1

B gio dc v o to
Trng i hc giao thng vn ti
B MN C kH t
----*****----







Bi ging
Cu to t







Mn hc : cu to t
S tit : 60
Ging vin : Trng Mnh Hng
B mn : C kh t




H Ni -2006

2
AI CONG V T

Sut th k XIX, ngnh vn ti tin hnh cc cuc cch mng. u tin l ngnh
ng st, l cc u my c kh nng vn chuyn nhng khi hng khng l. Cui th
k XIX, s vn chuyn bng ng b cng bt u tin b vi s pht trin ca xe hi.
Vn chuyn hng khng, bng hnh thc kh cu cng bt u. Nhng bc t ph
l chic phi c vn hnh ng lc u tin do hai anh em nh Wright Hoa K sng ch.
S vn chuyn ng thu c khuynh hng chm hn, bi s ma st vi nc. Tc ca
tu thuyn khng ci thin c nhiu so vi trc y, nhng loi tu hin i ch p ng
vn ti trn cc on ng ngn ( tu cnh ngm, tu m khng kh ).
Cc loi phng tin vn ti.
C th phn loi phng tin vn ti theo nhng loi chnh sau:
+ Phng tin vn ti ng b.
+ Phng tin vn ti ng st.
+ Phng tin vn ti ng thu.
+ Phng tin vn ti hng khng.
t l phng tin c gii ng b dng ch ngi, hng ho hoc phc v thc hin
mt nhim v c bit.
Lch s pht trin phng tin vn ti t.
Nm 1650 chic xe c bn bnh vn chuyn bng cc l xo tch nng c thit k bi
ngh s, nh pht minh ngi Leonardo da Vinci. Sau l s pht trin ca ngun ng
lc cho t : ng c gi, ng c khng kh nn. Nm 1769 nh du s ra i ca ng
c my hi nc ( khi en, n , kh vn hnh.. ) v vo thi k ny chic t ti u tin
ra i.
Nm 1860 ng c bn k chy ga ra i nh du cho s ra i ca t con ( loi
xe ny dng cho gii thng lu ngi Php).
Nm 1864 ng c bn k chy xng ra i v sau 10 nm loi xe vi ng c ny t
c cng sut 20 kw v c th t vn tc 40 km/h.
Nm 1885, Karl Benz ch to mt chic xe c mt my xng nh l chic t u
tin.
Nm 1891 t in ra i M do hng Morris et Salon Philadel sn xut.
Sau khi lp kh nn ra i, 1892 Rudolf Diesel cho ra i ng c Diesel v cho
ch to hng lot. Vo thi gian ny, hnh thnh tng th t con, t ti, t ch ngi
vi lp kh nn.
Cuc cch mng xe hi ch bt u vo 1896 do Henry Ford hon thin v bt u lp
rp hng lot ln. Vo nhng nm tip theo l s ra i cc loi xe hi ca cc hng
Renault v Mercedes (1901). Peugeot (1911).
Ngy nay chic t khng ngng pht trin v hin i, cng nghip xe hi tr
thnh ngnh cng nghip a ngnh.
Xe hi c hp s t ng ra i vo nm 1934
Nm 1967 xe hi c h thng phun xng c kh.
t pht trin i cng vi tnh nng an ton: 1971 ABS: Anti-lock Brake System (h
thng trng b cng bnh xe khi phanh),1979 (k k thut s ), EBD: Electronic Brake
Distrition (phn phi lc phanh in t), TRC: Traction Control (iu khin lc ko), iu
khin thn xe:Active Body Control (ABC)....
Tc ca xe cng c ci thin khng ngng: Nm 1993 vn tc ca xe t 320 km/h
v n nm 1998, V
Max
= 378 km/h. Cho n nay t c th t tc ln hn 400km/h.
3
I. Khi nim, phn loi
1.1. Khi nim
t l phng tin c gii ng b dng ch ngi, hng ho hoc phc v thc
hin mt nhim v c bit.
1.2. Phn loi
a. Phn loi theo mc ch s dng.


















b. Phn loi theo loi nhin liu dng

















4






















Logo mt s t
5
II. Cu to chung t
t cu to gm cc phn sau:
+ ng c.
+ Phn gm
+ Phn thn v
+ Phn h thng in (khng hc trong hc phn ny c mn hc ring)

2.1. ng c
ng c l ngun ng lc pht ra nng lng t hot ng. ng c thng dng
trn t l ng c t trong kiu piston.
Nhin liu dng cho ng c: Xng, Diesel, kh ga...
Cc b phn chnh ca ng c:
- Thn v ng c.
- C cu trc khuu - thanh truyn
- C cu phi kh
- H thng cung cp nhin liu
- H thng lm mt
- H thng bi trn
- H thng in.
2.2. Gm t
- H thng truyn lc
- Cc b phn chuyn ng
- Cc h thng iu khin
2.3. Thn v
Dng cha ngi li hnh khch, hng ho
- t ti: Cabin + thng cha hng
- t ch ngi: Khoang ngi li + khoang hnh khch
2.4. H thng in.
- H thng in ng c: H thng khi ng, h thng np, h thng nh la ng
c xng.
- H thng in thn xe: H thng chiu sng, h thng gt nc ma, h thng iu
khin khc...
III. B tr chung ca t
3.1. B tr ng c.
+ V tr t ng c: t trc, t gia t sau t
+ B tr: Ngang, dc t
a. t con:











6
1. ng c t trc cu trc ch ng- ng c t ngang
2. ng c t trc- cu sau ch ng, ng c t dc
3. ng c t sau cu sau ch ng
4. ng c t trc hai cu ch ng.

b. t khch













c. t ti


























e) f)
a) b)
c)
7

Chng I: NG CO T

Hin nay ng c thng c s trn cc t l ng c t trong kiu piston, nhin
liu dng cho loi ng c ny l xng, Diesel, kh ga, kh H
2
... Ngoi ng c t trong,
trn mt s t cn s dng ng c lai (Hybrid), ng c in.
Trong bi ging ny ch gii thiu v ng c t trong kiu piston.
1.1. Nhng vn chung v ng c t trong
ng c t trong ni chung, ng c xng v ng c Diesel ni ring kiu piston
thuc loi ng c nhit, hot ng nh qu trnh bin i ho nng thnh nhit nng do
nhin liu trong bung kn b t chy ri chuyn sang dng c nng. Ton b qu trnh ny
c thc hin trong bung kn ca xy lanh ng c
Trn t ng c l b phn quan trng quyt nh n cc thng s c bn ca t
nh: cng sut, tc , trng lng hng ho hay hnh khch chuyn ch ca t v cc
tnh nng khc. C tc ng trc tip n mi trng: gy n, gy nhim mi trng... do
kh thi gy ra. V vy, ng c chim s % ln v gi thnh ca c t (2030%).
a. Phn loi ng c:
+ Phn loi theo nhin liu :
- ng c xng




























ng c INNOVA
8
- ng c Diesel KAMAZ V8
- ng c dng nhin liu kh (ga, H
2
..)
- ng c Hybrid:

+ Phn loi theo chu chnh hot ng:
- ng c hai k: Hin nay khng cn s dng trn t
- ng c bn k: ang c s dng ph bin trn cc t.
+ Phn loi theo cch b tr xy lanh:
ng c t thng c nhiu hn mt xy lanh, c th l: 3, 4, 6, 8,10, 12,...Do vy, cn
xp xp v tr ca cc xy lanh hp l m bo ng c lm vic hiu qu. Hin nay xy
lanh c b tr theo hai cch :
- ng c c xy lanh b tr thng hng: Vi ng c c s xy lanh 6
9
- ng c xy lanh b tr ch V :Vi ng c c s xy lanh 6 (ng c ch V thng
c k hiu bn ngoi thn v t. V d:V6 24V).
b. Cu to chung ng c
Cc b phn chnh ca ng c:
- Thn v ng c.
- C cu trc khuu - thanh truyn
- C cu phi kh
- H thng cung cp nhin liu
- H thng lm mt
- H thng bi trn
- H thng in.(khng gii thiu bi ging ny)
- H thng iu khin ng c.
c. Mt s khi nim v ch tiu k thut ca ng c t trong kiu piston:

- im cht : L v tr m ti piston i chiu chuyn ng( khng chuyn ng tip
c na). C im cht di ( CD) v im cht trn ( CT), khi piston v tr ny th th
tch ca bung cng tc t gi tr Vmax v Vmin.
Khong cch gia hai im cht gi l hnh trnh piston ( S).
- K : l mt phn ca chu trnh cng tc xy ra trong thi gian piston dch chuyn mt
hnh trnh.
- Chu trnh cng tc:
- Th tch cng tc xy lanh: L th tch ca bung xy lanh v piston gia hai im cht
S
D
V
h
4
2

= ( D: ng knh xy lanh, S l hnh trnh piston)

- T s nn : l t s gia Vmax v Vmin:
min
max
V
V
=
- Cng sut, Mmen xon cc i, s vng quay cc i: (Kw; N.m; v/p)
- Lng tiu hao nhin liu: (g/Kwh, lit/100km)





10
Thng s ng c:

ng c
1TR-FE
(INNOVA)
7KE
(Zace)
S xy lanh v cch b tr 4-xi lanh thng hng 4-xi lanh thng hng
C cu phi kh
16-xu pp, cam kp DOHC c
VVT-i, dn ng xch
8-valve, OHV, dn ng
xch
Dung tch xi lanh [cm
3
]
1,998 1,781
ng knh x hnh trnh [mm] 86.0 x 86.0 80.5 X 87.5
T s nn 9.8 9.1
H thng nhin liu L-EFI (Lucft) D-EFI (Druck)
H thng nh la DIS Dng b chia in
Cng sut pht ti a SAE-NET
[HP / rpm]
134 / 5,600 82.0 / 4,800
M men xon ti a SAE-NET
[Kgm / rpm]
18.2 / 4,000 14.0 / 2,800
M 52~0
o
BTDC 15
o
BTDC
Np
ng 12 ~ 64 ABDC
51
o

ABDC
M 44 BBDC
49
o

BBTC
Thi
im
phi kh
X
ng 8 ATDC
17
o

ATDC
nht/cp ca du bi trn
5W-30 / API SL, SJ, EC or
ILSAC
5W-30 / API SL, SJ, EC or
ILSAC

Mt s t vit tt thng dng:
BDC : Bottom Dead Center
TDC : Top Dead Center
DOHC: Dual Overhead Camshaft
EFI : Electronic Fuel Injection
ESA : Electronic Spark System: nh la in t
ECT : Electronic Controlled Transmisson
TRC : Traction Control (iu khin lc ko)
EBD : Electronic Brake Distrition(phn phi lc phanh in t),
ABC : Active Body Control (iu khin thn xe)
MT : Manual Transmisson
AT : Automatic Transmisson
SRS : Supplemental Sestraint System: H thng an ton b ng ti kh
VVT-I: Variable Valve Timinh- Intelligent
A/C...iu ha khng kh
EDU...B dn ng bng in t
E/G...ng c
EGR...H thng tun hon kh x
ISC...iu khin tc khng ti
SCV...Van iu khin ht
SPV...Van iu khin lng phun
TCV...Van iu khin thi im phun
VRV...Van iu chnh chn khng
VSV...Van chuyn mch chn khng

11
12















































CAMRY 2004
CAMRY 2004
ng c c Piston quay
13
1.2. C cu trc khuu thanh truyn
1.2.1. Thn v np ng c.
a. Thn ng c
+ Nhim v:
- Thn ng c l gi bt cc chi tit, b phn ca ng c.
- Chu b phn lc ca ng c.
- B tr tng quan cc b phn, chi tit ca ng c: Trc khuu, trc cam, xi lanh...
- Cha cc ng ng nc, o nc lm mt cho ng c
+ Cu to:
- Thn ng c c c thnh mt khi lin, trong c cc l xi lanh(l lp ng lt xi lanh),
c cc ng nc lm mt i qua, ng ng dn du bi trn, v cc v tr lp t
cc b phn khc. Vt liu ch to thn ng c thng l gang hp kim hoc hp kim
nhm.
- ng c dng trn t thng c s xi lanh nhiu hn hai, cc xi lanh c xp thnh
dy thng hnh hoc c xp theo hnh ch V, W.












Thn ng c ch W 12 xi
l h
Thn ng c ch V
14



















Thp c
ng c lm mt bng gi
15
Phn y kn pha di thn my c gi l cc te. Cc te dng cha du bi trn ng
c




b. Np my (np xi lanh)
+ Nhim v:
- Cng vi xilanh to thnh bung t ng c
- Lm gi bt cc b phn khc.
- Chu lc
- B tr tng quan: trc cam, xppp, bung chy...
- Cha cc ng nc lm mt, du bi trn ng c.
+ Cu to:
Np my c c lin khi vi ng c xilanh thng hng hoc c ring mi np cho
mt xilanh.
ng c MITSUBISI
16
Gia np my v thn my c lp m lm kn (giong quylt)


17
1.2.2. Nhm Piston
Nhm Piston gm: Piston, vng gng(xc mng), v cht Piston
a. Piston:
+ Nhim v:
- Nn hn hp (khng kh - nhin liu) trong k nn
- Tip nhn p sut kh chy chuyn ng sinh cng c hc truyn qua cht Piston, thanh
ti trc khuu ng c
+ Cu to:









18
















































Corola
19
gim ting g khi Piston lm vic cht Piston c ch to lch tm.







20
b. Xc mng
+ Nhim v: c hai loi xc mng xc mng kh(hi), xc mng du
- Xc mng kh: lm kn bung chy, ngn khng cho kh chy lt xung ccte du
- Xc mng du: gt du bi trn xilanh v piston ng thi ngn khng cho du bi trn
lt ln bung chy.
+ Cu to:
























[Xc mng ng sut thp]
Xc mng du
Xc mng hi s 2
c m Chrome
Xc mng hi s 1
c x l PVD*
*PVD: Physical Vapor Deposition
21
1.2.3. Thanh truyn Trc khuu
a. Thanh truyn
+ Nhim v:
Truyn lc t Piston n trc khuu trong k sinh cng v theo chiu ngc li trong cc
k khc.
+ Cu to:


b. Trc khuu
+ Nhim v:
Tip nhn lc t Piston do thanh truyn chuy ti v bin lc thnh m men xon.
+ Cu to: Trc khuu thng ch to bng phng php dp hoc c











Khi lng cn bng
C trc
C bin
22
















































Khi lng cn bng
L du
C trc
23

+ Trc cn bng

1.3. C cu phi kh
a. Cng dng, phn loi.
C cu phi kh hay cn goi l h thng phn phi kh c cng dng iu khin qu trnh
trao i kh trong xy lanh. Thc hin cc cng vic ng m cc ca np v ca x vi mc
ch np y khng kh, hn hp chy (hn hp chy
gm xng - khng kh i vi ng c xng) v thi
sch kh chy ra khi xy lanh.
C th phn loi h thng phn phi kh thnh cc
loi sau:
+ Loi dng trc cam - xupp : loi ny c kt cu
n gin c dng ph bin trn cc loi ng c
hin nay.
+ Loi dng van trt: loi ny c kt cu phc tp
kh ch to, a s dng trong cc xe c chng nh
xe ua.
+ Loi dng piston ng m ca np v ca thi ( ca
ng c hai k) c kt cu n gin, khng phi iu
chnh nhng cht lng trao i kh khng cao.
b) Cu to v nguyn l lm vic ca h thng
phi kh dng xupp:
- C cu phn phi kh dng xupp t
1: Trc cam; 2: Con i; 3: L xo
xupp; 4: Xupp; 5: Np my; 6: Thn
my
24
+ Nguyn l lm vic: Trc cam chuyn ng quay nh dn ng t trc khuu ca ng
c. Vu cam trn trc cam quay y con i i ln. Con i i ln nn l xo li v t vo
ui xupp y xupp i ln lm m ca np ( x). Vu cam sau khi qua im cao nht (
ca m ln nht) chuyn ng i xung, l xo b gin ra ko xupp chuyn ng xung
ng kn ca np ( x).
loi ny, ton b c cu phi kh b tr thn
ng c nn chiu cao thn my gim, d b tr trn
cc loi phng tin vn ti tuy nhin kh b tr bung
chy gn nn loi ny ch c dng trong mt s ng
c xng.
- C cu phn phi kh dng xupp treo:
C hai loi l dn ng trc tip v gin tip
Loi dn ng gin tip:
+ Nguyn l lm vic: Chuyn ng quay ca trc
khuu dn ng trc cam 1 quay. Vu cam quay t ln
con i 2, y con i chuyn ng i ln, thng qua
a y7 lm cho n gnh 8, gin c 9 t vo ui
xupp 4 y xupp chuyn ng xung pha di m
van np( x), l xo 3 b p li. Khi vu cam i qua im
cao nht chuyn ng quay xung thng qua cc chi
tit, l xo b gin ra ko xupp tr li v tr ng nh ban
u.

Loi dn ng trc tip:
+ Nguyn l lm vic: loi ny, vu cam s trc tip t ln ui xupp hoc thng qua
n gnh. Loi ny c u im t chi tit xong vic dn ng t trc khuu ln trc cam rt
xa( thng thng dng dn ng xch).
Loi xupp treo cho php c c bung chy gn nn c th cho t s nn cao v tng
hiu qu ca bung chy. Loi ny c s dng rng ri cho c ng c xng v ng c
iesel.


















1: Trc cam; 2: Con i; 3: L
xo xupp; 4: Xupp; 5: Np
my; 6: Thn my;7: a y;
8: n gnh; 9: C m
Trc khuu
Xch cam
a xch cam
Xp pp
Trc cam
25
















































26







































Dn ng trc tip Dn ng gin tip
27




















28







29

+ Pha phi kh






















30
+ iu chnh khe h nhit



































31

+ C cu bnh rng ph (bnh rng ct ko)
























Trong bnh rng dn ng ca trc cam c mt bnh rng ph dng gim ting n
lin quan n s thay i mmen.
Bnh rng ph ny lun lun c l xo y theo hng quay, gim khe h ca bnh rng
bng cch gi n khp vi bnh rng dn ng, gim ting n.

Con i thu lc: T ng iu chnh khe h nhit














32
















































Piston y
ng du
L xo van bi
Van bi 1 chiu
L xo piston y
Bung p sut
thp

Bung p sut cao
Bung
p
sut
Piston
y
33
Tiu chun kh x

























cacbon oxt (CO), nit oxt (NOx),
hydrocacbon ni chung (HC) v
thnh phn bi bay theo
(Particulate Matter-PM). in hnh
nht trong s cc kh trn l
cacbon oxt (CO), sinh ra do qu
trnh chy khng hon ton cc
hp cht cha cacbon. Loi kh
ny c kh nng lm mt vai tr
vn chuyn oxy ca hemoglobin
mt cch nhanh chng nh to lin
kt bn vi nguyn t st (Fe) -
thnh phn quan trng ca
hemoglobin- v l tc nhn chnh
gy ra hin tng ngt do ht phi
qu nhiu






34
1.4. H thng lm mt
a. Cng dng ca h thng lm mt:
Khi ng c lm vic, cc chi tit ca ng c c bit cc chi tit tip xc vi kh chy
c nhit rt cao do vy c th dn n tc hi i vi ng c. H thng lm mt c tc
dng tn nhit khi cc chi tit, gi cho nhit ca cc chi tit khng vt qu gi tr cho
php, m bo iu kin lm vic bnh thng ca ng c.
Tuy nhin nu cng lm mt ln qu, nhit cc chi tit thp qu gy nh hng
n cht lng nhin liu v du bi trn lm tng tn tht cho ng c. Nhit tt nht
cho ng c l 85-100
0
C.
b. Phn loi h thng lm mt:
- H thng lm mt bng nc: Nc lm mi cht trung gian tn nhit cho cc chi tit.
Da vo tnh cht lu ng ca nc m chia thnh cc loi:
+ Bc hi: Dng ph bin cho ng c my nng nghip.
+ i lu t nhin: Dng cho cc ng c tnh ti.
+ Tun hon cng bc: Loi tun hon mt vng dng ph bin trn t, my ko v ng
c tnh ti; Loi tun hon hai vng dng cho ng c tu thu.
- H thng lm mt bng khng kh ( gi) c cu to n gin, y l phng php cng
bc nh qut gi.
So snh hai loi :
Loi lm mt bng nc c hiu qu cao hn do lm mt ng u hn ( nhit dung
ring v nht ln hn), tn tht cng sut do lm mt t hn.
H thng lm mt bng nc phc tp hn( c nhiu chi tit hn, chng r r,...)
Qut gi c cng sut nh nn t n hn.
Lm mt bng gi n gin, d s dng, tin li nht l khi ng c lm vic cc iu
kin khc nghit : xa mc, rng su,..

c. Nguyn l lm vic h thng lm mt bng nc loi cng bc tun hon kn mt
vng:
Nc lm mt c
nhit thp c
bm 12 ht t bnh
cha pha di ca
kt nc 7 qua ng
ng 10 qua kt 13
lm mt du sau
vo ng c.
phn phi nc lm
mt ng u cho
cc xylanh, nc sau
khi bm vo thn
my 1 chy qua ng
phn phi 14 c sn
trong thn my. Sau
khi lm mt xilanh,
nc ln lm mt np
my ri theo ng
ng 3 ra khi ng c
nhit cao n van
35
hng nhit 5. Van hng nhit m, nc qua van vo bnh cha pha trn kt nc. Tip theo
nc t bnh pha trn i qua cc ng mng c gn cnh tn nhit. Nc s c lm mt
nh dng khng kh do qut 8 c dn ng t trc khuu to ra. Ti pha di ca kt lm
mt, nc c nhit thp hn li c bm ht vo ng c thc hin 1 chu trnh lm mt
tun hon.









































36

Van hng nhit


Bm nc:


















i vi qut lm mt c dn ng bng ai ch V th tc ca n tng ln t l vi
s tng tc ca ng c. i vi qut c khp cht lng iu khin bng nhit , th
tc qut c iu khin bi cm bin nhit ca lung khng kh i qua kt nc.
Khp cht lng ny bao gm mt b li hp thu lc cha du silicn.








37

S truyn chuyn ng quay cho qut thng qua ai ch V c iu khin bng cch
iu chnh lng du trong bung lm vic. Khi nhit thp, tc quay ca qut c
gim xung gip ng c nng ln v gim ting n. Khi nhit ng c tng ln, tc
qut tng ln cung cp lng khng kh cho kt nc, tng hiu qu lm mt.
H thng qut lm mt thu lc iu khin bng in t dng ng c thu lc
chy qut.

My tnh s iu
chnh lng du i
vo ng c thu lc,
v bng cch m
tc qut c
iu chnh v cp,
lun lun m bo
lng khng kh ph
hp nht. So vi qut
in th qut ny c
ng c nh hn,
nh hn, v c kh
nng cung cp lng
khng kh ln
hn.Tuy nhin, bm
du v h thng iu khin li phc tp hn.
38
1.5. H thng bi trn ng c
C nhim v a du bi trn n cc b mt lm vic ca cc chi tit m bo iu
kin lm vic bnh thng ca ng c cng nh tng tui bn cho cc chi tit.
a. Cng dng ca du bi trn: Mt s cng dng chnh ca du bi trn.
- Bi trn cc b mt tip xc c chuyn ng tng i vi nhau nhm lm gim ma st
do gim mi mn, tng tui th chi tit. Gim ma st ng ngha vi vic gim tn tht
c hc trong ng c, lm tng hiu sut , tng tnh kinh t ca ng c.
- Ra sch b mt ma st cc chi tit. Trn b mt ma st, trong qu trnh lm vic c th
xut hin cc lp bong, trc khi b mt lm vic. Du bi trn s cun tri cc vy trc
v c gi li b phn lc trnh vic co xc cc chi tit. Tc dng ny c ngha ni
bt khi chy r ng c ( mi hoc sa cha).
- Lm mt mt s chi tit. Do ma st gia cc cp chi tit chuyn ng v mt s chi tit
nhn nhit t trong ng c. trnh hin tng qu nhit ca cc chi tit trong ng c,
du t h thng bi trn( c nhit thp hn nhit chi tit) c dn n tn nhit
trn cc b mt c nhit cao.
- Bao kn khe h gia cc cp chi tit nh: piston-xylanh-xecmng trnh lt kh.
- Chng Oxy ho( to g) trn cc b mt nh cc cht ph gia c trong du.
b. Cc phng php bi trn: Tu thuc vo ng c, iu kin lm vic m trang b h
thng bi trn cho ng c ph hp. Mt s loi thng gp:
- Bi trn bng vung t: L phng php bi trn nh tc dng chuyn ng ca cc chi tit
s vung t du ln b mt cc chi tit cn bi trn. Loi ny n gin tuy nhin c th
khng p ng c mi yu cu bi trn nn ch c s dng ng c c cng sut
nh.
- Bi trn bng du pha trong nhin liu: Loi ny c s dng ng c xng hai k
bng cch ho trn xng v du. Loi ny n gin tuy nhin khng p ng c yu
cu lm vic ca ng c.
- Bi trn cng bc: L phng php bi trn ph bin hin nay. Du trong h thng bi
trn c bm y n cc b mt ma st vi p sut nht nh nn m bo mi yu
cu bi trn cc chi tit ca ng c.
- Bi trn bng hng du: Du c bm cng bc ln cao, khi chy xung c hng vo
cc b mt ma st.
- Bi trn bng phng php hn hp: kt hp cc phng php trn.
















39
c) Cu to v nguyn l lm vic h thng bi trn cng bc:


























Ton b du bi trn c cha trong cc te ca ng c. Bm du 3 c dn ng t
trc khuu hoc trc cam. Du c ht t cc te qua phao ht du 2(c lc th). Du sau
bm c p sut cao i theo hai nhnh. Mt nhnh n kt lm mt 12, ti y du c lm
mt ri tr li cc te. Nhnh kia qua bu lc th 5 n ng du chnh 8 qua ng nhnh
9 i bi trn trc khuu, u to thanh truyn, cht piston v ln nhnh 10 n bi trn trc
cam....Mt phn nh du dn n bu lc tinh 11 ri v cc te 1. Van an ton 4 cho php
gi p sut du khng i trong khi ng c lm vic. Khi bu lc 5 bi tc, van 6 s m cho
du ln thng ng du chnh. Van 13 s ng khi nhit du tng cao, cho du i qua
kt lm mt v v cc te
Lng du trong cc te c kim tra thng qua que thm du 16.
40
















































41
- Bm du
Bm du ht du t cc-
te v cung cp du n
tng b phn ca ng
c.
Rto b ng quay cng
vi rto ch ng, nhng
v rto b ng l lch tm
nn khong khng gian
gia hai rto b thay i.
Chnh s thay i khng
gian ny c s dng
ht v bm du. C mt
van an ton c lp
trong bm du, n s x
du khi p sut t n
gi tr nh, kim
sot p sut du cc i.

- Lc du
Ton b lng du c bm ln u
i qua b lc du, y, cc mt kim loi
v mui than c lc ra.Du i qua van
mt chiu, vo phn chung quanh ca
cc phn t lc, y du c lc, sau
du vo phn trung tm ca phn t
lc v chy ra ngoi. Van mt chiu lp
ca ca bu lc ngn khng cho cc
cht bn tch t phn ngoi vi ca phn
t lc quay tr v ng c, khi ng c
dng li. Nu phn t lc b cu kt,
chnh lch p sut gia phn bn ngoi
v phn bn trong s tng ln. Khi mc
chnh lch t n mc nh trc, van
an ton s m, v nh th du s khng
i qua phn t lc m i ti cc b phn
bi trn. iu ny cho php trnh c
hin tng thiu bi trn khi phn t lc
b bn. Tuy nhin, cc phn t lc cn
c thay th theo nh k trnh bi
trn bng du bn.
42

Khi p sut du thp [19,6 4,9 kPa (0,2 0.05 kG/cm2) hoc thp hn]
Khi ng c tt my hoc khi p sut thp hn mt mc xc nh, tip im bn trong
cng tc du ng li v n cnh bo p sut du sng ln.
Khi p sut du cao [19,6 4,9 kPa (0,2 0.05 kG/cm2) hoc cao hn]
Khi ng c n my v p sut du vt qua mt mc xc nh, du s p ln mng bn
trong cng tc du. Nh th, cng tc c ngt ra v n cnh bo p sut du tt.

43
Tt nht l nhit
du ng c khng ln
cao qu 100
o
C. Nu
nhit du ln trn
125
o
C th cc c tnh
bi trn ca du s b
hu hoi ngay. V vy,
mt s ng c c
trang b b lm mt
du duy tr c tnh
bi trn. Thng
thng, ton b du
u chy qua b lm
mt ri sau i n
cc b phn ca ng
c. nhit thp,
du c nht cao
hn v c khuynh
hng to ra p sut
cao hn. Khi chnh
lch p sut gia u
vo v u ra ca b
lm mt vt qu mt
tr s xc nh, van an
ton s m, v du t
my bm s b qua b
lm mt v i ti cc
b phn khc ca ng
c, nh th m trnh
c s c.


















Kh lt
44
1.6. H thng cung cp nhin liu
1.6.1. Cng dng
H thng cung cp nhin liu ni chung c nhim v cung cp nhin liu to thnh hn
hp cho ng c ph hp vi mi ch lm vic ca ng c. Do nhng c im c tnh
cht c th khc nhau nn h thng cung cp nhin liu cho ng c xng v ng c
Diesel c khc nhau.
1.6.2. Phn loi
a. H thng cung cp nhin liu ng c xng:
- Cng dng : H thng cung cp nhin liu ng c xng c nhim v ho trn xng v
khng kh theo mt t l nht nh theo cc ch lm vic, a vo bung t v a
kh chy ra khi bung t ca ng c
- Phn loi:
+ H thng nhin liu ng c xng dng ch ho kh:
+ H thng nhin liu ng c phun xng ( c kh, in t).
H thng cung cp nhin liu cho ng c xng dng ch ho kh:
Nhim v:
Chun b v cung cp hn hp xng v khng kh, m bo s lng v thnh phn
hn hp lun ph hp vi mi ch lm vic ca ng c. D tr, cung cp, lc sch
nhin liu v khng kh.
H thng c chia lm hai loi :
+ Loi chy cng bc: c bm chuyn nhin liu.
+ Loi t chy: Khng c bm chuyn nhin liu.
* T l khng kh-nhin liu (hn hp chy)
Trong ng c t trong kiu piston th t l gia xng v khng kh gi l hn hp chy
l lng khng kh cn t chy ht lng nhin liu. Khi lng khng kh qu nhiu
hoc qu t th xng chy khng tt, dn n chy khng ht.Ti thiu phi c 14,7 phn
khng kh t chy hon ton mt phn xng. T l ny c gi l t l khng kh-
nhin liu l thuyt. Tuy nhin, trn thc t th d xng c phun vo ng c theo t
l l thuyt, khng phi ton b xng u c ho hi v trn vi khng kh. V th, trong
mt s iu kin cn phi s dng t l hn hp m hn
*Cc ch lm vic ca ng c:
- Khi khi ng:
Khi khi ng, thnh ca ng ng np, cc xy lanh v np quy lt cn lnh, nn nhin
liu c phun vo b dnh ln cc thnh. Trong trng hp ny hn hp khng kh-nhin
liu trong bung t b nht i. V th cn c hn hp khng kh-nhin liu m.
- Hm nng ng c:
Nhit ca nc lm mt cng thp, xng cng kh ho hi, lm cho xng bt la
km. V th cn hn hp khng kh-nhin liu m
- Khi tng tc:
Khi bn p ga c p xung, s xut hin s tr hon trong cung cp nhin liu do
thay i ti trng, dn n hn hp nhin liu ngho i. V vy, cn b sung mt lng
nhin liu phun vo hn hp.
- Khi chy vi tc khng i:
Sau khi ng c c hm nng, hn hp nhin liu cung cp cho ng c gn nh
t l khng kh-nhin liu l thuyt
- Khi chu ti nng:
45
Khi cn sn ra cng sut ln, ng c c cung cp hn hp nhin liu hi giu
gim nhit t chy v m bo ton b lng khng kh cung cp s c s dng
t chy.
- Khi gim tc :
Khi khng cn cng sut ln, nhin liu c ct gim mt phn lm sch kh x.
Cu to v nguyn l lm vic ca h thng cung cp nhin liu dng ch ho kh loi
chy cng bc dng trn ng c t:














Xng
t bnh cha 1 c bm ht 3 qua lc n bung nhin liu (bung phao) ca b ch ho
kh. C cu van kim-phao gi cho mc xng trong bnh lun n nh trong sut qu trnh
lm vic. Trong qu trnh np,
khng kh c ht vo ng c
phi lu ng qua hng khuch
tn 6 c tit din b thu hp. Do
tc dng ca chn khng,
xng c ht ra t bung phao
qua gcl 5. Sau khi ra khi
hng khch tn, nhin liu c
dng khng kh x ti bay hi
v ho trn to thnh hn hp
np vo bung t ca ng
c. Lng nhin liu vo hay t
nh bm ga 7.




H thng phun xng in t:
H thng phun xng in t c chia thnh hai loi
+ H thng phung xng trc tip GDI
+ H thng phung xng trn ng ng np: c dng ph bin hin nay
- Phung n im: mt vi phun cho cc xi lanh (t dng)
- Phung a im: mi xi lanh c mt vi phun ring (dng ph bin)

Bm xng
Bnh xng
1. bnh xng, 2. lc xng; 3.bm xng; 4. bung phao; 5. gcl;
6. hng khuych tn; 7. bm ga
46


















H thng EFI s dng cc cm bin khc nhau pht hin tnh trng ca ng c v
iu kin chy xe. ECU ng c tnh ton lng phun nhin liu ti u v iu khin cho
cc vi phun phun nhin liu
ECU ng c: tnh thi gian phun nhin liu ti u da vo cc tn hiu t cc cm bin.
Cm bin lu lng kh np hoc cm bin p sut ng ng np: Cm bin ny
pht hin khi lng khng kh np hoc p sut ca ng np.
Cm bin v tr trc khuu: Cm bin ny pht hin gc quay trc khuu v tc ca
ng c.
Cm bin v tr trc cam: Cm bin ny pht hin gc quay chun v thi im ca trc
cam.
Cm bin nhit nc: Cm bin ny pht hin nhit ca nc lm mt.
Cm bin v tr bm ga: Cm bin ny pht hin gc m ca bm ga.
Cm bin oxy: Cm bin ny pht hin nng ca oxy trong kh x.
MPI: Multi Point Injection
















47
+ Cc loi EFI:
C hai loi h thng EFI c phn loi theo phng php pht hin lng khng kh
np.

- L-EFI (Loi iu khin lu lng khng kh)
Loi ny s dng mt cm bin lu lng kh np pht hin lng khng kh chy
vo ng ng np. C hai phng php pht hin: Mt loi trc tip o khi khng kh
np, v mt loi thc hin cc hiu chnh da vo th tch khng kh.
- D-EFI (Loi iu khin p sut ng ng np)
Loi ny o p sut trong ng ng np pht hin lng khng kh np theo t trng
ca khng kh np.
+ Cc b phn chnh ca h thng phun xng in t:
- Bnh nhin liu
- Cm bm nhin liu
Bm nhin liu
Li lc ca bm nhin liu
B lc nhin liu
B iu p(c loi lp sau ng phn phi)
- ng phn phi
- Vi phun
- B gim rung ng

48

























- Bm nhin liu: Bm nhin liu c lp trong bnh nhin liu v c kt hp vi b lc
nhin liu, b iu p, b o nhin liu, v.v..




















49
- B iu p: B iu p ny iu chnh
p sut nhin liu vo vi phun 324
kPa (3.3 kgf/cm
2
). (Cc gi tr ny c th
thay i tu theo kiu ca ng c).
Ngoi ra, b iu p cn duy tr p sut
d trong ng ng nhin liu cng
nh cch thc duy tr van mt chiu
ca bm nhin liu.C hai loi phng
php iu chnh nhin liu.
Loi 1: Loi ny iu chnh p sut
nhin liu mt p sut khng thay i.
Khi p sut nhin liu vt qu lc p
ca l xo trong b iu p, van ny m
ra tr nhin liu tr v bnh nhin
liu v iu chnh p sut.


Loi 2: Loi ny c ng phn phi lin
tc iu chnh p sut nhin liu gi
cho p sut nhin liu cao hn p sut
c xc nh t p sut ng ng
np.
Hot ng c bn cng ging nh
loi 1, nhng chn khng ca ng
ng np c t vo bung trn ca
mng chn, p sut nhin liu c
iu chnh bng cch thay i p sut
nhin liu khi van m ra theo chn
khng ca ng ng np. Nhin liu
c tr v bnh nhin liu qua ng hi
nhin liu.















50
- B gim rung ng: B gim rung
ny dng mt mng ngn hp th
mt lng nh xung ca p sut nhin
liu sinh ra bi vic phun nhin liu v
nn ca bm nhin liu.








- Vi phun: Vi phun
phun nhin liu vo
cc ca np ca cc xi
lanh theo tn hiu t
ECU ng c. Cc tn
hiu t ECU ng c
lm cho dng in
chy vo cun dy
in t, lm cho
pttng bm b ko, m
van phun nhin liu.
V hnh trnh ca pt
tng bm khng thay
i, lng phun nhin
liu c iu chnh ti
thi im dng in
chy vo cun in t
ny.
















Vi phun xng ng C MITSUBISI
51
iu khin phun:






















Thi gian phun:
























52
Cc hiu chnh v tn hiu iu chnh




















- H thng ISC (iu khin tc khng ti) c mt mch i tt qua bm ga, v lng
khng kh ht t mch i tt ny c iu khin bi ISCV (Van iu chnh tc khng
ti). Van ISC dng tn hiu t ECU ng c iu khin ng c tc khng ti ti u
ti mi thi im. H thng ISC gm c van ISCV, ECU ng c, cc cm bin v cng tc
khc nhau.






















53
- H thng ESA (nh la sm in t):
l mt h thng dng ECU
ng c xc nh thi im
nh la da vo cc tn hiu
t cc cm bin khc nhau.
ECU ng c tnh ton thi
im nh la t thi im
nh la ti u c lu trong
b nh ph hp vi tnh
trng ca ng c, v sau
chuyn cc tn hiu nh la
n IC nh la. Thi im
nh la ti u c bn c
xc nh bng tc ca ng
c v lng khng kh np (p
sut ng ng np).


























* ng c phun xng trc tip GDI:
- ieu khien c lng xang cung cap rat chnh xac, he so nap cao nh ong c diesel va tham
ch hn han ong c diesel
- ong c co kha nang lam viec c vi hn hp cc loang( Air/Fuel) = (35-55) (khi xe at c
van toc tren 120 Km/h).
54
- He so nap rat cao, t so nen e cao (e =12). ong c GDI va co kha nang tai rat cao, s van hanh
hoan hao, va co cac ch tieu khac hn han ong c MPI
- S tieu thu nhien lieu rat thap. Tieu thu nhien lieu con t hn ong c diesel.
- Cong suat ong c sieu cao, cao hn nhieu so vi cac loai ong c MPI ang s dung hien nay.













55





































H thng phun xng trc tip GDI (Gassoline Direct Injection)
56

Thong so 4G 93 GDI 4G 93 MPI
ng knh (D)

x(S) mm 81,0 x 89,0 81,0 x 89,0
Dung tch cong tac (cc) 1834 1834
So xi lanh( i) I L - 4 I L - 4
Kieu soupappe DOHC DOHC
So supap tren 1 xi lanh
Supap nap : 2
Supap thai : 2
Supap nap : 2
Supap thai : 2
T so nen ( e ) 12,0 10,5
ng ong nap Thang goc nh piston
Bnh thng nh cac ong
c hien nay
Buong chay
nh piston loi lom (Mat
cong nh piston)
nh piston bang
He thong phun xang
Phun nhien lieu trc tiep
vao trong xi lanh ong c
Phun nhien lieu tai ng
ong nap
Ap suat phun( KG/ cm
2
) 50 3,3

b. H thng cung cp nhin liu ng c Diesel:
- Cng dng: to hn hp bn trong xylanh ng c. Cui hnh trnh nn phun nhin liu c
p sut cao, nhin liu bay hi ho trn v to thnh hn hp vi khng kh.
- Nhim v:
+ D tr nhin liu, lc sch nc v tp cht trong nhin liu, chuyn nhin liu trong h
thng.
+ Cung cp nhin liu cho ng c m bo:
. Lng nhin liu cn thit cho mi ch lm vic ca ng c.
. ng thi im v theo mt quy lut nht nh.
. ng u gia cc xylanh.
. p sut cao.
+ Phun nhin liu ph hp vi kt cu bung chy to hn hp tt nht.
- Cu to chung v nguyn l lm vic:











Du iesel t thng cha 1 c bm chuyn 3 qua bu lc 2 dn n bm cao p 4.
Ti y nhin liu b nn vi p sut cao sau theo ng dn cao p 5 ti vi phun 6
57
phun nhin liu dng sng m ho trn vi khng kh to thnh hn hp trong bung t
n cui hnh trnh nn, nhin liu t t chy gin n v sinh cng. Du tha vi phun
c a v thng du qua ng du hi 7. Van 8 cho php du c th hi v t bm cao
p.

























1. Bnh nhin liu
2. Lc nhin liu c
b lng nc
3. Bm cao p
4. Vi phun
58

H thng phun nhin liu iu khin in t.
Bung t ng c Diesel

Bm cao p


A- Bm cao p c kh; B -Bm cao p in t

59
















60


























61























62
















































Vi phun c kh
63































64
- Bugi sy












65
C. ng c Diesel tng p
Tuabin tng p v my nn kh tng p l
nhng thit b nn khng kh vo xy-lanh,
vi p sut cao hn p sut kh quyn,
tng cng sut ca ng c.
Nhn chung, cng sut ca ng c
c xc nh bi lng hn hp khng kh-
nhin liu t chy trong mt qung thi gian
nht nh v lng hn hp khng kh-nhin
liu cng tng th cng sut ng c cng
ln.iu c ngha l, tng cng sut
ng c th phi tng dung tch ng c
hoc tng tc ca ng c.Vn l
ch, khi tng dung tch ng c th trng
lng ca ng c cng tng ln, v cc yu
t nh l tn tht do ma st, rung ng, v
ting n li hn ch kh nng tng tc ca
ng c.
Tuabin tng p p ng c c hai yu
cu mu thun nhau ny: tng cng sut
ng c m vn gi cho ng c gn nh,
bng cch cung cp khi lng hn hp
khng kh-nhin liu ln hn m khng thay
i kch thc ng c. Thit b tng p
c dn ng bng hai phng php:
Tuabin tng p c dn ng bng kh x,
cn my nn tng p th c dn ng t ng c.
Toyota s dng Tuabin np kh tng p t nm 1980 v My nn tng p t nm 1985
Nht Bn.


-Hiu sut np kh: Kh nng np kh ca ng c c gi l hiu sut np kh.
Cc ng c thng thng c hiu sut np kh khong 65-85%, do sc cn trong h
66
thng np v do kh x ch qua h thng x. Nhng i vi ng c c trang b Tuabin np
kh hoc my nn tng p th hiu sut np c th t trn 100%.




















- Tuabin tng p:
L thit b s dng
nng lng ca kh
x lm quay bnh
tuabin vi tc cao.
Bnh nn kh (rto)
c lp trn cng
mt trc vi bnh
Tuabin, n c tc
dng nn khng kh
vo xy-lanh. Nh th,
cng sut ca ng
c tng ln.
Van ca x v b
iu khin c tc
dng ngn nga p
sut np tng ln qu
cao. Mt s kiu
ng c c trang b
b lm mt trung gian
lm gim nhit
ca khng kh np v
tng hiu qu np.



67
- Bnh tuabin v bnh nn kh c lp trn cng mt trc. Khi bnh tuabin quay vi tc
cao nh c p sut ca lung kh x th bnh nn kh cng quay theo v nn khng kh
vo xy-lanh. Bnh tuabin phi chu c nhit v c bn cao v n tip xc trc tip vi
kh x, quay vi tc cao v tr nn rt nng. Bi vy, n c lm bng hp kim siu
chu nhit hoc bng gm.

- Khoang trung tm bnh tuabin v bnh nn kh thng qua trc ca chng.
Trong khoang trung tm c ng dn du bi trn v lm mt cho trc v cc trc.
Nc lm mt ng c cng c tun hon qua knh lm mt trong khoang trung tm
nhit du ng c khng b tng ln v trnh hu hoi du.






















68
- Cc c trc t la hon ton:
Cc bnh tuabin v nn kh chy
vi tc n 100,000 v/ph, v th
phi s dng cc trc t la
hon ton m bo hp th cc
rung ng ca trc v bi trn trc.
Nhng trc ny c bi trn
bng du ng c, v quay t do
gia trc v v hp, nhm gim
ma st, cho php trc quay vi tc
cao.






- Van ca x c lp trong khoang tuabin. Khi van ny m th mt phn kh x s i tt
qua ng x, nh th m gi n nh cho p sut np, khi p sut np t n tr s nh
(khong 0,7 kg/cm2). Vic ng m van c kim sot bi b chp hnh.




























69
- Tuabin kp hai ch :
Tuabin kp
hai ch bao
gm hai Tuabin
tng p lp trn
cng mt ng
c. Khi hai tuabin
cng lm vic
iu kin ti nh
hoc tc thp,
tnh thch ng ca
ng c c ci
thin, v d thch
ng vi tng tc.
Khi hai tuabin
cng lm vic
iu kin ti nng
hoc tc cao,
ng c c th
sn ra cng sut
cao. Khi ch c mt tuabin th ng c kh t c hiu qu cao c hai ch lm vic
vi ti trng nng v ti trng nh. Trong trng hp ny ch c th t c hiu qu cao
mt trong hai ch .
Tuabin kp s dng van iu khin kh x v van phn dng. N iu khin cho mt
tuabin lm vic ch ti nh v hai tuabin lm vic ch ti nng hoc tc cao,
tng tnh thch ng ca ng c mi tc v t c cng sut cao.
* iu khin phun nhin liu:
ng c c trang b Tuabin tng p hoc my nn tng p a vo xy-lanh mt
lng khng kh ln hn. Cng sut ca ng c s khng tng ln c khi lng kh
np ny khng
c t chy
hon ton. V th,
phi tng lng
nhin liu t
chy hon ton kh
np. Nh vy, tiu
hao nhin liu s
tng ln khi tng
cng sut ng c.
- iu khin c hc
i vi ng c
Diesel, b b np
s tng lng bm
nhin liu cc i
ph hp vi p sut
np.



70

- iu khin bng my tnh
Trong ng c
iu khin bng
my tnh, lng
khng kh np
c theo di bng
cm bin lu lng
kh np, cn p
sut np c theo
di bng b cm
bin p sut ca
tuabin np, v s
tng lng phun
nhin liu cc i
c iu khin b
ng ECU ca ng
c.




-Bi trn v lm mt tuabin:
- Du ng c
c cung cp
t ng dn du,
a vo bi
trn v lm mt
cc trc t la
lp bn trong
khoang trung
tm. Sau du
chy ra theo
ng thot v tr
v cc te du.
- Tuabin np kh
c lm mt
bng nc lm
mt ng c.
Nc lm mt
ng c c
a vo knh
lm mt bn
trong khoang
trung tm, thng
qua ng dn
nc lm mt.
Sau khi lm mt
71
h thng tuabin np kh, nc lm mt i qua ng thot v tr v my bm nc.





















* iu khin p sut np:
Tuabin np kh gip cho ng c t c cng sut cao bng cch nn khng kh vo
cc xy-lanh. Tuy nhin, cc b phn ca ng c s khng chu ng c p lc n nu
p sut np tng qu cao. Trong trng hp , van ca x s c kch hot bi b chp
hnh v iu chnh p sut np sao cho n khng tng cao qu tr s nh.
72
- Khi p sut np cn thp: Khi p sut np cn mc thp hn tr s nh th b chp
hnh khng hot ng. V th, van ca x vn ng, v ton b kh x c dn n bnh
tuabin.

- Khi p sut np cao: Khi ng c tng tc v p sut np do tuabin np kh cung cp
vt qu tr s nh (im chn) th mng ca b iu khin b p xung, lm cho van
ca x m ra, v mt phn kh x s khng i qua bnh tuabin.
Bng cch cho mt phn kh x b qua tuabin, tc quay ca bnh tuabin c iu
chnh, cho p sut np tr v trong gii hn nh.

Cc n bo tuabin tng p c lp cng trong ng h tp l, chng bo cho ngi li
xe bit v iu kin lm vic ca tuabin tng p, bng cc it pht sng (LED) mu xanh
l cy v mu vng.
Khi tuabin tng p lm vic vi p sut trong gii hn nh, n xanh s sng ln. Khi
tuabin tng p lm vic vi p sut vt qu gii hn nh, n vng s sng ln.

73


















Tc thp
74













* Cc h thng iu khin khc:
Ngoi nhng h thng EFI, ESA, v ISC, phn ln cc h thng iu khin ng c c
trang b cc h thng sau, mc
d chng khc nhau gia cc
ng c. Tt c nhng h
thng ny u c iu khin
bi ECU ng c.






















Tc cao
75










- ETCS-i (Electronic Throttle Control System-intelligent H thng iu khin bm ga
in t - thng minh) .
Nh trn hnh, c hng gi bao
gm bm ga, cm bin v tr bm
ga dng pht hin gc m ca
bm ga, mt bm ga m v
ng bm ga, v mt l xo hi
tr bm ga v mt v tr c nh.
Mt bm ga ng dng mt mt
in mt chiu (DC) c nhy tt
v tiu th t nng lng.
ECU ng c iu khin ln
v hng ca dng in chy n
mt iu khin bm ga, lm quay
hay gi mt, v m v ng bm
ga qua mt cm bnh rng gim tc.
Gc m bm ga thc t c pht
hin bng mt cm bin v tr bm
ga, v thng s c phn hi v
cho ECU ng c.
Khi dng in khng
chy qua mt, l xo hi
s m bm ga n mt
v tr c nh (khong 7
O
).
Tuy nhin, trong ch
khng ti bm ga c
ng li nh hn so vi
v tr c nh.






Pisto
Cun
p sut
Van iu khin du
X
Ti b iu khin VVT-i
(Pha m sm) (Pha m mun)
ECU
76
- VVT-i (Variable Valve Timing-intelligent Thi im phi kh thay i Thng minh)
Thng thng, thi im phi kh c c nh, nhng h thng VVT-i s dng p sut
thy lc xoay trc cam np v lm thay i thi im phi kh. iu ny c th lm tng
cng sut, ci thin tnh kinh t nhin liu v gim kh x nhim.
Nh trong hnh, h thng ny c thit k iu khin thi im phi kh bng cch
xoay trc cam trong mt phm vi 40
0
so vi gc quay ca trc khuu t c thi im
phi kh ti u cho cc iu kin hot ng ca ng c da trn tn hiu t cc cm bin.














77

- VVTL-i (Variable Valve Timing and Lift-intelligent - Thi im phi kh v hnh trnh
xupp thay i Thng minh) .
H thng VVTL-i da trn h thng
VVT-i v p dng mt c cu i vu
cam thay i hnh trnh ca xupp
np v x. iu ny cho php c
c cng sut cao m khng nh
hng n tnh kinh t nhin liu hay
nhim kh x.
Cu to v hot ng c bn ca h
thng VVTL-i ging nh h thng
VVT-i. Vic chuyn gia hai vu cam
c hnh trnh khc nhau c s
dng thay i hnh trnh ca
xupp.
C cu chuyn vu cam, ECU ng
c chuyn gia 2 vu cam bng van
iu khin du VVTL da trn cc tn
hiu t cm bin nhit nc lm
mt v cm bin v tr trc khuu.




78
- H thng iu khin sy nng cm bin xy/ cm bin t l khng kh nhin liu
- H thng iu khin iu ha khng kh
- iu khin qut lm mt













- ACIS (Acoustic Control Induction System H thng np kh c chiu di hiu
dng thay i)


79
- H thng AI (Air Injection Phun kh) / H thng AS (Air Suction Ht kh)
H thng iu khin AI/AS l mt
h thng m cung cp khng kh vo
ng ng x t chy li kh cha
chy ht trong kh x nhm gim kh
nhim HC v CO. S chnh lch gia
hai h thng ny l h thng iu khin
AI s dng bm cung cp cng
bc khng kh cn h thng iu khin
AS s dng chn khng trong ng
ng x ht khng kh vo. H thng
iu khin AI s c m t y.










- H thng kim sot hi nhin liu
H thng kim sot hi nhin liu
ngn khng cho nhin liu bay hi t
bnh nhin liu x vo trong kh quyn
bng cch lm cho hi nhin liu tm
thi hp th bng b lc than hot tnh.
Hi ny sau c a vo t chy
sau khi ng c nng ln.












80
- H thng iu khin kh np
H thng iu khin kh np c
chia thnh 2 ng vo lc kh, mt
trong hai ng vo ny c lp mt
van, n m v ng t c
hiu qu np khng kh ph hp vi
tc ng c. iu ny lm gim
ting n np di tc thp.












- T-VIS (Toyota-Variable
Induction System H thng
np bin i Toyota)
H thng iu khin p sut tuabin tng p



















81
Chng II H THNG TRUYN LUC

H thng truyn lc trn t bao gm tp hp cc c cu, cc cm ni t ng c n
bnh xe ch ng c nhim v:
+ Truyn, bin i mmen quay v s vng quay t ng c n bnh xe ch ng m
bo ph hp gia ch lm vic ca ng c vi mmen cn sinh ra trong qu trnh t
chuyn ng.
+ Ct ng truyn mmen trong thi gian di khi ng c vn hot ng.
+ i chiu chuyn ng t.
H thng truyn lc thng thng c chia theo hnh thc truyn nng lng (mmen
xon): loi c kh, loi thu lc, loi in t, loi hn hp: c kh- thu lc, c kh-thu lc-
in t.
Hin nay, c kai loi h thng truyn lc c s dng ph bin trn cc t l: Truyn
lc c kh, truyn lc thu - c. Trong bi ging ny ch yu trnh by cu to ca hai loi
truyn lc ny.
2.1. H truyn lc c kh
Cu to c bn ca h thng truyn lc c kh:
+ Ly hp, hp s chnh, hp phn phi (nu c), trc cc ng, cu ch ng, bn trc,
khp ni (nu c), bnh xe ch ng.
2.1.1. Li hp ma st
a. Cng dng:
Ly hp l mt cm ca h thng truyn lc nm gia ng c v hp s chnh c chc
nng:
+ Tch ng c ra khi h thng truyn lc mt cch dt khot.
+ Ni ng c vi h thng truyn lc mt cch m du v phi truyn ht c ton b m
men xon t ng c sang h thng truyn lc.
+ Bo v an ton cho cc cm khc ca HTTL v ng c khi b qu ti.
+ Dp tt cc dao ng cng hng nng cao cht lng truyn lc ca HTTL.
b. Phn loi li hp
Li hp c phn loi theo cc phng php sau:
+Theo cch truyn mmen xon.
- Li hp ma st
- Li hp thu lc.
- Li hp in t
- Li hp lin hp
+Theo cch to lc p.
- To lc p bng l xo: L loi li hp dng l xo to lc p ln a p. L xo c th l l
xo tr b tr xung quanh ( mt hoc hai dy ) hoc gia, l xo a, l xo cn.
- Li hp in t : Lc p l lc in t.
- Li hp bn li tm: Lc p sinh ra bi cc l xo v lc li tm ca cc trng khi ph. Loi
ny c s dng trn t du lch v t vn ti nh v y momen cc i ca ng
c tng ng vi s vng quay tng i cao.
- Loi li tm: Thng dng lm d dng iu khin t. Trong cc li hp loi li tm
dng ng v m li hp, cn lc p p ln a l do l xo.
+Theo trng thi lm vic.
- Li hp thng ng: Loi ny c s dng hu ht trn cc t hin nay.
- Li hp thng m: Loi ny thng c s dng trn my ko.
82
+Theo phng php dn ng iu khin li hp.
- Li hp iu khin t ng.
- Li hp iu kin cng bc : Loi li hp ny, iu khin, ngi li tc ng mt lc
cn thit ln h thng truyn ng iu khin li hp. Loi ny s dng hu ht trn cc
t dng li hp ma st a trng thi thng ng.
Theo c im kt cu v nguyn l lm vic ca h thng dn ng iu khin c
cc loi dn ng :
Dn ng iu khin bng c kh.
Dn ng iu khin bng thu lc.
Dn ng iu khin c tr lc.

c. Cu to v nguyn l lm vic ca li hp ma st thng ng.

































1.Bn p ly hp
2.Cn y
3.Xylanh chnh
4.ng du thy lc
5.Xi lanh ct ly hp
6.Cng ct ly hp
7.V ly hp
83
*Trng thi ng khi cha c lc tc dng vo bn p li hp





* Trng thi m khi ngi li tc dng lc vo bn p ly hp
















Cu to:
- Phn ch ng: Gm cc chi tit bt trc tip hoc gin tip vi bnh ca ng
c: Bnh , a p, v ly hp, l xo p.
- Phn b ng: Gm cc chi tit lp trc tip hoc gin tip vi trc b ng( trc s
cp ca hp s): Trc b ng, a b ng( a ma st).
- Phn dn ng iu khin: Gm cc chi tit iu khin ly hp: Bc m, n m, cc
chi tit dn ng( thu lc, c kh).
- B phn to lc p: V ly hp, l xo p, a p.
Nguyn l lm vic:
- Trng thi ng ( trng thi thng xuyn lm vic): Di tc dng ca l xo p: a
p, a b ng v bnh b p st vi nhau to nn cc b mt lm vic. Cc chi
tit ny to thnh mt khi. Mmen xon t trc khuu ng c truyn t bnh
1.Bn p ly hp
2.Cn y
3.Xylanh chnh
4.ng du thy lc
5.Xylanh ct ly hp
6.Cng ct ly hp
7.Vng bi ct ly hp
8.L xo p
9.a p
10.a ma st
84
qua cc b mt ma st truyn n moay a b ng ti trc b ng ( trc s cp
ca hp s).
- Trng thi m ( trng thi khng thng xuyn): Ngi li tc dng ln bn p ly
hp, thng qua c cu iu khin ko a p di chuyn ngc chiu p ca l xo, b
mt ma st gia bnh , a b ng v a p c gii phng. Phn ch ng
quay theo ng c, lc p khng cn na( khng cn s ni gia phn ch ng v
b ng) a ma st khng c truyn m men s quay theo bnh xe ch ng. Khi
nh hon ton bn p ly hp, li hp s tr li trng thi ng.
Gia hai qu trnh trn c s trt tng i trong thi gian ngn tuy nhin pht
sinh nhit rt ln gy mi mn v gim tui th cc chi tit.

- Li hp mt a ma st lo xo p ngoi bin














1 - bnh ; 2 - a ma st; 3 - a p
4 - l xo p ; 5 - v li hp ; 6 - bc m
7 - bn p ; 8 - l xo hi v bn p
9 - n ko ; 10 - cng m; 11 - bi "T"
12 - n m ; 13 - l xo gim chn.
85




















- Li hp mt a ma st lo xo p trung tm























1. Bnh ; 2. V ngoi li hp ; 3. a ma st ;
4. a p ; 5. n m li hp ; 6. ng bm m ; 7.
ai c iu chnh ; 8. Cng ni ; 9. Bc trt ;
10. Trc li hp ; 11. Cng m li hp ; 12. inh
tn ni cc tm a ; 13. V trong li hp ; 14. L
xo p ; 15. ai c iu chnh ; 16. Thanh ko ;
17. L xo hi v cng m li hp ; 18. L xo gim
chn ; 19. Xng a ; 20. cch nhit l xo
p.

86




















- Li hp hai a ma st lo xo p ngoi bin






















a ma st
a p L xo a
V li hp
87












































Lihp lp trn xe MA3-5335
1. L xo y a p trung gian ; 2. Bulng hn ch ; 3. V trong li hp ; 4. ai c
iu chnh ; 5. n m li hp ; 6. Cng ni n m li hp ; 7. ai c iu chnh
n m ; 8. Tm hm ; 9. Quang treo ; 10. L xo tm chn ; 11. Bi T ; 12.
ng bm m ; 13. Cng m li hp ; 14. Tm chn u n m ; 15. Trc ca cng
m li hp ; 16. Tay n ; 18. Np ca ccte li hp ; 19. V trong li hp ; 20. L xo
p ; 21. m cch nhit ; 22. a p ngoi ; 23. Nt x mt ; 24. Bnh ; 25. a
ma st ; 26. a p trung gian ; 27. Thanh ta ; 28. Moay ; 29. Bulng bt cht
cc tm a ; 30. L xo gim chn.
88












































Li hp lp trn xe KAMAZ-5511
1. Xng a ; 2. a p trung gian ; 3. Bulng hn ch ; 4. a p ngoi ; 5. Cng
ni ; 6. n m li hp ; 7. L xo tm chn ; 8. ng bm m ; 9. Vng bt l xo
vi tm chn ; 10. Bi T ; 11. L xo hi v khp ni ; 12. Khp ni ; 13. Cng m li
hp ; 14. Tm chn u n m ; 15. Trc ca cng m li hp ; 16. L xo p ; 17.
V trong li hp ; 18. m cch nhit ; 19. Bulng bt cht v li hp vi bnh ;
20. Np ca ccte li hp ; 21. Bnh ; 22. a ma st ; 23. Trc li hp ; 24.
Moay ; 25. L xo gim chn ; 26. Tm a ; 27. Bulng bt n tch a p trung
gian.
89
- Dn ng li hp bng c kh













- Dn ng bng thu lc:











- Dn ng c kh tr lc kh nn:

















90


- Dn ng thu lc tr lc kh nn:























91













































92












































93
































94

2.1.2. Hp s c kh
Hp s l b phn c b tr sau li hp v trc cc ng trong h thng truyn lc.
1. Cng dng hp s.
- Truyn cng sut t ng c n bnh xe ch ng
- Thay i t s truyn v m men
- Cho php t chuyn ng li, t dng ti ch m khng cn tt my hoc ct li
hp.
- Trch cng sut cho cc b phn cng tc khc:xe c ti ko, xe c thng t cht
hng...
2. Phn loi hp s c kh
+ Hp s 2 trc

Hp s hai trc bn cp s. Trc s cp
nhn mmen xon trc tip t ng c, thng
qua cc cp bnh rng n khp trn hai trc
v t s truyn ca cc cp bnh rng n
khp truyn m men xon n bnh xe ch
ng. C hai b ng tc gi cc s 1-2
v 3-4. Ring gi s li th dch chuyn bnh
rng thng 2 to thnh s n khp 1-2 v 2-
3. Bnh rng 3 c ch to ring bit v lp
c nh trn trc di ng.






So 3 - So 4
So 1 - So 2
95
Hp s hai trc thng s dng vi kiu ng c t ngang (F-F)

96












































97
+ Hp s 3 trc











































S1
S 5 S 3 S2

S li
S 4
S li
S 3 S S 1 S 5 S
S 5 S 4 S 1 S li S 3 S 2
ng truyn cng sut
S cu to
98































99
+ Dn ng iu khin hp s
- iu khin trc tip: Loi ny lp cn chuyn s trc tip trn hp s. Ngi ta dng
loi ny cc xe FR v cc thao tc chuyn s nhanh v d x l.
- iu khin gin tip: Loi ny lin kt
cn chuyn s vi hp s bng cp
hoc cc thanh ni, v.v..
Ngi ta dng loi ny cc xe FF,
v c c im l gy ra t rung ng
v ting n, v c th d dng thit k
v tr ca cn chuyn s.




+ C cu ng tc:
- B ng tc dng lm ng iu
tc ca cc bnh rng khi gi s,
trnh c va chm cc bnh rng khi
gi s khng xy ra ting ku v m
bo cho sang s nh nhng.
- B ng tc thng t nhng tay
s cao: s 2, 3, 4, 5 (c t s truyn
nh) v nhng tay s ny c tc gc
ca cc cp bnh rng chnh lch
nhau ln.







100
-V tr trung gian: Mi bnh
rng s c vo khp vi
bnh rng b ng tng
ng v chy lng khng
trn trc.

-Bt u ng tc: Khi dch
chuyn cn chuyn s, cn
chuyn s nm trong rnh
trong ng trt, dch
chuyn theo chiu mi tn.
V phn nh ra tm ca
kho chuyn s c gi
vo rnh ca ng trt,
kho chuyn s cng dch
chuyn theo chiu mi tn
cng mt lc, v y vng
ng tc vo mt cn ca
bnh rng s, bt u qu
trnh ng tc.
- Gia qu trnh ng tc:
Khi dch chuyn tip cn
chuyn s, lc t ln ng
trt s thng lc l xo ca
kho chuyn s v ng
trt trm ln phn nh ra
ca kho ny.
- Kt thc ng tc:
Lc ang tc dng ln vng
ng tc tr nn mnh hn
v y phn cn ca bnh
rng s.
iu ny lm ng b tc
ca bnh rng s vi tc
ca ng trt gi s. Khi
tc ca ng trt gi s
v bnh rng s tr nn
bng nhau, vng ng tc
bt u quay nh theo
chiu quay ny. Do , cc
then ca ng trt gi s
n khp vi cc rnh then
ca vng ng tc.


101

- Kt thc chuyn s: Sau khi then
ca ng trt gi s n khp vi
rnh then ca vng ng tc, ng
trt tip tc dch chuyn v n
khp vi rnh then ca bnh rng
s. Khi , vic chuyn s s kt
thc.









*C cu ng tc kiu c ba/hai mt
cn: tng kh nng n khp ng
tc, cc kiu xe gn y ng
dng c cu n khp ng tc kiu
c ba/hai mt cn, c bit cho cc
bnh rng s 2 v s 3.











* C cu ng tc kiu khng c
kho: Mt c cu ng tc khng c
kho c l xo kho ng vai tr ca
kho chuyn s v dng cho bnh
rng s 5 hp s ngang mt s
kiu xe.




102
Mt s loi ng tc

103
+ C cu nh v v kho chng nhy s
m bo ti mt thi im ch c mt tay s hot ng, trnh vic vo nhm s li
khi t ang chy tin.









































104
+ Hp s c nhiu tay s
- Hp chia + Hp s chnh: dng tng vn tc chuyn ng trung bnh ca t
Hp s c 2 ch lm vic: Hp chia tay s cao(H) v hp chia tay s thp(L)









































105

















- Hp s chnh + hp s ph: Hp s ph dng tng thm t s truyn ca h thng
truyn lc, tng thm lc ko bnh xe ch ng nhm khc phc lc cn ln ca mt
ng.


106

Hp s ph c t tch ri vi hp s chnh (i khi ni vi nhau bng trc cardan
trung gian). T s truyn gim ca hp s ph thng t 7 , 2 4 , 1 , i vi t s truyn tng
ca hp s ph thng t 9 , 0 7 , 0 .






















107

+ Hp phn phi:
- Hp s phn phi dng dng phn phi moment quay truyn t hp s chnh n cc
cu ch ng. Ngoi ra cn lm thm nhim v tng thm lc ko cho bnh xe ch ng
(tc l lm nhim v ca hp s ph).
- Hp s phn phi c dng trn t c nhiu cu ch ng v c t tch vi hp s
chnh (i khi ni vi nhau bng trc trung gian)




















108








109

2.1.3. Truyn ng cc ng
a. Cng dng: l c cu ni v truyn dn mmen xon gia hai tng thnh c
ng tm trc khng trng nhau v c dch chuyn tng i vi nhau.

b. Phn loi:
- Theo cng dng: cc ng ni cc cm trong h thng truyn lc, ni gia cc thit
b ph
- Theo c im ng hc: cc ng khc tc, cc ng ng tc, khp ni
- Theo kt cu: c trc ch thp, bi, ...
























A.Loi 3 khp ni
B.Loi 2 khp ni
1.Cc khp cc
ng
2.Vng bi gia
3.ng ch thp
4.Khp ni mm
110

- Khp cc ng khc tc:































111

- Khp cc ng ng tc: Cc khp ni ny ch yu c s dng cc bn trc
ca xe vi cc h thng treo c lp v xe c cu trc ch ng.









































112











































113
2.1.4. Truyn lc chnh
a. Cng dng:
- Tng m men quay v thay i phng truyn m men t ng c n bnh xe ch ng.
b. Phn loi
- Theo loi b truyn: B truyn bnh rng cn, bnh rng tr, bnh vt - trc vt
- Theo s cp bnh rng n khp: Truyn lc chnh n, truyn lc chnh kp
- Theo s cp truyn: Truyn lc mt cp, truyn lc hai cp
c. Cu to truyn lc chnh n: C mt b truyn bnh rng





































114
Mt s truyn lc chnh thng gp: bnh rng cn rng thng, cn xon, cn hypt










































115
d. Truyn lc chnh kp: Tng t s truyn v tng khong sng gm xe
- Kp tp trung: hai b truyn bnh rng b tr gn nhau
- Kp phn tn: Hai b truyn bnh rng b tr cch nhau (mt cum truyn lc chnh,
mt bnh xe)






















116
Truyn lc chnh thay i t s truyn.






















117
2.1.5. Vi sai
a. Cng dng vi sai: B vi sai m bo cho cc bnh xe quay vi tc khc nhau lc
xe quay vng hay chuyn ng trn ng khng bng phng, hoc c s sai lch v kch
thc ca lp, ng thi phn phi li moment xon cho hai na trc.
b. Phn loi
- Theo cng dng: vi sai gia cc bnh xe, vi sai gia cc cu, vi sai gia cc truyn lc
cnh.
- Theo kt cu: vi sai bnh rng nn, vi sai bnh rng tr, vi sai cam, vi sai trc vt, vi sai ma
st thu lc, vi sai c t s truyn thay i.
- Theo c tnh phn phi moment xon: vi sai i xng (moment xon phn phi iu trn
cc trc), vi sai khng i xng (moment xon phn phi khng iu trn cc trc).
c. Cu to vi sai

































118












+ Ci vi sai cng bc:














- Vi sai hn ch trt bng khp ni thu lc: Khp ni thu lc l mt loi khp (ly hp)
thu lc truyn mmen quay bng sc cn nht ca du. N s dng sc cn nht ny
hn ch s trt vi sai.

















119
Vi sai hn ch trt kiu bnh rng xon: hn ch trt c thc hin ch yu
nh lc ma st c to ra gia cc nh rng ca bnh rng hnh tinh v vch trong ca
hp vi sai, v ma st c to ra gia mt u ca bnh rng bn trc v vng m chn.






















120


























121
2.1.6. Bn trc
a. Cng dng: Dng truyn mmen t truyn lc chnh n cc bnh xe ch ng.
b. Phn loi:
Theo kt cu ca cc ta :
- Bn trc khng gim ti
- Bn trc gim ti 1/2.
- Bn trc gim ti 3/4.
- Bn trc gim ti hon ton.
+ Bn trc khng gim ti:
ta bn trong v bn ngoi t trc tip ln bn trc. Loi ny hin nay khng s dng
v tui bn khng cao
+ Bn trc gim ti
1
/
2
:
ta bn trong t trn v vi sai v ta bn ngoi t trc tip ln bn trc.
+ Bn trc gim ti
3
/
4
:
ta bn trong t trn v vi sai v ta bn ngoi t ln dm cu v may bnh xe
m khng t trc tip ln bn trc.
+ Bn trc gim ti hon ton:
ta bn trong t trn v vi sai v 2 ta bn ngoi t ln dm cu v may bnh xe
m khng t trc tip ln bn trc.










122
2.2. H thng truyn lc thu c
+ Hp s thu c, hp phn phi ( nu c), trc cc ng, cu ch ng, bn trc, bnh xe
ch ng.
2.2.1. Bin m thu lc
























123
B bin m bao gm: phn ch ng c gi l bnh bm (B) dn ng bng trc
khuu, phn b ng gi l bnh tuabin (T) ni vi trc s cp ca hp s, phn phn ng
gi l bnh dn hng (D).
B bin m va truyn va khuych i m men t ng c vo hp s (B truyn bnh
rng hnh tinh) thng qua mi cht l du hp s t ng (ATF) .
+ Nguyn l khuych i mmen: Vic khuych i mmen bng bin m c thc hin
bng cch s dng b phn o chiu (bnh dn hng). Nu khng c bnh dn hng
th dng du khi quay tr li bnh bm t bnh tuabin n s i din vi chiu ca dng
du i ra t bnh bm. Bnh bm phi s dng mt phn mmen t ng c lm thay
i chiu chuyn ng ca dng du n t bnh tuabin. Khi s dng bnh dn hng, n
iu chnh chiu chuyn ng ca dng du sau khi ra khi bnh tuabin n bnh bm c
chiu chuyn ng cng vi chiu ca dng du i ra khi bnh bm, do vy khng c s
hao tn mmen. Dng du c iu chnh li dng chuyn ng ny cn c tc dng lm
cho bnh bm bin i mmen tng thm. V dng du ny i vo bnh bm vi mt ng
nng sn c, do vy ng nng ca dng du trong bnh bm tng ln rt nhanh, s tng
ng nng ny s lm cho dng du vng ra khi bnh bm v i n cnh tuabin vi mt
ng nng rt ln.















Hnh. Hng ca dng du khi c bnh dn hng
Tuy nhin khng phi lc no vic khuych i mmen cng xy ra. Vic khuych i
mmen ch xy ra khi s chnh lch v tc quay ca bnh bm v bnh tuabin l ln.
Khi s chnh lch ny ln, tc ca du (dng chy xoy) tun hon qua bnh bm v
bnh tuabin l ln, do vy du chy t bnh tuabin n bnh dn hng theo hng sao
cho n ngn cn chuyn ng quay ca bnh bm, nh hnh v (im A hnh 2-8). Ti y
du s p vo mt trc ca cnh qut trn bnh dn hng lm cho n quay theo hng
ngc vi hng quay ca bnh bm. Do bnh dn hng b kho cng bi khp mt chiu
nn n khng quay, nhng cc cnh ca n lm cho hng ca dng du thay i sao cho
chng s tr gip cho chuyn ng quay ca bnh bm, do thc hin vic khuych i
mmen.
Khi tc quay ca bnh tuabin t c n tc ca bnh bm, tc ca du
(dng chy xoy) tun hon qua bnh bm v bnh tuabin gim xung. Do vy, hng ca
dng chy du m i t bnh tuabin n bnh dn hng cng hng vi hng quay ca
bnh bm, lc ny du p vo mt sau ca cc cnh trn bnh dn hng nn cc cnh
ny ngn dng chy ca du li. Trong trng hp ny, khp mt chiu cho php bnh dn
124
hng quay cng vi bnh bm, nh vy cho php du tr v bnh bm. Khi bnh dn
hng bt u quay theo cng hng vi bnh bm lc tc quay ca bnh tuabin t
n mt t l nht nh so vi tc quay ca bnh bm. Hin tng c gi l im ly
hp hay im ni.
2.2.2. Hp s thu c iu khin t ng
Trong h thng truyn lc hp s hnh tinh c t sau b bin m, c nhim v truyn
mmen ca ng c t trc s cp n trc th cp ca hp s, cung cp nhng t s
truyn khc nhau cho xe vn hnh trong nhng iu kin khc nhau.
Cu to ca hp s hnh tinh dng trn t c t hp t cc c cu hnh tinh (CCHT)
c bn hoc t cc c cu hnh tinh t hp.
Trn t con dng ba dng c bn:
+ CCHT kiu wilson c lp;
+ CCHT theo s Sympson;
+ CCHT theo s Ravigneaux.
a. Cu to ca CCHT Wilson c lp (CCHT c bn)










.Cc phn t ca c cu hnh tinh c bn
CCHT c bn l c cu c hai bc t do, cho nn xc lp mt tc quay n nh
trc vo v mt tc quay n nh trc ra, ta phi hn ch mt bc t do ca c cu.
hn ch mt bc t do ca c cu c hai
cch:
+ Kho mt phn t vi v hp s;
+ Kho hai phn t vi nhau.
Tu theo vic xc nh phn t ch ng, phn
t b ng, phn t kho ca CCHT khc nhau m
ta c trng thi lm vic ca CCHT l tng tc,
gim tc, truyn thng hay o chiu.
* Gim tc
Hot ng ca cc bnh rng: Bnh rng bao l
phn t ch ng, bnh rng mt tri c nh, cn
dn l phn t b ng.
Khi bnh rng bao quay theo chiu kim ng
h, cc bnh rng hnh tinh s quay xung quanh
125
bnh rng mt tri trong khi cng quay quanh trc ca n theo chiu kim ng h. iu
lm cho tc quay ca cn dn gim xung tu theo s rng ca bnh rng bao v
bnh rng mt tri.
* Tng tc
Hot ng cu cc bnh rng: Bnh rng bao l
phn t b ng, bnh rng mt tri c nh, cn dn l
phn t ch ng.
Khi cn dn quay theo chiu kim ng h cc bnh
rng hnh tinh quay xung quanh bnh rng mt tri
trong khi chng cng quay quanh trc ca n theo
chiu kim ng h. iu lm cho cc bnh rng bao
tng tc tu thuc vo s rng ca bnh rng bao v
mt tri.
*o chiu
Hot ng ca cc bnh rng: Bnh rng bao l
phn t b ng, bnh rng mt tri l phn t ch
ng, cn dn c nh.
Khi bnh rng mt tri quay theo chiu kim ng h,
cn dn b c nh cho nn cc bnh rng hnh tinh lc
ny ch quay quanh trc ca n v ng vai tr nh nhng
bnh rng trung gian. Bnh rng trung gian s o chiu
chuyn ng quay
* Truyn thng
Ch truyn thng, trc ch ng v trc b ng quay
cng tc . thc hin c ch truyn thng th hai
trong ba phn t trong c cu hnh tinh phi kho vi
nhau. Trong trng hp ny CCHT ng vai tr nh mt
khp ni cng.


















126



































127




























128
129
2.2.3. Hp s v cp iu khin t ng



















130

































131
2.2.4. H thng iu khin
Trong hp s t ng vic thay i cc s truyn c thc hin nh tc dng ca ch
lm vic ca ng c v mmen cn gy ra i vi h thng truyn lc. Cc cm bin
theo di lin tc qu trnh thay i trn, to ln cc tn hiu iu khin v thng qua c cu
tha hnh tc dng vo cc phn t iu khin ca hp s t ng, cc phn t iu khin
ny s thc hin vic kho thch hp khu ca CCHT c t s truyn ph hp.
Cc phn t iu khin trong hp s hnh tinh gm cc loi sau: Cc loi ly hp kho lm
vic trong du, cc loi phanh di, cc khp mt chiu.
a. Ly hp kho
Ly hp kho thng dng kho mt khu ca CCHT vi v to nn phanh dng hoc
kho hai khu ca CCHT vi nhau to nn lin kt cng quay vi tc nh nhau.
Ly hp kho dng dng ly hp ma st nhiu a lm vic trong du, hot ng bng p
lc du ca h thng thu lc iu khin. Cu to ca ly hp kho gm cc a ma st c
rng trong v ngoi. Cc a ma st rng trong gn vi phn thn trong ca b phn ny,
cn cc a ma st rng ngoi gn vi mt b phn khc to nn v ca ly hp.










Cu to ca ly hp kho
1. Xi lanh (v ly hp) 6. Vng hm
2. Pht chn du chu lc (xc mng) 7. a p
3. B l xo hi v 8. a ma st
4. a thp 9. Piston
5. Moay
b.Phanh di
Trong hp s hnh tinh phanh di kho mt chi tit no vi v hp s hoc dng
kho trc b ng ca hp s khi cn chn s v tr P.













132
Cu to ca phanh di bao gm: B mt tr ca chi tit cn kho c gi l trng phanh,
di phanh qun quanh vng ngoi ca chng phanh. Mt u ca di phanh c bt cht
vi v ca hp s bng cht, u cn li tip xc vi piston phanh qua cn y piston..
Khi p sut thu lc tc dng ln piston lm cho piston dch chuyn trong xi lanh nn l
xo li, cn y dch chuyn cng vi vi piston v n vo mt u ca di phanh. Do u
kia ca di phanh c bt cht vo v hp s, ng knh ca di phanh gim xung, v
vy di phanh s kp cht ly trng phanh v gi cho n ng yn. Ti thi im ny, mt
lc ma st cao c to ra gia di phanh v trng phanh lm cho trng cng vi mt khu
no ca CCHT ng yn.
Khi du c p sut c x ra khi xi lanh, piston v cn y b n ngc tr li bng lc
hi v ca l xo do vy trng phanh c nh ra bi di phanh.
c.Khp mt chiu
Khp mt chiu trong hp s hnh tinh ngoi vic b tr bnh dn hng ca b bin
m, n cn c b tr trong c cu iu khin ca CCHT. Tc dng ca khp mt chiu l
nhm xc nh mt chiu quay gia cc phn t c chuyn ng tng i vi nhau.
Trong hp s hnh tinh khp mt chiu lm chc nng ca phn t iu khin trong qu
trnh chuyn s, ngoi ra n cn lm nhim v ca c cu an ton.
Khp mt chiu c nhiu loi cu to khc nhau: Dng cam, dng bi cu, dng tr. Tuy
nhin chng u lm vic theo nguyn l ca chm.











Cu to v hot ng ca khp 1 chiu dng bi cu










Cu to v hot ng ca khp mt chiu dng cam
i vi khp mt chiu dng tr th nguyn l cng tng t nh khp mt chiu dng bi
cu.



133



























134
- B iu khin bng thu lc:



























Cc li hp v phanh vn hnh b truyn bnh rng hnh tinh lm vic nh p sut thu
lc. B iu khin thu lc sinh ra v iu chnh p sut thu lc ny v thay i cc
ng dn n.
Bm du c chc nng
to ra p sut thu lc.
Bm du sn ra p sut
thu lc cn thit cho hot
ng ca hp s t ng
bng vic dn ng v b
bin m (ng c).
p sut thu lc to ra
t bm du c iu
chnh bng van iu p s
cp. Ngoi ra, van bm
ga cng to ra p sut
thu lc thch hp vi
cng sut pht ra ca
ng c.
Khi li hp v phanh ca b truyn bnh rng hnh tinh c a vo vn hnh th vic
chuyn cc s c thc hin. ng dn du c to ra tu thuc vo v tr chuyn s
135
do van iu khin thc hin. Khi tc xe tng th cc tn hiu c chuyn ti cc van
in t t ECU ng c & ECT. Cc van in t s vn hnh cc van chuyn s
chuyn cc s tc .












- B iu khin in t ECT:

ECU ng c & ECT
iu khin thi im
chuyn s v kho bin
m bng cch iu khin
cc van in t ca b
iu khin thu lc
duy tr iu kin li ti u
vi vic dng cc tn
hiu t cc cm bin v
cc cc cng tc lp trn
ng c v hp s t
ng. Ngoi ra ECU cn
c cc chc nng chn
on v an ton khi mt
cm bin vv...b hng.








Bm du
136
Cc cm bin/cng tc
ng vai tr thu thp
cc dng d liu
quyt nh cc thng
s iu khin khc
nhau v bin i chng
thnh cc tn hiu in,
v cc tn hiu s
c truyn ti ECU
ng c & ECT.






































137
Chng III: B PHN CHUYN NG
3.1. Khung t
a. Cng dng:
- Khung xe l xng ct ca t g v lp ghp vi cc b phn ca xe: ng c,
cc b phn ca h thng truyn lc, c cu iu khin, thit b ph v thit b chuyn
dng,...
- Khung xe c cng vng v kh nng chu ti tt. C hnh dng ti u cho php h
thp trng tm ca xe, m bo hnh trnh lm vic ca h thng treo v vic iu khin
cc bnh xe dn hng.
b. Phn loi
- Cn c vo loi xe c th chia thnh:
+ Khung xe con( Khung v v tch ri hoc khung v v lin kt li vi nhau).
+ Khung xe ti, xe khch, xe but
+ Khung on xe, xe chuyn dng,...
- Theo kt cu ca khung c th chia thnh:
+ Kt cu dng dm: x dc, x ngang lin kt
+ Kt cu dng gin.
c. Kt cu mt s loi khung t:
+ Kt cu khung xe con



















Khung t INNOVA
138
+ Kt cu khung xe ti, xe khch, xe but































Khung t KAMAZ
139























Dm dc thng
Dm dc c tit din thay i theo chiu dc
Dm dc c ch un trong mt phng thng ng
hoc mt phng nm ngang.

Khung hnh ch X
Khung hnh xng c
140
+ Kt cu khung on xe.
+ Kt cu khung xe chuyn dng.
















141
3.2. Dm cu
I. Cng dng ca dm cu
- Dm cu c cng dng g ton b phn khi lng c treo v cha ng hoc g
cc b phn khng c treo.
- Dm cu thng c b tr trn h thng treo ph thuc.
II. Phn loi:
- Theo phng php ch to c th chia thnh:
+ Ch to bng hn, dp
+ Ch to bng c.
+ Lin hp
- Theo loi cu c th chia ra:
+ Dm cu b ng, dn hng hoc khng dn hng,
+ Dm cu ch ng, dn hng hoc khng dn hng.
- Theo kt cu h thng treo:
+ Dm cu lin : treo ph thuc,
+ Dm cu chia ct: treo c lp.
III. Kt cu
1. Dm cu dn hng:
- c im:
+ phn trng lng pha trc ca t,
+ Lin kt cc bnh xe dn hng v m bo kh nng dn hng, iu khin d dng
thng qua h thng li,
+ Vi loi dm cu dn hng v ch ng cn c nhim v truyn lc v mmen y t
bnh xe ln khung.
- Kt cu:
+ Dm cu dn hng b ng,
+ Dm cu dn hng ch ng,
+ Dm cu khng dn hng ch ng,
+ Dm cu khng dn hng, khng ch ng.
2. V cu ch ng:
- c im: bao bc cm truyn lc chnh, vi sai v bn trc. Chu trng lng ton b ca
t t ln cc bnh xe pha sau ng thi nhn v truyn lc ko, phanh, mmen.



V cu thng c ch to bng phng php c t gang rn hoc gang ci tin.
Cn c th ch to bng phng php dp hn t phi thp dp.




142
- Kt cu:
+ Dm cu ch ng




































143
3.3. Bnh xe v lp
- Bnh xe l cm to chc nng chuyn ng tnh tin cho xe, nh n m t c th thc
hin di chuyn trn ng. Bnh xe cn phi ln m du v to kh nng bm tt nht trn
nn ng. Trong qu trnh chuyn ng, bnh xe lun phi tip nhn cc lc, mmen v
cc chn ng t mt ng tc dng ln khung xe v ngc li.
- Kt cu ca bnh xe thay i nhiu v c ci thin nhm nng cao cht lng chuyn
ng ca xe.
Cu to chung ca bnh xe gm c: lp, vnh, a vnh v moay. Lp, vnh, a vnh
c lin kt vi moay qua mi ghp bu lng( c mt cn m bo nh tm). Mmen
xon truyn cho cc bnh xe ch ng thng qua bn trc. Bn trc nm trong ngng trc
v c mt bch lin kt vi moay qua mi ghp bulng.
I. lp t
1. Cu to lp t:
Cu to chung ca lp bao gm: lp cao su lt trong, lp si ( xng lp), lp m, lp
hoa lp, thnh bn, vai lp, tanh lp bng kim loi.




















Hoa lp:
- c im:
+ Lp cao su dy bn ngoi cng ca lp, nm trn b mt ln trn nn ng c cc hnh
dng khc nhau c nhim v bo v lp si bn trong v m bo kh nng bm tt nht
vi nn ng.
+ C cc rnh b tr thot nc tt nht khi i trn ng t.
. Loi c hoa lp nh hoc rt nh : Dng cho xe chy trn nn ng tt ( xa l, thnh
ph) m bo kh nng bm ng tt.
. Loi c hoa lp thng thng: Dng cho xe chy trn nn ng cng v ng t,
. Loi hoa lp c rnh ln v th: Dng cho xe chy trn nn ng xu( cng trng, bi,
ng ly..).

144


2. Phn loi lp t:
a) Cn c vo phng php lm kn m c th phn loi:
- Lp khng sm: K hiu: TUBE LESS dng cho xe c tc cao do c im an
ton (khi b s c vi lp, hi ra rt chm do lp cao su dy).
+ c im: Lp trong cng c lp cao su dy trnh lt kh, vt liu cc lp si cng
tt hn trnh lt kh
. C tin cy lm vic cao,
. Nhit trong lp thp (do khng c s ma st gia lp v sm) nn tui th cao,
. cng ln( khng c chi tit n hi l sm).
. Yu cu kn kht mi lp ghp vnh v lp cao c quyt nh bi hnh dng hnh
hc ca lng vnh.
- Lp c sm: K hiu trn b mt lp: TUBE TYPE
+ c im:
. Lp nh, mng, kh nng n hi tt,
. Nhit thp hn.
. D lp rp v tui th cao.
b) Cn c vo kt cu lp si mnh:
- Lp c si mnh an hng knh : K hiu trn lp c ch R: ( Radial).
+ c im: C hai lp si an cho mt gc 10-30
o
v lp mnh hng knh Lp loi
ny c mi mn b mt nh, n hi tt, lc cn ln nh, nhy cm vi s quay
vng ca bnh xe dn hng, gin n th tch nh, cng vng v chu lc dc v
bn ng u.
- Lp c si mnh an cho. K hiu trn lp c ch D: (Diagonal).
+ c im: Cc si mnh an cho so vi mt phng dc t gc 30
0
- 40
0
. Nh vic an
cho, lp c kh nng n hi dc ln, s bin dng bn t hn, chu lc bn tt, cng
vng cao nn c ting n, thch hp vi t c vn tc trung bnh hay nh.
- Lp c lp si kim loi:
+ c im: C bn cao, kh nng qu ti cao, kh nng truyn nhit tt. Thng
c 1 hoc 2 lp si mnh kim loi l thp hp kim.
TREAD: 4 PLIES ( 2 PLIES RAYON + PLIES STEEL)
SIDEWALL: 2 PLIES RAYON
- S lng lp mnh v p sut hi lp: K hiu: _PR
+ c im: Lp c s si mnh ln c kh nng chu ti ln. Tuy nhin lm tng lc
cn ln ca bnh xe. Tng ng vi s lp l p sut hi lp cho php.
V d:
- 4PR tng ng p sut lp P
max
=0,22MPa2,2 KG/cm
2

- 6PR tng ng p sut lp P
max
=0,25MPa2,5 KG/cm
2

145
- 8PR tng ng p sut lp P
max
=0,28MPa2,8 KG/cm
2

c) Cn c vo p sut kh nn bn trong lp:
- Lp p sut thp: p= 0,8-5(kG/cm
2
). K hiu: B-d (Inch hoc mm)
V d: 185-14. Ngha l: B=185(mm), d=14(inch)
- Lp p sut cao: p= 5-7kG/cm
2
. K hiu: DB hoc DH(inch hoc mm)
V d: 880135. Ngha l D=880(mm); H=135(mm).
3. Kch thc hnh hc ca lp ( Prfin)
- Chiu rng : B hoc k hiu W ( inch; mm)
- Chiu cao: H( inch; mm)
- ng knh ngoi ca lp: D( inch; mm)
- ng knh lp vi vnh ca lp: d(inch; mm)
4. K hiu cc loi lp
Theo mt s tiu chun:



















II. Vnh bnh xe:
- Vnh c chc nng gi cho lp nguyn profin theo yu cu, a vnh c nh bnh xe
vi moay u trc bnh xe.
- Vnh c th ch to bng phng php dp, c hoc c th hn t cc tm phi hoc
bt bng bu lng nh v. Vt liu ch to thng dng thp C15 hoc C20.
1. Cu to ca vnh: Gm lng vnh, a vnh, np y u trc bnh xe.








146












- Lng vnh:
+ m bo lp khng c kh nng dch chuyn theo phng dc trc bnh xe. B mt ta
thng nghing 1
0
n 5
0
lp bm chc vo vnh khng b xoay.
+ Vi loi lp khng sm, b mt ta ca lng vnh c hnh dng c bit m bo mi
ghp gia lp v vnh trnh hin tng r r kh nn.
- a vnh: a vnh c th gn vi lng vnh bng phng php hn hoc inh tn. C x
cnh tn nhit, c cc l nh tm c nh bnh xe vi moay.
2. K hiu ca vnh:
- Chiu rng lng vnh: b(inch hoc mm)
- ng knh lp lp xe : d
1
( inch hoc mm)
III. Moay:
Bnh xe c lin kt vi moay bng bulng thng qua a vnh m bo ng
tm bng cc mt cn trn bulng v ai c. Moay quay trn cc bi. cu ch ng
moay quay c bt cht vi bch ca bn trc. Moay c ch to bng phng php
c t thp hoc gang rn.

147
IV. Cc gc t bnh xe dn hng
Vic b tr cc gc t bnh xe dn hng lin quan n tnh iu khin v n nh
chuyn ng. Xe phi c tnh nng n nh khi i trn ng thng v khi i ra khi ng
vng th phi c kh nng hi phc trng thi i thng. Do bnh xe c lp t vi cc
gc khc nhau so vi mt ng v i vi h thng treo khc nhau.
1. Gc nghing ngang ca bnh xe ( gc Camber):
Gc nghing ngang ca bnh xe l gc c xc nh trong mt phng ngang ca
xe to nn bi mt phng dc i qua tm bnh xe vi phng thng ng.

Gc ny c gi tr t 1/2 n 1
0
,c gi l dng khi nghing ra ngoi v ngc li
gi l m.
Trn mt s loi xe gc ny cn c gi tr bng khng.
Gc camber m:
- Khi quay vng, gc camber m lm gim kh nng nghing ca bnh xe nn s duy tr tt
kh nng quay vng, gim thnh phn lc bn.
Gc camber dng:
- Khi gc quay vng dng s lm gim ti
trng thng ng tc dng ln trc v cam
li
- Gi cho bnh xe khi b tut do c thnh
phn lc dc trc khi t bnh xe c gc
camber dng.
Gc camber khng:
- Khi chuyn ng trn nn ng bng
phng, gc camber khng m bo bnh xe
mn u.
2. chm ca bnh xe
chm ca bnh xe l lch ca phn trc so vi phn sau bnh xe khi nhn t
trn xung di theo hng chuyn ng ca xe. Gc lch ca bnh xe c gi l gc
chm.





- A<B gi l chm hoc gi l chm dng




- A>B gi l choi hoc gi l chm m.
148
- chm ng vai tr n nh vnh li:
+ Khi bnh xe b ng dn hng ln xut hin lc dc P
f
( lc cn ln) ngc chiu
chuyn ng ca xe, lc ny gy ra mt mmen quay i vi tm tr ng vi khong cch
r
0
. Mmen ny p cc bnh xe quay v pha sau lm mt n nh li, chm dng s
khc phc hin tng ny to nn s n nh khi chuyn ng thng. Gi tr chm ny t
2-3 (mm).
+ Khi bnh xe ch ng dn hng ln, mmen sinh ra ti tr ng bi lc ko s p
cc bnh xe quay vo pha trong nn cn t choi cho bnh xe. Mt khc khi chu lc
cn ln v lc phanh nn choi ny thng t c gi tr nh hoc bng khng. Gi tr
choi t -3-2 (mm).
+ Khi xe i vo ng nghing, cc bnh xe c xu hng nghing vo pha nghing,
nu bnh xe c chm s lm cho cc bnh xe c xu hng quay theo chiu ngc li
tc l n nh khi i thng.
3. Gc nghing ngang ca tr ng ( kingpin angle).
Gc nghing ngang ca tr ng l gc hp bi ng tm tr ng v phng
thng ng trong mt phng ct ngang.

Gc nghing ngang ny c gi tr t 2
0
16
0

Khong cch t tm ng tr ng giao vi mt ng n tm bnh xe giao vi
mt ng c gi l lch hay cn gi l bn knh quay ca bnh xe quanh tr ng.
+ t gc nghing ngang tr ng nhm bnh xe dn hng c kh nng t quay
v v tr i thng. S t quay tr v l do c mmen phn lc( mmen cn quay vng)
tc dng t mt ng ln bnh xe. Mmen ny c hnh thnh do c lch.
+ Gim mmen cn ln khi khong lch c rt ngn.
+ Khong lch qu ln, khi lc phanh hoc lc ko truyn ti s gy ra mmen lm
quay quanh tr ng ln. Hoc cc tc ng t mt ng c th lm nh hng n n
nh ca bnh xe.
4. Gc nghing dc ca tr ng ( caster angle):

149
L gc c xc nh trong mt phng dc ca xe v to nn bi tm ng tr
ng vi phng thng ng trong mt phng dc.
Khi nhn theo chiu chuyn ng dc xe gc c gi tr dng khi ng tm tr ng
lch v pha sau v c gi tr m khi ng tm tr ng lch v pha trc.
Gc lch ny km theo lch dc( n
k
) l khong cch gia ng tm tr ng giao vi
mt ng vi vi ng tm bnh xe giao vi mt ng trong mt phng dc.
lch v pha trc, khi i vo ng vng hoc chu tc ng ca lc bn, phn lc bn
tc ng ln bnh xe s sinh ra mmen cn quay vng lm bnh xe c xu hng quay v v
tr trung gian i thng. Gi tr gc ny vo khong 0
0
12
0
khi lch vo khong
025(mm)
150
















































151
3.4. H thng treo
Mt s khi nim :
- Khi lng c treo: L ton b khi lng thn
xe c bi h thng treo. N bao gm: khung,
v, ng c, h thng truyn lc,...
- Khi lng khng c treo: l phn khi lng
khng c bi h thng treo. Bao gm: cm
bnh xe, cu xe,...
- S dao ng ca phn c treo ca t:
1. S lc dc ( pitching_ s xc ny theo phng
thng ng). L s dao ng ln xung ca phn
trc v sau ca xe quanh trng tm ca n.
2. S lc ngang ( Rolling). Khi xe quay vng hay i
vo ng mp m, cc l xo mt pha s gin
ra cn pha kia b nn co li. iu ny lm cho xe
b lc ngang.
3. S xc ny( bouncing) l s dch chuyn ln
xung ca thn xe. Khi xe i vi tc cao trn
nn ng gn sng, hin tng ny rt d xy ra.
4. S xoay ng ( jawing) l s quay thn xe theo
phng dc quanh trng tm ca xe. Trn ng
c s lc dc th s xoay ng ny cng xut hin.
- S dao ng ca phn khi lng khng c
treo:
1. S dch ng:
l s dch chuyn ln xung ca cc bnh xe trn
mi cu xe. iu ny thng xy ra khi xe i trn
ng gn sng vi tc trung bnh hay cao.
2. S xoay dc theo cu xe:
l s dao ng ln xung ngc hng nhau ca cc bnh xe trn mi cu lm cho bnh
xe ny ln khi mt ng. Thng xy ra i vi h treo ph thuc.
3. S un:
l hin tng cc l nhp c xu hng b un quanh bn thn cu xe do mmen xon ch
ng ( ko hoc phanh) truyn ti.
I- Cng dng, phn loi
1.1. Cng dng:
1. thn xe ln trn cu xe; cho php bnh xe chuyn ng tng i theo phng
thng ng i vi khung xe hoc v xe; hn ch nhng chuyn ng khng mun c khc
ca bnh xe.
2. B phn ca h thng treo thc hin nhim v hp th v dp tt cc dao ng, rung
ng, va p mt ng truyn ln.
3. m nhn kh nng truyn lc v mmen gia bnh xe v khung xe :
Cng dng ca h thng treo c th hin qua cc phn t ca h thng treo:
- Phn t n hi: lm gim nh ti trng ng tc dng t bnh xe ln khung v m bo
m du cn thit khi chuyn ng.
- Phn t dn hng: Xc nh tnh cht dch chuyn ca cc bnh xe v m nhn kh
nng truyn lc y t mt ng tc dng ln thn xe.
- Phn t gim chn: Dp tt dao ng ca t khi pht sinh dao ng.
152
- Phn t n nh ngang: Vi chc nng l phn t n hi ph lm tng kh nng chng
lt thn xe khi c s thay i ti trng trong mt phng ngang.
- Cc phn t ph khc: vu cao su, thanh chu lc ph,...c tc dng tng cng, hn ch
hnh trnh v chu thm ti trng.
1.2. Phn loi
Vic phn loi h thng treo da theo cc cn c sau :
- Theo loi b phn n hi chia ra :
+ Loi bng kim loi ( gm c nhp l, l xo, thanh xon )
+ Loi kh ( loi bc bng cao su - si, mng, loi ng ).
+ Loi thu lc (loi ng ).
+ Loi cao su.
- Theo s b phn dn hng chia ra :
+ Loi ph thuc vi cu lin ( loi ring v loi thng bng).
+ Loi c lp ( mt n, hai n,...).
-Theo phng php dp tt dao ng chia ra :
+ Loi gim chn thu lc ( loi tc dng mt chiu, loi tc dng 2 chiu ).
+Loi ma st c ( ma st trong b phn n hi, trong b phn dn hng).
- Theo phng php iu khin c th chia ra:
+ H thng treo b ng ( khng c iu khin)
+ H thng treo ch ng ( H thng treo c iu khin)
II. cu To chung v nguyn l lm vic ca h thng treo.
2.1. S v nguyn l lm vic ca h thng treo ph thuc:
a) c im ca h thng treo ph thuc:
Dm cu lin kt cng hai bnh xe hai bn. cu ch ng, dm cu ch ng lin
kt hai bnh xe. cu dn hng, dm cu lin bng thp nh hnh lin kt hai bnh xe.

- Nhc im:
+ Khi lng khng treo ln: tng ti trng ng, va p, gim m du v s bm ca
bnh xe,
+ Chiu cao trng tm ln do m bo khong cch lm vic ca cu xe: nh hng n
tnh n nh, chim khng gian ln,
+ Ni cng bnh xe d gy nn nhng chuyn v ph.
- u im:
+ Vt bnh xe c nh: gim mn ngang ca lp,
+ Kh nng chu lc bn tt do hai bnh xe c lin kt vi nhau: gim s trt bn,
+ Cng ngh ch to n gin, d tho lp, sa cha thay th.
2.2. S v nguyn l lm vic ca h thng treo c lp:
153
a) c im ca h thng treo c lp:
Hai bnh xe hai bn dch chuyn c lp vi nhau. S dch chuyn ca bnh xe ny
khng nh hng n bnh xe khc ( nu coi thn xe ng yn).













- Nhc im:
+ Kt cu phc tp: kh khn khi tho lp, sa cha v bo dng,
- u im:
+ m bo ng hc c ng v chnh xc hn, tu theo kt cu m gim c trt
ngang: gim mi mn lp
+ C khng gian b tr cc b phn khc: h thp trng tm xe, tng n nh chuyn
ng,
+ Khi lng phn khng treo nh: gim s va p v pht sinh ti trng ng.
III. Cu to cc b phn ca h thng treo
3.1 B phn n hi:
1. Chc nng:
- C nhim v a vng tn s dao ng ph hp vng tn s thch hp vi ngi
s dng( 60-85d/ph).
- Ni mm gia bnh xe v thng xe gim nh ti trng ng tc dng t bnh xe ln
khung trn cc a hnh khc nhau.
- C ng c tnh n hi ph hp vi cc ch hot ng ca xe.
2. Kt cu:
Phn t n hi ca h thng treo c th l kim loi: nhp l, l xo, thanh xon hoc
phi kim loi : cao su, kh nn, thu lc ngoi ra c th dng kt hp cc loi phn t n hi
trn.
a) Nhp l:
Nhp c dng ph bin nht v nhp va l b phn n hi, b phn dn hng v
mt phn lm nhim v gim chn.
S h thng
treo c lp
1. Thn xe
2. B phn n hi
3. B phn gin
chn
4. n ngang trn
5. n ngang di
154
















- c im ca phn t n hi nhp l:
+ Kt cu:
+ Lp rp:
. Cc l nhp c lp ghp thnh b, c b phn kp ngang trnh kh nng x
ngang khi nhp lm vic.
. B nhp c bt cht vi dm cu thng qua bulng quang nhp, lin kt vi khung
thng qua tai nhp v quang treo ( cc l nhp bin dng t do).
+ c tnh n hi: ng c tnh n hi ca nhp l c coi l tuyn tnh, tc l
cng ca n t thay i di tc dng ca ti trng.
tng cng ngi ta ta c th b dng cc cch sau:
. Dng nhp ph:
. Dng vu t gia u nhp vi ch bt quang nhp.
. B tr nghing mc treo nhp.
. B tr mt l nhp lin kt chu lc dc cn cc l nhp khc c b tr t do.
b) L xo:
H thng treo vi phn t n hi l l xo c s dng rng ri trn t con v t ti
nh.
- c im ca phn t n hi l xo:
+ Kt cu: ch to t thanh thp c tit din trn hay vung
+ u im: kt cu n gin, c tui th cao hn do khng c ma st khi lm vic, khng
phi bo dng v chm sc.
+ Nhc im: khng c kh nng dn hng v gim chn. Do vy b tr phc tp hn so
vi loi dng nhp l.
+ B tr: Thng b tr trn cu trc c lp hoc cu sau ph thuc
+ c tnh n hi: ng c tnh n hi tuyn tnh.
c) Thanh xon : Thanh xon l mt thanh thp n hi, dng tnh n hi xon chng li
s xon.
- c im ca phn t n hi thanh xon:
+ Kt cu:
+ B tr:
+ Lp rp:
+ c tnh n hi: Tuyn tnh vi gc xon.
155
d) B phn n hi ph bng cao su:
Chc nng tng cng v hn ch hnh trnh ca h thng treo.
c im:
- u im:
+ C bn cao, khng phi bo dng, sa cha;
+ Kh nng hp th nng lng tt
+ Trng lng nh v c c tnh n hi phi tuyn.
- Nhc im:
+ C s bin cht nh hng n c tnh n hi khi nhit thay i
+ S bin dng d ln
) Kiu kh nn.
Kiu kh nn c s dng nhiu trn xe ti, trn mt s xe con hng sang.
- c im phn t n hi kh nn:
+ Kt cu:
+ B tr
+ Lp rp:
+ c im:
- u im :
+ C kh nng t ng thay i cng ca h thng treo.
+ H thng treo kh nn cn c mt u im na l khng c ma st trong cc
phn t n hi; trng lng ca phn t n hi nh.
- Nhc im:
+ Khng c kh nng dn hng.
+ H thng iu khin phc tp.
e) Kiu thu kh:
B phn n hi dng kt hp chc nng gia b phn n hi, b phn gim chn to
iu kin iu chnh chiu cao v trng tm xe t ng.
3.2. B phn gim chn:
1. Chc nng:
- Dp tt dao ng pht sinh trong qu
trnh xe chuyn ng t mt ng ln khung xe
trong cc a hnh khc nhau mt cch nhanh
chng.
- m bo dao ng ca phn khng treo
nh nht, s tip xc ca bnh xe trn nn ng,
nng cao kh nng bm ng v an ton trong
chuyn ng.
2. Phn loi:
Gim chn c phn loi theo cu to v hot ng ca chng:
- Phn loi theo hot ng:
+ Tc dng mt chiu: chn ng ch b dp tt hnh trnh tr tc l lc bnh xe i xa
khung ( Kn xp x bng 0).
+ Tc dng hai chiu: chn ng b dp tt c hnh trnh nn v tr.
- Theo cu to:
+ Kiu ng n
+ Kiu ng kp
- Theo mi cht cng tc:
+ Loi thu lc
156
+ Loi kh.
3. Nguyn l lm vic
a) Bn cht vt l qu trnh xy ra trong gim chn
Bn cht ca qu trnh lm vic ca gim chn l qu
trnh tiu hao c nng( bin c nng thnh nhit
nng.
b) ng c tnh ca gim chn thu lc
Lc cn gim chn l mt hm ph thuc vo vn tc
tng i ca cc dao ng tng i gia thng xe
vi bnh xe.


c) Nguyn l lm vic ca gim chn thu lc:
Loi 1 lp v:
- Hnh trnh nn:
- Hnh trnh tr:










Loi hai lp v c tc dng hai chiu.


1. Hnh trnh nn : Khi bnh xe n gn khung xe (gp phi mp m)
tng ng vi hnh trnh cn piston i xung
- Nn nh:
- Nn mnh:
2. Hnh trnh tr : Khi bnh xe xa khung xe (khi i xung g), tng ng vi hnh trnh
cn piston i ln pha trn.
157
- Tr mnh:
- Tr nh:
3. Kt cu gim chn.
Trn t hin nay ph bin dng loi gim chn hot ng hai chiu c 2 v
4. B phn dn hng
4.1. Chc nng:
- Xc nh tnh cht chuyn ng (ng hc) ca bnh xe i vi khung, v xe.
- Tip nhn v truyn lc, m men gia bnh xe vi khung v xe.
Cn c theo s b phn dn hng chia ra loi h thng treo c lp v loi h thng
treo ph thuc.
4.2. H thng treo ph thuc:
Kt cu h thng treo ph thuc thng dng:
a) Phn t n hi nhp l: a s s dng trn xe ti, xe khch, xe but v treo sau ca xe
du lch.
b) Phn t n hi l xo:
c) Phn t n hi kh nn hoc thu kh:
4.3. H thng treo c lp:
Kt cu h thng treo c lp thng dng:
1. H thng treo vi n ngang:
a) ng hc :
- Loi mt n ngang:
- Loi hai n ngang c c cu hnh bnh hnh:
- Loi hai dn ngang c c cu hnh thang:
b) c im loi hai n ngang.
u im:
+ S linh hot ca h thng treo thit k.
+ D dng gim chiu cao mi xe
+ Trng tm xe c h thp, tng n nh khi chuyn ng.
+ nghing thng xe khi quay vng nh. Cc gc t bnh xe thay i t v chuyn v bn
nh nn mn lp t.
+ Khi lng khng c treo nh m bo m du khi i trn ng xu.
Nhc im :
+ Kt cu phc tp, kh khn cho vic b tr trong khoang ng c.
+ C s thay i ln gc t bnh xe do dung sai ca cc chi tit khi lp rp
2. H thng treo Mc.Pherson
c im kt cu:
u im:
+ Cu trc n gin, t chi tit, gim nh khi lng khng
c treo
+ D dng b tr trong khoang ng c
+ c th iu chnh chiu cao trng tm xe bng bu lng.
Nhc im:
+ Hn ch ng hc ca h treo: Chiu cao tm quay
dao ng ln; c tnh iu chnh ca gc camber thp
+Kh gim chiu cao mi xe.
+ C kh nng gy ra s thay i gc nghing ngang
bnh xe, vt bnh xe
3. H treo n dc
158
- S cu to nh hnh v.
- c im ca loi treo n dc:
+ Khng xy ra s thay i chiu di vt bnh xe, gc nghing
bnh xe, chm bnh xe khi bnh xe dch chuyn, cc gi tr
ny u bng khng.
+ Khp ni n dc vi khung v thng lm bng cao su.
tng cng vng cho h treo ny ngi ta thng b tr: t l
xo ngay trn tm trc bnh xe; tng chiu di n dc;

4. H treo n dc c n ngang lin kt
N thuc loi na ph thuc, na c lp iu ny cn c
vo kh nng lm vic ca h treo v tu thuc vo cng ca n lin kt.
Tu theo v tr t n lin kt m c th l treo c lp
hoc ph thuc.
u im:
- D tho lp c cm cu xe, kt cu gn, c bit d b tr
cho h treo dng thanh xon.
- Chu ti trng ngang, gim nh lc ngang tc ng ln cc
khp quay, khng cn phi dng thanh n nh ngang khi n
c cng nh.
- Khng gy nn s thay i gc nghing ngang bnh xe, vt
bnh xe, khng cn dng thm n truyn lc ngang.
Nhc im :
- Cng ngh hn cao, ti trng t ln hn ch, khi i trn
ng vng c kh nng b quay trc cu xe.
5. H treo vi n cho:
L dng kt cu trung gian gia h treo n ngang v n dc.
c im:
+ n bnh xe quay trn ng trc cho lch vi phng
ngang v phng dc xe to nn n cho treo bnh xe.
+ C s thay i vt bnh xe, gc nghing ngang bnh xe..
5. H treo thng bng:
Trn cc t c 3 cu, hai cu sau thng t gn
nhau. H thng treo ca hai cu ny s dng loi thng
bng vi n thng bng t gia 2 cu sau nn bo m
ti trng thng ng bng nhau cc bnh xe trn mi cu.
c im:
- Thng dng phn t n hi l kh nn hoc l nhp l.
- Kt cu v cch b tr:
- u im:
- Nhc im
IV. H thng treo hin i.
1. Khi nim c bn v h thng treo c iu khin:
t dao ng ch yu do khch thch t mp m mt ng. Hin nay h thng treo b
ng c coi l tt nht ch c th ng vi mt loi ng nht nh. Do vy, tho mn
cc ch tiu m du chuyn ng v an ton chuyn ng trn tt c cc loi ng
khc nhau th cc c tnh ca h thng treo cn phi thay i trong qu trnh t chuyn
ng ph hp vi cc c tnh ca ng v v tr khung v xe c iu khin nh h
159
thng iu khin t ng. Tu thuc vo kh nng iu khin cc thng s ca h thng
treo iu khin ngi ta phn thnh hai loi: h thng treo tch cc hon ton v h thng
treo bn tch cc (h thng treo ch c thng s ca gim chn c iu khin).
2. H thng treo tch cc:

Hnh 1.3 M hnh h thng treo tch cc
Z
s
- dch chuyn khi lng c treo; Z
u
- dch chuyn khi lng
khng c treo; C
s
- cng phn t n hi; K
s
- h s cn gim
chn; C
t
- cng ca lp; f
a
lc ca b pht ng thy lc; q
0
-
mp m bin dng ng.
H thng treo tch cc bao gm b pht ng thu lc, b iu khin v cc cm bin.
H thng treo ny i hi phi c nng lng cung cp cho h thng ln, gi thnh cao,
trng lng ln v phc tp. y chnh l nhc im chnh ca h thng treo ny.
1. H thng treo bn tch cc
Gim chn mc song song vi phn t n hi. H thng treo bn tch cc vi gim chn
tch cc ch c nhim v dp tt dao ng ca thn xe nn i hi nng lng cung cp cho
h thng t hn nhiu so vi h thng treo tch cc. H thng treo bn tch cc p ng kh
nng cch ly dao ng tt hn h thng treo b ng, gim chn tch cc l nhn t to nn
tnh u vit . Kt cu gim chn tch cc tng t kt cu ca gim chn thng thng
nhng c tnh ca gim chn tch cc c th thay i nh s thay i tit din van tit lu
hoc thay i nht ca mi cht cng tc di tc dng ca t trng.

Hnh 1.4 M hnh h thng treo bn tch cc
160
Z
s
- dch chuyn khi lng c treo; Z
u
- dch chuyn khi
lng khng c treo; C
s
- cng phn t n hi; K
s
(t) - h s cn
gim chn; C
t
- cng ca lp; q
0
- mp m bin dng ng.




























161












































H thng treo trc xe Mercedes-
Benz
162












































H thng treo sau
H thng treo sau xe Mazda

163












































164












































165
Chng IV: CC H THNG IU KHIN
4.1.H thng li
1. Cng dng, phn loi h thng li
a. Cng dng
H thng li ca t dng thay i v duy tr hng chuyn ng ca t theo mt
hng nht nh no .
b. Phn loi.
+ Theo cch b tr vnh tay li
- H thng li vi vnh li b tr bn tri (khi chiu thun i ng l chiu phi).
-H thng li vi vnh li b tr bn phi (khi chiu thun i ng l chiu tri).
+ Theo kt cu ca c cu li
- Trc vt - cung rng
- Trc vt - con ln
- Bnh rng- thanh rng
- Lin hp (Trcvt_ cu - n quay hay trc vt _cu thanh rng-cung rng ).
+ Theo kt cu v nguyn l lm vic ca b tr lc
- Tr lc thu lc.
- Loi tr lc kh (gm c cng ha chn khng).
- Loi tr lc in.
+ Theo s lng cu dn hng
- Mt cu dn hng.
- Nhiu cu dn hng.
- Tt c cc cu dn hng
2. Cu to chung h thng li
a. H thng li khng c tr lc:
Trn mt s t ti c trng ti nh, t du lch c cng sut lt trung bnh v nh
khng b tr tr lc li, cu to h thng li gm: c cu li, dn ng li
Hnh 4.1.Cu to chung h thng li khng c tr lc
1-Vnh tay li; 2- trc li; 3-c cu li; 4-n quay ng; 5-thanh ko dc; 6-n quay
ngang; 7- cam quay; 8- hnh thang li; 9-Tr ng; 10-dm cu
H thng li khng s dng tr lc v mt cu to th n gin hn h thng li c b tr
tr lc, thng s dng c cu li loi trc vt- con ln.


166
b. H thng li c tr lc:
i vi t ti c trng ti ln, xe khch loi va v ln th lc tc dng ln vnh tay li
rt ln, lm gim nh lc tc dng ln vnh tay li khi iu khin h thng li b tr thm
tr lc li, hin nay tng tnh an ton cho t chuyn ng tc cao th c trn cc
loi t con cng c b tr tr lc.




















Hnh 4.2: H thng li c tr lc:xy lanh lc b tr trn hnh thang li; van phn phi b tr
ti c cu li dng trn cc t con
B tr lc c nhiu v tr t tu vo cu to h thng li, thng thng c t ti c
cu li, hoc trn hnh thang li.

















167

Hnh 4.3:V tr t van phn phi v xy lanh lc: a-xy lanh lc t ring, van phn
phi t ti c cu li; b-van phn phi v xy lanh lc t ring; c-van phn phi v xy
lanh lc t ti mt v tr ngoi c cu li














c. t c hai cu dn hng:
Vi t ti c chiu di ln h thng li b tr hai cu pha trc dn hng

Hnh 4.4. t c hai cu trc dn hng
d. t c tt c cc cu dn hng
gim bn knh quay vng trn t b tr tt c cc cu dn hng

Hnh 4.5 t c tt c cc cu dn hng

168
H thng li ny thng c b tr trn cc t c tnh nng c ng cao v hot ng
cc a hnh phc tp.
e. H thng li c c cu iu khin v tr vnh li
- Thay i gc nghing vnh li:














Hnh 4.6 H thng li thay i gc nghing vnh li:
Cho php ngi li c th iu chnh gc nghing vnh tay li theo phng thng ng
cho ph hp vi t th ngi ca ngi li.
- Thay i chiu di trc li:














Hnh 4.7. H thng li thay i chiu di trc li











169
f. H thng li c trc li an ton
H thng li c c cu hp th chn ng b tr trn trc li.















Hnh4.8. H thng li c trc li an ton
Khi c lc mnh tc dng ln vnh tay li trong trng hp xe b tai nn, trc li
v v trc s hp th nng lng ca chn ng bng cch p li v bin dng
gim thiu tc hi i vi ngi li do va chm.
3. Kt cu mt s chi tit trong h thng li












170

























Hnh C cu li loi trc vt cung rng t bn













C cu li loi trc vt cung rng t gia:
171











































Hnh: C cu li trc vt con ln
A A
A-A
B
Nhn theo B
1
2
3
Hnh: C cu li loi lin hp
Hnh: C cu li trc vt cht
172














C cu li thanh rng- bnh rng




















173





















174









H thng li in
175












Khp cu































Van trt
176











































H thng li t INNOVA
Bnh r ng nh
b ng

Phn dn
177











































178
4.2. H thng phanh
4.2.1. Cng dng v phn loi:
H thng phanh c nhim v gim tc ca xe ti mt gi tr no , dng hn hoc gi
xe mt v tr nht nh. H thng phanh m bo an ton trong chuyn ng v iu
khin.
H thng phanh c th phn loi:
- Theo cng dng: phanh chnh, phanh d phng( phanh ph)
- Theo c cu phanh: tang trng, a, ai
- Theo dn ng phanh: c kh, thu lc, kh nn, hn hp, tr lc..
- Theo mc hon thin h thng phanh: c h thng iu ho, ABS,..
- Theo loi iu khin: mt dng, hai dng, dng c lp, dng song song.
4.2.2. S cu to v nguyn l lm vic h thng phanh:
a. H thng phanh dn ng thu lc( H thng phanh du):














Cu to gm 3 phn chnh: dn ng phanh, c cu phanh v tr lc phanh. Dn ng b
tr trn khung xe gm: bn p phanh, xylanh chnh, ng du phanh. C cu phanh t
bnh xe gm: xylanh phanh, guc phanh, l xo hi v, trng phanh(hoc a phanh). B tr
lc c tc dng lm gim nh lc tc dng ca ngi li ln bn p phanh.
Nguyn l lm vic: Khi phanh, ngi
li p ln bn p phanh 1 qua h thng
n by y piston ca xylanh phanh
chnh dch chuyn y du trong bung
xylanh, du b p c p sut cao trong
xylanh v c dn qua ng ng. Du
p sut cao c a ti bung ca
xylanh phanh ca c cu phanh, du y
piston chuyn ng y hai guc phanh
c m phanh p st vo tang trng(p m
phanh vo a phanh) thc hin qu trnh
phanh bnh xe do trng phanh(a phanh)
gn lin vi moay bnh xe.
Khi thi phanh, l xo ko hai m phanh
v v tr ban u, di tc dng ca l x cc piston s v v tr ban u p du tr li
bung du ca xy lanh phanh chnh.
1-Bn p phanh
2-Tr lc phanh
3-Xylanh phanh
chnh
4-Cng phanh a
5-M phanh a
6 -a phah
7-Phanh trng
8-M phanh guc

179
H thng phanh du c c im lc trn cc m phanh ph thuc vo ng knh xylanh
phanh. Mun c lc phanh cc bnh xe khc nhau ch cn thay i kt cu xylanh phanh.

b) Phanh dn ng kh nn( phanh kh)
1: My nn kh
2: Bnh lng nc v du.
3: Bnh nn kh
4: Van phanh
5,6: Bu phanh cho c cu
phanh trc, sau
7: Bn p phanh
8: ng h p sut
9: Cam quay
10: Guc phanh
11: Tang trng phanh

Nguyn l lm vic: My
nn kh cung cp kh nn
c dn ng t ng c s
bm kh nn qua bnh lng 2
n bnh cha kh nn 3. p sut c khng ch qua ng h 8. Khi phanh ngi li p
bn p phanh ng thi m ng kh nn t van phanh 4, kh nn t bnh cha 3 qua van
phn phi 4 n cc bu phanh 5,6 . Mng ca bu phanh b p qua c cu dn ng lm
cam phanh 9 quay. Vu cam t vo u guc phanh, p guc phanh st vo trng phanh
thc hin qu trnh phanh.
So snh:
Khi dng phanh du lc tc dng ln bn p phanh s ln hn so vi phanh kh v lc
ny sinh ra to p sut trong bu cha du ca h thng phanh cn phanh kh nn, tc
dng ca ngi li ch m ng kh nn ca van phn phi.
Phanh du a s b tr trn xe con, xe ti nh v trung bnh.
Phanh kh c dng trn xe ti trung bnh, ln, xe chuyn dng..
u, nhc im ca h thng phanh du:
+ Phanh ng thi cc bnh xe vi s phn b lc phanh theo yu cu.
+ Hiu sut cao, nhy tt.
+ Kt cu n gin, c s dng rng ri trn cc loi t
+ Khng th cho t s truyn ln v t l vi lc bn p
+ C h hng th ton b h thng c th khng lm vic
+ Hiu sut c th thp khi nhit mi trng thp.
u, nhc im ca h thng phanh kh:
+ Lc tc dng ln bn p rt nh
+ C u im c bit khi b tr trn on xe.
+ D dng c kh ho trong iu khin v d dng cung cp cho cc b phn khc c s
dng kh nn.
+ nhy thp.
+ Khi lng cc chi tit nhiu, kch thc ln, gi thnh cao
tng tnh tin nghi khi s dng v iu khin, gim nh cng lm vic ca ngi
li trn t hin i ngy nay cn t cc b cng ho lc phanh, b iu ho lc phanh,
b phn chng hm cng bnh xe khi phanh.
180












































1
1
5
8
7
c
6
2
3
1
6
1
4
2
8
3
6
2
4
3
1
7
d
3
3
b
3
1
3
7
3
9
n
1
1
5
4
2
I
I
I
1
9
1
3
9
1
2
1
7
1
8
1
0
3
2
2
9
3
0
2
5
3
4
3
7
3
8
p
2
5
3
5
2
7
e
2
8
2
6
3
7
3
9
r
3
6
2
1
2
0
A
2
2
3
S b tr chung h thng dn ng phanh kh nn
181













































Bnh kh
Van phanh
Trng phanh
Guc phanh
My nn kh
X ra ngoi
Xi lanh
chnh
Bnh cha du
182
Phanh t cng thc I t vn tc 300 km/h n lc
dng hn nm trong vng 4 giy; t 200 km/h l 2,9
giy v t 100 km/h ch trong 1,4 giy.








4.2.3. C cu phanh
a. C cu guc (phanh trng)
+ C cu phanh guc i xng qua trc
C cu phanh i xng qua trc (c ngha gm hai guc phanh b tr i xng qua
ng trc thng ng) c
th hin trn hnh . Trong s
hnh.a l loi s dng cam
p p guc phanh vo trng
phanh; s hnh b l loi s
dng xi lanh thy lc p
guc phanh vo trng phanh.
Cu to chung ca c cu
phanh loi ny l hai cht c
nh c b tr bc lch tm
iu chnh khe h gia m
phanh v trng phanh pha
di, khe h pha trn c iu
chnh bng trc cam p (hnh a) hoc bng cam lch tm (hnh b).
+ C cu phanh guc i xng qua tm
C cu phanh guc i xng
qua tm c th hin trn
hnh. S i xng qua tm
y c th hin trn mm
phanh cng b tr hai cht guc
phanh, hai xi lanh bnh xe, hai
guc phanh hon ton ging
nhau v chng i xng vi
nhau qua tm.
Mi guc phanh c lp
trn mt cht c nh mm
phanh v cng c bc lch tm
iu chnh khe h pha di
ca m phanh vi trng phanh.
Mt pha ca pittng lun t vo
xi lanh bnh xe nh l xo guc
phanh. Khe h pha trn gia
m phanh v trng phanh c
a b)
Hnh : C cu phanh guc i xng qua trc
Hnh: C cu phanh guc i xng qua tm
1. ng ni; 2. vt x kh; 3. xi lanh bnh xe; 4. m phanh;
5. pht lm kn; 6. pittng; 7. l xo guc phanh; 8. tm
chn;
183
iu chnh bng c cu t ng iu chnh khe h lp trong pittng ca xi lanh bnh xe.
C cu phanh loi i xng qua tm thng c dn ng bng thy lc v c b tr
cu trc ca t du lch hoc t ti nh.

+C cu phanh guc loi bi
Guc phanh khng ta
trn mt cht quay c
nh m c hai u ta
trn mt ta di trt.
C hai kiu c cu
phanh loi bi: loi hai
mt ta tc dng n
(hnh 1.4.a); loi hai mt
ta tc dng kp (hnh
b).Loi hai mt ta tc
dng n:
loi ny mt u ca
guc phanh c ta
trn mt ta di trt trn
phn v xi lanh, u cn li ta vo mt ta di trt ca pittng. C cu phanh loi ny
thng c b tr cc bnh xe trc ca t du lch v t ti nh.
Loi hai mt ta tc dng kp:
loi ny trong mi xi lanh bnh xe c hai pittng v c hai u ca mi guc u ta
trn hai mt ta di trt ca hai pittng. C cu phanh loi ny c s dng cc bnh
xe sau ca t du lch v t ti nh.
+ C cu phanh guc loi t cng ha
C cu phanh guc
t cng ha c ngha
l khi phanh bnh xe
th guc phanh th nht
s tng cng lc tc
dng ln guc phanh
th hai.
C hai loi c cu
phanh t cng ha: c
cu phanh t cng
ha tc dng n
(hnh.a); c cu phanh
t cng ha tc dng
kp (hnh.b).
C cu phanh t
cng ho tc dng n:
C cu phanh t cng ha tc dng n c hai u ca hai guc phanh c lin kt
vi nhau qua hai mt ta di trt ca mt c cu iu chnh di ng. Hai u cn li ca
hai guc phanh th mt c ta vo mt ta di trt trn v xi lanh bnh xe cn mt th
ta vo mt ta di trt ca pittng xi lanh bnh xe. C cu iu chnh dng iu
chnh khe h gia m phanh v trng phanh ca c hai guc phanh. C cu phanh loi
ny thng c b tr cc bnh xe trc ca t du lch v t ti nh n trung bnh.
Hnh : C cu phanh guc loi bi
Hnh C cu phanh guc loi t cung
184
C cu phanh t cng ha tc dng kp:
C cu phanh t cng ha tc dng kp c hai u ca hai guc phanh c ta trn
hai mt ta di trt ca hai pittng trong mt xi lanh bnh xe. C cu phanh loi ny
c s dng cc bnh xe sau ca t du lch v t ti nh n trung bnh.
b. C cu phanh a
C cu phanh dng a c cc dng chnh v kt cu trn hnh 1.6.












Cc b phn chnh ca c cu phanh a bao gm:
Mt a phanh c lp vi moay ca bnh xe v quay cng bnh xe;
Mt gi c nh trn dm cu trong c t cc xi lanh bnh xe;
Hai m phanh dng phng c t hai bn ca a phanh v c dn ng bi cc
pittng ca cc xi lanh bnh xe;
C hai loi c cu phanh a: loi gi c nh v loi gi di ng.
Loi gi c nh (hnh .a):
Loi ny, gi c bt c nh trn dm cu. Trn gi b tr hai xi lanh bnh xe
hai a ca a phanh. Trong cc xi lanh c pittng, m mt u ca n lun t vo cc
m phanh. Mt ng du t xi lanh chnh c dn n c hai xi lanh bnh xe.
Loi gi di ng (hnh b):
loi ny gi khng bt c nh m c th di trt ngang c trn mt s cht bt
c nh trn dm
cu.Trong gi
di ng ngi ta
ch b tr mt xi
lanh bnh xe vi
mt pittng t vo
mt m phanh.
M phanh pha
i din c g
trc tip ln gi
.







a) loi gi c nh
b) loi gi di ng
185

c. C cu phanh dng
Phanh dng c dng dng ( xe) trn ng dc hoc ng bng. Ni chung
h thng phanh ny c s dng trong trng hp t ng yn, khi ngui li di khi
xe.
V cu to phanh dng cng c hai b phn chnh l c cu phanh v dn ng
phanh.
C cu phanh c th b tr kt hp vi c cu phanh ca cc bnh xe pha sau hoc b
tr trn trc ra ca hp s.
Dn ng phanh ca h thng phanh dng hu ht l dn ng c kh c b tr v
hot ng c lp vi dn ng phanh chnh v c iu khin bng tay, v vy cn gi
l phanh tay.

















186













































187

4.2.4. B iu ho lc phanh
Van iu ho lc phanh (van P) c t gia
xi lanh chnh ca ng dn du phanh v
xilanh phanh ca bnh sau. C cu ny to ra
lc phanh thch hp rt ngn qung ng
phanh bng cch tin gn n s phn phi lc
phanh l tng gia bnh bnh sau v bnh
trc trnh cho cc bnh sau khng b hm
sm trong khi phanh khn cp (khi ti trng b
dn v phn trc), v.v...












188



















- iu ho lc phanh theo ti
























189

4.2.5. Kt cu mi trong h thng phanh
- H thng chng b cng ABS:












































190



- ABS c EBD v BA:

191



























- H thng iu kin n nh xe VSC: Trong khi ABS v TRC ch yu c s dng lm
n nh hot ng ca phanh v hot ng bn p ga trong khi phanh v tng tc, th h
thng VSC m
bo s n nh vic
li v hng li ca
xe.
H thng ny pht
hin s li t ngt
v s trt ngang
trn cc mt ng
trn, v sau to
ra s iu khin ti
u ca phanh mi
bnh xe v cng
sut ca ng c
gim trt
ca bnh trc v
trt ca bnh
sau.
Phng php iu
khin phanh (kim
192
sot cc bnh xe) i vi cc bnh khc nhau tu thuc vo kiu xe (FF, FR).















































193
- H thng iu khin lc ko TRC:
i khi bn p ga b
nhn qu nhiu trong khi
chuyn hnh hoc tng
tc trn cc b mt trn
trt, v.v.., to ra monen
d tha lm cho cc
bnh dn ng quay
trt khin xe b mt kh
nng chuyn bnh/ tng
tc v kh nng iu
khin li. Vic iu khin
p sut thu lc ca
phanh bnh dn ng v
iu chnh cng sut ca
ng c bng cch gim
nhin liu s h thp lc
dn ng khi nhn bn
p ga. Nh vy TRC c
tc dng bo m kh
nng chuyn bnh/ tng
tc v iu khin li.


























194
Chng V: CA BIN V THNG XE
5.1. Ca bin v thng xe ti


















195
-Thng xe t ti


































196
5.2. V t con





















Khung t INNOVA
197

























198
5.3. V t khch














































199
- V t But