I.

MT S L THUYT V TIN LNG TRONG NN KINH T TH TRNG 1. Tin lng trn th trng lao ng cnh tranh hon ho Th trng lao ng cnh tranh hon ho phi m bo cc iu kin sau y: - C nhiu doanh nghip cnh tranh trong vic thu mt loi lao ng cho nhng cng vic xc nh - C nhiu ngi c cc trnh tay ngh c xc nh v c lp vi nhau trong vic cung ng dch v lao ng. - Khng c ngi lao ng hoc doanh nghip no c th iu khin c tin lng trn th trng. - Thng tin v s dch chuyn lao ng trn th trng mt cch hon ho, khng mt chi ph. Trn th trng lao ng cnh tranh hon ho, tin lng c xc nh ti mc cn bng cung-cu lao ng tren th trng. Mc tin lng cn bng ti im W0, th trng lao ng trng thi cn bng, khng c s tha hay thiu lao ng.

Nu tin lng c xc nh ti W1 th lc ny s c hin tng tha cung lao ng, xy ra tnh trng tht nghip, p lc cnh tranh ca nhng ngi tm vic s y mc lng trn th trng gim xung n im cn bng. Nu mc lng ti W1 th s xy ra hin tng thiu lao ng. S cnh tranh trong tuyn dng lao ng trn th trng lao ng s y mc tin lng ln mc tin lng cn bng. Nh vy, trong th trng lao ng cnh tranh hon ho th mc tin lng tr cho ngi lao ng c xc nh trn c s mc lng cn bng trn th trng. Mc lng trn th trng l cn c ngi s dng lao ng quyt nh thu mn lao ng. Trn th trng lao ng cnh tranh hon ho, mt ngi s dng lao ng khng th tc ng n mc tin lng cn bng trn th trng. Hay ni cch khc, ngi s dng lao ng l ngi chp nhn gi (wage-taker). Ngi s dng lao ng khng c ng c (incentive) tr mc lng cao hn mc cn bng th trng (W0) v vi mc lng cn bng ny, h c th thu bao nhiu lao ng nu mun. Tuy nhin, ngi s dng lao ng cng khng th thu lao ng mc lng thp hn mc lng cn bng v nu nh vy h khng th thu c lao ng. Quyt nh thu lao ng t c khi sn phm doanh thu cn bin theo lao ng bng chi ph tin lng cn bin MPR = MWC (sn phm doanh thu cn bin l gi tr tnh bng tin phn ng gp ca ngi cng nhn c thu cui cng vo gi tr sn lng. Hay ni cch khc, sn phm doanh thu cn bin l s thay i v tng doanh thu trong quan h vi mt n v u vo tng thm) v tnh theo cng thc:

Trong th trng cnh tranh hon ho th chi ph tin lng cn bin thu them 1 n v lao ng cng chnh l mc tin lng cn bng trn th trng nn doanh nghip s thu lao ng n khi MPR=W0. Nh vy, trong th trng lao ng cnh tranh hon ho, ng thi ca chi ph tin lng nh hng n c u vo v u ra ca doanh nghip, c ngha l n tc ng n chi ph sn xut v gi bn sn phm dch v trn th trng, cc biu hin c th l:

Do s chi phi ca mc tiu li nhun, cc doanh nghip phi tnh ton, so snh gia doanh thu v chi ph sn xut, c bit phi kim sot cht ch mi mc chi ph, coi nh iu kin quyt nh cc mc li nhun c th kim c trong sn xut kinh doanh kim sot chi ph, doanh nghip phi la chn, quyt nh s lng cc u vo, mc tin tr cho mi n v u vo trn c s mc sn lng ti u cn sn xut, c kh nng sinh li cho doanh nghip. V vy, nhu cu v cc yu t sn xut noi chung, yu t sc lao ng ni ring hon ton ph thuc vo quyt nh ca doanh nghip sn xut bao nhiu sn lng? Kin t hc gi l nhu cu dn xut, cu th pht ca yu t sc lao ng. V mc ich ca sn xut kinh doanh m doanh nghip c nhu cu thu sc lao ng ch khng phi ngc li. Di tc ng ca quy lut nng sut cn bin gim dn, doanh nghip s ti a ha li nhun, nu n ch thu s lng lao ng c chi ph cn bin ca ngi c thu them cui cng khng ln hn doanh thu cn bin, m ngi to ra. T , ti thiu ha chi ph u vo, doanh nghip thc hin nguyn tc: Mc lng tr cho cng nhn c thu = Doanh thu cn bin ca ngi c thu thm cui cng to ra. Nu gi u vo v lao ng tng (mc tin lng phi tr tng ln, do chi ph tin lng cng tng), li nhun ca doanh nghip s b gim hoc khng cn li nhun na. Doanh nghip ng trc ba vn cn phi la chn: Mt la, rt mc sn lng, do gim bt cc nhu cu v sc lao ng bng bin php ct gim gi lm vic, gin th, t chi cc hp ng lao ng Hai l, tm th trng u ra chp nhn gi bn sn phm, dch v cao, c th b p c s tng gi ca u vo. Trong c ch cnh tranh, bin php ny ch tn ti tm thi, hon ton khng n nh. Ba l, p dng k thut v cng ngh mi hn ch nhu cu s dng lao ng sng, hoc l cng ngh cho php tng nng sut lao ng, gim chi ph tin lng. y l bin php c tnh cht chin lc, quyt nh ca nhiu doanh nghip. Nng sut lao ng l yu t quyt nh n hiu qu sn xut-kinh doanh ni chung v vic thu, s dng lao ng ni ring, ng thi lm thay i ng thi v mc thu lao ng, mc lng v mc li nhun c th t c ca doanh nghip.

Vi cng mt mc thu lao ng v mc lng tr cho lao ng c thu, khi nng sut lao ng tng, chi ph tin lng gim, chi ph bnh qun cho mt n v u ra gim i, gi bn c iu kin h xung. Kt qu lm tng sc cnh tranh ca cc sn phm, dch v ca doanh nhgip trn th trng, khuyn khch doanh nghip tng mc sn lng cung. V vy, trong sn xut kinh doanh, nng sut lao ng c coi l ch tiu hi qu tng hp. Tin lng, chi ph tin lng khng ch c ngha i vi cc nh sn xut, vi t cch l mt yu t ca chi ph u vo, tin lng cn l mc ch, ng c, li ch kinh t ca nhng ngi cung ng sc lao ng. Mt mc lng tha thun, c th l hp l vi doanh nghip, nhng cha chc sc thuyt phc i vi ngi lm cng. V vy, trong mt quan h hp ng lao ng, mc lng hiu qu phi ng thi tha mn hai iu kin: Ngi s dng sc lao ng chp nhn c, ngha l, n nm trong tm kim sot ca doanh nghip, cho php sn xut kinh doanh c li nhun. Ngi lao ng hi lng cung ng sc lao ng ca mnh cho nhu cu ca cc doanh nghip. i vi cc doanh nghip, ti thiu ha chi ph u vo, mc lng tr cho cng nhn khng c ln hn mc doanh thu cn bin m ngi cng nhn c thu thm cui cng to ra. i vi ngi lao ng, mc lng hp l c tc dng kch thch sc sng to, nng lc lm vic, tinh thn v thi cung ng lao ng tch cc. Kt qu tng hp l lm tng nng sut lao ng, do tit kim chi ph tin lng cho doanh nghip. Trong trng hp ny, ch li kinh t ca ngi nhn lng (ngi cung ng sc lao ng) nht tr vi li ch ca doanh nghip, l ng lc ln nht ca mi hot ng sn xut kinh doanh. 2. Tin lng trn th trng lao ng c quyn mua sc lao ng Th trng lao ng c quyn mua sc lao ng l tnh trng tr th trng c mt hoc mt s t doanh nghip thu mt loi hoc mt s loi lao ng nht nh no . Thng thng ngnh ngh lao ng l ngh c th hoc c quyn theo vng vi mt hoc mt s loi lao ng nht nh no . Cc gi nh ca th trng c quyn:

- C nhiu ngi lao ng ng nht v cc tiu ch v hnh ng c lp trn th trng lao ng. - Thng tin hon ho v s dch chuyn lao ng t do. Khng ging nh th trng lao ng cnh tranh hon ha, trn th trng c quyn, nh tuyn dng l ngi nh gi (wage setter); c th iu khin mc tin lng thng qua s lng lao ng c tuyn dng. Cng ging nh th trng cnh tranh hon ho, nh c quyn s tuyn dng lao ng mc lng m doanh thu sn phm cn bin theo lao ng (MRP) bng chi ph tin lng cn bin (MWC).

i vi doanh nghip c quyn th ng cu lao ng ca doanh nghip cng chnh l ng cu th trng DL, do cng l doanh thu sn phm cn bin (MRP) v gi tr ca sn phm cn bin. ng cung lao ng trn th trng SL l ng chi ph tin lng bnh qun ca doanh nghip. th trng cnh tranh hon ho th mc lng cn bng trn th trng ti W0 v s lng lao ng tuyn dng l L0. Tuy nhin, ti a ha li nhun, nh c quyn s thu lao ng ti im A khi MRP=MWC.

V ch tr tin lng mc W1, thp hn mc lng cn bng trn th trng. 3. Tin lng trn th trng lao ng c quyn bn sc lao ng Th trng lao ng c quyn bn sc lao ng l tnh trng th trng lao ng c s tham gia ca cng on iu chnh lng cung ng lao ng. Khc vi th trng lao ng cnh tranh hon ho, quyt nh cung ng lao ng ca cc c nhn khng c lp vi nhau m thng qua cng on. i vi doanh nghip khng c quyn lc c quyn trong tuyn dng lao ng th s tham gia ca Cng on s c xu hng y mc tin lng ln cao hn mc tin lng cn bng trn th trng. Tc ng ca cng on thng qua cc hnh vi sau y: - Tng nhu cu v sn phm dn n tng nhu cu v lao ng. Cng on khng c tc ng trc tip n nhu cu sn phm m c tc ng gin tip thng qua hot ng qung co sn phm, vn ng chnh tr. - Nng cao nng sut lao ng thng qua vic tc ng n cht lng lao ng. - Tng s lng cc nh tuyn dng lao ng. Cng on c th tc ng n Chnh ph trong vic thc hin cc chng trnh pht trin sn xut kinh doanh ti cc a phng hoc cc chng trnh h tr pht trin doanh nghip nhm lm tng nhu cu v lao ng. - Hn ch lng cung ng lao ng. Cng on c th hn ch lng cung ng lao ng thng qua vic gim cc nh cung ng lao ng, thm ch c c nhn cung ng bng cc hot ng ca mnh. - Mc c (m phn) tng lng cho ngi lao ng. 4. Tin lng trn th trng lao ng song phng (th trng lao ng kp) Th trng lao ng song phng l tnh trng th trng lao ng mt bn c s tham gia ca t chc i din ngi lao ng iu chnh lng cung ng lao ng v mt bn l nh c quyn tuyn dng lao ng hoc c s lin kt ca mt s t cc nh tuyn dng lao ng. Trn th trng ny tin lng c xc nh thng qua s mc c, hnh vi ca cc bn tham gia th trng. T chc i din ngi lao ng c xu hng nng cao tin lng va mc c vic lm. Ngc li, cc nh tuyn dng li c xu hng gim tin lng v mc tuyn dng lao ng. S tng tc gia hai lc lng th trng s quyt nh mc tin lng.

Th trng ny thng c s bin ng khng mong mun v c th gy thit hi cho ngi lao ng cng nh ngi s dng lao ng, vic tr lng c hiu qu, hn ch nhng thit hi cho cc bn i hi phi c s can thip ca Chnh ph iu chnh nhng sai lch trong qu trnh thng tho tin lng gia cc bn. Mt s nc dng c ch ba bn (Chnh ph, i din ca ngi lao ng nhu cng onv gii s dng lao ng). Trong , Chnh ph s l mt i din trong vic thng tho mc lng trn th trng