Ikonografija Pisani izvori: 1. Biblija (Sveto pismo) 2. Apokrifni spisi 3. Hagiografije (itija svetih) 4. Crkvena poezija 5. Liturgija 1.

Biblija (Sveto pismo) - Stari zavet 39 knjiga (Mojsijeve, Isusa Navina, o sudijama, o carevima, dnevnika, proroka, psalmi Davidovi, prie Solomonove, Pesma nad pesmama itd.) - Novi zavet 27 knjiga (jevanelja, dela apostola, poslanice, Otkrovenje sv. Jovana s Patmosa) 2. Apokrifni spisi - Protojevanelje JakovljevoBogorodiino detinjstvo i mladost - Nikodimovo jevaneljeStradanja Hrista od Raspeda do Vaskrsenja 3. Hagiografije (itija svetih) - Proloko itijeskradeni tip, slui za crkvene potrebe - Puno itijeopiran tip, namenjen irem krugu italaca - Vana su i itija lokalnih svetitelja 4. Crkvena poezija - Bogorodiin akatist- 12 ikosa i 12 kondaka - Proroci su te (odozgo) nagovestili - ta demo ti prineti, Hriste? (Boidna stihira) 5. Liturgija - Liturgija sv. Jovana Zlatoustog - Liturgija sv. Vasilija Velikog - Litugija preeosvedenih darova Ukraavanje istonohrianskih crkava od XI do XV veka Upoznavanje sa uobiajenim temama i njihovim mestom u programu slikarstva Istonohridanske crkve od XI veka ukraavane su ustaljenim temama Ukraavanje razliitih delova hrama u skladu je sa njihovom funkcijom i simbolinim tumaenjima crkvenog zdanja Oltarski prostor Najsvetiji deo hrama u njemu se predstavljaju teme koje imaju liturgijski smisao Osnovni delovi svetilita: - oltarska apsida - proskomidija (protezis)- sever (za vrenje odreenih bogoslubenih rituala) - akonikon- jug (spremite ili riznica) Ponekad su proskomidija i akonikon, poput paraklisa (kapela), posvedeni odreenim svetiteljima Kupola Kupola- slika neba - kalota Hristos Pantokrator u poprsju upisan u medaljon (ponekad okruen anelima, a od poetka XIV veka katkad Nebeskom liturgijom) - tambur proroci - pandantifi jevanelisti - izmeu pandantifa

Mandilion i Keramion na istoku i zapadu (na jugu i severu obino drugi likovi) Svodovi i zidovi naosa Na svodovima i u gornjim zonama zidova predstavljani su razliiti ciklusi Ciklusi su uvek postavljeni u horizontalnim redovima, a scene teku u smeru kazaljki na satu, poev od istonog kraja junog zida, preko zapada, do istonog kraja severnog zida - Svodovi- Scene iz ciklusa Velikih praznika (osim Blagovesti i Uspenja) - Gornje zone- razliiti ciklusi (Blagovesti i Uspenje iz Velikih praznika) - Donja zona- svetitelji i portreti ktitora (ponekad se iznad predstava stojedih svetitelja u donjoj zoni nalazi niz poprsja svetitelja) Priprata U njoj se nalazila krstionica ili sud za uvanje osvedene vode, odravali sabori, obavljala opela nad mrtvima, sahranjivali ugledni lanovi manastirskog bratstva, obavljali odreeni bogoslubeni obredi Ikonografski program priprate nije odreen kao program tema slika u hramu i u njemu se pojavljuju raznorodne teme Ikone i ikonostas Ikonostas- pregrada koja deli oltarski prostor od naosa na kojoj se nalazi strog izbor i raspored ikona U najranijoj crkvi postojale su niske kamene pregrade- kanceli Od X veka ikonostas nosi oblik koji de zadrati do sloma Vizantije u XV veku - Parapetne ploe ukraene reljefima- pri dnu ikonostasa - Kameni stubovi- izmeu parapetnih ploa, nastavljaju se u gornjem delu - Kosmitis- horizontalna kamena greda- oslanja se na kamene stubove - Katapetazme- tkanine kojima se prvobitno zatvarao prostor izmeu parapeta i kosmitisa - Prestone ikone- od XIII veka radovno se pojavljuju umesto ranijih katapetazmi (etiri ikone- Hrista, Bogorodice, sv. Jovana Pretee (Deizis) i crkvene slave) - Podee- tkanine kojima se od XIII veka pokrivaju parapeti - Deizisni in- ponekad se pojavljuje iznad kosmitisa (Deizis i dvanaest apostola) Vizantijska umetnost u doba Justinijana i ikonoborska kriza Vizantija- osnovni podaci Vizantija- Istono Rimsko carstvo: - rimsko pravo - grka kultura - hridanska vera Znaaj monarhije i teokratske doktrine vlasti kao i teorije simfonije- sklada svetovne i duhovne vlasti Ktitori vedinom vladari, potom i aristokratija (od XII veka igrala vanu ulogu u politikom ivotu Carstva) Umetnost u slubi pobonosti, u korist vere, ali i politike modi Ponavljanje uzora- uobiajena arhitektura i utvreni ikonografski programi, bez obzira na funkciju odreene crkve Uticaj liturgije na arhitekturu i slikarstvo Estetika zadrava samo ono to je tipino i trajno Arhitektura Centralni plan kultnih graevina od VI veka (prenoenje krstionica i motiju pod krov crkve) Skromne razmere graevina Shvatanje kubine crkve sa kupolom kao mikrokosmosa Uticaj liturgije i ritualnih radnji na uobliavanje osnovnih delova i celine hrama Odnos prostor- sluba, niska pregrada izmeu oltara i naosa U manastirskim crkvama ne postoji odvajanje delova za monahe i za svetovnjake Aneksi u manastirskim crkvama Slikarstvo Neprestani uticaj antike- renesanse (Makedonaca, Komnina, Paleologa) Ponavljanje uzora- utvreni ikonografski obrasci Slika (mozaik, freska, ikona, minijatura) u slubi vere i pobonosti

Uticaj liturgije i ritualnih radnji na uobliavanje osnovnih delova i celine ukrasa u crkvi u skladu sa horizontalnom i vertikalnom hijerarhijom shvatanja znaenja hrama Justinijan (527-565) Vandalskim i Gotskim ratom, izmeu 526. i 554, Vizantija povratila mediteranske zemlje do panije Znaaj Ravene, grada u blizini Jadranskog mora koji je od 402. bio prestonica Ostrogota Posle smrti ostrogotskog kralja Teodoriha (526), vlast prela u ruke njegove kderi Amalasunte, a nakon prerane smrti njenog sina Atalarika (534) i njenog umorstva (535), grad je preao u ruke Vizantije Za vreme regentstva Amalasunte glavni nosilac Justinijanove propagande bio je bankar Julijan Argentarije (koji je, izmeu ostalog, podigao crkve San Vitale i San Apolinare in Klase) Istonohridanske i zapadnohridanske osobenosti teko se daju razdvojiti pre VI veka Za vlade Justinijana Carigrad postao neosporna umetnika prestonica San Vitale u Raveni Crkvu podigao bankar Julijan Argentarije Crkva je dobro osvetljena, osmougaone (oktogonalne) osnove sa kupolom nad srednjim delom koji je odvojen od ophodnog broda nadvienog spratnom galerijom (matronejem) samo stupcima i parovima stubova koji tvore nie, ima oltarski prostor na istoku i predvorje na jugozapadu Stubovi, kapiteli i crkveni mobilijar bogato su ukraeni i verovatno su ved dovreni doneti sa Istoka U istonom delu crkva je ukraena mozaicima na kojima su prikazani Hristos, simboline scene, aneli, svetitelji, starozavetni proroci, starozavetne scene i portreti ktitora, episkopa, carskog para i njihove svite U konceptu programa mozaika iskazano je jedinstvo politike i duhovne vlasti, a pretpostavlja se da je izbor predstava duhovnih sadraja nastao pod uticajem sirijskih liturgija (oba pomenuta ravenska episkopa bila su iz Sirije) Na mozaicima se mogu zapaziti novi estetski stavovi, dematerijalizacija i idealizacija i likovi sa karakteristinim krupnim oima, malim usnama i izduenim uzanim nosom Sv. Sofija u Carigradu Crkvu je podigao car Justinijan od 523. do 537. Graditelji su bili Isidor iz Mileta i Antemije iz Trala Velikih je dimenzija i u osnovi ima trobrodnu podelu prostora, ali sredinji deo je kvadratan i zasveden ogromnom kupolom kojoj su sa istoka i zapada pripojene konhe (polukupole) uz koje su prislonjene polukrune nie s otvorenim arkadama Kupola se preko pandantifa (sfernih trouglova) oslanja na etiri luka koji poivaju na snanim stupcima, tako da zidovi ispod lukova nemaju konstruktivnu funkciju i imaju brojne velike otvore koji osvetljavaju unutranji prostor Spolja crkva ima piramidalnu siluetu, dok u unutranjosti ne postoji osedaj teine zidova Stubovi, kapiteli i crkveni mobilijar bogato su ukraeni ornamentalnim detaljima izvedenim iz klasine arhitekture i prilagoenim novoj estetici koja skriva snagu i vrstinu kamena Ikonoborska kriza (726-843) Doba ikonoborstva trajalo je tokom decenija vladavine careva iz dinastija koje su poreklom bile sa istoka, Sirske (717-802) i Amorijske (802-867) Osvajanja Arapa u VII veku Vizantiji su oduzela Egipat, Siriju i deo Male Azije, langobardska oblasti na Apeninskom poluostrvu, bugarska na Balkanu Persijanci, Bugari, Arapi usuivali su se ak i da napadaju zidine Carigrada Puka pobonost pridavala je posebno potovanje pojedinim ikonama, ak je odbrana Carigrada od opsada (Persijanaca 626. i Arabljana 717) pripisivana Bogorodiinoj ikoni Car Lav III Isavrijanac 726. izdao je prvi zakon protiv ikona i dao da se uniti slika Hrista iznad kapije Halke, glavnog ulaza u carsku palatu Usledilo je unitavanje slika u Carstvu itava oblast prikazivanja svetih likova bila je zabranjena, ali profano slikarstvo je bilo dozvoljeno (u dvorani Milion u Carigradu slike Vaseljenskih sabora bile su zamenjene prizorima trka na hipodromu) Kratak period zatija bio je 780-813, u doba vladavine tri ortodoksna vladara

Godine 787. zasedao je VII vaseljenski sabor koji je odluio da se vrati upotreba slika svetitelja Meutim, 813. car Lav V Jermenin obnovio je ikonoborstvo koje je potrajalo sve do 843. kada je carica Teodora, udovica poslednjeg cara ikonoborca Teofila, sa svojim malim sinom Mihailom III obnovila upotrebu i kult ikona Trijumf pravoslavlja i branioci ikona Obnova kulta ikona koju su doneli Mihailo III i Teodora 843. i danas se u crkvi proslavlja kao praznik Trijumf pravoslavlja Protivnike ikona, ikonoborce, predvodili su car i visoki klir, a pobornike ikona, ikonofile, monasi Koreni sukoba bili su veoma duboki i odnosili su se na pitanje boanske i ljudske prirode u Hristovoj linosti Tokom raspri voenih za vreme krize, najznaajniji teoretiari ikone bili su Jovan Damaskin i Teodor Studit Jo u poetku sukoba Jovan Damaskin je u Palestini, koja je tada bila pod muslimanskom vladu i u kojoj je bio siguran od progona vizantijskog cara, napisao svoju Odbranu svetih slika i objasnio da ako je, dakle, sin Boji postao ovek i javio se u ljudskom obliju, zato se ne bi predstavljao njegov lik? U kasnijoj fazi Teodor Studit je odredio odnos izmeu slike i njenog originala kao identitet ovek je nainjen po liku i obliju Bojem, otuda ima neeg boanskog u umetnosti stvaranja likova i potom je tvrdio da su ikone neophodne jer kao savren ovek, Hristos se ne samo moe nego i mora predstavljati i potovati na ikonama; poreknemo li ovo, crkveno tumaenje Hristovog spasenja sveta je praktino uniteno Osnove teologije ikone Crkveni oci koji su branili ikone morali su da nau ubedljiva objanjenja zato potovanje ikona nije idolopoklonstvo. Protivnici ikona smatrali su da se bestelesna i nedokuiva boanska priroda Hrista ne moe predstaviti, to je znailo da se predstavljanjem iskljuivo ljudske prirode naruava dogma o dvostrukoj prirodi Hristovoj time to se deo uzima za celinu Ikonofili su naznaili da u Hristu jasno treba razlikovati linost i prirodu Hristos ima jednu linost (ipostas), a dve prirode- boansku i ljudsku Ikona je slika Hristove ipostasi (u kojoj su obe njegove prirode) S druge strane, slika (ikona) se potuje i odaje joj se ast, a sama njena materija se ne oboava ini se jasno razdvajanje izmeu ikone i idola, ona nije mesto u kome boravi svetitelj ili boanstvo, ikonama se mora ukazivati potovanje i one ne smeju biti predmet oboavanja Umetnost u vreme dinastija Makedonaca, Komnina i Anela Srednjevizantijski period- dinastije: Amorijci (820-867) Makedonci (867-1056) Duke (1059-1078) Komnini (1081-1185) Aneli (1185-1204) Makedonci (867-1056) Povratak politike vrstine i meunarodnog ugleda, politiki i ekonomski polet Osvajanja u pravcu Jermenije, Sirije, Palestine, kasnije Bugarske, Dalmacije i junog dela Apeninskog poluostrva Znaajni vladari: - Vasilije I (867-886) - Lav VI (886-912) - Konstantin VII Porfirogenit (913-959) - Vasilije II (976-1025) irenje vere i pokrtavanje Rusa- posrednik u irenju umetnosti izvan granica Vizantije Raskol crkve 1054. Uoblien sistem ukraavanja hrama Renesansa Makedonaca- obnova antike Komnini (1081-1185) i Aneli (1185-1204) Poraz u Bici kod Mancikerta u Jermeniji 1071. protiv Turaka Selduka Jaanje slovenskih drava na Balkanu tokom XII veka

Stalne borbe protiva Srba, Normana, prolasci krstaa i njihove oblasti u Svetoj Zemlji Umetnost prelazi granice carstva i iri svoj uticaj Povratak antikim tradicijama i uobliavanje novih estetskih tokova Znaajni vladari: - Aleksije I Komnin (1081-1118)- osniva dinastije - Jovan II Komnin (1118-1143)- supruga Irina - Manojlo I Komnin (1143-1180) Hosios Luka u Fokidi Velika crkva ukraena je mozaicima verovatno poetkom XI veka Nii delovi zidova opladeni su mermerom i mozaici se nalaze u viim zonama U oltaru u oltarskoj apsidi je Bogorodica sa malim Hristom u konhi (u crkvama tog doba jo nema Prieda apostola i Slube arhijereja), u slepoj kaloti pred apsidom je Silazak svetog Duha, a u bonim delovima uobiajeni svetitelji i starozavetni prizori Mozaici u kupoli su uniteni U trompama su poetni dogaaji Velikih praznika U bonim delovima naosa nalaze se brojne predstave razliitih svetitelja meu kojima su i lokalni sv. monasi i osniva ovog manastira blaeni Luka U priprati su prikazani brojni svetitelji i nekoliko scena Velikih praznika i Pranje nogu i Neverovanje Tomino Kompozicije su svedene na neophodne uesnike i postavljene na zlatnu pozadinu, oblici jednostavni, razmere pomalo zdepaste, pokreti svedeni, a poreklo tvoraca ovih mozaika nije poznato Nea Moni na Hiosu Crkva je ukraena izmeu 1042. i 1054, u vreme Konstantina IX Monomaha koji je sa dva monaha sa Hiosa bio ktitor manastira Program predstva slian je onom u Hosios Luki U oltaru je Bogorodica u konhi apside U kupoli su uobiajene predstave U trompama i viim delovima zidova naosa i priprate je ciklus Velikih praznika dopunjen nekolikim scenama Stradanja U spoljnoj priprati u srednjoj kupoli ouvana je predstava Bogorodice U niim delovima priprate i spoljne priprate prikazani su brojni svetitelji Scene su jednostavne, svedene na neophodne uesnike i postavljene na zlatnu pozadinu, figure neto vitkije sa uskim sputenim ramenima, lica izduena i asketska sa velikim oima prodornog pogleda Dafni Crkva je ukraena oko 1100. Mozaici su u mnogim delovima prilino postradali, a ono to je preostalo upuduje na program srodan onima u Hosios Luki i na Hiosu, kao i na proirenje ciklusa scena U oltaru u apsidi je Bogorodica sa malim Hristom okruena anelima (kao u Hosio Luki), a u bonim prostorima uobiajeni svetitelji U kupoli su uobiajene predstave U naosu trompe i gornje delove zidova zauzimaju scene Velikih praznika dopunjene prizorima iz Bogorodiinog ivota (Roenje Bogorodice, Poklonjenje mudraca) i Hristovih javljanja posle vaskrsenja (Neverovanje Tomino) U niim delovima zidova i u bonim prostorima prikazani su razliiti svetitelji U priprati su scene ciklusa ivota Bogorodice (zatitnice hrama) u junom i Stradanja u severnom delu Kompozicije su skladne, figure finih silueta i pokreta, oblikovane sa osedajem za punodu oblika koje upuduje na antika nadahnuda Postoje pretpostavke da su tvorci mozaika bili iz Carigrada Doba Paleologa (1261-1453) etvrti krstaki rat- latinska vlast u Carigradu (1204-1261) Vizantijski carevi i patrijarsi u Nikeji, male grke drave u Moreji, Epiru, Makedoniji, jaanje Bugarske i Srbije Mihailo VIII ulazi 1261. u Carigrad i obnavlja vizantijsko carstvo Znaajni vladari: Andronik II (1282-1328) Jovan V (1341-1391) (Jovan VI Kantakuzin savladar 1347-1354) Manojlo II (1391-1425) Carigrad osvajaju Turci Osmanlije 29. maja 1453, a glavu poslednjeg cara, Konstantina XI Dragaa Paleologa, postavljaju na gradske zidine

Polet umetnosti posle 1261. Obnova prestonikih manastira i biblioteka, polet umetnosti Oivljavanje antike, potovanje klasinih uzora, idealizovana nacionalna prolost Pokuaji unije- Lion (1274) i Firenca (1439) Reakcija monatva sredinom XIV veka- isihazam Arhitektura- tradicionalna reenja Slikarstvo- narativnost, nove teme, umnoavanje motiva, opirni programi, raspriane scene, detalji iz ivota, naglaavanje trede dimenzije, klasicistiki uzori, snaga izraza Najvanija umetnika sredita- Carigrad, Solun, Mistra Vizantijski umetnici esto rade izvan teritorije Carstva Manastir Hora Staru manastirsku crkvu obnovio je veliki logotet Teodor Metohit, dogradio joj pripratu, spoljnu pripatu i juni paraklis i dao da se naos i novoizgraena zdanja ukrase mozaicima i freskama, sudedi po saznanjima o burnoj sudbini ktitora, do 1320. Priprata se prostire irinom hrama i podeljena je na etiri prostora od kojih su krajnji natkriljeni kupolama, spoljna priprata zauzima irinu priprate i junog paraklisa i ima est brodova, a paraklis ima osnovu saetog upisanog krsta sa kupolom nad srednjim travejem Graeni su alternacijom kamena i opeke Naos, priprata i spoljna priprata ukraeni su mozaicima, a paraklis freskama U naosu su preostale samo predstave Uspenja Bogorodice, Hrista i Bogorodice U priprati u kupolama su likovi Hrista i Bogorodice, u svodovima i viim delovima zidova opirni ciklus Bogorodiinog ivota, a nad ulazom u naos portret ktitora U spoljnoj priprati su detaljni ciklusi Hristovog detinjstva i uda U paraklisu, koji je imao grobnu namenu, u apsidi je Silazak u ad u konhi, u kupoli Bogorodica sa Hristom i nie starozavetne scene, a u traveju izmeu apside i potkupolnog prostora Strani sud Mozaiari i slikari bili su sledbenici klasicizma Paleologa, njihove scene su narativne i ispunjene detaljima koji esto potiu iz antikog naslea, a figure su skladne i odmerenih pokreta Solun Drugi grad carstva Apanani posed mladih prineva iz porodice Paleologa Ktitori plemidi, crkveni dostojanstvenici i verovatno lanovi kude Paleologa Mnogobrojne crkve podignute u doba Paleologa Arhitektura- osobeni plan sa postrojenjem koje okruuje jezgro hrama sa severne, zapadne i june strane Slikarstvo- brojni lanovi solunskih zografskih druina, vedinom obrazovanim u radionicama u kojima su se negovale klasicistike tradicije, rade du Balkana i ire svoj umetniki uticaj Sv. Apostoli Crkva je, kako kazuje natpis urezan nad junim portalom, podignuta od 1312. do 1315. trudom patrijarha Nifona, a ukraena je mozaicima do 1325, dok je fresko ukras dobila zalaganjem igumana Pavla, prikazanog na portretu nad prolazom iz priprate u naos, izmeu 1328. i 1334. Sastoji se od jezgra u obliku razvijenog upisanog krsta sa kupolom, postrojenja koje ga sa tri strane okruuje i na sva etiri ugla ima male kupole i priprate podeljene u pet prostora Graena je veoma paljivo kamenom i opekom Mozaici se nalaze u naosu U kupoli su uobiajene predstave, u svodovima i viim delovima zidova Veliki praznici i u donjoj zoni figure svetitelja (kasnije dopunjeni izvesnim predstavama u fresko-tehnici) Freske se nalaze u ophodnom delu i priprati U malim kupolama su Bogorodica i razni vidovi Hrista, u junom hodniku Loza Jesejeva i u severnom ciklus sv. Jovana, a u zapadnom delu ciklusi ivota Bogorodice (prvobitno zatitnice hrama) i sv. Dimitrija (patrona grada) Mozaiari i kasniji slikari bili su sledbenici klasicizma Paleologa i odlino poznavali umetnika zbivanja u prestonici, prvi su stvarali skladne figure odmerenih pokreta, dok se kod drugih ved oseda poviena ekspresija

Slikari poznati po imenima i njihova dela Brojni slikari poznati iz pisanih izvora Pojedini slikari potpisali svoja dela Nekoliko primera: - Georgije Kaliergis (Sv. Spas u Veriji, 1315) - Teofan Grk (crkva Sv. Spasa Preobraenja u Novgorodu, 1378) - Kir Manojlo Evgenik (Sv. Spas u Calendihi u Gruziji, 1384-1396) Mistra Grad u blizini Sparte na padinama Tajgeta Franaki grad 1249-1262, osniva Vilijam II Vilarduen, francuski knez Ahaje Sedite vizantijskog vojnog zapovednika 1262-1348. Prestonica Morejskog despotata 1348-1460. - despoti Kantakuzini 1348-1384. - despoti Paleolozi 1384-1460. Potpuno raseljena 1831. Mitropolija, Sv. Dimitrije Crkva je, staranjem vedeg broja ktitora, vedinom crkvenih dostojanstvenika, podignuta krajem XIII veka i oslikana krajem XIII ili poetkom XIV veka Crkva je trobrodna sa pripratom i sa, izgleda dograenim, spratnim galerijama i gornjom konstrukcijom koja tvori oblik razvijenog upisanog krsta sa galerijom i sa kupolom i malim kupolama nad ugaonim delovima Graena je alternacijom kamena i opeke u kloazone tehnici Slikarstvo je ouvano u niim delovima U oltaru su uobiajene predstave i ispred njega scene Hristovih javljanja posle vaskrsenja U srednjem brodu su Veliki praznici, u viem delu junog broda ciklusi sv. Kuzmana i Damjana, ivota Bogorodice i uda i severnog ciklusi sv. Dimitrija (patrona hrama) i uda Nie u bonim brodovima su poprsja svetitelja i u donjoj zoni mnogobrojne figure svetitelja U priprati su u gornjem delu Strani sud i u donjoj zoni Vaseljenski sabori Slike su delo zografske radionice u kojoj su radili majstori skromnog talenta i nevelikih znanja koji neveto komponuju i naivno predstavljaju vedinom nezgrapne figure Crkva Bogorodice Afendiko, manastir Vrontohion Crkvu je oko 1310. podigao iguman Pahomije, sudedi prema etiri freskonatpisa nastala od 1313/4 do 1322, oslikavanje se datuje u vreme oko 1320. Ima osnovu koja saima trobrodno i reenje razvijenog upisanog krsta sa galerijama i pet kupola i na zapadu ima spratnu pripratu sa kupolom sa dva bona paraklisa Graena je kamenom sa retkim redovima opeke U glavnoj kupoli slikarstvo je potpuno uniteno, dok su u ugaonim starozavetne linosti U oltaru su uobiajene predstave i ispred scene Hristovih javljanja posle vaskrsenja (kao u Mitropoliji) U glavnom brodu su Veliki praznici, na zidovima galerija nad bonim brodovima figure svetitelja, a u prizemnom delu u svodovima i gornjim zonama zidova svetitelji U priprati su na spratu u kupoli Bogorodica okruena prorocima i svetitelji u donjoj zoni, a u prizemlju u svodovima i na zidovima uda U jugozapadnom paraklisu su scene koje su vedinom vezane za sv. episkope U severozapadnom paraklisu su brojni svetitelji, ktitorski portret i natpisi Crkvu su ukrasili zografi koji su vedinom bili sledbenici klasicistikog pravca renesanse Paleologa, to se ogleda i u nainu komponovanja scena i u predstavljanju figura Sv. Sofija Pridvorna crkva podignuta i oslikana oko 1350. staranjem despota Manojla Kantakuzina (1348-1380) Ima osnovu razvijenog upisanog krsta sa kupolom i pripratom podeljenom na tri broda od kojih je srednji natkriljen kupolom i sa jugoistonim i severoistonim paraklisima zasvedenim kalotama Graena je alternacijom kamena i opeke kloazone tehnikom Slikarstvo je sauvano u neznatnim tragovima U crkvi se nazire samo nekoliko predstava u oltaru meu kojima se izdvaja Hristos u konhi apside

U junom paraklisu u kaloti su Bogorodica u temenu i oko nje Nebeska liturgija, a na zidovima teme vezane za Bogorodicu U severnom paraklisu u kaloti je Hristos okruen aneoskim silama, a na zidovima teme vezane za smrt koje upuduju da je taj prostor sluio za sahranjivanje Crkvu su, koliko se moe uoiti na osnovu malobrojnih ostataka fresaka, ukrasili zografi koji su bili sledbenici klasicizma renesanse Paleologa i paljivo oblikovali figure Bogorodica Perivlepta Crkvu je podigao i ukrasio danas nepoznati plemid sa suprugom, sudedi prema izgledu slika, oko 1350. Ima osnovu u obliku razvijenog upisanog krsta sa kupolom Graena je alternacijom kamena i opeke u kloazone tehnici U oltaru se nalaze uobiajene scene uz koje su prikazane u bonim delovima scene iz ciklusa koji teku u naosu i u proskomidiji Nebeska liturgija U kupoli, pored uobiajenim tema, izmeu proroka naslikana je i Bogorodica U svodovima i viim delovima zidova su Veliki praznici i opirni ciklusi Stradanja i ivota Bogordice (zatitnice hrama) U donjoj zoni su figure brojnih svetitelja i portret ktitora Crkvu su ukrasili zografi koji su bili sledbenici klasicizma renesanse Paleologa, to se ogleda i u paljivom nainu komponovanja scena ispunjenih detaljima i u predstavljanju voluminoznih figura i likova i u toploj bojenoj skali Bogorodica Pantanasa Crkva je, kao to je svedoio natpis urezan u asnu trpezu, podigao visoki dostojanstvenik Jovan Frangopulos 1428, a pretpostavlja se da je oslikana oko 1430. Ima osnovu koja saima trobrodno i reenje razvijenog upisanog krsta sa galerijama i sa pet kupola i ima na zapadu spratnu pripratu sa kupolom i zvonik na severozapadu Graena je alternacijom kamena i opeke u kloazone tehnici i ima klesani i bojeni ukras U glavnoj kupoli slikarstvo je potpuno uniteno, dok su u ugaonim starozavetne linosti (kao u Bogorodici Afendiko) U oltaru su uobiajene predstave uz koje je prikazana Nebeska liturgija U glavnom brodu su Veliki praznici i nie uda, na zidovima galerija nad bonim brodovima figure svetitelja, a u prizemnom delu u svodovima likovi starozavetnih linosti, u gornjim zonama zidova strofe Bogorodiinog akatista ispod kojih su prizori stradanja muenika i u donjoj zoni brojne figure svetitelja U priprati na spratu su Bogorodica okruena prorocima u kupoli i svetitelji u donjoj zoni (kao u Bogorodici Afendiko), a u prizemlju u viem delu zidova ciklusi ivota Bogorodice (zatitnice hrama), sv. Jovana i uda i u donjoj zoni figure svetitelja Crkvu su ukrasili sledbenici klasicizma renesanse Paleologa koji su paljivo komponovali scene ispunjene brojnim detaljima i predstavljali voluminozne figure, a uzore su imali u slikama Perivlepte, ali ih nisu epigonski ponavljali, ved su ih prilagoavali novoj estetici