Professional Documents
Culture Documents
ANKARA L MLL ETM MDRL AR-GE BRM N HAZIRLANMITIR. Aratrma teknikleri retmeni Sayn DERYA SOYLUya teekkr ederim.
etin Erturan Okul Mdr
A M A
Aratrma srecini inceleme, Bilimsel Aratrma Yntemlerini Gzden Geirme Konu Hakknda Aratrma Yapabilmek in Gereken Literatr Bulma, Veri Toplama, Verileri Deerlendirme, Rapor Yazma Tekniklerini Anlatmaktr.
KAPSAM
Aratrma Teknikleri sunuu, aratrma yntemlerindeki farkl anlaylar, yaygn olarak kullanlan aratrma tekniklerini, aratrma basamaklarn, veri toplama ve analizini, yorumlama, rapor yazma esaslarn kapsamaktadr.
TEMEL KAVRAMLAR
BLM SORU SORMAKLA BALAR
BLM
Yaadmz,hissettiimiz ortamlarda ortaya kan veya kabilecek durum ve sorunlar anlamak, vurgulamak, yorumlamak ve zm nerileri sunmak iin yaplan dzenli almalarn tmdr.
BLM ADAMI
Bir problemi, olay bilimsel yntemlerle aratrarak zme ulatran, insanln yararna sunan kiidir.
OLAY:Olgulardan meydana gelen btndr. GENELLEME:Benzer olgular arasndaki ilikilerin yarg trnden ifadesidir. KURAM:Soyut bilgi. Bir sorunu ilgilendiren dncelerin tmdr.
HPOTEZ:Aratrma konusuyla ilgili olarak ortaya konulan; doruluunun aratrlmas gereken nermelerdir. Hipotezler, aratrmaya yn veren temel dnceler.
KANUN:Doruluu ispat edilmi deimez genellemelerdir. VER:Aratrma srasnda elde edilen her tr ilk bilgidir. BULGU:Elde edilen verilerin ilenmesiyle ulalan sonu bilgilerdir.
B L G
renme, gzlem ve aratrma yoluyla elde edinilen gerek, nsan zekasnn almas sonucu ortaya kan zihinsel rn,
Yaam kolaylatrmaktr. Yaamn her aamasnda karlalan veya karlalabilecek sorunlara zm bulmaktr. Gelecei planlamak, hazrlk yapmaktr.
GENELLEYCDR
GZLEMSEL ve DENEYSELDR
Olgular ve olgular aras ilikileri gzlem ve deney yoluyla aklar.
SSTEMLDR
OBJEKTFDR
Belli bir birikim rn olan bilim; yeni bulgu ve bilgilerle btnleerek, gelierek birikim oluturmaktadr.
BLMSEL YAKLAIM
Sorunlara belli bilimsel yntemlerle zm bulmay hedeflemektedir. YNTEM:Bir sonuca ulamak iin plana gre izlenen yoldur.
1-Sorunun tespiti iin deney ve gzlemlerle veri toplama, 2-Toplanan n veriler dorultusunda hipotez gelitirme 3-Hipotezleri test etme,(bu aamada kapsaml bir veri toplama faaliyeti sz konusudur.) 4-Sonuca ulap zm iin gerekli neri, kanun ve kurallar belirlemek.
ARATIRMA
Aratrma, problemin tanmlanmas ve probleme zm bulmak iin izlenen, planl alma srecidir.
BLMSEL ARATIRMA
Problemi doru tanmlayarak gvenilir zmler aramak amacyla; planl bir ekilde verilerin toplanmas, analiz edilmesi, yorumlanmas ve genellenmesi srecidir.
Bilim alann tanmak, Olaylarn ardnda bulunan gerekleri ortaya karmak, Bunlar kanun ve kurallarla ifade etmek, Toplumu rahatsz eden sorunlar zme ulatrarak toplumun mutluluk salamak
ARATIRMA TRLER
Aratrma trlerini gruplamada ortak bir gr gelitirilememitir. Deiik
isim ve snflamalara rastlanmaktadr.
ARATIRMA TRLER
I. ARATIRMA DZEYNE GRE; - Temel Aratrmalar (Kuram reten) - Uygulamal Aratrmalar (Teknoloji reten)
II.
III. VER TOPLAMA YNTEMNE GRE; - ANKET - TARAMA - GZLEM - BELGESEL TARAMA - GRME - BLG TARAMA - DENEY
Planlama hatalar Yntem hatalar Veri lme hatalar rneklem hatalar Yorumlama hatalar
VER VE KAYNAKLARI
VERNZN OLDUU KONUYU BLRSNZ
VER: Aratrmann kantlar olaca dnlen; aratrmann konusuna ilikin kaydedilmi, ilenmemi ham bilgilerdir.
VER TRLER
DREK KAYNAINDAN ELDE EDLEN VERLER Bu tr veriler yarg ve yorum iermediinden aratrmaclar tarafndan daha ok tercih edilir. BR BAKASINDAN AKTARIMINDAN ELDE EDLEN VERLER Bireylerin ve toplumlarn yapsal zelliklerinden etkilenerek gelen, bireylere ve toplumlara ilikin zel verilerdir.
Gvenilir olmaldr.
Doru olmaldr.
VER KAYNAKLARI
1-SZL VER KAYNAKLARI Halk hikayeleri, masallar,trkler oyunlar vs. 2-YAZILI VER KAYNAKLARI Anlamalar haritalar, mektuplar, kitaplar, dergiler,gazeteler, istatistiki veriler vs.
ARATIRMANIN PLANLANMASI
ARATIRMANIN PLANLANMASI
Bilimsel aratrma; bilgi birikimine sahip bir aratrmacnn, bir dizi alma srecinde ulaabilecei bir sonutur. Her aamasnn, iyi dnlp planlanmas gerekmektedir. Planlama; sadece konu belirleme tayini deil, taslak olarak tm aratrma srecini ierir.
A- KONU SEM
Konu seiminde dikkate alnmas gerekenler: 1. 2. 3. 4. 5. Aratrma konusu ilgili bilim dal iin nemli olmal ve baz sorularn cevabn oluturmaldr. Aratrma konusuna ilikin uygun koullarn salanp salanamayaca dikkate alnmaldr. Konu herkes iin ilgi ekici, merak uyandrc olmaldr. Konu bir soruna zm getirme iddiasnda olmamaldr. Konuya ilikin verilere, ulalp ulalamayaca dikkate alnmaldr.
1. Yenilik Kriteri Bu kriteri tayan iyi bir aratrma, ayn zamanda anlaml, fonksiyonel ve gncel bir aratrma olmaktadr.
2. lgi Kriteri Bir konuya duyulan ilgi ve merak anlamndadr. Konuya duyulan ilginin, aratrmann niteliini de etkiledii grlmektedir.
3. Yeterlilik Kriteri * Alanda Yeterlilik: Aratrc, konuya ilikin bilim alann, problemle ilgili daha nce yaplan hata ve baarlar, yaplan aratrmalar, retilen ilke ve kuramlar bilme yeterliliine sahip olmaldr. * Yntemde Yeterlilik: Aratrc, verilerin toplanmas ve deerlendirilmesinde gerekli yntem, lme ve istatistik bilgisine sahip olmak zorundadr. * Aratrc Yap Yeterlilii: Aratrc yap, sorumluluk alma, risk alma yeterliliini de gerektirmektedir. Bu yapdaki kiiler genellikle aratrmac bir yap kazanm durumdadr.
4. Kaynak Kriteri
Problem cmlesi yazmnda ak ve sade bir dil kullanlr. Aratrma problemleri soru cmleleri eklinde ifade edilmelidir. Problem cmlesi, zlecek problemi net bir ekilde ortaya koymaldr. Aratrmann snrlar ele alnan deikenler asndan kesinletirilmelidir. Aratrma sonunda elde edilen bulgularn genellenecei evren snr, kesin ve ak belirtilmelidir.
NEMLDR.
DEKENLER
Bir aratrmann olgularndan oluan, birden fazla deer alabilen, deiebilen her ey olarak tanmlanr.
DEKEN RNE
Gelir ve eitim durumlar yksek olan ailelerde (Bamsz De.) bilgisayar ve videoya sahip olma oran (Baml De.) daha yksektir.
ARATIRMANIN PLANLANMASI
Aratrma probleminin zmne dnk yrtlmesi ve sonulandrlmas iin, btn aamalarn ok iyi ve detayl planlanmas gerekmektedir. yi bir planlama aratrma amacndan sapmadan, aratrc eleman, zaman, para vb. kaynaklarn en verimli ekilde kullanlmasn salamaktadr.
PLANLAMA AAMALARI
Problem Konusuna likin Kaynaklarn Taranmas Aratrmann Amac, Gerei Ve neminin Aklanmas Hipotez Kurma Aratrma Yntemini Belirleme Veri Toplama Yntemini Belirleme Ve Toplama Aracn Hazrlama Evren Ve rneklem Seimini Belirleme Verilerin Elde Edilmesi Verilerin Analizi Verileri Yorumlama Aratrma Raporunu Yazma
R N E K L E M
RNEKLEME GENELLETRMEYE YARDIMCIDIR.
EVREN nedir?
Evren;
Aratrma sonularnn genellenmek istendii birimler btndr. Herhangi bir aratrma kapsamna giren obje, olgu, olay ve bireylerin tmdr. Evrenin niteliini, aratrmann amac belirler. Evreni temsil gc yksek bir rneklem gurubundan veri almak, edinilen bilgilerin genellenebilme dzeyini artrr. Evreni oluturan birimlere ait ltlere, deerlereEVREN DEERLER(PARAMETRE) denir. rneklem deerlerine de STATSTK denir.
RNEKLEM
Belli bir evrenden, o evreni temsil yeterlilii olduu kabul edilen, belli kurallara gre seilmi kk bir rnek, kk bir ktledir. rnein; Deniz kirliliini aratrmak iin alnan Bir kavanoz su; RNEKLEM, Suyu alma ilemi; RNEKLEME Deniz ise; EVRENDR.
3. rneklem hatas
4. Evrenin temsil nitelii 5. rnekleme yntemi
RNEKLEME YNTEMLER
OLASILIKLI RNEKLEME YNTEM GAYEL RNEKLEME YNTEM
Uygunluk rneklemesi Gnll rnekleme Kota rneklemesi Kartopu rneklemesi Zaman rneklemesi
3. GZLEM YNTEM
4. GRME YNTEM 5. TARAMA YNTEM
1. ANKET YNTEM
ANKET; belli bir ama ve plana gre dzenlenmi soru listesidir.
Anket formunu hazrlamaya balamadan nce aratrlacak konu ile ilgili n alma yaplmal, konuya hakim olunmal Aratrmann kapsam ve aratrmann hitap edecei kitle ile kiilerin profilleri mmkn olduunca doru belirlenmelidir.
B- BMSEL KURALLAR
Anket formunda anketi cevaplayan kiinin kimliini ortaya karmaya ynelik her trl sorudan zenle kanlmal Anket formunda sorular en az dzeyde eitim alm bir kiinin bile anlayp, cevaplayabilecei kadar; basit, sade ve anlalr olmal Anket formunda olabildiince ak ulu soru bulundurmaktan kanlmal
B- BMSEL KURALLAR
Soruya verilebilecek btn cevaplar, klar halinde verilmeli, son olarak dier kk mutlaka eklenmeli
Olabildiince evet-hayr-bazen gibi iki kk olan sorular sormaktan kanlmal Olabildiince dorudan sorular sormaktan kanlmal, daima dolayl sorular hazrlanmal
B- BMSEL KURALLAR
30 en fazla 35 soru ierisinde llmek istenen btn sorular sorulmaldr. deal anket formu; 15-20 sorudan olumaldr.
Tanmlanacak olan kitlenin her bir yesinin belli bir yntemle rneklem gurubunda yer almasna zen gsterilmeli
Aratrma verilerinin, doruluk dzeyini salayacak sayda rneklem seilerek, evreni temsil etmesi salanmal
TEMEL LKE 1: Sorular aratrmann amacn belirlemeye aratrma problemindeki deikenlere uygun nitelikte olmaldr. TEMEL LKE 2: Her soru aratrmada ele alnan yalnz tek bir deikenin llmek istenen niteliini belirleyici olmaldr.
SORU TRLER
A- KAPALI ULU SORULAR Bu tr sorularda cevap seeneklerle verilir. Cevaplaycdan dncelerini en iyi yanstan seenek yada seenekleri iaretlemeleri istenir. RNEK: Hastalannca doktora gider misiniz? a) EVET b) HAYIR
OLUMSUZYNLER
Cevap seeneklerinden biri rasgele iaretlenebilir.
B- AIK ULU SORULAR Cevaplaycya istedii cevab yazabilme frsat verir. O nedenle; sorularda kullanlan szckler dikkatle seilmeli, objektif bilgi alabilme hedeflenmelidir. RNEK: renci temsilcisinden beklentileriniz nelerdir? Sizce kuaklararas atmada temel sorunlar nelerdir?
SORU TPLER
Demografik soru tipleri Cinsiyetiniz nedir? Ka yandasnz Olgusal soru tipleri - Bilgi sorular: Bebee ek gda vermeye ne zaman balanmaldr? - Davran sorular: Bebeinize ek gda vermeye ne zaman baladnz? Yargsal soru tipleri Okulunuzdaki eitim kalitesi dzeyi nasldr?
ANKETR ETM Aratrmann amac, Soru kadndaki her sorunun amac Sorunun nasl sorulaca grmeciye anlatlmaldr. Eitimin baz aamalar uygulamal yaplmaldr. Anketr Eitimi aamada ele alnmal *Aratrma Konusu *Grme Yntemi *Grme lkeleri
2- DENEYSEL YNTEM
Bir aratrma konusuna ilikin veri elde etmek amac ile; Aratrcnn kontrolnde Neden-sonu ilikilerini belirlemeye dnk Toplanmak istenen verilerin retilmesi almalardr.
3- GZLEM YNTEM
eitli davran nedenlerinin tanmlanmasnda, karmak davranlarn (insan ilikileri) aratrlmasnda kullanlan bir veri toplama yntemidir. Gzlem younluu aratrma kapsamna gre deimektedir. Bir oluum iin tek bir gzlem yeterli deildir.
4- GRME YNTEM
Szel olarak bilgi toplama ve yz-yze deneklere soru sorarak veri toplama olarak ifade edilmektedir.
Verileri dzenlemek ve analiz etmekteki ama; daha anlaml, kolay anlalr hale getirmek ve bakalaryla yapacamz iletiimde yararlanabilmek iindir.
Gruplama
Corafi Blgelere Gre
llere Gre
Tabakalara Gre
TABLOLARIN HAZIRLANMASI
ok saydaki anket formlarndan veya baka dokmanlardan bilgilerin karlmas ve bunlarn dzgn ekilde sunulmas iin verilerin tabloya dklmesi zorunludur. Bilimsel raporlarda ve tezlerde tablolar birden balayarak numaralandrlr.
Okul Says
renci Says
Kaynak:
GRAFKLERN HAZIRLANMASI
Grafikler verilerin irdelenmesinde uygulayclara etkin anlaml mesajlar veren aralardr. Grsel olmalar nedeniyle uygulayc ve okuyucuya ilk bakta ok anlaml bilgiler verirler. Doru seilmi bir grafik veriler hakknda en isabetli yorum yapmay salayan yegane aratr.
GRAFK ETLER
UBUK GRAFK
1. 2. 3. 4.
PASTA GRAFK
HSTOGRAM GRAFK
PRAMT GRAFK
ZG GRAFK
STATSTK ANALZLER
statistik yntemlerin verilere uygulanarak yaplan ilemlere STATSTK ANALZ denir. statistik Analiz yapmaktaki ama: Tezde veya raporda belirtilmi olan hipotezin test edilmesi, Mevcut durumu olduu gibi ortaya koymak ve daha iyi anlalmasn salamak, leriye dnk tahminler yapmak
BLG KAYNAKLARI
BLM TASNF DEMEKTR.
LTERATR TARAMASI
Literatr taramas, aratrma konusunun seilerek anlalmasna ve aratrmann tarihsel bir perspektife oturtulmasna yardmc olur. Bir aratrmac aratrmasna balarken o konuda yaplan nceki aratrmalar ve kavramsal literatr bilmek zorundadr. Literatr taramas; veri toplama ve toplanan verinin neminin tartlmas, toplanan verilerin konuyla yada ilgilenilen problemle ilikisinin kurulmas ve bilginin snflandrlmas aamalarndan oluan bir sretir.
Literatr taramas, aratrmacnn bilim adaml dzeyinin bir gstergesidir. Aratrmann niteliini, doruluunu ve gvenirliini yanstr. Literatr taramas tamamlandktan sonra bulunan tm aratrma makaleleri, dikkatle okunup zet bilgiler alnarak raporla ilgili yerlere kaynak gsterilerek bildirilmelidir.
RAPOR YAZMA
SZLER UAR, YAZILAR KALIR.
ARATIRMA YAPISININ OLUTURULMASI HER ALIMADA BULUNMASI GEREKEN BLMLER Kapak Sayfas zet z indekiler izelgeler Dizini ekiller Dizini Ksaltmalar Giri Kuramsal ereve ve Kaynak Bildirileri Materyal ve Yntem Bulgular ve Tartma Sonu ve neriler Kaynaka Teekkr Ekler
KAPAK SAYFASI
Aratrma raporunun ilk sayfasdr. Aratrmann konusu, aratrmay yapanlar, aratrmann yapld yer ve tarih gibi bilgilerin kapak sayfasnda yer almas asgari kouldur.
ZET
Aratrma hakknda, genel bir kannn en ksa srede oluturulabilmesi amacyla oluturulmu bir blmdr. Aratrmann hangi konuda yapld, hangi yntemin izlendii ve hangi sonulara ulald zet blmnde belirtilir. Her aratrmaya bir de YABANCI DLDE zet konmaldr. Aratrmay uluslar aras alana aar.
Z
Ksa zet olarak da bilinir. z; zetten farkl olarak, ok daha ksadr. Tek bir paragraftr Anahtar kelimeler ierir. z konan aratrmalara yabanc dili de eklenmelidir.
NDEKLER
Aratrmann balklarnn olduu bir fihrist karlr. Okuyucu; hem aratrmann ierisinde hangi balklarn olduunu hem de kanc sayfada bulunduunu grebilir.
EKLLER VE ZELGELER
Eer bir aratrmada 10dan fazla sayda izelge var ise; mutlaka izelgeler dizini hazrlanmaldr. izelgenin bal tam olarak yazlr. Karsna kanc sayfa olduu belirtilir.
KISALTMALAR
Ksaltmalar zaman ve yerden kazanmak iin kullanlr. Aratrmacnn ok sk kulland kavramlar ksaltmasndan veya lkenin kendi ulusal snrlar ierisinde gnlk yaamda kabul edip uygulad kendiliinden oluan szcklerdir.
GR
Aratrmann yaplmasna neden olan problemin ortaya konduu, zm iin neler yapld, problemin zm ile bilimin-insanlnyaamn neler kazanabileceinin belirtildii aratrmann amacnn, neminin kapsamnn belirtilerek, aratrmann gerekesinin ortaya konduu blmdr.
MATERYAL VE YNTEM
Materyal bir aratrmann yaplabilmesi iin toplanan her trl malzemedir. Yntem ise sz konusu malzemeyi elde etmek ve elde edilmi malzemeyi deerlendirmek amacyla izlenen yoldur. Bu nedenle materyal blmnde almann hangi malzemeden olutuunun yazlmas ile yetinilir. Malzemenin nasl toplandna ilikin bilgi verilmez.
BULGULAR VE TARTIMA
Aratrcnn konuya olan hakimiyetini gstermesi bakmndan bu blm nemlidir. Aratrmada bir tek blmde toplanabilecei gibi, birka blmde de verilebilir. Aratrc bu blmde objektif olarak bulgular yorumlamaldr. Yorumlarken son derece ak ve net olmaldr.
SONU VE NERLER
Bulgu iin en azndan bir adet sonu oluturmak gerekir. Sonular hibir zaman zorlama olmamal fakat bulgulara dayal olmaldr. Aratrc bu blmde ulat yargya da dayal olarak, neriler gelitirmelidir.
KAYNAKA
Baka aratrclar tarafndan yaplm bulunan ve aratrmada yararlanlan
fikir, dnc, teknik bilgi ile aratrma sahiplerinin haklarn teslim etmek, o konuda yaplm almalar derli toplu bir araya getirmek, bylece bu konuda alacak olanlarn daha nce bu konuda yaplm olan almalardan haberdar olmalarn salamak
amacyla yararlanlan tm kaynaklar alfabetik bir dzen ve belirli sistem ierisinde verilir.
EKLER
Metin ierisinde btnl ve ak bozaca gerekesiyle tablolarn, ekil, resim, harita veya belgelerin raporun en sonunda bir arada verilmesidir.
TEEKKR
Aratrmada her trl yardm, destek ve ibirlii salayan kii ve kurumlara teekkr edilmesidir.
KAYNAKA
1. ARIKAN, Rauf (1995) Aratrma Teknikleri ve Rapor Yazma.TUTBAY Ltd.ti.Ankara _______ (2002) Aratrma Teknikleri. Gazi Kitapevi. Ankara ARLI, Mine ve NAZK.M.Hamil (2004) Bilimsel Aratrmaya Giri. Gazi Kitapevi. Ankara. AZZ, Aysel (2003) Aratrma Yntemleriletiim. Turhan Kitapevi. Ankara 2.
3.
4.
5.
6.
BAYKUL, Yaar ve GELBAL, Selahattin, KELECEOLU, Hlya. (2006) Aratrma Teknikleri. M.E.B Yaynlar. Ankara KARASAR, Niyazi (2005) Bilimsel Aratrma Yntemi. Nobel Yayn Datm. Ankara.
KAYNAKA
7. OKAN, Kenan(2003) Aratrma Yntemleri. M.E.B. Yaynlar. stanbul. 8. YAZICIOLU, Yahi;ERDOAN, Samiye(2004) SPSS Uygulamal Bilimsel Aratrma Yntemleri. Detay Yaynclk. Ankara. 9. AKL TEMEL, Mehtap(2007) Aratrma Yntemleri Dersi Ders Notlar. 10. YILMAZ, Vildan. G..Rektrl Bilgi lem Dairesi Bakanl. Etkili Sunum Hazrlama Teknikleri 11. GLER CAN, Nejla. Bilimsel Aratrma Yntemleri. AB Uzman.
SONU
Aratrma yntem ve tekniklerinin verildii bu almada amacn hangi bilim dal ile yada toplumsal aratrma ile uralrsa uralsn belirli noktalara dikkati ekmek olduu bilinmelidir. Verilen bilgilerin yol gsterici olduu bunlarn ie yarar duruma getirilmesinde aratrmacnn kendisinin nemli olduu unutulmamaldr. Her eyden nce aratrma bir takm almasdr. Bu bakmdan iyi bir aratrmacnn iyi bir iletiimci olmas gerektii gerei her zaman anmsanmaldr.