Professional Documents
Culture Documents
CHNG I: NG LC HC VT RN
I. c im chuyn ng ca vt rn quay quanh 1 trc c nh: Mi im vch ra mt ng trn nm trong mt phng vung gc vi trc quay c bn knh bng khong cch t im n trc quay. Mi im trn vt u quay c cng 1 gc trong cng 1 khong thi gian. II. nh lut bo ton momen ng lng: IV. Tc gc: N: Tc gc tc thi (tc gc) l i lng c trng cho mc nhanh, chm ca chuyn ng quay ca vt rn quanh mt trc thi im t v c xc nh bng o hm ca to gc theo thi gian. V. Gia tc gc: N: Gia tc gc tc thi (gia tc gc) ca vt rn quay quanh mt trc c nh thi im t l i lng c trng cho s bin thin ca tc gc thi im v c xc nh bng o hm ca tc gc theo thi gian VI. Cc cng thc trong chuyn ng quay
Mmen ng lng: L = I . nh l bin thin momen ng lng: L = M.t Nu tng cc momen lc tc dng ln mt vt rn (hay h vt) i vi trc quay bng khng th tng momen ng lng ca vt rn (hay h vt) i vi 1 trc c bo ton L = hng s
= o + t
1 = o t + t 2 2 2 2 o = 2 .
Phng trnh c bn chuyn ng quay ca vt rn:
III. Momen qun tnh ca vt rn i vi mt trc quay: N: L i lng c trng cho mc qun tnh ca vt rn trong chuyn ng quay quanh trc y.
1 2 Thanh di c trc quay i qua trng tm: I = ml 12 1 2 Thanh di c trc quay i qua u thanh: I = ml 3 Vnh trn bn knh R (hnh tr rng) : I = mR a trn mng (hnh tr c): I = 1 m.R 2 2 2 m.R 2 5
M = I . ng nng quay: W = 1 I . 2 2
Mi lin h gia tc gc, tc di: v = .R Mi lin h gia gia tc gc v gia tc tip tuyn: =
bng. Dao ng tun hon: l dao ng m trng thi dao ng c lp li nh c sau nhng khong thi gian bng nhau. Dao ng iu ho: l dao ng m phng trnh c dng l hm sin hay cos ph thuc thi gian nhn vi 1 hng s. c im: + L hnh chiu ca chuyn ng trn u xung ng thng trong mt phng qu o. + Mi dao ng iu ho iu ho c biu din bng mt vect quay. + Bin dao ng A ph thuc vo iu kin ban u Dao ng t do: l dao ng ca 1 h chu nh hng ca ni lc. c im: Chu k ca dao ng ph thuc c im ca h. Dao ng tt dn: l dao ng c bin gim dn theo thi gian. c im: + ph thuc vo ma st. + ph thuc vo bin . + khng phi l dao ng iu ho. + ph thuc vo nht. Dao ng duy tr l dao ng tt dn c duy tr bng cch gi cho bin v tn s khng thay i. c im: + Bin A khng i. + tn s dao ng bng tn s dao ng ring. Dao ng cng bc: l dao ng chu tc dng ca ngoi lc tun hon. c im: + Dao ng cng bc l dao ng iu ho. + tn s gc ca dao ng cng bc bng tn s gc ca ngoi lc. + Bin ca dao ng cng bc ph thuc bin ca ngoi lc v chnh lch tn s ca ngoi lc v tn s dao ng ring ca h. Chu k: l thi gian thc hin 1 dao ng ton phn. Tn s: l nghch o ca chu k.
Vn tc:
+ v sm pha hn x mt gc
+ v i chiu khi qua v tr bin + v bng 0 khi v tr bin + v t cc i bng A khi vt qua VTCB.
+ a vi x ngc pha + a tri du vi x + a bng 0 khi VTCB, c ln cc i khi v tr bin + a lun c hng v VTCB + ln a t l vi ln x Lc hi phc: + lun hng v VTCB + ln t l vi lch khi VTCB + cc i khi vt v tr bin . Mt s CT dao ng tt dn: + Qung ng i c cho n lc dng li:
Gia tc:
kA2 2 A2 S= = 2 mg 2 g
+ gim bin sau mi chu k:
A = N=
4mg 4 g = 2 k
A Ak 2 A = = A 4 mg 4 g AkT A = 4 mg 2 g
t = N .T =
III. GIAO THOA SNG: 1. N: Giao thoa sng l hin tng 2 sng kt hp, khi gp nhau ti nhng im
xc nh, lun lun hoc tng cng nhau hoc trit tiu nhau. 2. iu kin: hai sng phi xut pht t hai ngun dao ng c cng tn s, cng phng dao ng v c lch pha khng i theo thi gian.
2 ( d 2 d1 ) * Bin dao ng cc i (cng pha): = 2k * Bin dao ng cc tiu: = (2k + 1) . IV. SNG M: 1. N: Sng m l nhng sng c truyn trong cc mi trng rn, lng, kh. 2. Mi trng truyn sng: 3. lch pha ca hai ngun sng: =
+ Trong cht lng v cht kh sng m l sng dc. + Trong cht rn sng m gm c sng ngang v sng dc. >Tc truyn m: ph thuc vo nhit , khi lng ring ca mi trng. 3. c trng sinh l ca m: - cao: l c trng sinh l ca m t l vi tn s f ca m. + Nhng m c f > 20.000 Hz gi l siu m. + Nhng m c f < 16 Hz gi l h m. - m sc: l c trng sinh l ca m ph thuc bin v tn s gip phn bit hai m thanh c cng m c bn nhng do hai ngun m khc nhau pht ra. - to ca m: Ph thuc cng m v mc cng m. + Cng m: I =
Pn 4R 2 L( B ) = lg
I . I0
S nt = k+1; S bng = k 2
1 ). S nt = S bng = k+1 2 2
4. Hiu ng p-Ple: * KN: l hin tng tn s sng m m ngun thu nhn c f khc vi tn s sng m do ngun pht ra f khi ngun m v my thu c chuyn ng tng i. a). Ngun m ng yn, my thu chuyn ng: * Tn s: f ' =
( Du - nu ngun di chuyn ra xa) b). My thu ng yn, ngun m chuyn ng. * Ngi quan st: f ' =
V VM V VM = .f V
* u,q cng pha * q bin thin iu ho Nhn xt: i, q, u bin thin iu ho. 3.Nng lng in trng trong mch dao ng:
Biu thc: E =
chng l nng lng in t khng thay i. 4. Cc nh ngha: Dao ng in t duy tr: l dao ng c duy tr vi tn s dao ng ring fo bng cch b ng phn nng lng b tiu hao trong mi chu k. Dao ng in t tt dn: l dao ng in t c bin gim dn n 0, gi tr R rt ln th khng c dao ng. Dao ng in t cng bc: l dao ng in trong mch dao ng theo tn s f ca ngun (thng thng f fo) S cng hng: L hin tng bin ca dao ng in t t gi tr cc i khi f = fo II. IN T TRNG: 1. Khi nim in t trng * in trng v t trng bin thin cng tn ti trong khng gian chuyn ho ln nhau trong mt trng thng nht gi l in t trng. * c im: + in trng hay t trng l tng mt ca mt chnh th in t trng + Khng bao gi c s tn ti ring bit ca in trng hay t trng c 2. Cc gi thuyt MC-XOEN: * T trng bin thin theo thi gian lm xut hin in trng xoy. (c im in trng xoy l ng sc ca n khng c im khi u v cng khng c im kt thc nh ng sc ca in trng tnh m l ng cong kn). * in trng bin thin theo thi gian lm xut hin t trng xoy. (Cc ng sc ca t trng ny l cc ng khp kn bao quanh cc ng sc ca in trng).
2 in cng bin , cng tn s nhng lch pha nhau v pha l 3 Cng thc tnh: f = p.n (p: S cp cc, n: S vng quay trong 1s) 2. ng c khng ng b 3 pha:
Cng thc:
Pra U 2 I 2 U 1 N1 = = ; H= U2 N2 Pvao U 1 I1
I. TN SC NH SNG
1. nh sng trng: l tng hp v s nh sng n sc c mu bin thin lin tc t n tm. 2. nh sng n sc: l nh sng khng b tn sc m ch b lch khi i qua lng knh. 3. S tn sc nh sng l s phn tch mt chm nh sng phc tp thnh cc chm nh sng n sc khc nhau. 4. Gii thch hin tng tn sc nh sng: * Chit sut ca thu tinh c gi tr khc nhau i vi nh sng n sc c mu khc nhau, gi tr nh nht i vi nh sng v ln nht i vi nh sng tm. * Gc lch ca tia sng qua lng knh ph thuc vo chit sut ca lng knh. Chit sut cng ln th gc lch cng ln.
c = ; = F ( f ) v
Trong : c : vn tc nh sng trong chn khng v : vn tc nh sng trong mi trng c t thm v hng s in mi f : tn s ca nh sng IV. MY QUANG PH LNG KNH. My quang ph l dng c dng phn tch chm sng phc tp thnh nhng thnh phn n sc khc nhau. My quang ph lng knh gm 3 b phn chnh : ng chun trc, h tn sc, bung nh. Nguyn tc hot ng : da trn hin tng tn sc nh sng.
V. TIA HNG NGOI, T NGOI, TIA RNGHEN. VI. CC LOI QUANG PH. Xem tip trang bn
2. 3.
D . a Bc sng v mu sc nh sng: Mi nh sng n sc c mt bc sng xc nh v tn s f xc nh. Mi nh sng n sc m ta nhn thy c 0,38 m 0,76 m (: = 0,76 m; tm: = 0,38 m). Chit sut ca mi trng: Chit sut n ca mi trng trong sut i vi mt nh sng n sc ph thuc vo tn s ca nh sng n sc .
V tr vn ti : x = (k 0,5)
D a
D . a
Tia t ngoi
Tia X
QP Vch lin tc
QP Vch pht x
QP Vch hp th
nh ngha
L bc x c bc sng di hn 0,76 m n vi Bc x c bc sng Bc x c bc sng t L QP gm nhiu di mu t n tm, hn 0,38 m n mm (ln hn bc ngn -9 10-8m 10-11m (ngn hn bc ni lin nhau mt c 10 m (ngn hn bc sng tia t ngoi) sng ca nh sng cch lin tc v nh hn bc sng ca nh sng tm)
sng ca sng v tuyn in)
L QP gm cc vch mu ring C dng cc vch ti l, ngn cch trn nn ca quang nhau bng nhng ph lin tc. khong ti.
Khi chiu nh sng trng qua m kh hay hi kim loi c nhit thp hn nhit ngun sng s to ra quang ph hp th.
Mi vt mi nhit (T>0 K); l than, l in, n dy tc Ch : Tvt>Tmi trng * Tc dng nhit * Gy ra mt s phn ng ha hc * C th bin iu c nh sng cao tn *Gy ra hin tng quang in trong mt s cht bn dn
Cc vt b nung nng n trn 2000oC; n hi thy ngn, h quang in c nhit trn 3000oC * Tc dng ln phim nh * Lm ion ha khng kh * Gy ra phn ng quang ha, quang hp * Tc dng sinh l: hy dit t bo da, dit khun * Gy ra hin tng quang in * B nc v thy tinh hp th rt mnh
Khi cho chm tia catot c vn tc ln p vo mt i m cc bng kim loi kh nng chy nh vonfam hoc platin * Kh nng m xuyn. Tia
X c bc sng cng ngn th kh nng m xuyn cng mnh, c th xuyn qua cc vt chn sng thng thng.
Ngun pht
* Khng ph thuc bn cht ca vt, ch ph thuc nhit ca vt. * Tc dng mnh ln phim * mi nhit , vt nh, lm ion ha khng kh. u bc x. * Tc dng lm pht quang * Khi nhit tng dn nhiu cht. th cng bc x cng * Gy ra hin tng quang mnh v min quang ph lan dn t bc x c bc in hu ht kim loi. * Tc dng dit vi khun, sng di sang bc x c bc sng ngn. hy dit t bo. * Sy kh, si * Chiu in, chp in m dng trong y t chn * iu khin t on bnh. xa * Cha bnh ung th. * Kh trng nc ung, * Chp nh b * Kim tra vt c, d bt thc phm mt Tri t t v kh, vt nt trong kim loi. * Cha bnh ci xng o nhit ca vt tinh * Kim tra hnh l hnh * Xc nh vt nc trn * Qun s (tn la khch i my bay. b mt kim loi t ng tm mc tiu, camera hng ngoi, ng nhm hng ngoi)
Nguyn t khc nhau c quang ph vch ring khc nhau v s lng vch, mu sc vch, v tr vch v cng sng ca vch.
- mt nhit xc nh, vt ch hp th nhng bc x m n c kh nng pht x, v ngc li. - Cc nguyn t khc nhau c QP vch hp th ring c trng cho nguyn t .
ng dng
Tnh cht
IV. HP TH NH SNG.
1. 2. Hp th nh sng l hin tng mi trng vt cht lm gim cng ca chm sng truyn qua n. nh lut v s hp th nh sng: Cng I ca chm sng n sc, khi truyn qua mi trng hp th, gim theo nh lut hm m ca di d ca ng i tia sng. I = I 0 e d ; I 0 l cng chm sng ti mi trng; l h s hp th ca mi trng.
V. TIN BO.
1. Nguyn t ch tn ti trong mt s trng thi c nng lng xc nh En, gi l trng thi dng. Khi trng thi dng, nguyn t khng bc x. 2. Tin v s hp th v bc x nng lng ca nguyn t. Khi nguyn t chuyn t trng thi dng c mc nng lng EN sang trng thi dng c mc nng lng EM nh hn th nguyn t pht ra mt photon c nng lng hfbng EN - EM. Khi nguyn t ang trng thi dng c mc nng lng EM m hp th mt photon c nng lng hf bng EN - EM th n chuyn sang trng thi dng c mc nng lng EN ln hn. Quang ph ca nguyn t Hidro. c im: Sp xp thnh cc dy khc nhau: Dy Laiman nm trong vng t ngoi. Dy Banme: 1 phn nm trong vng t ngoi, 1 phn nm trong nh sng nhn thy: , lam , chm , tm . Dy Pasen: trong min hng ngoi. Gii thch: S to thnh quang ph vch:
2.
3.
Cc dng pht quang: Hunh quang l s pht quang c thi gian pht quang ngn (di 10-8s; hu nh tt ngay sau khi ngng kch thch). Thng xy ra vi cht lng v cht kh. Ln quang l s pht quang c thi gian pht quang di (10-8s tr ln). Thng xy ra vi cht rn (cht ln quang). nh lut Xtc v s pht quang: nh sng pht quang c bc sng ' di hn bc sng ca nh sng kch thch: ' > . Laze l mt ngun pht ra chm sng song song, kt hp, c tnh n sc rt cao v c cng ln. Cc loi laze: laze hng ngc, laze rn, laze kh, laze bn dn. ng dng: thng tin lin lc v tuyn; dao m, cha bnh ngoi da; u c CD, bt tr bng; khoan, ct.
VII. S LC V LAZE.
+ Khi nhn c nng lng kch thch, nt hiro chuyn ra qu o bn ngoi. + Khi chyn t qu o bn ngoi v trng thi c bn, cc nt hiro pht ra cc phtn bng> Quang ph vch. S to thnh cc dy: + Laiman: to thnh khi e chuyn t qu o bn ngoi vo k. + Banme: to thnh khi e t cc qu o pha ngoi chuyn v qu o L: M bng> L (vch ), N bng> L (vch lam), O bng> L ( vch chm), P bng> L (vch tm) + Pasen: c to thnh khi e t qu o ngoi chuyn v qu o M.
CHNG X: T VI M N V M
I. CC HT S CP:
1. Ht s cp: l cc ht c kch thc v khi lng rt nh, nh hn
ht nhn nguyn t. 2. Cc c trng: * Khi lng ngh mo hoc thay cho mo ngi ta thng dng i lng c trng l Eo = mo.c2. * in tch: Q = +1, Q = 0, Q = -1. (Q: s lng t in tch) * Spin l i lng c trng cho momen ng lng ring v mmen t ring ca ht. ( s
* Thi gian sng trung bnh: c 4 ht khng phn r thnh cc ht khc ( ht bn): prtn, lectron, phtn, ntrin. Tt c cc ht cn li l cc ht khng bn tr ntron c thi gian sng khong 932s.
h ). 2
b)
3. Phn ht:
* Phn ln cc ht s cp to thnh cp: ht v phn ht. C khi lng ngh mo nh nhau, mt s c trng khc th c tr s bng nhau nhng tri du. * Trong qu trnh tng tc ca cc ht, c th xy ra hin tng hu mt cp ht + phn ht thnh cc ht khc, hoc sinh ra 1 cp ht v phn ht.
2) Mt Tri. a) Cu to: gm 2 phn quang cu v kh quyn. Quang cu: c dng a sng trn vi bn knh gc 16 pht.
4. Phn loi
* Phton: c mo bng 0. * Leptn: gm lectron, muyn, cc ht tau. * Mzn: gm cc ht c khi lng trung bnh: mzn v mzn k. * Barion: gm cc ht nng c khi lng mp.C 2 nhm: nucln v hipron, cng cc phn ht ca chng. > Tp hp cc mzn v barion c tn chung l harn.
5. Tng tc ca cc ht s cp
* Tng tc hp dn: tng tc gia cc ht vt cht c khi lng. * Tng tc in t: tng tc gia cc ht mang in, ma st... * Tng tc yu: tng tc gia cc ht trong phn r . * Tng tc mnh: l tng tc gia cc harn.
a)
6. Ht quac
* Tt c cc harn u cu to t cc ht nh hn, gi l quac. * C 6 ht quac: u, d, s, c, b v t. in tch cc ht quac v phn
c)
+ Khi lng ring trung bnh ca vt cht trong quang cu l 1400kg/m3. Kh quyn Mt Tri: + Cu to ch yu bi Hiro, Heli + Phn lm 2 lp: sc cu v nht hoa. - Sc cu: l lp kh nm st mt quang cu c dy trn 10000 km, nhit khong 4500K. - Nht hoa: nm pha ngoi sc cu, vt cht cu to trng thi ion ho mnh (trng thi plasma). Nng lng Mt Tri lin tc bc x nng lng ra xung quanh. Hng s Mt Tri H l lng nng lng bc x ca Mt Tri truyn vung gc ti 1 n v din tch cch n 1 n v thin vn trong 1 n v thi gian. H bng 1360 W/m2 suy ra PT = 3,9.1026 W Hot ng: Nm Mt Tri c nhiu vt en nht xut hin l nm Mt Tri hot ng. Nm t vt en nht l nm Mt Tri tnh. Din ra theo chu k lin quan n s vt en trn MTri. Chu k hot ng ca MTri trung bnh l 11 nm.
III. TRI T.
1. Cu to: Tri t c dng hnh cu dt. Rxch o = 6378 km, R2cc = 6357 km, Dtrung bnh = 520kg/m3. Tri t c li bn knh khong 3000 km c cu to ch yu l st, Niken. Bao quanh li l lp trung gian, ngoi cng l l lp v dy khong 35 km, vt cht trong v c D = 3300 kg/m3. 2. Mt trng- v tinh ca Tt. Mt Trng cch Tri t 384000 km. RMtTrng = 1738 km, mMT = 7,35.1022kg. Mt Trng chuyn ng quanh Tri t vi chu k T = 27,32 ngy. Lun hng mt na nht nh ca Mt Trng v Tri t. Trn Mt Trng khng c kh quyn. B mt ph 1 lp vt cht xp. Trn b mt c cc dy ni cao. Nhit trong 1 ngy m chnh lch nhau rt ln. C nhiu nh hng n Tri t: gy ra hin tng thu triu.
1.
Sao tip tc co li v nng dn to thnh ngi sao sng t. Trong thi gian tn ti ca sao, xy ra phn ng nhit hch, tiu hao dn Hir to thnh Heli v cc nguyn t khc (C, O, Fe..) Khi nhin liu trong sao cn kit, sao bin thnh cc thin th khc.
V. THIN H
KN: Thin h l h thngsao gm nhiu loi sao v tinh vn. Cc loi thin h: Thin h xon c l thin h c hnh dng dt nh ci a trn c nhng cnh tay xon c, cha nhiu kh. Thin h elip l thin h c hnh elip, cha t kh v c khi lng tri ra trn 1 di rng. Thin h khng nh hnh l thin h khng c hnh dng xc nh. CH : Ton b cc sao trong mi thin h u quay xung quanh trung tm thin h.