Nm mc v c t nm mc

Trong s 10.000 loi nm mc khc nhau c bit n th c khong 50 loi l c hi i vi gia sc gia cm v con ngi. Cc loi nm ny sn sinh ra cc c t c gi chung l Mycotoxin... Mycotoxin la cht c sinh ra t nm mc, c hnh thnh khi nm chuyn ha cc cht dinh dng c trong thc n v nguyn liu. S hnh thnh nm mc v c t ca chng c th bt u t khi cy cn trn ng, lc thu hoch, trong khi bo qun hoc ngay c trong qu trnh ch bin thc n cho vt nui. Nh vy, khng ni no trn th gii c th thot khi nm mc v c t t chng, v tc hi ca chng l v cng to ln i vi nng sut vt nui v sc khe con ngi.

Cc loi c t quan trng trong thc n chn nui v tc hi ca chng

* AFLATOXIN - Aflatoxine nhim nhiu trong kh du phng, kh du da, bp, cm, tm do Aspergillus flavus vA.parasiticus sinh ra, c t ny gy tn thng gan, thn, mt , n cng lm gim kh nng tit sa, trng v sc khng gia sc, gia cm. Theo t chc v bnh Ung th Quc t aflatoxin c xp vo danh sch nhng tc nhn gy ung th cho ngi.

* OCHRATOXIN A: do A. Ochraceus sinh ra, cc nguyn liu d nhim c t ny nh cm go, la m, bt m, bp, u nnh, c ph . D lng Ochratoxin cng c tm thy trong tht heo v tht gia cm. c t ny gy hi n gan v thn ng vt. Vi nng ln hn 1ppm c th lm gim sn lng trng g , nng ln hn 5ppm c th gy nn nhng tn thng gan v rut. Tng t nh Aflatoxin, c t ny cng gy nn s gim sc khng v l tc nhn gy ung th ngi.

* CITRININ: c t ny do sinh ra bi nm Penicillium citricum c nhiu trn tm go mc, c t ny gy hi cho thn, gy hoi t nhim trng v th lm tn hi n cht lng quy tht.

* TRICOTHECENES (T2 toxin): do Fusarium tricinotum sinh ra thng nhim nhiu trong bp, tm go b mc. nh hng chnh ca cc c t ny l lm gim tnh thm n gia sc, km theo triu chng nn ma v lm gim nng sut ca ng vt nui. Heo l loi gia sc nhy cm vi c t Tricothecenes.

* F2- TOXIN (ZEARALENONE): do F. roseum sinh ra thy nhiu trn bp, la mch, la m. Heo l loi ng vt rt d quan st, khi b nhim c th m h b sng , i khi nm v cng sng , c th dn ti sa trc trng v m o, t cung n rng v c hin tng thoi ha bung trng. Zearalenone gy ng duc gia la anh hng chu yu c thy c quan sinh san cua vt nui. Triu chng i vi

gia suc cai la phu n va sng ty m ao, sng tuyn vu, anh hng ti kha nng sinh san hay thm chi la v sinh. i vi gia suc c thi ang chu y nht la cht lng tinh trung giam. Zearalenone c tc dng trc tip ln c quan sinh dc ci gy sy thai, nhng n khng c tc dng lm gim lng thc n n vo nh Tricothecenes.

Trong s cc loi c t k trn th loi nguy him nht l Aflatoxin. Aflatoxin bao gm 6 loi khc nhau (B1, B2, G1, G2, M1 v M3), trong c tnh cao nht l Aflatoxin B1. S nguy him ch n c kh nng gy hi ch vi liu lng rt nh, 1 kg thc n ch cn nhim 2 miligam (vi lng ch nh trn u 1 mng tay) cng lm hng gan. c cht ny li bn vng vi nhit, nu em un si 1000C ni bnh thng hoc nhit cao hn ni p sut, hay nhit t my p n vin thc n gia sc th Aflatoxin vn khng b phn hy.

Nh vy c th ni rng c t nm gy ra nhng tc hi rt ln v hu qu v cng nghim trng cho c th ca ngi v ng vt. Sau y l tm tt nhng tc hi :

Gy tn thng t bo gan: tt c cc trng hp xc nh s ng c aflatoxin u c bnh tch ging nhau ch gan b h hi nng. Ty theo mc nhim t hay nhiu, lu hay mau m bnh tch trn gan khc nhau. Biu hin chung l ban u gan bin thnh mu vng ti, mt sng sau gan sng phng v bt u ni cc mn nh trn b mt lm cho n g gh i khi c nhng nt hoi t mu trng, sau cng do nhim khun m gan tr nn b v d b.

Thn cng b sng to lm cho vic bi thi cht c ra khi c th cng tr nn ht sc kh khn, t lm cho triu chng ng c tr nn trm trng.

Lm gim kh nng khng ca ng vt, c ch h thng sinh khng th. Khi nhim c aflatoxin, c th rt mn cm vi cc loi bnh thng thng, c th gy t vong cho th.

Bo mn nim mc ca ng tiu ha do lp t bo nim mc b cht bong ra v b kh li hnh thnh nn mt lp mng bc lm cn tr s vn chuyn thc n i trong ng tiu ha.

Lm thay i hot ng sinh l bnh thng, gy ri lon sinh sn. th mang thai c th gy cht thai, kh thai hoc sy thai. i vi gia cm c th gy ra t l cht phi giai on u rt cao, t l n thp.

Lm gim tnh ngon ming i vi thc n do s pht trin ca nm mc lm mt mi thc n. c t DON lm gim mnh tnh ngon ming ca ng vt i vi thc n, t lm gim s sinh trng, s li dng chuyn ha thc n tr nn km.

Lm h hi cc vit amin trong thc n do s ln men phn gii ca nm mc.

Mt s c t c khuynh hng gy ung th. Khng nhng gy thit hi kh ln trong chn nui, m s tn d c t mycot oxin trong sn phm chn nui c th gy ung th cho con ngi.

Ngoi cc t c hi trn nm mc c trong thc n cn ln men phn gii cc ngun dng cht (glucid, prot ein, acid amin, vitamin..) lm cho thc n b gim gi tr nghim trng, lm mt mi t nhin, chuyn sang mi hi mc, th khng thch n.

Bng 1: Hm lng AF trong mt s thc liu lm thc n gia sc VN. Hm lng AF trung bnhHm lng AF ti a (ppb) (ppb) 205 22 50 29 8 17 12 1200 40 105 600 25 50 55 10 50 50 5000 40 500

Tn thc phm Bp ht Go v tm go u nnh ht Cm go Kh du m Kh du da Kh du u nnh Kh du u phng Bt khoai m lt Thc n hn hp

n 25 2 1 3 3 7 4 29 1 28

Ngun: Trn Vn An (1991)

Bng 2: Quy nh hm lng ti a c t nm mc aflatoxin B1 v hm lng tng s cc aflatoxin (B1+B2+G1+G2) c tnh bng ppb (g/kg) trong thc n hn hp hon chnh cho gia sc gia cm. Loi vt nui G con t 1 - 28 ngy tui Nhm g cn li Vt con t 1 - 28 ngy tui Nhm vt cn li Aflatoxin B1 20 30 Khng c 10 Tng s cc aflatoxin 30 50 10 20 30 200 50

Heo con theo m 1 20 ngy 10 tui Nhm heo cn li B nui ly sa 100 20

Ngun: Quyt nh s 104/2001/Q/BNN

Bng 3: Liu gy cht LD 50 ca aflatoxin B1 trn ng vt th nghim (cho ung mt ln duy nht). Cc loi ng vt Th Vt con Heo con C hi Ch Chut lang Cu Kh Chut cng G Chut bch Ngun: Ciegler (1975) Liu LD 50 (mg/kg th trng) 0,3 0,3 0,6 0,6 0,8 1 1,4 - 2 2 2,2 5,5 17,9 6,3 9

Ngn nga v qun l vn thc n nhim c t nm mc

Nhn din c t Tuy theo tng loai ma c t nm mc c th gy nhim c cp tnh v mn tnh. c t nm mc t khi gy ra ng c cp tnh, n gy hi c th t t do lm cho ngi ta khng . Nhng khi pht sinh triu chng th nhng c quan b phn chng tn cng h hi nghim trng kh cha tr. Tuy nhin, nhng hu qu do c t nm mc gy ra rt c th d nhn thy nu ang xy ra nhng hin tng nh t l th thai ca heo ni gim, t l heo con b bi lit tng ln, lng thc n n vo hng ngy gim, hoc v tng th, nh chn nui s cm thy nng sut ton n ang c chiu hng gim xung m hon ton khng c mt d liu no chng minh nhng g ang l nguyn nhn ca nhng vn nh vy. Nhng vn trn, c th l ton b nhng biu hin ca s nhim c t nm mc trong thc n, i khi, nhng biu hin ca s nhim c t nm mc trong thc n c th khng r rng vt nui. Tuy nhin, cc c t nm mc trong thc n s gy nn nhng hu hoi thm lng i vi h thng min dch ca gia sc, lm cho chng mn cm hn i vi bnh. Khc vi bnh nhim trng l khng sinh khng iu tr c nhim c t nm mc. Cch tt nht l ngn nga khng cho c t nm mc nhim vo trong thc n.

Nhng gii php phng tr Mycotoxin

- Nn chn nguyn liu mi lm thc n chn nui. - Thng xuyn kim tra nguyn liu trc, trong khi d tr v lc s dng trn thc n cho th. - Kim tra, khng ch m v nhit thch hp trong qu trnh d tr nguyn liu. - Bo qun nguyn liu ni kh ro. - Kim sot v tr kh cn trng, su mt, chut trong kho: cn trng h hp t cht dinh dng sinh ra H2O lm m nguyn liu gip nm mc pht trin ng thi khi di chuyn chng mang theo bo t nm pht tn nhanh trong kho. - S dng ha cht chng nm mc: c nhiu cht ha hc khc nhau c th khng ch s nhim nm mc trong thc n, hin nay c th ni cht tng i an ton khng c hi v c hiu lc cao ngn chn s pht trin nm mc trong thc n l acid propionic v cc mui ca n

- V hiu ha c lc mycotoxin bng phng php vt l v ha hc: ngoi cc bin php nh x l nhit, nh sng, s dng ozone oxi ha mycotoxin v s dng cht kim NH3 th vic s dng cht hp ph b mt cc lai mycotoxin xem ra c hiu qu cao v t chi ph nht hin nay. + Cc loi t st: bentonite, zeolite v aluminosilicate, c nhiu kt qu c kim chng ch ra rng cc lai t st k trn c bit l Hydrate sodium calcium aluminosilicate (HSCAS) l c hiu qu nht vi hm lng 10kg/tn c th lai b c cc tc hi ca aflatoxin g, heo v b. Tuy nhin, cc lai ny vn cn 1 s khuyt im nh hm lng s dng cao, hiu qu kt dnh trong phm vi hp v ch c hiu lc ch yu vi aflatoxin cn cc c t khc t c hoc khng c hiu qu. + Cc cht kt dnh hu c m i din l EGC (Esther Glucomannan) l th h cht hp ph c t nm mc c nhiu thnh qu nht p ng c hu ht cc yu cu v mt cht hp ph c t iu m cc loi t st cn thiu st.