir lambay veya bir grup lambay (alcy) iki ayr yerden ayn zamanda veya farkl zamanlarda yakp sndren anahtar eitine ....................denir.

7.) Elektrik aygtlarna, bir elektrik devresinden fi aracl ile dorudan veya uzatma kablosu ile enerji alnmas iin kullanlan devre elemanna .............................. denir.

8.) Aydnlatma ve g tesislerinde buat (ek kutusu) ierisinde eklerin (iletken balantlarnn) yaplmas iin kullanlan gerece .......... denir.

51

9.) Elektrik lambasnn, vidalanarak veya taklarak elektrik tesisine balanmasn salayan gerece .............. denir.

10.) Flouresant lambaya duy grevi yapan elemana ...............denir.

11.) Adi anahtar ka balant uuna sahiptir?

12.) Vaviyen anahtar ka balant uuna sahiptir?

13.) Komtatr anahtar ka balant uuna sahiptir?

14.) Topraksz priz ka balant uuna sahiptir?

15.) Fluoresant lamba tesisatnda en az olmas gereken elemanlar nelerdir?

16.) tesisat ynetmeliine gre ntr iletkeni ..................................... rengindedir.

17.) tesisat ynetmeliine gre topraklama iletkeni ............................... rengindedir.

18.) Fluoresant lambalarda ilk anda lambaya enerji uygulanp flamanlarn snmas sonunda, starter aracl ile flamanlar stmak ve atlama gerilimi oluturmak iin kullanlan elemana ne ad verilir?

19.) Fluoresant lamba tesisatnda ilk atelemeyi salayan eleman .......................... dr.

52

20.) Adi anahtar tesisat devresini komtatr anahtar devresine dntrmek iin tesisatta nasl bir dzenleme yaparsnz?

53

CEVAP ANAHTARI 1.) ki 2.) Bir 3.) Adi anahtar 4.) Paket alter 5.) Komtatr anahtar 6.) Vaviyen anahtar 7.) Priz 8.) Klemens 9.) Duy 10.) Soket 11.) ki 12.) 13.) 14.) 15.) Flouresant lamba, balast, soket ve starter. 16.) Ak mavi 17.) Sar-yeil 18.) Balast 19.) Starter 20.) Adi anahtar yerine komtatr anahtar kullanlr ve anahtar ile lamba arasna bir iletken daha ekilir.

54

rencinin Kendi Performansn Deerlendirmesi Deerlendirme Konular Aydnlatma ve priz devre tesisat malzemelerini seebildin mi? Adi anahtar tesisat devresini kurarak altrabildin mi? Adi anahtar ve priz tesisat devresini kurarak altrabildin mi? Komtatr anahtar tesisat devresini kurarak altrabildin mi? Vaviyen anahtar tesisat devresini kurarak altrabildin mi? Fluoresant lamba tesisat devresini kurarak altrabildin mi? Bir fazl motorun paket alterle altrlmas devre elemanlarn seebildin mi? Bir fazl motorun paket alterle altrlmas devresini kurarak altrabildin mi? El aletlerini yerinde kullanabildin mi? Yukardaki ilemlerin tamamn 12 saatte yapabildin mi? Evet Hayr Hayrsa Neden

55

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

SOLDAN SAA
1- Eitim ve renim faaliyetini tamamladnz bu modln ad. 2- are, deva, ila, yardm.. Aydnlatmada kullanlan bir veya daha fazla lamba bulunduran aydnlatma arac. Kant, belge, araz. 3- Fluoresant lambaya duy grevi yapan eleman. Bir mzik eiti. Belirti, izinti, nian. Utanma duygusu, edep, hay. Tersi bandrma, pekmez, pestil. 4- Tek hcreli canl. Kzgn, fkeli, sinirli, somurtkan. Engel, knt, barikat, baraj. Zaman sayac. Elektrik tesisatlarnda buat ierisinde iletken balantlarnn yaplmas iin kullanlan geretir. Ik yayan alc eidi, kandil. 5- Bir elektrik devresinden fi aracl ile dorudan veya uzatma kablosu ile enerji alnmas iin kullanlan geretir. Tersi genilik. Trkiyenin uluslar aras plaka iareti. Tmr, yumru, ikinlik. 6- Bir cetvel eidi. Oyun, raks. Tersi canlnn beslenebilmesi iin vazgeilemez unsur, besin, a. Gemi zaman eki. 7- Elektrik devrelerinde arzu edilmeyen arza eidi. Tersi bir alg aleti. Baa taklan rt etrafna veya bez paralarnn etrafna iplik ile yaplan ssleme, elii, nak, ajur. 8- sim. Tersi iaret zamiri. Tersi boyutlardan biri, uzunluk. Faiz, art, oalma. 9- Tersi bir nida. Eski Msrda bir tanr. Adi anahtara ekilmesi gereken iletken says. Ei lm kadn veya einden boanm kadn.- Tersi alrken yaplan ey, ura, meslek. 10- Bir lambay veya bir grup lambay (alcy) iki ayr yerden ayn zamanda veya farkl zamanlarda yakp sndren anahtar eididir. - Bir rengin son iki harfi. 11- Fluoresant lambalarda ilk atelemeyi yapan eleman. Olmaktan emir. 12- Tersi ilave, katk, zam. ocuu olan kadn, anne. oul eki. rencinin baarsn lme arac. 13- Komtatr anahtara ekilmesi gereken iletken says. Zilin kard ve kulamzla algladmz ey. Tersi elektrik devrelerinde kullanlan koruma eleman. Vaka, hadise. 14- Bilmekten emir, renmek, bellemek. Elektrik tesisatlarnda kapal emann dier ad. Tersi bayra veya sanca nde tutan veya tayan kimse, nc, lider, bayraktar.

YUKARIN AAIYA.
123456Elektrik tesisat iini yapan kimse. Vaviyen anahtara ekilmesi gereken iletken says. Elektrik Mhendisler Odasnn ksaca yazl. Kk bitki, imen. Tersi protaktinyumun sembol - Dnyann uydusu. Bir renk. reteten kan akmn alc zerinden geerek tekrar retece ulamas iin izledii yola denir. Bir hayvan. Bir organmz. Tersi ses karan alc eidi. Bir iecek, usare, abhayat. Bir bala. Tersi bir rete eididir. Tersi boyun atks, barts, atk. iman, kaln, csseli, balaban. Tersi yabanc. Bir elektrik devresinde anahtar kapal, iletkenler salam ve reteteki enerji alcya ulayor ve alc alyorsa bu tr devreye verilen ad.

78-

9-

56

10- Televizyonun ksaca yazlm. Kuzu sesi. Avlanlan. En ksa zaman birimi. Tersi
eskiden konaklamak iin kullanlan bina, konukluk, i merkezi. 11- Mzikte tempo, ses uyumluluu, dizem. Narinin sessizleri. Tersi tayin etme. 12- Belirti, izinti. Elektrik tesisatlnda da kullanlan bir el aleti. Kk maara, barnak, oyuk. Tersi lkemizin plaka sembol. 13- Hamurdan yaplan bir pasta eidi. Soru eki. Elektrik akmn ileten iletken tel. 14- Bitki bilimde; ermin, kakm. Tersi ismin hal eki. Tersi sra manasna gelen kelimenin ilk hecesi. - Bir blgemiz. 15- Duman, pus, tts. Elektrik lambasnn, vidalanarak veya taklarak elektrik tesisine balanmasn salayan geretir. Tersi gelir, kazan. 16- Bir zil eidi. Evin blmlerinden her biri. Stronsiyumun sembol. 17- Elektrik tesisatlnda da kullanlan bir el aleti. 18- fa etme, tatbik, tavr. 19- oul eki. Elektrik devrelerinde basldnda devreyi kapadan el ekildiinde devreyi aan elemandr. Tersi ald elektrik enerjisini hareket (dnme) enerjisine dntren bir alc eididir. 20- nsan vcudunda kolun bir blm. Topraklama iletkenin rengi. Tersi yabanc. 21- Bir ilimiz. Tersi st kapal konuma, kast etme, fark ettirme, sezdirme. Bir renk. 22- Elektrik devre elemanlarnn birbirine balantsnn yapld ve elektrik akmn ileten metal tellere denir. Tersi bir isim.

57

CEVAPLAR

58

KAYNAKLAR KAYNAKLAR
ALACALI Mahmut, Atlye 1, zkan Matbaaclk , Ankara 2004 ALEMDAR Ayhan, Elektroteknik I Ders Notlar, Trabzon ASLAN Recai, AYDIN Cengiz, GNDZ M.Ali, Teknik Resim ve Meslek Resim , Yce Yayn , stanbul -2002 OLAK eref, NACAR Mahmut, Teknik ve Meslek Resim, Color Ofset Matbaaclk , skenderun, 2002 DORU Ali, Elektrik Meslek Resim, Has Ofset, Kahramanmara, 2004 GRKEM Abdullah, Atlye ve Laboratuar, zkan Matbaaclk, Ankara ,2002 GRKEM Abdullah, KU Metin , Elektroteknik 1 , zkan Matbaaclk , Ankara, 2002 GVEN M.Emin, MARTI .Baha, OKUN smail, Elektroteknik 1, Milli Eitim Basmevi, stanbul , 1990 NACAR Mahmut, Atelye 1, Color Ofset Matbaaclk, skenderun, 2004 NACAR Mahmut, Laboratuar 1, Kahramanmara, 2000 YARCI Kemal, ZTRK Orhan, Elektroteknik 1, Yce Yaynclk, stanbul, 1999

59