N I DUNG A. IGI I THI U CHUNG.................................................................................. 2 M c tiu h th ng..................................................................................... 2 1.1. nh ngha x p h ng doanh nghi p........................................................ 2 1.2. M c ch x p h ng doanh nghi p ..........................................................

II- Nguyn l thi t k h th ng x p h ng .................................................... 3 1.1. C s nh gi x p h ng ........................................................................ 3 1.2. B ph n nh gi x p h ng .................................................................... 4 1.3. H th ng x p h ng theo i m ................................................................ 4 1.4. H th ng x p h ng c n gi n ho .................................................. 4 1.5. H th ng x p h ng m ........................................................................... 4 B. IH NG D N NH GI V X P H NG DOANH NGHI P............... 5 H ng d n nh gi v cho i m r i ro tn d ng................................. 5 1.1. V i MSB ................................................................................................ 5 1.2. V i cc t ch c tn d ng v cc ch n khc......................................... 8

II- H ng d n nh gi v cho i m r i ro ti chnh ............................... 8 1.1. Dng ti n m t ......................................................................................... 8 1.2. Kh nng sinh l i ................................................................................. 20 1.3. Hi u qu ho t ng .............................................................................. 30 1.4. Kh nng thanh kho n.......................................................................... 44 1.5. C c u ti tr ........................................................................................ 49 1.6. M c Tng tr ng ................................................................................. 53 III- H ng d n nh gi v cho i m r i ro ho t ng. ........................... 54 1.1. Mi tr ng ngnh................................................................................. 54 1.2. S n ph m c a doanh nghi p................................................................. 57 1.3. Th tr ng c a doanh nghi p. .............................................................. 59 1.4. K thu t cng ngh . ............................................................................. 63 1.5. Ngu n nguyn v t li u, hng ho......................................................... 66 1.6. a i m v a bn ho t ng............................................................. 67 1.7. Qu n l v ngu n nhn l c. ................................................................. 68 IV- H ng d n nh gi v cho i m l i ch em l i cho MSB ............... 69 1.1. Tr li ti n vay ..................................................................................... 69 1.2. Ph d ch v tr cho MSB ...................................................................... 70 1.3. Ti n g i t i MSB.................................................................................. 71 V- H ng d n t ng h p i m v x p h ng ............................................... 73 1.1. Gi i thch v h s tng quan............................................................. 73 1.2 . H ng d n t ng h p i m v x p h ng ............................................. 74 C. QUY NH THI HNH ............................................................................. 77

NGN HNG TMCP HNG H I VI T NAM --- --S : /TG

C NG HO X H I CH NGHA VI T NAM c l p - T do - H nh phc ------------------------------Ngy 4 thng 5 nm 2000

H NG D N NH GI V X P H NG DOANH NGHI P L KHCH HNG C A MSB T NG GIM C

Cn c i u l Ngn hng TMCP Hng H i Vi t Nam (MSB) c Th ng c Ngn hng Nh n c cho php p d ng t i Quy t nh s 219/Q -NH5 ngy 10-7-1997; Cn c vo Quy t nh s /Q -H QT ngy /05/2000 c a Ch t ch H i ng qu n tr MSB v vi c Giao cho T ng Gim c Ban hnh h ng d n x p h ng khch hng p d ng cc bi n php, chnh sch qu n l r i ro, b o v l i ch MSB v l i ch c a khch hng c a MSB. H NG D N nh gi v x p h ng doanh nghi p c p d ng trong h th ng MSB nh sau:

A. GI I THI U CHUNG
I1.1. M C TIU H TH NG

nh ngha x p h ng doanh nghi p X p h ng doanh nghi p l khch hng c a MSB l vi c phn tch, nh gi, cho i m v phn lo i khch hng theo hai h ng m c R i ro v L i ch c a khch hng i v i MSB.

X p h ng r i ro: L k t qu phn tch v nh gi cc m c v kh nng ho t ng, th c hi n cc ngha v thanh ton v tr n khi n h n c a doanh nghi p trong mi tr ng kinh doanh. C s x p h ng r i ro l cc thng tin do khch hng cung c p, thng tin do MSB thu nh n c v cc ngu n thng tin tin c y khc, cng nh ng hi u bi t v doanh nghi p c a cn b tn d ng ph trch khch hng. Cc h ng m c x p h ng r i ro g m c: 1. X p h ng r i ro Tn d ng. 2. X p h ng r i ro Ti chnh. 3. X p h ng r i ro Ho t ng.

Khng th c hi n nh gi x p h ng nh ng doanh nghi p khng c bo co ti chnh theo qui nh c a B ti chnh. X p h ng L i ch. L ho d vi c nh gi cc l i ch m doanh nghi p mang l i cho MSB trong qu trnh t ng, bao g m: tr li ti n vay, ph tr cho cc d ch v do MSB cung c p v s ti n g i bnh qun trn ti kho n ti n g i MSB, nh ng con s tuy t i ny c so snh v i cc khch hng khc c a chi nhnh. x p h ng l i ch l cc thng tin v tn d ng v k ton c a MSB.

C s 1.2.

M c ch x p h ng doanh nghi p X p h ng m t doanh nghi p l khch hng c a Ngn hng TMCP Hng H i l bi t r tnh tr ng "lnh m nh" c a doanh nghi p, d a vo k t qu ny, Ngn hng s a ra nh ng quy t nh cho vay ho c t ch i, tng ho c gi m h n m c tn d ng, p d ng cc u i v li su t cho vay, li su t ti n g i cng nh cc lo i ph d ch v nh m b o v l i ch c a MSB v l i ch c a khch hng. X p h ng doanh nghi p nh m m c ch: a. Xy d ng h th ng qu n l r i ro tn d ng trong khch hng doanh nghi p c x p h ng theo cc m c r i ro khc nhau gip MSB nh gi c m c r i ro hi n t i, d on r i ro ti m nng a ra cc bi n php phng ng a, m b o tn d ng, th c hi n trch l p d phng r i ro i v i t ng khch hng, x l r i ro. b. Khch hng c phn lo i theo m c r i ro v l i ch em l i cho MSB gip MSB c cc chnh sch khch hng, chnh sch tn d ng ph h p v i th c t . c. Theo di sau khi cho vay: vi c nh gi tnh hnh ti chnh doanh nghi p khi th y c n thi t chnh l h th ng c nh bo s m, xc nh c cng vi c c n ph i lm sau khi k k t h p ng tn d ng. d. Thi t l p h th ng c s d li u thng tin v khch hng, nh m n gi n ho cng tc cho vay v qu n l tn d ng c a MSB. IINGUYN L THI T K H TH NG X P H NG

1.1. C s nh gi x p h ng - Cn c vo tnh hnh quan h tn d ng gi a khch hng v i MSB v cc t ch c tn d ng khc, cn b tn d ng phn tch, nh gi theo cc ch tiu quy nh (b t bu c) v cc tiu th c do chi nhnh thi t l p cho i m v x p h ng r i ro tn d ng. - Theo nh k, cn b tn d ng yu c u khch hng cung c p cc bo co ti chnh v cc thng tin ti chnh theo quy nh ti n hnh nh p d li u v phn tch tnh tr ng ti chnh doanh nghi p theo cc ch tiu v tiu th c quy nh c a MSB. Trn c s phn tch cc ch tiu ti chnh, cn b tn d ng a ra cc nh gi cho t ng ch tiu, tiu th c theo cc c p cho i m, x p h ng r i ro ti chnh.

- Cn b tn d ng thu th p cc thng tin v mi tr ng ho t ng, ngnh ngh kinh doanh, qu n l.... tr c ti p t khch hng ho c qua cc lu ng thng tin khc nh gi, cho i m v x p h ng m c r i ro ho t ng cho cc khch hng c x p t lo i A-C c a MSB. i v i cc khch hng c h ng r i ro tn d ng v ti chnh lo i D, E khng c n ph i phn tch nh gi r i ro ho t ng. - Trn c s d li u thng tin c a MSB, cn b tn d ng s p x p h th ng khch hng theo cc tiu th c l i ch khch hng em l i cho MSB x p lo i. B ph n nh gi x p h ng Cn b tn d ng S Giao d ch v Chi nhnh tr c ti p ph trch khch hng v Phng Tn d ng chi nhnh th c hi n vi c x p h ng doanh nghi p sau ki n ngh cc bi n php b o m phng ng a r i ro tn d ng ln lnh o H i s , Chi nhnh ph duy t. B ph n qu n l khch hng Trung tm i u hnh ch xy d ng cc phng php nh gi, h ng d n cc chi nhnh th c hi n v theo di k t qu th c hi n c a cc chi nhnh, nh m t ng k t nh ng u i m, nh c i m s a i cc h ng d n cho ph h p v i i u ki n kinh doanh c a cc chi nhnh ho c ki n ngh ln Ban i u hnh v H i ng Qu n Tr ban hnh cc chnh sch khch hng nh m nng cao nng l c c nh tranh c a MSB v nng cao ch t l ng b o ton v n, b o v l i ch c a khch hng. Trung tm khng ti n hnh x p h ng khch hng cng nh khng ph duy t k t qu x p h ng c a cc chi nhnh. 1.3. H th ng x p h ng theo i m - H th ng x p h ng theo i m d a trn k t qu phn tch nh tnh v nh l ng s gip trnh 1 h th ng nh gi ch t l ng c ng nh c. Cn b th c hi n x p h ng khch hng s ti n hnh phn tch v nh gi 4 h ng m c trong n i dung x p h ng. M i h ng m c x p h ng l t p h p c a m t s ch tiu, v m i ch tiu bao g m m t s cc tiu th c. - Vi c x p h ng theo i m c b t u t cho i m cc tiu th c. M i m t tiu th c c thi t k theo 5 c p thu n ti n cho vi c cho i m. M t s tiu th c c th l ng ho nh cc tiu th c v l i ch (li ti n g i, ti n vay, doanh s ), tiu th c ti chnh (dng ti n) v m t s tiu th c khng th l ng ho (chu k kinh doanh, qu n l....) u c chia theo 5 c p v cho i m theo thang i m t 1-5. (Xem chi ti t cc nh gi v cho i m ph n sau). H th ng x p h ng c n gi n ho Vi c cho i m theo 5 c p theo k t qu nh gi v phn tch lm cho h th ng cho i m tr nn n gi n v gi m thi u vi c tnh ton. Cc tiu th c, ch tiu, h ng m c c cho i m nh gi km theo. 1.5. nh ngha r rng v c h ng d n 1.4. 1.2.

H th ng x p h ng m Tnh minh b ch c a m i quan h gi a cc tiu th c, ch tiu, h ng m c, i m v x p h ng cho php h th ng c th thm b t cc tiu th c.

H th ng x p h ng doanh nghi p s d ng h s t tr ng gi a cc tiu th c, gi a cc ch tiu v gi a cc h ng m c. Cc h s ny c th i u ch nh c theo quan i m c a t ng chi nhnh trong cc mi tr ng kinh doanh khc nhau.

B. H NG D N NH GI V X P H NG DOANH NGHI P
IH NG D N NH GI V CHO I M R I RO TN D NG nh ngha r i ro tn d ng v nh gi r i ro tn d ng - R i ro tn d ng: R i ro tn d ng c nh ngha l l ti m tng v n c c t o ra khi c p tn d ng cho m t khch hng. i u ny c ngha l khi m t ngn hng cho m t khch hng vay ti n, lun c m t kh nng khch hng khng hon tr cn . nh gi r i ro tn d ng l m t qu trnh tm hi u thng tin d a trn nh ng thng tin v tn d ng v ti tr c a khch hng cung c p, c a MSB v Ngn hng Nh n c; phn tch ho t ng tn d ng c a doanh nghi p v i MSB v cc t ch c tn d ng khc; nh gi th c t vi c th c hi n cc ngha v v cam k t tr n g c, li ti n vay v cc cam k t thanh ton khc c a khch hng i v i cc ch n xc nh ch c ch n nh ng r i ro tn d ng m MSB c th ph i gnh ch u m t khi ch p thu n cho vay. V v y vi c nh gi tnh trung th c, nng l c thanh ton c a khch hng d l m t cng ty hay m t c nhn l yu c u t i cao, l m t nguyn t c quan tr ng hng u. nh gi r i ro tn d ng c a doanh nghi p thng qua 2 ch tiu: R i ro tn d ng v i MSB v R i ro tn d ng v i Cc t ch c tn d ng v cc ch n khc, trong vi c nh gi r i ro tn d ng i v i MSB c coi tr ng hn, vi c nh gi r i ro tn d ng v i cc TCTD v ch n khc nh m b sung thm thng tin cho vi c nh gi chung v uy tn tn d ng c a doanh nghi p. M i ch tiu c nh gi v cho i m theo 4 tiu th c sau: Thanh ton g c. N qu h n. m b o tn d ng. Thanh ton li.

1.6. V i MSB a. Thanh ton g c: nh gi v cho i m ch tiu thanh ton g c c a khch hng th c ch t l xem xt v nh gi l ch s tr g c cc kho n vay c a khch hng k t khi c quan h vay v n v i MSB cho n th i i m nh gi v x p hng khch hng.

Nh v y

nh gi v cho i m tiu th c ny cn b tn d ng ph i so snh cc

l n khch hng tr g c cc kho n vay trn th c t v i l ch tr g c nh ghi trong h p ng. C 5 c p nh gi qu trnh thanh ton g c c a khch hng, m i c p ng v i s i m nh t nh t 5 n 1, c th hi n qua b ng sau: Thanh ton g c Thang i m Tr g c y 5 Gia h n l n 1 4 Gia h n l n 2 3 Qu h n 2 Kh ng 1 b. N qu h n theo th i gian: N qu h n l nh ng kho n n m doanh nghi p khng tr c theo ng k h n ghi trong h p ng. N qu h n c phn theo th i gian N qu h n theo th i gian l n qu h n c phn theo s ngy qu h n so v i h p ng tn d ng, trong h ng d n ny n qu h n c nh gi v cho i m theo theo cc c p sau: N qu h n theo th i gian Khng c n qu h n N qu h n < 30 ngy N qu h n t 30 - 180 ngy N qu h n t 180 - 360 ngy N qu h n trn 360 ngy c. Thang i m 5 4 3 2 1

m b o tn d ng: L vi c ngn hng p d ng cc bi n php nh m phng ng a r i ro trong khi cho vay, t o c s kinh t v php l thu h i c cc kho n n cho khch hng vay. m b o tn d ng bao g m: m b o b ng ti s n th ch p, c m c v b o lnh c a bn th ba. m b o tn d ng ch l ngu n tr n cu i cng n u ng i vay khng tr l i c s ti n m mnh vay. m b o tn d ng t t nh t l s trung th c v tin t ng c a khch hng. Tuy nhin ngn hng cng ph i duy tr m t m c chnh l ch v d phng thch h p i v i cc ti s n dng lm m b o d tr tr c: + Nh ng thay i v gi tr c a cc ti s n dng l m b o. m b o trn + Nh ng kh khn trong vi c thanh l cc ti s n dng lm

+ Cc kho n ph ngn hng khc tch ly d n, sau tr thnh cc kho n kh t n v khng tr c. Cc b c ti n hnh khi nh gi v cho i m kh nng m b o tn d ng. nh gi, xem xt l i tnh php l c a h s m b o tn d ng c ph h p khng. nh gi l i gi tr v kh nng d chuy n i thnh ti n c a cc ti s n m b o ho c kh nng tr n thay c a bn b o lnh t i th i i m hi n t i. Trn th c t i khi t i th i i m cho vay ti s n c kh nng m b o cho kho n vay, nhng t i th i i m c n pht m i th gi tr c a kh nng m b o b gi m i do nhi u y u t tc ng v d nh cung c a ti s n nhi u hn c u d n n kh bn ho c l do ti s n l i th i, b m t gi do cc nguyn nhn khch quan v.v... nn kh nng chuy n i thnh ti n cng nh gi tr ti s n khng m b o cho gi tr kho n vay trong tr ng h p doanh nghi p khng c kh nng tr n . Nh t l i v i nh ng kho n vay trung v di h n th i u ny r t d x y ra. Thang i m nh gi kh nng b o Cc c p m b o thu n 100% m b o thu n 75% - 99% m b o thu n 50% - 74% m b o thu n 25% - 49 m b o thu n < 25% m tn d ng nh sau: Thang i m 5 4 3 2 1

Khi nh gi m t doanh nghi p c th , cn b tn d ng xc nh kh nng m b o tn d ng c a doanh nghi p theo h ng d n trn sau so snh v i thang i m xc nh i m s c a tiu th c ny. d. Thanh ton li: L vi c cn b tn d ng nh gi qu trnh tr li c a kho n vay hi n t i c a khch hng trong k x p lo i. Thanh ton li c nh gi v cho i m theo 5 c p Cc c p Tr li N li y Ch m tr li t m th i n 3 thng nh gi n 1 thng sau: Thang i m 5 4 3

ng h n

N li 3 - 6 thng trn 50% s li Ch m tr th ng xuyn, t n ng nhi u

2 1

1.7. V i cc t ch c tn d ng v cc ch n khc. Ch tiu ny v b n ch t v cc tiu th c nh gi cng tng t nh nh gi r i ro tn d ng i v i MSB, nn h ng d n cch nh gi v cho i m cng tng t nh trn. IIH NG D N NH GI V CHO I M R I RO TI CHNH R i ro ti chnh: Trn c s bo co ti chnh do khch hng cung c p, ta c k t qu cc t su t ti chnh v dng ti n m t. K t qu ny cho php cn b tn d ng lm phn tch c b n nh n bi t kh nng sinh l i, tnh thanh kho n v hi u qu ho t ng, m c vay n , c bi t l nh n bi t kh nng tr li v g c ti n vay c a doanh nghi p cng nh cc ngu n dng tr li v g c ti n vay. Ngoi ra b ng lu chuy n ti n m t gip cho cn b tn d ng nh n bi t c doanh nghi p s d ng ti n v huy ng v n nh th no p ng cc ho t ng kinh doanh. 1.8. Dng ti n m t M c tiu l p v phn tch bo co dng ti n Trong th p nin 90, Bo co dng ti n tr thnh m t cng c phn tch ti chnh quan tr ng i v i cc t ch c tn d ng v cc doanh nghi p vay ti n m t v cng c ngha v ph i tr l i b ng ti n m t. Hi n nay, h u h t cc ngn hng u k t h p s d ng phn tch t su t v phn tch dng ti n m t khi nh gi cc kho n tn d ng thng m i c a doanh nghi p. Vi c phn tch cc t su t c th lm sng t nh ng thay i v kh nng sinh l i v qu n l ti s n c v ti s n n . Tuy nhin cc t su t khng tr c ti p ni v i chng ta v l ng ti n m t doanh nghi p t o ra tr cc kho n vay. Trn cng v Ng i cho vay, chng ta lun mong mu n r ng ngu n ti n m cng ty dng tr n g c v li vay c t o ra t ho t ng s n xu t kinh doanh chnh c a doanh nghi p. Bo co dng ti n m t s gip ki m tra m t cch chnh xc t t c cc thng tin nh n c t phn tch cc t su t v nh gi v n lu ng, v tnh hnh l ng ti n m t th c t v kh nng thanh ton c a doanh nghi p. M c tiu l p bo co dng ti n: - L p bo co dng ti n t cc bo co ti chnh theo phng php lu k (hay cn g i l bo co k ton trch tr c) do ng i vay cung c p. - Xc nh xem m t doanh nghi p c t o ra ti n t chnh ho t ng c a doanh nghi p trang tr i t t c cc chi ph bao g m chi ph li vay v g c vay ph i tr t k t qu trong b ng phn tch dng ti n m t. - S d ng cc bo co dng ti n m t nh m t cng c phn tch chnh a ra cc quy t nh cho vay.

Trong kinh doanh, cc doanh nghi p th ng quan tm n v n lu chuy n c a ng v n. L ng i cho vay, Ngn hng cng t p trung xem xt dng ti n m t c a ng i vay nh gi kh nng thanh kho n v kh nng tr n c a h . M t cng ty c kh nng thanh kho n l cng ty t o ra l ng ti n p ng cc kho n n th ng xuyn. M t cng ty c kh nng tr n l m t cng ty c l ng ti n m t trang tr i cho cc ch n b ng vi c chuy n i cc ti s n thnh ti n khi doanh nghi p ph s n. Ki m tra kh nng thanh kho n l ki m tra xem doanh nghi p c kh nng t o ra l ng ti n t ho t ng kinh doanh chnh th c hi n cc ngha v n hi n t i. Ki m tra kh nng tr n l ki m tra xem doanh nghi p t o l ng ti n tr cho t t c cc ch n b ng cch chuy n i t t c ti s n c a doanh nghi p thnh ti n tr c khi gi i th . K t qu ki m tra trn c th x y ra b n tr ng h p sau m Ngn hng c th cn c ra quy t nh tn d ng: Kh nng thanh kho n t / Kh nng tr n t: K t qu ki m tra kh nng thanh ton v kh nng tr n u t ph n nh khch hng c tn c y cao nn c th cho vay. Kh nng thanh kho n t / Kh nng tr n khng t: K t qu ki m tra kh nng thanh ton t ph n nh khch hng c ti m nng tr n nn c th cho vay. Kh nng thanh kho n khng t / Kh nng tr n t: K t qu ki m tra kh nng thanh kho n khng t ph n nh doanh nghi p khng t o ti n t ho t ng kinh doanh chnh tr n nn ph i dng cc lu ng ti n t cc ho t ng khc. Kh nng thanh kho n khng t / Kh nng tr n khng t: K t qu ki m tra cho th y doanh nghi p khng c kh nng tr n nn khng th cho vay ti p. Bo co dng ti n m t l bo co ng. N gip ta xc nh chnh xc l ng ti n m t c a doanh nghi p c hnh thnh t u v c s d ng vo m c ch no. Thng tin ny c m i lin h v i cc t su t ti chnh v khi k t h p trong phn tch s gip chng ta hi u r v doanh nghi p . Bo co dng ti n m t ph n nh nh ng bi n i qua th i gian trong qu trnh pht tri n c a m t doanh nghi p. Cc bo co lin ti p qua cc nm s cho th y b c tranh ng v s tng tr ng hay suy thoi c a doanh nghi p trong qu trnh ho t ng. Tm l i, bo co lu dng ti n m t l m t cng c phn tch h u ch trong qu trnh ra quy t nh v tn d ng. L p v phn tch bo co dng ti n m t L p Bo co dng ti n xu t pht t Bo co k t qu kinh doanh trong xc nh cc h ng m c ti n thu chi sau: Ti n m t thu t bn hng trong k, khng c n bi t hng ho c bn trong k ny hay t cc k tr c.

 Ti n m t chi ra cho hng ho v d ch v trong k m khng quan tm n li u s hng ha c th c s bn trong k hay ch m i c vo s n xu t v cha bn c, hng v n n m trong kho. Ti n m t chi cho ho t ng k c nh ng chi ph pht sinh t k tr c m k ny m i thanh ton. Ti n m t n p thu khng ph thu c vo s d trong ti kho n thu ph i n p l bao nhiu. Ti n m t tr li v g c cc kho n vay; Ti n m t chi ph cho ti s n c nh v ho t ng u t di h n khc. Xc nh nhu c u ti tr cho ho t ng kinh doanh ngoi s ti n thu c t kinh doanh trong nm c a doanh nghi p. Xc nh cc ngu n ti tr b o m ho t ng kinh doanh: - Tng thm cc kho n vay ng n h n, - Vay di h n, - Tng v n gp ch s h u v s d ng s d trong ti kho n ti n m t. minh h a r hn chng ta so snh m t bo co thu nh p l p theo phng php lu k v i m t bo co thu nh p theo phng php ti n m t th y r s khc bi t. Khi c bo co dng ti n m t, tr c tin ph i t p trung vo kho n thu nh p ti n thu n: N u kho n thu nh p ti n thu n l dng, c ngha l doanh nghi p t o ra l ng ti n m t t ho t ng kinh doanh thanh ton li ti n vay. N u kho n ny mang d u m ph n nh ho t ng kinh doanh chnh c a doanh nghi p khng t o ra s ti n tr li ti n vay, cho d l i nh n rng trong bo co thu nh p chi ph theo phng php lu k l bao nhiu. Ni cch khc, doanh nghi p ph i dng ti n m t tr li vay ch khng b ng thu nh p lu k . Bo co thu nh p lu k Bo cc th c thu th c chi Doanh thu thu n Ti n m t thu bn hng Tr : Gi v n hng ho Tr : Chi ph s n xu t b ng ti n Thnh: L i nhu n g p Thnh: Ti n m t L i nhu n g p Tr : Chi ph ho t ng Tr : Chi ph ho t ng b ng ti n Thnh : Thu nh p t ho t ng Thnh : Ti n thu t ho t ng kinh doanh Tr : Chi ph tr li Tr : Chi ph tr li b ng ti n m t C ng : Thu nh p khc C ng : Thu nh p khc b ng ti n m t Tr : Chi ph khc Tr : Chi ph khc b ng ti n m t Tr : Kho n n p thu Tr : Ti n n p thu Thnh : Thu nh p rng b ng ti n m t Thnh : Thu nh p rng Tr : Cc kho n n di h n n h n Thnh : Ti n sau khi kh u tr n Tr : Chi ph ti s n v n v u t Thnh : Nhu c u / th a v ngu n ti chnh Tng ,gi m cc kho n vay ng n h n 10

Tng gi m cckho n vay di h n Tng gi m v n ch s h u Thnh : Ngu n ti tr b ng ti n m t Tng gi m v ti n m t Trong b ng so snh trn, chng ta khng d ng l i khi tnh c Thu nh p ti n thu n m ti p t c tr i kho n N di h n n h n tr trong nm xc nh ngu n ti n tr n c hay khng. nh gi v ngu n ti n dng tr li v g c vay, l ng i cho vay, chng ta s yn tm n u ngu n ti n ny c t o ra t ho t ng chnh c a doanh nghi p ch khng ph i l ti n doanh nghi p vay c a chng ta tr n . Ni cch khc, l ng i cho vay, chng ta lun mong mu n trn bo co dng ti n m t Thu nh p ti n thu n v Ti n m t sau tr li v g c l con s dng. hon ch nh bo co dng ti n m t, chng ta c n xt n dng ti n chi ra mua s m ti s n c nh v u t cng nh cc dng ti n vo doanh nghi p t cc kho n vay ng n h n, di h n v tng v n ch s h u. Chng ta xem xt khi qut t t c cc dng ti n m t lu chuy n trong qu trnh ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p. phn tch Bo co dng ti n, chng ta s xem chi ti t t cch tnh ton cc h ng m c lu chuy n ti n, cc r i ro k ton lin quan, vai tr v ngha c a t ng h ng m c v nh gi kh nng qu n l dng ti n c a ch doanh nghi p. Ti n thu t bn hng xc nh l ng ti n m m t doanh nghi p thu c t bn hng, tr c tin c n ph i xem doanh thu trong k (trn b ng k t qu kinh doanh) v sau i u ch nh theo s tng gi m c a nh ng kho n ph i thu t ng i mua trong k tr c, t B ng cn i k ton. K0 B NG TNH DNG TI N Ngu n D li u D u Cng th c 3 100 Doanh thu BCKQKD i u = (+) 100 ch nh BCKQKD i u = (-) 110 101 Cc kho n gi m tr khng tnh thu ch nh BC KT i u ch nh = (-) 130 t+1 -130 t 102 Bi n i Cc kho n Ph i thu t ng i mua 110 Ti n thu t bn hng = Sum(100:10 2) Hy lu n t m quan tr ng c bi t c a s tng gi m s d cc kho n ph i thu t i l ng ti n m t m doanh nghi p thu c. N u s d cc kho n ph i thu k ny nh hn s d k tr c, doanh nghi p thu c s ti n t bn hng nhi u hn so v i s doanh thu th c ghi trn s sch v ng c l i. S thay i c a cc ti kho n ph i thu trn B ng cn i k ton trong k th hi n kho n ti n m t lu chuy n qua doanh nghi p . R i ro trong k ton v ti n thu t bn hng

11

Phng th c m chng ta ti n hnh tnh c l ng ti n m t thu c t bn hng s gip ta trnh c nh ng r i ro trong k ton; v d r i ro do cc bo co v doanh thu th c t c a cng ty c l p khng chnh xc. Gi s m t Cng ty quy t nh tng s doanh thu thu n ln 50.000 ng ngay tr c khi k t thc nm ti chnh v i d tnh s doanh thu s c th c hi n vo thng u tin c a nm ti chnh k ti p nn h ch ton i ng vo ti kho n ph i thu ng i mua l 50.000 ng. Doanh thu tng n u khng tnh kho n chi ph gi v n hng bn th con s 50.000 lm tng doanh thu thu n v l i nhu n rng ln tng ng l 50.000 ng. R rng bo co thu nh p theo k ton trch tr c s khng pht hi n c r i ro do cch h ch ton trn. Theo cch xc nh Ti n thu t Bn hng, khi t ng doanh thu c a doanh nghi p tng 50.000 th s d cu i c a cc kho n ph i thu cng tng ln 50.000 . Hai kho n ny s gi m tr cho nhau v khng nh h ng t i l ng ti n m t thu t bn hng m chng ta v a tnh ton. B i v chng ta xem xt k c B ng cn i k ton v Bo co thu nh p l p ra bo co dng ti n, nn c th trnh c nh ng r i ro trong k ton m chnh chng l nguyn nhn gy ra hi n t ng th i ph ng doanh thu v thu nh p thu n. Chi ph s n xu t b ng ti n Kho n tng ng v i gi v n hng bn trong bo co thu nh p trch tr c l kho n chi ph s n xu t b ng ti n trong bo co dng ti n. Nh v y, chng ta c n xc nh kho n ti n m cng ty s d ng s n xu t ra hng ho ho c c c hng ho bn ra v cung ng cc d ch v khng tnh n vi c li u t t c cc hng ho c tiu th c h t trong nm nay hay khng. Trong qu trnh xc nh chi ph s n xu t b ng ti n, chng ta c n xem xt 2 v n c phn tch r rng. V n th nh t: chng ta s x l l ng hng t n kho nh th no. V n th hai: chng ta x l cc kho n ph i tr nh th no. Hng t n kho: Nhn chung, chng ta c th coi hng t n kho nh l lo i chi ph cho ho t ng kinh doanh. N u l ng hng t n kho khng bn c h t trong chu k s n xu t, chng ta s th y n c th hi n trn b ng cn i k ton. chnh l m t chi ph r t l n c a cng ty, nhng n l i c n thi t s n xu t ho c bn. Cc kho n ph i tr ng i bn: l cc kho n tn d ng thng m i c a cc nh cung c p dnh cho cng ty. N t m th i gip cng ty trt b t gnh n ng v ti n m t khi ph i thanh ton cc kho n hng t n kho m c d ch l t m th i. V th chng ta c th coi cc kho n ph i tr nh cung c p nh mn n ng n h n cng nh chng ta c th s d ng s d c a kho n ny b p s chi ph b ng ti n v hng t n kho, nn chng ta s ch n gi i php th 2 v coi nh ng kho n ph i tr nh l m t s b p cho chi ph b ng ti n lu gi hng t n kho. Chng ta c th tnh ton Chi ph s n xu t b ng ti n c a doanh nghi p trong m t nm theo ng quy trnh s d ng tnh Ti n thu c t bn hng. T c l, s b t u v i ti kho n thch h p trn bo co thu nh p, trong tr ng h p ny l ti kho n Gi v n hng bn, sau s i u ch nh ti kho n ny cho cc kho n tng gi m hng t n kho v cc kho n ph i tr trn B ng cn i k ton. K03 B NG TNH DNG TI N Ngu n D li u D u Cng th c 12

111 Gi v n hng bn khng tnh kh u hao 112 Bi n i Hng t n kho 113 Bi n i Cc kho n ph i tr

BCKQKD i u ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh

= (-) 131 = (-) 160 t+1 -160 t = (+) 340 t+1 -340 t = Sum(111,112,1 13)

120 Chi ph s n xu t b ng ti n

N u s d hng t n kho vo th i i m cu i nm nay cao hn th i i m cu i nm tr c, bi n i hng t n kho tng ph n nh l ng ti n n m trong hng t n kho tng d n n tng chi ph s n xu t b ng ti n. Ng c l i n u s d hng t n kho gi m s lm gi m chi ph s n xu t b ng ti n. i v i cc kho n ph i tr , n u s d cu i nm nay cao hn nm tr c ph n nh doanh nghi p tng s hng t n kho m cha ph i tr m t s ti n tng ng trong m t th i h n nh t nh lm gi m chi ph s n xu t b ng ti n cho doanh nghi p . V v y, chng ta c n cn i s d cu i c a hng t n kho v i s d cu i c a ti kho n cc kho n ph i tr . M t kho n lm gi m ti n m t, m t kho n lm tng ti n m t. Cch t t nh t hi u c cc m i lin h ny l t p trung vo phn tch s thay i c a cc ti kho n trn B ng cn i ti s n m chng ta v a l p. R i ro trong k ton v chi phi s n xu t b ng ti n. Gi ng nh vi c tnh Ti n thu t bn hng gip chng ta trnh c r i ro do trong h ch ton doanh thu, vi c xc nh chi ph s n xu t b ng ti n cng gip chng ta trnh c cc r i ro v h ch ton hng t n kho c a doanh nghi p . M t doanh nghi p c th gi m gi v n hng bn b ng cch mua nguyn v t li u v i gi r hn s n xu t hng bn. Trong khi trn s sch, gi mua nguyn v t li u v n ghi m c cao hn. M t l n n a chng ta l i th y c s chnh l ch gi a nh ng con s trn bo co thu nh p v B ng cn i k ton. Theo phng php k ton trch tr c, gi v n hng bn s ph thu c vo lo i nguyn v t li u m cng ty s d ng. B i v cng ty mu n t i a ho l i nhu n nn s ch n lo i nguyn v t li u r hn k t qu l gi v n gi m v tng l i nhu n. Theo phng php xc nh chi ph s n xu t b ng ti n, khi tng ho c gi m gi hng t n kho th gi v n hng bn s gi m ho c tng m t l ng tng ng. Do chi ph s n xu t b ng ti n b ng t ng Gi v n hng bn c ng bi n i hng t n kho nn k t qu khng thay i. Ti n l i nhu n g p. tnh Ti n l i nhu n g p, chng ta l y Ti n thu t bn hng tr chi phi s n xu t b ng ti n. K0 B NG TNH DNG TI N Ngu n D li u D Cng th c 3 u 100 Doanh thu BCKQKD i u ch nh =(+) 100 = (-) 110 101 Cc kho n gi m tr khng tnh BCKQKD i u ch nh 13

102 110 111 112 113 120

thu Bi n i Cc kho n Ph i thu t ng i mua Ti n thu t bn hng Gi v n hng bn khng tnh kh u hao Bi n i Hng t n kho Bi n i Cc kho n ph i tr Chi ph s n xu t b ng ti n

BC KT i u ch nh BCKQKD i u ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh

= (-) 130 t+1 -130 t = Sum(100:102) = (-) 131 = (-) 160 t+1 -160 t =(+) 340 t+1 -340 t = Sum(111,112,1 13) = Sum(110,120)

130 Ti n L i nhu n g p=Ti n thu t bn hng - Chi ph s n xu t b ng ti n Ti n l i nhu n g p s dng thanh ton chi ph ho t ng, n p thu , tr li, tr n v chi ph cho ti s n v n c a doanh nghi p. C th kho n ti n ny thanh ton cho nh ng kho n trn ho c c th khng. Chng ta s xc nh l i kh nng ny khi xem xt cc h ng m c ti p theo trong Bo co dng ti n v hy v ng kho n ti n ny t nh t cng c th tr c cc kho n n bao g m c g c l n li. Ti n Chi ph ho t ng Ti n chi ph ho t ng c xc nh trong qu trnh l p bo co dng ti n b ng cch li t k cc chi ph trong bo co thu nh p, sau i u ch nh tng gi m cc ti kho n ny cho cc ti kho n lin quan trn B ng cn i k ton bao g m cc ti kho n Chi ph tr tr c, kho n k qu v chi ph lu k . Ta ph i i u ch nh chi ph t bo co thu nh p v c 2 m c chi ph l nh ng kho n phi ti n m t g m Chi ph n kh i v kh u hao. Hai lo i chi ph ny b lo i ra kh i t ng chi ph ho t ng b i v chng khng ph i l chi ph b ng ti n m t. Trn c s cc i u ch nh ni trn, ta tnh c chi ph ho t ng b ng ti n m t: K0 B NG TNH DNG TI N Ngu n D li u D Cng th c 3 u 131 Chi ph ho t ng khng tnh BCKQKD i u = (-) 151 KH v li ch nh BC KT i u = (-) (170 t+1 -170 t)+(240 t+1 132 Bi n i Cc kho n tr tr c v k qu ch nh -240 t ) BC KT i u = (+) 360 t+1 -360 t 133 Bi n i Ng i mua tr ti n tr c ch nh Sum(131,132,133) 140 Ti n Chi ph ho t ng = S chnh l ch gi a cc bo co ghi theo phng php ti n m t v cc bo co ghi theo phng php lu k khng ch b t ngu n t nh ng thay i trong B ng cn i k ton m n cn bao g m c nh ng thay i c a kho n chi ph phi ti n m t. Ti n m t thu c t cc ho t ng kinh doanh Ti n thu c t cc ho t ng kinh doanh chnh c xc nh nh sau: K0 B NG TNH DNG TI N 3 130 Ti n L i nhu n g p=Ti n thu t bn hng - Chi ph s n xu t b ng ti n

14

140 Ti n Chi ph ho t ng 150 Ti n thu n t ho t ng=Ti n l i nhu n g p - Ti n chi ph ho t ng Thu nh p khc/ Chi ph khc b ng ti n m t T t c cc ti kho n thu nh p/chi ph khc l k t qu c a cc giao d ch x y ra trong nm m chng ta ang xem xt ch khng ph i l nh ng giao d ch ko di qua nhi u nm nh chi ph mua ti s n c nh hay ho t ng u t. K0 B NG TNH DNG TI N 3 151 Thu nh p t ho t ng ti chnh 152 Thu nh p t ho t 153 Bi n khc 154 Bi n khc 155 Bi n khc 156 Bi n khc 157 Bi n 158 Bi n ng khc Ngu n D li u BCKQKD i u ch nh BCKQKD i u ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh D u Cng th c

= (+) 170 = (+) 180 = (-) 160 t+1 -160 t = (-) 180 t+1 -180 t = (+) 370 t+1 -370 t = (+) 330 t+1 -330 t = (-) 260 t+1 -260 t = (+) 430 t+1 -430 t

i Cc kho n ph i thu i Ti s n c ng n h n i Cc kho n ph i tr i Ti s n n ng n h n i Ti s n c khc i Ti s n n khc

160 Bi n i t cc ho t ng b t = Sum(151:158) th ng Ti n n p thu tnh ton c kho n ti n n p thu , chng ta ph i ti n hnh theo cc b c h ng d n sau. Hy nghin c u cc h ng d n ny v p d ng tnh ra s ti n n p thu trong nm. Cc ch d n tnh Ti n n p thu B c 1: Xc nh t t c cc ti kho n thu trn bo co thu nh p c a nm nay v trn b ng cn i ti s n c a 2 nm qua. B c 2: Coi cc kho n thu ho c chi ph thu trn b ng Bo co k t qu kinh doanh nh dng ti n chi ra. N u cng ty thua l th hy coi kho n thu l i t c trn bo co thu nh p l dng ti n thu vo. B c 3: Coi s tng ln c a kho n thu ti s n c l dng chi ti n ra. V s gi m xu ng c a cc kho n thu Ti s n c l dng ti n thu vo. B c 4: Coi s tng ln c a kho n n thu (Ti kho n thu ti s n N ) nh dng ti n thu vo v coi s gi m xu ng c a cc kho n n thu nh dng ti n chi ra. B c 5: C ng cc dng ti n vo v ra t b c 2 cho n b c 4. K t qu l s ti n doanh nghi p dng th c hi n ngha v n p thu . 15

K0 B NG TNH DNG TI N Ngu n D li u 3 BCKQKD i u 161 Thu ph i tr nm nay ch nh BC KT i u 162 Bi n i Thu hon l i ph i thu ch nh Bi n i Thu hon l i Ngn BC KT i u 163 sch n ch nh BC KT i u 164 Bi n i Thu cn ph i n p ngn sch ch nh BC KT i u 165 Bi n i Thu n ngn sch ph i tr ch nh 170 Ti n thu n p trong k

D u = = = = = = (-) (-) (-) (+) (+)

Cng th c 112 t+1 -200 t 140 t+1 -140 t 250 t+1 -250 t 350 t+1 -350 t 420 t+1 -420 t Sum(161:165 )

Ti n thu n sau ho t ng kinh doanh Ti n thu n sau ho t ng kinh doanh c tnh b ng chnh l ch gi a Ti n thu t cc ho t ng kinh doanh chnh v cc kho n chi ph/ ho t ng khc, ti n n p thu . K0 B NG TNH DNG TI N 3 150 Ti n thu n t ho t ng=Ti n l i nhu n g p - Ti n chi ph ho t ng 160 Bi n i t cc ho t ng b t th ng 170 Ti n thu n p trong k 180 Ti n thu n sau h kd=Ti n thu n t h +Ti n Thu/chi b t th ng +Ti n thu n p Hy lu r ng n ay, chng ta v a s a i c u trc chu n c a bo co K t qu kinh doanh b ng cch xem xt cc kho n thu tr c khi xem xt n cc kho n tr li. i u ny cng l h p l khi gi nh r ng cc c quan thu s lun c u tin trong vi c thanh ton. V th vi c chi tr chi ph li c xem xt sau khi cc kho n thu c thanh ton. Ti n tr li vay Chng ta s phn tch m t ph n c c k quan tr ng trong b ng bo co dng ti n m t b i v kho n chi ph m ta s xem xt sau y chnh l kho n chi ph tr li hay ni r ng hn l kho n chi ph cho cc ho t ng ti chnh. Chi ph ti chnh l chi ph c a vi c s d ng cc kho n ti n i vay ho c ti n gp ti tr cho cc ti s n cho doanh nghi p. Thng th ng chi ph cho cc kho n ti n ng gp c g i l c t c. Tng t , khi m t kho n ti n b rt, doanh nghi p s m t i m t kho n chi ph tr li. K0 B NG TNH DNG TI N Ngu n D li u D u Cng th c 3 BCKQKD i u = (-) 153 181 Ti n chi ph tr li vay ch nh C t c ph i tr / n p c p trn ho c BCKQKD i u = (-) 220 182 16

trch qu ch nh 190 Ti n chi ph trong ho t ng ti = Sum(181,1 chnh 82) T t c cc kho n thu/chi b ng ti n m t t cc ho t ng kinh doanh v cc ho t ng khc c tnh vo Thu nh p b ng ti n sau ho t ng. L ng ti n cn l i c a doanh nghi p, n u c, s c phn b thanh ton cc chi ph ti tr . Theo quan i m c a ng i cho vay, i u quan tr ng l doanh nghi p ph i t o l ng ti n m t t i thi u tr li vay v g c vay n h n tr . R rng, chng ta khng mong mu n doanh nghi p tr li vay cho ngn hng b ng cch cho doanh nghi p vay tr cc kho n li n h n thanh ton. Bn c nh vi c tnh ton y t t c cc kho n chi ph tr li, chng ta c n xc nh xem li u doanh nghi p thanh ton c t c cha. Thng tin ny thng th ng c bi u hi n r rng trong cc bo co v bi n i tnh hnh ti chnh. Thu nh p ti n thu n Thu nh p ti n thu n c ngha c bi t quan trong i v i Ng i cho vay. N u thu nh p ti n thu n l s dng, n bi u hi n r ng doanh nghi p t o ra l ng ti n t ho t ng chnh thanh ton cho cc chi ph ho t ng v s n xu t (bao g m c cc chi ph khc v thu ) v tr li vay. K0 B NG TNH DNG TI N 3 180 Ti n thu n sau ho t ng kinh doanh 190 Ti n chi ph trong ho t ng ti chnh 200 Ti n l i nhu n rng=Ti n thu n sau ho t ng - Ti n Chi ph ti chnh N di h n n h n ph i tr N u m t doanh nghi p c cc kho n n di h n th doanh nghi p th ng ph i hon tr m t kho n ti n g c vay nh t nh hng k. Kho n n di h n n h n c a nm nay c ph n nh l kho n n ng n h n trn B ng cn i k ton c a nm tr c. Chng ta cng coi ton b cc kho n n ng n h n trn B ng cn i k ton vo th i i m cu i nm tr c c a vo k ho ch ph i thanh ton trong nm nay l ph n trong k ho ch tr d n g c ti n vay. Tuy nhin, s d n ng n h n s bi n ng theo nhu c u ti chnh c a doanh nghi p v theo n s tng ho c gi m nhng khng bao gi c hon tr ton b theo m t k ho ch c th . Thu ti chnh l m t hnh th c c a n di h n. N th ng i km nh ng yu c u nh t nh v v n thanh ton. Chng ta s t p trung vo s ti n g c (khng ph i l g c v li km theo) n h n c n ph i thanh ton c ghi trn B ng cn i k ton vo th i i m cu i nm tr c v c coi nh l kho n n ng n h n. K0 B NG TNH DNG TI N Ngu n D li u D u Cng th c 3 200 Ti n l i nhu n rng BC KT i u = (-) 321 201 Vay di h n n h n ph i tr 17

202 Thu mua ti chnh n h n ph i tr 203 N di h n n h n ph i tr khc

ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh

= (-) 322 = (-) 323 = Sum(201,202,203) = Sum(200,21 0)

210 Ti n tr g c vay theo k ho ch 220 Ti n thu n sau tr g c=Ti n l i nhu n rng Ti n tr g c vay theo k ho ch

Chi ph ti s n c nh v u t Vi c mua s m ti s n c nh v u t khng n m trong cc ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p. Tuy nhin, cc quy t nh c a nh qu n l trong ho t ng ny c cc nh h ng n dng ti n trong nhi u nm sau i v i ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p ch khng ch trong giai o n th c hi n vi c mua bn v u t. Thng th ng chng ta khng mong m t doanh nghi p t o ti n t ho t ng kinh doanh chnh mua s m ho c u t. Nhng v l do vi c m r ng s n xu t s d n n vi c tng doanh thu v c th tng c ti n, chng ta hy v ng doanh nghi p t o ra s ti n m t thanh ton cc chi ph ti chnh lin quan n vi c m r ng s n xu t, v thanh ton cc kho n n n h n. K0 B NG TNH DNG TI N 3 221 Bi n i TSC h u hnh thu n 222 Bi n 223 Bi n i TS thu ti chnh thu n i TSC v hnh thu n Ngu n D li u BC KT ch nh BC KT ch nh BC KT ch nh BCKQKD ch nh BC KT ch nh i u i u i u i u i u D u Cng th c

= (-) 211 t+1 -211 t = (-) 212 t+1 -212 t = (-) 213 t+1 -213 t = (-) 132 +152 = (-) 220 t+1 -220 t = Sum(221:225 ) t+1 = (-) 230 -230 t

224 T ng kh u hao 225 Bi n i Xy d ng c b n d dang 230 Chi ph v n thu n 240 Bi n i Ho t ng u t

BC KT i u ch nh

250 T ng ti n chi ph ti s n v n = Sum(230,240 v u t ) C hai cch tnh chi ph v n thu n ( u t mua s m ti s n c nh): Cch tnh th nh t l cch tnh tr c ti p: ta ch c n xem trong b ng cn i pht sinh c a doanh nghi p v t p trung vo hai ti kho n trn bo co nyl: Ti kho n mua s m b t ng s n/ nh my v thi t b v Ti kho n ti n thu t vi c bn ti s n c nh. Ti kho n th nh t bi u hi n dng ti n ra v Ti kho n th 18

hai bi u hi n dng ti n vo. Kho n chnh l ch gi a hai ti kho n trn l Chi ph v n thu n. Cch tnh th hai l cch tnh gin: ti p s d ng s li u t B ng cn i k ton v bo co thu nh p chi ph. Cch ti p c n ny c th r t c n trong tr ng h p B ng cn i pht sinh khng c s n. i u ny th ng x y ra nh ng doanh nghi p c quy m nh . C hai phng php ny u d n n cc k t qu nh nhau. Do v y chng ta nn s d ng cch tnh th hai v cc doanh nghi p vay v n th ng ch cung c p B ng cn i k ton v Bo co k t qu kinh doanh. Nhu c u /th ng d ti tr Nhu c u/ th ng d ti chnh l s chnh l ch gi a Ti n m t cn l i sau khi tr g c di h n n h n v Chi ph v n thu n v u t. K0 B NG TNH DNG TI N 3 180 Ti n thu n sau h kd=Ti n thu n t h + Ti n Thu/chi b t th ng + Ti n thu n p 190 Ti n chi ph trong ho t ng ti chnh 200 Ti n l i nhu n rng=Ti n thu n sau ho t ng - Ti n Chi ph ti chnh 210 Ti n tr g c vay theo k ho ch 220 Ti n thu n sau tr g c=Ti n l i nhu n rng - Ti n tr g c vay theo k ho ch 230 Chi ph v n thu n 240 Bi n i Ho t ng u t 250 T ng ti n chi ph ti s n v n v u t 260 Nhu c u v n ti tr =Ti n thu n sau tr g c - T ng chi ph TS v n v u t thu n N u Ti n sau tr g c vay l n hn Chi ph v n thu n v u t th doanh nghi p d s th ng d ti chnh. Ng c l i n u Ti n sau tr g c vay khng cho Chi ph v n thu n v u t th doanh nghi p c n ti tr t bn ngoi ho c cc c ng. Ngu n ti tr Ph n cu i c a bo co dng ti n th ng t p trung vo ngu n ti n dng p ng nhu c u ti tr . Ngu n ti n ny c th l cc kho n vay n di h n, ng n h n, tng v n ch s h u ho c s d ng s d hi n c trn Ti kho n ti n m t. K0 B NG TNH DNG 3 TI N 261 Bi n i vay ng n h n 262 Bi n h n 263 Bi n i vay trung v di i V n gp v qu Ngu n D li u BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh D u Cng th c

= (+) 310 t+1 -310 t = (+) 320 t+1+410 t+1 -410 t = (+) (510 t+1 -510 t)+(520 t+1 -520 t ) 19

T ng s ti n ti tr = Sum(261:262) N u cng ty t o c l ng ti n m t l n hn nhu c u ti tr th v n t ra l cng ty s d ng l ng ti n th ng d nh th no. Doanh nghi p c th gi m n ng n h n ho c di h n, mua c phi u cng ty. Ngu n ti tr t vay ng n h n So snh s d vay ng n h n cu i k v u k xc nh xem doanh nghi p vay ng n h n p ng nhu c u ti tr hay dng ti n th ng d tr n g c vay ng n h n Ngu n ti tr t vay di h n xc nh kho n ti n m t m t do vay di h n b xung, chng ta cng d a theo m t trnh t tng t . Tuy nhin, cc kho n n di h n c 2 thnh ph n: ph n n h n v nh ng ph n n di h n. Hy lu r ng chng ta tnh kho n n n h n c a kho n n di h n nm tr c. Chng ta tch kho n ny ra kh i Thu nh p ti n thu n xc nh l ng ti n cn l i c a doanh nghi p sau khi tr cc kho n n di h n n h n. Trong b ng trn chng ta khng ph n nh cc kho n n h n c a nm tr c v doanh nghi p thanh ton kho n ny b ng ti n v lm gi m con s cc kho n n ch u li vo th i i m cu i nm tr c. Ngu n ti tr t v n c ph n Chng ta c n ki m tra xem doanh nghi p c thu ti n vo t tng v n ch s h u khng. N u s d ti kho n v n gp cu i k tng so v i u k ph n nh doanh nghi p huy ng v n ch s h u p ng nhu c u ti tr trong k. N u s d ny gi m ch ng t doanh nghi p gi m v n gp c a cc c ng b ng ti n th ng d. H ng d n cho i m nh gi dng ti n Trn c s phn tch nh h ng d n trn, cn b tn d ng ti n hnh nh gi dng ti n m t c a doanh nghi p v cho i m theo thang i m sau: Ti Ti Ti Ti Ti nh gi dng ti n n thu n sau tr g c >0 n thu n sau tr li >0 n thu n sau h kd >0 n thu n t ho t ng>0 n l i nhu n g p >0 Thang i m 5 4 3 2 1

270

1.9. Kh nng sinh l i M c ch phn tch kh nng sinh l i Kh nng sinh l i l v n c b n khi nh gi hi u qu kinh doanh c a m t doanh nghi p. M t doanh nghi p c n ph i t o ra l i nhu n duy tr ho t ng trong m t th i gian di. Cc c ng v ng i cho vay lun mong mu n c m t t l l i nhu n trn doanh thu v v n u t c th ch p nh n c. M t doanh nghi p c th ph i ch u thua l trong m t th i gian ng n. Tuy nhin, n u ti p t c thua l s nh h ng n c c u v n c a doanh nghi p, i u ny th hi n trn bo co ti chnh l tnh hnh ti chnh khng lnh m nh. N u doanh nghi p ti p t c lm n 20

thua l th v n v c d y cc ho t ng c a doanh nghi p c n ph i c p n. Th i gian d n m t doanh nghi p lm n km hi u qu khng c kh nng thanh ton t m t doanh nghi p c tnh hnh ti chnh lnh m nh tu thu c vo m c thua l v quy t nh c a ch s h u v cc bi n php kh c ph c nh huy ng thm v n c ph n ho c bn i cc ti s n cha s d ng ho c c hi u qu th p. Khi nh gi kh nng sinh l i c a m t doanh nghi p c xu h ng ho t ng ti p t c suy gi m th chng ta c n ph i xem xt nguyn nhn v tm ra cc bi n php gi i quy t. L i nhu n gi m c th l k t qu tr c ti p c a chu k suy thoi c a ngnh ho c cc nh qu n l c th khng c kh nng i u hnh ho c khng mu n thay i xu h ng . nh gi kh nng thanh ton v kh nng tr n , chng ta b t u t vi c xem xt kh nng sinh l i. Ta c n t p trung vo nh ng v n m m i ngnh kinh doanh mu n t n t i u ph i quan tm l t o ra l i nhu n. Li ho c l Khng c n thi t ph i thi t l p m t t su t ho c m t h th ng t su t xc nh xem m t doanh nghi p c kh nng sinh l i hay khng? C th th c hi n m t cch n gi n l nhn vo bo co thu nh p xem thu nh p thu n ho c l i nhu n sau thu c ph i l con s dng hay khng. Dng ti n Nhng doanh nghi p c t o ti n tr n g c v li theo k ho ch hay khng? Chng ta dng phng php xc nh l ng ti n doanh nghi p c th t o ra t ho t ng kinh doanh so v i s ti n ph i tr n h n trong nm nh gi kh nng tr n . L ng ti n c th dng tr n c xc nh b ng cch c ng thu nh p thu n v i cc chi ph phi ti n m t, l kh u hao ban u v hao mn. Dng ti n = Li rng + Kh u hao + Hao mn Trong th c t nh ng g chng ta quan tm l li rng c a m t doanh nghi p. N ch ra l ng ti n dng tr cc kho n n . tnh c li rng, doanh nghi p ph i kh u tr i cc chi ph phi ti n m t l chi ph kh u hao v hao mn t dng ti n. Nh ng chi ph ny ph n nh gi tr ti s n c s d ng h t trong k. Nhng ti n chi ra lin quan n nh ng ti s n trn c th c hi n t i th i i m mua ch khng ph i khi ti s n c s d ng. V v y, doanh nghi p thu c nhi u ti n hn s ti n thu nh p thu n. S ti n ny bao g m c kho n kh u hao, dng tr n vay, kho n kh u hao v hao mn ny lm gi m s li rng. Kh nng sinh l i cao lm tng v n ch s h u ho c gi tr thu n do ph n l i nhu n l i trong kinh doanh. i u ny m b o r ng ti s n c a doanh nghi p s l n hn, b p cc kho n n ho c kho n n ch u li n u c khi doanh nghi p ng c a. Hy nh gi kh nng sinh l i c a doanh nghi p qua cc nm. M t doanh nghi p c th tng kh nng sinh l i n u c kh nng tng bin li g p ho c n u c th gi m gi v n hng bn. Do c th tng bin li g p b ng cch gi m m t kho n m c no trong chi ph s n xu t ho c tng gi bn ho c ph thu c c 2, l gi v n hng bn v gi bn. M t cu h i cn b n t ra l

21

li u vi c qu n l c tc ng n thnh ph n c u thnh v cc t su t kh nng sinh l i nh th no? M t doanh nghi p c th tng kh nng sinh l i n u doanh nghi p c th gi m % chi ph ho t ng. Chi ph ho t ng bao g m chi ph lng, b o hi m, qu ng co, ph k ton, ph t v n v lu t, chi ph cc kho n n kh i v chi ph kh u hao. V n l vi c qu n l c th lm gi m chi ph ny trn m i ng doanh thu khng. M t doanh nghi p c th tng kh nng sinh l i n u c th gi m % chi ph tr li. M i doanh nghi p u c ti s n, nh ng ti s n ny c ti tr b ng v n vay n , v n gp ho c t nh cung c p. Trong , cc kho n ph i tr li l vay ngn hng, thu mua ti chnh. Cc kho n khng ph i tr li l cc kho n tn d ng t cc nh cung c p. gi m chi ph li vay, doanh nghi p c th c chi n l c ko di cc kho n ph i tr ng i bn gi m vi c vay v n t ngn hng ho c doanh nghi p c th tng v n gp c a cc ch s h u thay th cc kho n n ni chung v cc kho n n ch u li ni ring. Cu i cng c th xem xem vi c doanh nghi p gi m t c tng doanh thu cng c th lm gi m nhu c u v ti s n. Gi m nhu c u v ti s n ko theo gi m chi ph tr li trn m i ng doanh thu. H ng d n phn tch cc t su t kh nng sinh l i T SU T KH NNG SINH L I 1.1 Bin l i nhu n g p D LI U CNG TH C

BCKQKD i u = L i nhu n g p x 100% ch nh Doanh thu thu n 1.2 T l Gi v n hng bn/Doanh BCKQKD i u = Gi v n hng bn x 100% thu ch nh Doanh thu thu n 1.3 T l Chi ph ho t ng/Doanh BCKQKD i u = Chi ph ho t ng x 100% thu ch nh Doanh thu thu n 1.4 T l Chi ph kh u hao/Doanh BCKQKD i u = Chi ph kh u hao x 100% thu ch nh Doanh thu thu n BCKQKD i u = L i nhu n t ho t ng x 1.5 Bin l i nhu n ho t ng ch nh 100% Doanh thu thu n T l Chi ph li vay/Doanh BCKQKD i u = Chi ph li vay x 100% 1.6 thu ch nh Doanh thu thu n BCKQKD i u = L i nhu n rng x 100% 1.7 Bin l i nhu n rng ch nh Doanh thu thu n 1.8 L i nhu n rng/T ng Ti s n BCKQKD i u = L i nhu n rng x 100% c bnh qun(ROA) ch nh BC KT i u T ng Ti s n c bnh ch nh qun 22

1.9 L i nhu n rng/V n Ch s h u bnh qun(ROE)

BCKQKD i u L i nhu n rng x 100% ch nh = BC KT i u V n ch s h u bnh qun ch nh

Bin L i nhu n g p M t y u t quan tr ng nh h ng m nh t i kh nng sinh l i c a m t doanh nghi p l bin l i nhu n g p. T su t ny ph n nh l i nhu n sau khi tr gi v n hng bn trn m i ng doanh thu. Bin l i nhu n g p th hi n m c chnh l ch gi a chi ph s n xu t hng ho v gi bn hng ho ny, cn c g i l t l li g p trn doanh thu. T l ph n trm c a ch s ny tng c ngha l l i nhu n tng trn m i ng doanh thu do k t qu c a vi c nng gi hay i u ch nh chi ph s n xu t h p l hn. Khi t l ny gi m cho th y t n t i nh ng v n trong ki m sot chi ph hay v n duy tr hi u qu s n xu t. i u ny cng c th cho th y doanh nghi p ph i gi m gi bn v l do c nh tranh trong khi khng c kh nng gi m chi ph s n xu t . Gi v n hng bn c a m t doanh nghi p l cc chi ph s n xu t ra s n ph m. Nh ng chi ph ny bao g m cc y u t chung nh: Hng ho v nguyn v t li u Lao ng Chi ph kh u hao c lin quan n s n ph m Doanh thu - Gi v n hng bn Bin li g p % = Doanh thu Trong cng th c trn, doanh thu sau khi tr i gi v n hng bn chnh l l i nhu n g p c a doanh nghi p nn Bin li g p c th vi t d i d ng sau: Li g p Bin li g p % = Doanh thu i u ch nh chi ph kh u hao Trong m t s tr ng h p, chng ta ph i i u ch nh li g p tr c khi chia n cho doanh thu tnh c bin l i nhu n g p. Ta c n i u ch nh cc kho n kh u hao trong gi v n hng bn lm nh h ng n l i nhu n g p v n bin li g p. N u kh u hao c tnh vo gi v n hng bn th chng ta s kh u tr vo t ng gi v n hng bn, lm cho gi v n hng bn nh hn v sau l y doanh thu tr i gi v n hng bn i u ch nh tnh li g p. Ta lm nh v y tch nh h ng c a chi ph kh u hao. Kh u hao th hi n chi ph s d ng my mc ho c ti s n c nh v chng ta s c p n chi ph ny khi t p trung vo tnh hi u qu c a ti s n. Doanh thu - Gi V n hng bn i u ch nh Bin li g p % = Doanh thu Khi xem xt t su t l i nhu n g p, cc cu h i c n t ra cho khch hng m b o cc l do ng sau nh ng thay i l chnh xc. 23

T su t gi m c th bi u hi n: Chi ph v nguyn v t li u ho c nhn cng tng nhng cha c chuy n vo gi bn cho khch hng; S suy y u c a ng b n t lm tng chi ph nguyn v t li u nh p kh u nhng cha c chuy n vo gi bn cho khch hng; M c c nh tranh trn th tr ng tng ln bu c doanh nghi p ph i ch p nh n m t t l l i nhu n trn doanh thu th p hn; Chi n l c c a doanh nghi p l tng th ph n b ng vi c gi m gi so v i cc i th c nh tranh; Doanh nghi p ang c s thay i v cc lo i s n ph m. T su t l i nhu n c a cc s n ph m khc nhau c th tc ng n t su t l i nhu n g p c a doanh nghi p ; T su t tng c th a ra k t lu n tri v i cc kh nng trn: Tng hi u qu s n xu t; Thay th ngu n nguyn v t li u r hn; Chuy n ho t ng s n xu t ra n c ngoi t n d ng ngu n nhn cng r hn. Gi v n hng bn /Doanh thu T l ph n trm gi v n hng bn so v i doanh thu l m t t l trong doanh s bn c n thi t b p cc chi ph tr c ti p nh chi ph mua nguyn v t li u, tr lng lao ng tr c ti p v chi ph ho t ng. Khi t l ny tng cho th y c v n trong qu n l chi ph s n xu t ho c c kh nng gi bn cc thnh ph m tng khng theo k p v i m c tng chi ph s n xu t. T l ny gi m c th ni ln thnh cng trong qu n l chi ph lm tng hi u qu s n xu t v i m c chi ph h p l ho c do tng gi bn. Do gi v n hng bn lun l chi ph l n nh t th hi n trong bo co thu nh p nn xu th tng - gi m c a ch s ny ph i c ki m tra k l ng b ng cch thu th p thm thng tin v cc chi ph c th c u thnh nn gi v n hng bn M t bi n php tm ra nguyn nhn thay i c a ch s ny l chia nh cc chi ph t o nn gi thnh phn tch v tnh t l chi ph c a t ng b ph n c bi t trn gi v n hng bn: Chi ph lao ng tr c ti p Doanh thu Chi ph mua nguyn v t li u Doanh thu B ng cch tnh ton ny trong m t vi k kinh doanh chng ta s th y c cc y u t c u thnh s c tc ng khc nhau t i t l ny nh th no. Chi ph ho t ng/ Doanh thu Chi ph ho t ng c l p m t cch tng i so v i kh i l ng s n xu t v do v y ki m sot cc chi ph ny c ph n n gi n hn. Cc chi ph ho t ng th ng l t p h p c a chi ph bn hng, chi ph chung, chi ph qu n l v c th tnh n c chi ph qu ng co, tr lng lao ng gin ti p .... Chi ph ti chnh nh chi tr li nn tch kh i cc chi ph bn hng, chi ph chung v chi ph qu n l.

24

tnh t su t chi ph chung v bn hng trn doanh thu, chng ta ti n hnh gi ng nh tnh bin li g p, c ngha l xem xt chi ph ho t ng trn m i ng doanh thu. Cng th c tnh t l % chi ph ho t ng b ng t ng chi ph ho t ng c a doanh nghi p chia cho doanh thu. Ta ph i xc nh c ch c ch n l doanh nghi p khng g p chi ph kh u hao, hao mn ho c ti n li vo chi ph ho t ng. N u doanh nghi p g p vo, ta c n ph i lo i tr chi ph ny ra kh i t ng chi ph ho t ng tr c khi tnh . Chi ph ho t ng ( i u ch nh) T l chi ph ho t ng = Doanh thu Chi ph ho t ng i u ch nh l t ng chi ph ho t ng tr i kh u hao, hao mn cng nh cc kho n tr li tnh vo t ng s chi ph ho t ng. Xu h ng khng i hay tng t l chi ph bn hng, chi ph chung v chi ph qu n l so v i doanh s bn c th do h gi bn ho c suy y u v qu n l chi ph, tri l i t l chi ph ny gi m c th do gi bn c c i thi n ho c do tng c ng ki m sot chi ph ho t ng. Gi ng nh cc t l khc, t l chi ph bn hng, chi ph chung v chi ph qu n l so v i doanh s bn cng cha ni ln i u g c th tr khi ta nghin c u n trong m t giai o n t i thi u 3 nm. Tuy v y b t k m t bi n ng l n no cng ph i c tm hi u k l ng cho d m i ch x y ra trong 2 k k ti p. Lu r ng t s trong bi u th c t l chi ph bn hng v chi ph qu n l c th ph n nh cc kho n chi ph b t th ng ho c l nh ng chi ph khng ti di n. Trong nh ng tr ng h p nh v y, t l ny tng c th ch pht sinh t m th i trong k m lo i chi ph ny c ghi s . i v i ng i bn l , chi ph bn hng v chi ph qu n l r rng l b ph n chi ph l n nh t v chnh v v y b ph n chi ph ny c n c xem xt m t cch c th . % Chnh (Cushion) Chng ta xem xt s chnh l ch gi a bin li g p v t l chi ph ho t ng c g i l % chnh (Cushion). % Chnh = Bin l i nhu n g p - % chi ph ho t ng Cc doanh nghi p th ng h ch ton chi ph trong ho t ng s n su t kinh doanh thnh 2 lo i: Chi ph tr c ti p s n xu t s n ph m bn v Chi ph cho ho t ng. Chng ta l y doanh thu tr i chi ph s n xu t ho c gi v n hng bn xc nh li g p v sau chia cho doanh thu xc nh bin li g p. Chng ta chia tr c ti p chi ph ho t ng cho doanh thu xc nh % chi ph ho t ng. Chi ph kh u hao/ Doanh thu M t doanh nghi p s d ng ti s n v n ho c ti s n c nh trong m t kho ng th i gian nh t nh v phn b gi tr ti s n trn cho qu trnh s d ng d i d ng chi ph kh u hao chnh l ph n c tnh gi tr ti s n c s d ng trong ho t ng kinh doanh hng nm. M t s doanh nghi p c chi ph s d ng ti s n trn m i 25

ng doanh thu l n nhng chi ph trn t i m t s doanh nghi p khc l i th p. T l gi a Ti s n/Doanh thu l n th chi ph s d ng nh ng ti s n cng l n, i u c ngha l chi ph kh u hao trn m i ng doanh thu l n. Hy xem xt chi ph kh u hao lin quan n doanh thu nh quan h gi a gi v n hng bn v chi ph ho t ng v i doanh thu bn hng. Kh u hao + Hao mn % Chi ph kh u hao = Doanh thu Tuy nhin, c n lu chi ph kh u hao l chi ph phi ti n m t. Ti n chi ph cho ti s n c s d ng t i th i i m mua ti s n. Chi ph kh u hao c phn b trong su t qu trnh s d ng ti s n v ch m t ph n trong t ng chi ph c tnh vo chi ph m i nm. L i nhu n t ho t ng kinh doanh/ Doanh thu T su t ny l ch s nh gi chnh xc hi u qu ho t ng c a doanh nghi p. Ch s ny l t l ph n trm d l i trn m i ng doanh thu sau khi kh u tr gi v n hng bn, kh u hao, chi ph bn hng, chi ph chung v chi ph qu n l. T su t ny ph n nh kh nng c a ch doanh nghi p trong vi c qu n l, gim st t t c cc chi ph. V c r t nhi u lo i chi ph c t ng h p trong chi ph bn hng, chi ph chung cng nh chi ph qu n l nn chng ta cng c n ph i c m t bo co thu nh p chi ti t t ng kho n m c ring hi u th u o b t c m t s thay i no trong t su t trn. L i nhu n t ho t ng kinh doanh ch u nh h ng nhi u b i chnh sch gi c v s ki m sot chi ph qu n l c a doanh nghi p. Ch r ng cc ngnh khc nhau c m c t su t l i nhu n h p l khc nhau. V d , ngnh s n xu t i h i c t su t l i nhu n cao hn ngnh bn l th c ph m l ngnh c s n l ng l n nn t su t l i nhu n th p. Doanh nghi p c th ph i ra kh i th tr ng n u t su t l i nhu n ny th p hn con s trung bnh c a ngnh. Khi xem xt xu h ng c a t su t l i nhu n t ho t ng kinh doanh/doanh thu c a m t doanh nghi p c n ph i ki m tra k v m b o r ng s li u c a cc nm l c th so snh c. c bi t, n u m t doanh nghi p so snh c gi a k ton qu n tr v k ton ti chnh th s c thm nhi u thng tin chi ti t xc nh c thu nh p v chi ph t ho t ng s n xu t kinh doanh chnh v cc ho t ng khc. N u t su t ny thay i theo s thay i c a t su t l i nhu n g p (c ngha l thay i v i cng m t t l ph n trm) th s thay i ny d n n s thay i t su t l i nhu n g p do khng c n thi t ph i ki m tra thm n a. N u t su t l i nhu n t ho t ng kinh doanh khng ph h p v i s thay i c a t su t l i nhu n g p i u ny c ngha l chi ph qu n l tng ho c gi m so v i doanh thu. Trong tr ng h p sau, chng ta c n ph i xc nh xem t i sao chi ph qu n l c a doanh nghi p tng ho c gi m m t cch ng k nh v y (chi ti t hn n a c th xc nh chi ph qu n l t k ton qu n tr c a doanh nghi p n u c. c bi t ch n cc chi ph v nh c a, tr s , chi ph i l i v chi ph cho ho t ng gi i tr phc l i nh ng kho n m c tng ln c th l cc kho n thanh ton c a Gim c). 26

Cng c n ph i ch n s thay i c a chi ph kh u hao l k t qu c a s thay i chnh sch kh u hao c a doanh nghi p. Chi ph li vay/ Doanh thu C n c bi t ch ti n vay, n c th l m t kho n vay chnh th c t cc nh ch ti chnh ho c l cc kho n vay khng chnh th c t nh cung c p, nh ng ng i ch p nh n vi c ch m tr cho s hng ho m h chuy n n cho doanh nghi p. S ti n vay cng c th l nh ng kho n vay khng chnh th c t ti n hoa h ng ho c th ng c a cn b , nhn vin v c ghi nh nh ng kho n chi ph cha thanh ton. Ch s h u khng c tr li trn s mnh ng gp nhng h c th nh n c c t c. Nh cung c p v nhn vin th khng nh n c ti n li th ng xuyn t kho n cho vay khng chnh th c c a h . Nhng nh ng nh ch ti chnh c th nh n ti n li. Do , vi c tnh ton % chi ph tr li ch c tnh trn nh ng kho n n ph i ch u li. Cng gi ng nh bin li g p, % chi ph ho t ng v % chi ph kh u hao chng ta s lin h chi ph tr li v i doanh thu b ng cch chia chi ph tr li cho t ng doanh thu xc nh chi ph tr li trn m i ng doanh thu. Chi ph tr li % Chi ph tr li = Doanh thu C n ch t m quan tr ng c a chi ph ti chnh i v i kh nng sinh l i c a m t doanh nghi p. V y c m i lin h no gi a s ti s n c n t o ra 1 ng doanh thu v chi ph tr li trn m i ng doanh thu? V n khng ph i ch c t l gi tr Ti s n / Doanh thu m cn v n nh ng ti s n ny c ti tr nh th no? Khi v n gp c ph n c a cc ch s h u v l i nhu n l i trong kinh doanh tng cao hn so v i s tng tr ng cc kho n n v c bi t kho n n ph i ch u li th chi ph tr li cho m i ng doanh thu s gi m xu ng. Bin l i nhu n sau ho t ng N u t t ng y u t ring l l i v i nhau, chng ta s tnh c Bin l i nhu n sau ho t ng c a doanh nghi p theo cch nh sau: Bin l i nhu n g p Tr : % chi ph ho t ng/doanh thu B ng : Chnh l ch Tr : %Chi ph kh u hao Tr : % chi ph tr li Thnh : Bin l i nhu n sau ho t ng C th tnh Bin l i nhu n sau ho t ng theo m t cch khc, em s li sau ho t ng tr i chi ph tr li chia cho doanh thu bn hng. C hai cch ny cho cng p s . Bin l i nhu n sau ho t ng cho ta bi t s li cn l i trn m i ng doanh thu sau khi tr i cc h ng m c chi ph tnh trn m i ng doanh thu. l cc chi ph tr c ti p cho s n xu t hng ho, chi ph ho t ng kinh doanh nh chi ph bn hng, chi ph qu n l hnh chnh, chi ph s d ng ti s n c nh v chi ph ti chnh. 27

C n phn bi t gi a bin li ho t ng v bin li rng. Hai s ny khc nhau r rng v khi tnh bin l i nhu n ho t ng chng ta cha c p h t t t c cc kho n m c thu nh p v t t c cc kho n chi ph. Nh chng ta khng xt n thu khi tnh bin l i nhu n sau ho t ng, nhng chi ph thu c xt n khi tnh bin l i nhu n rng, i u ny lm cho bin l i nhu n rng th ng ph i nh hn bin l i nhu n sau ho t ng. Nhng th c t x y ra khng ph i lc no cng tun theo nh th . C nh ng kho n thu nh p v chi ph khc c a vo khi tnh bin l i nhu n rng nhng b lo i ra khi tnh bin ho t ng. K t qu l bin l i nhu n rng l n hn bin ho t ng. S chnh l ch gi a 2 bin ny c gi i thch thng qua s nh h ng c b n c a thu thu nh p do thua l . M t doanh nghi p thua l s c gi m thu . Th c t s l tr c thu c a doanh nghi p gi m i do vi c p d ng thu l i t c. Bin li rng Bin l i nhu n rng xc nh kh nng sinh l i trn m i ng doanh thu. Nhng c m t cch nhn khc v kh nng sinh l i, l m i quan h gi a l i nhu n v t ng doanh thu. Theo cch ny, ta c th xc nh c kh nng sinh l i c a doanh nghi p trn m i ng doanh thu. R t n gi n, ch c n chia thu nh p thu n ho c l i nhu n sau thu chia cho t ng doanh thu: L i nhu n rng Bin l i nhu n rng = Doanh thu M c tiu c a t t c cc doanh nghi p l thu c l i nhu n t m i ng hng ho v d ch v bn ra. T su t l i nhu n rng l th c o nh gi k t qu ho t ng c a doanh nghi p. N u doanh nghi p khng thu c l i nhu n m t cch h p l t doanh thu bn hng th doanh nghi p s ph i ch m d t kinh doanh. N u l i nhu n c a doanh nghi p c xu h ng gi m d n ho c gi m t ng t trong m t th i gian ng n th m i ho t ng c a n ph i c quan tm v i u ch nh ngay n u khng cng vi c kinh doanh c th d n n th t b i. T su t l i nhu n rng c th c xc nh tr c khi tnh thu ho c sau khi tnh thu . T l ny gi m c ngha l ch doanh nghi p ang c nh ng v ng m c trong chi ph s n xu t, chi ph gin ti p, chi ph tr li hay trong vi c chuy n s tng chi ph sang khch hng c a mnh thng qua vi c nng gi bn. S d ng ch s l i nhu n tr c thu th ng thu n ti n hn c bi t khi c n c s so snh gi a khch hng c a chng ta v i th c nh tranh c a h trong cng ngnh kinh doanh . L i nhu n tr c thu c xem nh l m t bi n php nh gi ho t ng c a doanh nghi p xc th c hn v ng i ch doanh nghi p h u nh khmg ki m sot c t l ph n trm l i nhu n s ph i ch u thu . Tuy nhin ng i ch doanh nghi p cng ph i th n tr ng trong vi c qu n l cc kho n thu . Ch ng h n h c th cn nh c vi c h ch ton ti s n ho c cc chi ph ho t ng sao cho c th tng ho c gi m ngha v thu trong t ng giai o n nh t nh ho c t n d ng cc kho n m c c mi n gi m thu . Tu theo nh ng bi n ng c bi t ho c nh ng bi n ng b t th ng x y ra i v i doanh nghi p m ngn hng c th coi l i nhu n rng sau thu nh m t ch s 28

thch h p v quan tr ng nh t nh gi kh nng t n t i, pht tri n v th nh v ng c a m t doanh nghi p. L i nhu n rng/ T ng ti s n c bnh qun M i quan h gi a ti s n c v l i nhu n rng c a m t doanh nghi p l m t trong nh ng tiu chu n nh gi ho t ng qu n l c s d ng m t cch r ng ri v hi u qu nh t. H s ny l m t ch s tr c ti p nh gi nng l c c a ban i u hnh. H s ny c tnh ton nh sau: L i nhu n rng (tr c li v thu ) x 100% T ng ti s n c Tuy nhin ta c n s d ng h s ny m t cch th n tr ng, ch ng h n nh h s l i nhu n trn ti s n th p c th l do g n y doanh nghi p u t m t ti s n c nh. Ch r ng l i nhu n rng tr c li v thu , ch khng ph i l l i nhu n rng sau thu , c dng lm t s nh trn b i v cc h s ngnh kinh doanh chu n m c c tnh ton theo cch ny. i u ny cho php s so snh b i v n lo i tr nh h ng c a nh ng c c u ti chnh khc nhau v nh ng m c thu khc nhau n l i nhu n. H s ny l c bi t h u hi u khi c s n cc d li u ngnh kinh doanh thch h p. Nh ng khc bi t l n gi a h s c a m t doanh nghi p c th v i h s c a ngnh c n c theo di b ng cch xem xt ti s n c v l i nhu n rng. N u m t doanh nghi p c h s quay vng t ng ti s n ang gi m ho c l tng i th p so v i h s chung c a ngnh th h s quay vng trn ti s n c c n c xem xt. M u tiu chu n c a nh ng h s ny v nh ng ch tiu c u thnh nn chng s gip hi u c nh ng g ang di n ra. H s l i nhu n l m t ch s h u ch khc. t i a ho h s li rng trn t ng ti s n c, m t doanh nghi p c n ph i : t c m c li cao nh t c th trn m i ng doanh thu, v T i a ho s quay vng c a ti s n c, c ngha l t c kh i l ng doanh thu l n nh t trn m i ng ti s n. c i m c a t ng ngnh xc nh tiu chu n trung bnh hay l c th c a l i nhu n v h s quay vng ti s n. C n ph i c thng tin v c i m ngnh kinh doanh ta nh gi khch vay c a mnh m t cch cng b ng. Chng ta cng nn so snh trnh qu n l c a doanh nghi p v i m t tiu chu n no . S so snh c th l v i bn ngoi (v i nh ng doanh nghi p khc trong cng ngnh kinh doanh) ho c l n i b (v i ho t ng c a doanh nghi p trong qu kh ). Thi thm d l h u ch trong qu trnh phn tch. N u chu k ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p ang gi m st th hy th o lu n nh ng nguyn nhn v i khch vay c a chng ta. ng ng i t nh ng cu h i hay yu c u cung c p thm nh ng bo co ti chnh b sung, nh b ng phn k thanh ton i v i cc kho n ph i thu, i u s gip chng ta c c nh ng thng tin c th c n thi t. L i nhu n rng/ V n ch s h u bnh qun Do cc c ng c quy n c h ng l i nhu n sau thu c a m t doanh nghi p nn trong khi phn tch l i nhu n dnh cho cc c ng chng ta s d ng l i nhu n sau li v thu . H s ny c tnh nh sau: L i nhu n /V n ch s h u bnh qun = L i nhu n sau thu 29

V n ch s h u bnh qun H s ny nh gi kh nng sinh l i c a v n gp c ph n c a cc c ng. Xem xt xem t su t ny cao hn hay th p hn t l li su t hi n hnh. N u t su t ny m c th p khng ph h p, ch s h u nn xem xt l i c nn ti p t c u t hay khng, khi h s g i ti n vo ngn hng c th l t t hn. H ng d n cho i m Trn c s phn tch nh trn, b ng vi c so snh kh nng sinh l i k x p h ng v i k tr c v m c trung bnh c a ngnh cn b tn d ng ti n hnh nh gi kh nng sinh l i c a doanh nghi p v cho i m nh sau: Thanh i m Cao hn so v i k tr c v m c trung bnh c a ngnh 5 Tng ng k tr c v cao hn m c trung bnh c a ngnh 4 Tng ng v i k tr c v b ng m c trung bnh c a ngnh 3 Th p hn so v i k tr c, b ng m c trung bnh c a ngnh 2 Th p hn so v i k tr c v m c trung bnh c a ngnh 1 1.3. Hi u qu ho t ng K0 B NG TNH CC NGU N D 4 T SU T LI U HO T NG BC KT i u 3.1 Vng quay kho n ph i thu ch nh BCKQKD i ch nh 3.2 Vng quay hng t n BC KT i u kho ch nh BCKQKD i ch nh BC KT i u 3.3 Vng quay kho n ph i tr ch nh BCKQKD i ch nh 3.4 S ngy cc kho n BC KT i u ph i thu cu i k ch nh BCKQKD i ch nh BC KT i u 3.5 S ngy hng t n kho cu i k ch nh BCKQKD i ch nh 3.6 S ngy cc kho n BC KT i u ph i tr cu i k ch nh CNG TH C S d bnh qun u k v cu i k cc kho n ph i thu Doanh thu bnh qun thng S d bnh qun u k v cu i k hng t n kho Doanh thu bnh qun thng S d bnh qun u k v cu i k cc kho n ph i tr Doanh thu bnh qun thng S d cc kho n ph i thu cu i k x 365 Doanh thu u S d cc hng t n kho cu i k x 365 Gi v n hng bn (ho c Doanh thu) u S d cc cc kho n ph i tr cu i k x 365 nh gi kh nng sinh l i

30

BCKQKD ch nh 3.7 Doanh thu thu n trn BCKQKD Ti s n c nh ch nh BC KT i ch nh 3.8 Vng quay Ti s n BCKQKD c ch nh BC KT i ch n

i u i u u i u u

Gi v n hng bn (ho c Doanh thu) Doanh thu thu n Ti s n c nh Doanh thu thu n T ng Ti s n c

M c ch phn tch hi u qu ho t ng Chng ta s nh gi cc t su t c b n c s d ng nh gi hi u qu kinh doanh. Ph n l n cc t su t ny ph n nh m i tng quan gi a doanh thu v i t ng ti s n c ho c m t trong s cc h ng ti s n c trn b ng cn i k ton. l cc ch s h u ch trong nh gi ch t l ng qu n l v tri n v ng tng lai c a m t doanh nghi p. Ti s n c ti tr b ng v n gp c a ch s h u v cc kho n vay n , cc kho n ph i tr Doanh nghi p s d ng ti s n cng hi u qu s t o ra cng nhi u doanh thu hn ho c v i tr gi ti s n th p hn doanh nghi p v n c th t o ra c 1 ng doanh thu th nhu c u ti tr cho v n thu n s th p hn d n n gi m chi ph tr li. Ph n trm chi ph tr li ng vai tr quan tr ng trong kh nng sinh l i c a m t doanh nghi p m kh nng sinh l i c nh h ng m nh n kh nng thanh ton v kh nng tr n c a doanh nghi p. Cc t su t v hi u qu th ng c xem l cc t su t lin quan n doanh thu, chng nh gi t c v kh nng chuy n i c a cc h ng m c ti s n c sang m t ti s n khc th ng l ti n m t nh th no. Cc kh nng c th l: T i th i i m bn hng, hng t n kho c k t chuy n vo gi v n hng bn, doanh nghi p c th thu ti n ngay ho c h ch ton d i d ng cc kho n ph i thu. Khi cc kho n ph i thu n h n, doanh nghi p thu ti n t khch hng. Ti s n c nh c s d ng d n trong qu trnh s n xu t ra s n ph m, gi tr ti s n c nh c phn b vo gi thnh. Khi hng ho s n ph m tiu th , m t ph n ti n thu c t khch hng s hon v n u t ti s n c nh. Chng ta s xem xt cc t su t ho t ng trn hai kha c nh: phng php tnh ton v cch nh gi. H ng d n phn tch cc t su t hi u qu ho t ng Nh ng ch s sau c tnh xc nh ho t ng v v n v ti s n do doanh nghi p qu n l. Chng cho bi t doanh nghi p s d ng ti s n m t cch nhanh chng v h u hi u nh th no thu c l i nhu n. B i v cc ch tiu ny ki m tra m c ho t ng c a cc lo i ti s n theo th i gian (t cc s li u trong b n cn i n b ng k t qu kinh doanh), chng cng cn c g i l t su t nng ng. Cc i l ng tnh ton ch y u l t su t doanh thu v th i gian.

31

T su t doanh thu cho bi t s l n trung bnh cc n v (ti s n hay v n) c bn ra. Khi (ti s n hay v n) t c doanh s bn ra cng m t s l ng, chng c xem l doanh thu c doanh thu m t l n. S l ng doanh thu cng l n th ti s n hay v n c s d ng cng hi u qu v hi u qu thu c cng l n. Th i gian doanh thu c tnh cho cc i l ng gi ng nh t su t doanh thu nhng c tnh ng c l i. N o l ng th i gian c a m t l n doanh thu c a (ti s n hay v n) (th i gian c n thi t c a t c cng m t s l ng bn ra). Th i gian doanh thu cng ng n th ti s n hay v n c hon tr l i ( t doanh s bn ra) cng nhanh. C th nhn th y d dng hng d tr , thu thng m i v thanh ton thng m i trong ch s th i gian doanh thu b i v n cho bi t i u ki n thanh ton th c t v th i gian d tr khi hng ho tr thnh thnh ph m v qu trnh s n xu t hng ho cn ang d dang. Vng quay hng t n kho D tr trung bnh gi a u k & cu i k (thng) Doanh s bn ra bnh qun hng thng Ch tiu ny cho bi t s thng d tr nguyn v t li u th v hng ho c a doanh nghi p. Hng ho khng s m th mu n cng s c bn i v th c n ph i c m t l ng d tr nh t nh. Tuy nhin, m c d tr qu nhi u lm cho kinh ph s d ng khng thu c hi u qu (lm gi m l ng thu chi ti n m t do kinh ph b gi l i v ph i ch u li su t gia tng) n lm gia tng chi ph d tr v c nguy c d n n hng t n kho do b l i th i hay do tnh tr ng th tr ng gi m gi. V v y, c n ph i ki m tra xem m c d tr c c qu n l h p l hay khng b ng cch ki m tra xem th i gian d tr doanh thu (cng c n ki m tra m c d tr c a hng ho thnh ph m, cc hng ho ang c s n xu t v d tr nguyn v t li u). Vng quay kho n ph i thu Thu thng m i bnh qun u k & cu i k Doanh s bn ra hng thng Ch s ny cho bi t th i gian c n thi t thu h i cc kho n ph i thu thng m i b ng ti n m t (thu ti n m t). N cho bi t bnh qun bao nhiu ti n ph i thu thng m i c a cc thng cn t n ng. Phng php ph bi n tnh ch s ny l c ng s ti n chuy n nh ng c chi t kh u v i thu thng m i t o thnh t s (ti n m t thu vo b ng cch chi t kh u cc kho n thu thng m i v chuy n n ngn hng s gi m c ti n ph i thu trn b ng cn i. V v y m ph i c ng v i thu thu thng m i). Th i h n thu ph i thu thng m i cng di th cng m t nhi u th i gian thu h i ti n m t. L ng ti n v n a vo ho t ng tr nn h n h p v n u trong ti n v n cn c c n hay ti n m t chi t kh u, th ti n tr li su t s tng ln. Hn n a, khi c nghi ng i v i cc doanh nghi p l khch hng i tc, n u tr hon th i gian thu h i v n cng lm tng thm nguy c khng thu h i c v n. N u th i gian thu cc kho n ph i thu thng m i ko di th c th l cng tc qu n l thu h i v n khng c hi u qu , cc i u ki n xc ti n cng vi c thu n g p tr ng i do kh nng bn hng c a doanh nghi p y u ho c thu chi ti n m t c a ng i mua h n ch . Vng quay kho n ph i tr 32

Thanh ton thng m i BQ u k & cu i k (thng) Doanh s bn ra bnh qun hng thng Ch tiu ny cho bi t th i gian bnh qun t khi mua hng ho v nguyn v t li u th n khi thanh ton. N cho bi t bnh qun doanh s bn ra c a cc thng (ho c s l ng hng ho mua vo) thanh ton thng m i m cng ty ang n m gi . Khng th n thu n ni r ng th i gian cc kho n ph i thanh ton thng m i s ng n hay di. N u th i gian ko di, th c th cc i u ki n thanh ton cho ng i bn hng mang l i thu n l i cho doanh nghi p, th i gian thanh ton cng di th cng d dng tng v n ho t ng. M t khc, c th gi mua khng c l i (cao) ho c doanh nghi p l thu c vo tn d ng thng m i b i n thi u tn d ng ngn hng. N u th i gian ng n th c th l i u ki n thanh ton b t l i v doanh nghi p khng gy c l i th v i nh cung c p. Ng c l i, cng c th l cng ty c th a kinh ph trong tay v thay b ng kh i l ng thanh ton nhanh b ng ti n m t doanh nghi p l i c l i (v c chi t kh u). N u th i gian doanh thu i v i hng d tr v ph i tr thng m i ko di, chng tr thnh y u t gia tng v n ho t ng, v n u th i gian thu cc kho n ph i thu thng m i di th n tr thnh y u t lm gi m ngu n v n ho t ng. V v y, c th c tnh ngu n v n ho t ng c n thi t c a doanh nghi p theo cng th c d i y. D bo doanh s bn ra trong tng lai v th i gian doanh thu d a trn c s ny cng c th gip doanh nghi p quy t nh nh ng m c tiu c n thi t v ngu n v n ho t ng trong tng lai. Ngu n v n ho t ng c n thi t = Doanh s bn hng thng x (Th i gian vng quay hng t n kho + Th i gian vng quay c a thu thng m i - Th i gian vng quay c a thanh ton thng m i). S ngy cc kho n ph i thu H s ny o l ng hi u qu c a qu trnh thu h i n c a m t doanh nghi p. N ch ra di th i gian trung bnh m cc khch hng n ti n hng c a doanh nghi p. H s ny c tnh ton nh sau: S ngy cc kho n ph i thu = Cc kho n ph i thu x 365 Doanh thu Xu h ng c a h s : 90 ngy, 60 ngy, 30 ngy Xu h ng tch c c- ngy cng t t 30 ngy, 60 ngy, 90 ngy Xu h ng tiu c c-ngy cng x u H s ny cung c p th c o v hi u qu s d ng v n lu ng b i v cc kho n n c thu h i cng nhanh th nhu c u v v n lu ng cng th p. nh gi vi c qu n l v n lu ng c a doanh nghi p s chnh xc hn khi xem xt th i h n thu h i cc kho n n v i s ngy hng t n kho v th i h n cc kho n ph i tr . T su t ny tng, nhn chung l d u hi u khng t t. N th hi n m t s i m sau: b o v th ph n ho c m c doanh thu v t c tng tr ng, doanh nghi p bu c ph i bn cho cc khch hng c tn c y th p, nh ng khch hng ny th ng ko di th i gian thanh ton cc kho n n , lm tng r i ro do cc kho n n kh i; 33

 Doanh nghi p thi u s qu n l i v i tnh hnh vay n ; Khch hng c a doanh nghi p ho t ng trong ngnh c xu h ng suy thoi d n n tiu th hng ho ch m bu c h ph i tng cc kho n ph i tr cng nhi u v cng lu cng t t. Tnh tr ng ny s nh h ng x u i v i tng lai c a doanh nghi p m chng ta xem xt cho vay. T su t ny gi m nhn chung l d u hi u t t. Tuy nhin, n u t su t gi m qu m nh, ta c n ph i ki m tra l i xem c ph i doanh nghi p gi m cc kho n ph i thu b ng cch tng t l chi t kh u hay khng. So snh t su t ny v i nh ng g doanh nghi p cung c p cho chng ta v th i h n cc kho n ph i thu thng m i v tm ra cc nguyn nhn d n n cc chnh l ch . Nhn chung, s ngy n ph i tr cng nhi u th kh nng chng chuy n thnh cc kho n n kh i cng l n. Ch t l ng c a cc kho n n c n ph i c ki m sot ch t ch b ng vi c ln k ho ch thu n v nh gi tnh tin c y c a cc kho n ph i thu. nh gi qu n l Cc kho n ph i thu M t doanh nghi p c th tng l ng ti n thu vo t hng bn b ng cch gi m m nh s d ti kho n ph i thu trong doanh s hng bn. Khi lm nh v y, doanh nghi p tng hi u qu s d ng ti s n. Nhng t i sao cc doanh nghi p khng thu ti n ngay khi giao hng? C m t vi l do sau: Thng th ng ng i mua khng c s n ti n m t, do h s ch thu c nh ng kho n ph i thu v sau tr nh ng kho n n . Ni m t cch khc, tnh thanh kho n c a doanh nghi p ch u nh h ng m nh c a cc kho n ph i thu t i b t k th i i m no. C nh tranh c th nh h ng n cc kho n ph i thu. N u c nh tranh trn th tr ng cho php tr ch m 60 ngy sau khi mua, th doanh nghi p s kh c th yu c u khch hng tr trong vng 30 ngy. Th i h n cc kho n ph i thu c th s d ng nh m t cng c Marketing tng doanh thu v thm nh p th tr ng. i u ny c ngha l m t doanh nghi p c chi n l c khuy ch trng c th a ra k h n thanh ton l 60 ngy. Trong khi th i h n trung bnh c a ngnh ny l 30 ngy. chnh l 1 bi n php khuy n m i. Nhng c n lu , khi s d cc kho n ph i thu gi m, t c dng ti n doanh nghi p thu v s nhanh hn lm tng hi u qu s d ng ti s n. Ng c l i, khi s d cc kho n ph i thu tng ln c ngha l dng ti n doanh nghi p thu vo s ch m hn d n n gi m hi u qu s d ng ti s n. Trong tr ng h p ny c n ph i nh gi ho t ng qu n l v tm ra cc nguyn nhn d n n th i h n thu h i ko di. C th Ban lnh o doanh nghi p : Khng c chnh sch tn d ng hi u qu m b o r ng trn th c t khch hng c kh nng tr n . Khng c chnh sch thu h i m t cch c hi u qu m ch nh c nh khch hng khi h n qu h n. S ngy Hng t n kho 34

H s ny o l ng s ngy m doanh nghi p d tr hng ho tr c khi bn ra. H s ny xc nh t l hng d tr v hi u qu qu n l hng d tr c a doanh nghi p. N c tnh ton theo cng th c sau: Hng t n kho x 365 S ngy d tr = Gi v n hng bn i u ch nh Ch : n u khng c gi v n hng bn th s d ng doanh thu thay th . N u kh u hao c tnh vo gi v n hng bn, chng ta ph i kh u tr i v i u ch nh con s tnh ton trn. Ch , khi tnh ton m c hng d tr tng i trn, ta s d ng s d hng t n kho c ghi t i th i i m cu i k k ton, n c th ho c khng th , i di n cho m c hng t n kho thng th ng. i v i nh ng doanh nghi p kinh doanh theo th i v , m c hng t n kho c th r t l n t i m t th i i m no c a nm v sau gi m i r t nhanh khi tiu th . S ngy c a cc kho n ph i thu v hng t n kho bnh qun l ch s c a chu k ho t ng c a m t doanh nghi p. Cc h s ny cng c s d ng ch ra hi u qu ho t ng. S ngy bnh qun th p hay gi m i c ngha l hi u qu ho t ng tng ln. S ngy bnh qun cao hay tng ln c ngha l hi u qu ho t ng suy gi m v chu k ho t ng c a doanh nghi p s di hn. H s lun chuy n hng t n kho c t m quan tr ng s ng cn i v i doanh nghi p b i v hng t n kho th ng hm ch a m t kho n u t tng i l n ( c bi t v i m t nh s n xu t v nh bn l ) v ki m sot d tr hng ho khng hi u qu nh h ng x u n v n lu ng v th ng l m t nguyn nhn th t b i c a doanh nghi p. M t s gia tng th i gian d tr hng c th ch ra: Hng t n do l i m t ho c hng khng bn c. Trong tr ng h p trn, doanh nghi p c n ph i lo i tr t nh t m t ph n gi tr hng t n kho (c ngha l hng t n kho khng cn gi tr n a). u t tch tr hng t n kho m c qu cao so v i nhu c u c a doanh nghi p (nh l d tr qu m c, tng tr hng ho) Gi tr hng t n kho b khai tng D tr hng t n kho tng ln. L ng hng mua khng c i u ch nh ph h p v i l ng hng bn gi m xu ng ho c ch tng hng t n kho tr c ngy cn i s sch. H s ny tng ln thng th ng l d u hi u khng t t v c th l do doanh nghi p d tr m t m c qu l n khng c n thi t. Tuy nhin, chng ta c n ph i tm hi u l do c th . - C th doanh nghi p g p kh khn trong vi c bn s n ph m v v y m c hng t n kho tng ln v nh h ng n t su t ny (c ngha l t su t ny tng ln). - C th ho t ng s n xu t ngy cng khng hi u qu c th d n n s n ph m d dang tng ln do v y s v n lu ng s n m im m khng th s d ng vo b t k vi c no khc.

35

- Thay th vo m t s n ph m m i (ho c m t chi n l c kinh doanh m i) c th c a ra c m t chu k s n xu t hon ton khc, nhng cng c n ph i ki m tra l i nh ng g khch hng ni v s n ph m m i ny. - Hng t n kho c th c chu n b cho m t t bn hng l n ho c d on c th s p khan hi m nguyn li u. Vi c gi m s ngy t n kho so v i nh ng doanh nghi p trong ngnh c th ch ra: L ng hng t n kho thi u, c bi t l khi doanh s bn gi m. i u ki n kinh doanh mang tnh th i v cng c th gy nh h ng n s ngy t n kho. N u ngy l p b ng cn i k ton ri vo ma v tiu th hng t n kho c a m t doanh nghi p th l ng hng t n kho c th t hn nhi u so v i nh ng th i gian khc trong nm, v i u ny c th d n n quay vng hng t n kho gi m m t cch b t h p l H s ny gi m nhn chung l d u hi u t t v doanh nghi p s d ng hng t n kho v i t c nhanh hn v khng t n ng. - Tuy nhin xem i u ny c ph i l t t hay khng c n ph i xem doanh nghi p th c hi n vi c ny nh th no. C th doanh nghi p khng c kh nng thanh ton nn khng th d tr nguyn nhin v t li u do v y s khng th i ph c v i nhu c u s n xu t ang ngy cng tng ln. Trong nh ng tr ng h p nh v y doanh nghi p m t m t kho n doanh thu v gi m uy tn i v i khch hng. - Hy h i xem c g thay i v chu k s n xu t, h th ng d tr ho c chnh sch cung c p v phn ph i hng ho - b t c s thay i no cng th hi n s tng c ng (ho c thi u quan tm) trong vi c qu n l ho t ng kinh doanh. hi u r ngha th c ch t c a xu h ng trn chng ta c n ph i ph ng v n ng i vay. Khng c nh ng thng tin ny chng ta s khng th nh gi c nh ng tc ng t i tnh tr ng ti chnh c a doanh nghi p v r i ro khi cho vay. C n ph i c cc thng tin lin quan n ngnh khi xem xt vng quay hng t n kho. Thng th ng, cc ngnh d ch v c h s ny th p trong khi cc doanh nghi p v i m ng l i phn ph i hng ho r ng l n c h s ny kh cao. nh gi qu n l hng t n kho S d hng d tr cao v s ngy hng d tr lu d n n nhu c u ti tr b ng ti n, vay ngn hng ho c t nh cung c p tng ln. V y th t i sao cc nh qu n l khng ki m sot c hng t n kho m t cch hi u qu ? C th l do cc nguyn nhn sau: i u ki n cung c p c th bi n i r t l n tu theo t ng ngnh. M t doanh nghi p ho t ng trong ngnh ny c th t hng v c nhin li u trong vng vi ngy nn khng c n thi t ph i d tr nhi u. Tuy nhin, m t doanh nghi p ho t ng trong ngnh khc c th ph i ch vi tu n m i nh n c hng cung c p nn ph i d tr s l ng hng l n trong vi tu n m b o ho t ng c lin t c. Th i gian ch bi n cng gy nh h ng n m c d tr . Doanh nghi p c 3 d ng hng t n kho l: nguyn li u th, s n ph m ang trong qu trnh ch bi n v thnh ph m. Ch c thnh ph m l c th bn c trong khi nguyn li u

36

th v s n ph m d dang ph i i n h t chu k s n xu t. V v y th i gian c a m t chu k s n xu t s quy t nh m c d tr . Gi c cng gy tc ng n m c d tr . N u doanh nghi p d on gi c nguyn nhin v t li u s tng trong th i gian t i, doanh nghi p s ph i mua nguyn nhin v t li u d tr v i ton b kh nng c a mnh. Quan i m c a cc nh qu n l v vai tr c a hng d tr cn ph thu c vo khch hng. Cc nh qu n l doanh nghi p c th c chnh sch a d ng ho s n ph m p ng m i lo i khch hng th ng xuyn lin t c. V v y, nhu c u d tr hng t n kho s tng ln c v l ng v th i gian. Trong b t c tr ng h p no, chng ta c th k t lu n r ng m c d tr cao v th i h n d tr lu i h i nhu c u v n ti tr l n. i u ny c th d n n chi ph tr li trn m i ng doanh thu l n hn. Hn n a, n u doanh nghi p tng s l ng hng d tr ln s lm tng dng ti n chi ra kh i doanh nghi p d n n tng chi ph s n xu t b ng ti n ng th i lm gi m l i nhu n ti n thu n dng tr g c v li vay. Tm l i, trong vi c nh gi qu n l c a doanh nghi p v i hng d tr , ta ph i tm hi u tiu chu n c a ngnh v i u ki n cung c p, qu trnh s n xu t ch bi n v xc nh thi c a ng i qu n l i v i hng d tr v m c ch ph c v khch hng. ng th i ph i xc nh hi u qu c a vi c ki m sot hng t n v nh gi xem vi c qu n l ni chung c t c m c doanh thu v i l ng hng d tr h p l hay khng. S ngy cc kho n ph i tr S ngy cc kho n ph i tr l s ngy c n thi t doanh nghi p thanh ton h t cc kho n ph i tr . H s trn c xc nh theo cng th c sau: Cc kho n ph i tr 365 ngy Gi v n hng bn Ch : N u khng c gi v n hng bn c th dng ch tiu doanh thu thay th . Chng ta c th xc nh s ti n ph i tr trn doanh thu, ho c m t cch khc ta c th xc nh s ph i tr trn chi ph ho t ng. Ta s ch n quan h gi a s ph i tr v doanh thu v s so snh ny cho php chng ta so snh s ngy cc kho n ph i thu v s ngy cc kho n ph i tr v c 2 u s d ng nh m t th c o. B i v y cng th c tnh s ngy cc kho n ph i tr trong tr ng h p doanh nghi p khng c gi v n hng bn c th c hi n nh sau: Cc kho n ph i tr S ngy cc kho n ph i tr = 365 Doanh thu H s ny o l ng hi u qu qu trnh tr n c a m t doanh nghi p. N ch ra di th i gian trung bnh m doanh nghi p c n thanh ton cc kho n ph i tr . Xu h ng c a h s : 30 ngy, 60 ngy, 90 ngy : Tch c c - ngy cng t t hn 90 ngy, 60 ngy, 30 ngy: Tiu c c - ngy cng x u S ngy cc kho n ph i tr =

37

M t doanh nghi p ko di th i h n tr n th c th do thi u ti n ho c khng c kh nng tr ti n khi n h n thanh ton. M t khc, cng c th doanh nghi p ang trong tnh tr ng ti chnh t t v th ch ng c th p t th i h n tr n iv i h u h t cc nh cung c p c a mnh t b sung v n lu ng. Chng ta c n so snh s ngy cc kho n ph i tr theo tnh ton v i ch s c a ngnh cng nh th i h n cc kho n ph i tr nh cung c p dnh cho doanh nghi p theo cc tho thu n tr c khi a ra cc nh n nh. Cc doanh nghi p th ng mu n tng cc kho n tn d ng t ng i cung c p gi m vay n ch u li ti tr cho hng t n kho v cc ti s n c khc. H s ny tng ln c th l m t d u hi u t t trong tr ng h p cc kho n ph i tr c cc nh cung c p ko di do uy tn c a doanh nghi p trong thanh ton v kh nng tiu th s n ph m cho cc nh cung c p. M t doanh nghi p m i i vo ho t ng c th c th i h n thanh ton ny ng n trong m t vi nm u cho n khi c uy tn i v i ng i cung c p. Tuy nhin, t su t ny tng ln c th bo hi u r i ro i v i nh ng ng i cho vay, v doanh nghi p khng c kh nng thanh ton nn s ko di th i h n cc kho n n cng lu cng t t. M t doanh nghi p c tnh tr ng nh v y c x p l doanh nghi p c nguy c r i ro cao v m c r i ro ph thu c vo tnh hnh vay n . N u nh cung c p a ra quy t nh yu c u doanh nghi p ph i thanh ton nhanh hn ho c ng ng cung c p cho doanh nghi p th ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p c th s s p . Tin n gy nghi ng trn th tr ng v lm kh khn ngy cng tng ln d n n m t kh nng thanh ton. T su t ny gi m bi u hi n kh nng thanh ton c a doanh nghi p tng ln v gi m cng n m c d i u ny c th c xem l doanh nghi p qu n l v n lu ng km hi u qu . i khi doanh nghi p c th thanh ton cc kho n n tr c h n (khng s d ng u th c a cc kho n tn d ng s n c). Doanh nghi p cng c th vay ngn hng v i t l li su t cao hn gi uy tn trn thng tr ng. T su t ny thay i t ng t c th l do ng i cung c p thay i cc kho n cung c p thng m i c a h . N u th i h n ny t nhin b thu h p l i, c th l d u hi u cho th y cc doanh nghi p trong ngnh bi t c doanh nghi p ny ang g p kh khn v do v y c n ph i gi m th i h n ho c c t gi m cc kho n tn d ng cung c p cho khch hng ny. Cc d u hi u khc c th l kh nng thanh ton gi m ho c s d ng v n vay thay th cc kho n tn d ng thng m i (xem th i h n cc kho n vay v t tr ng v n vay). nh gi qu n l cc kho n ph i tr Khi c s chnh l ch ng k gi a m c d tr v s d cc kho n ph i tr ho c gi a s d cc kho n ph i tr v i s d cc kho n ph i thu ta ph i t ra cc cu h i i v i nh qu n l doanh nghi p. N u vi c ti tr v n l quan tr ng i v i m t doanh nghi p th t i sao doanh nghi p khng ko di th i h n ph i thanh ton cho g n v i th i gian d tr hng ho c th i gian ti kho n ph i thu? C m t s l do sau: C th m t trong s nh ng l do bu c ph i thanh ton nhanh l c c h i c h ng chi t kh u. Tuy nhin, lm c nh v y i h i doanh nghi p 38

ph i c l ng ti n m t l n ho c m t h n m c tn d ng c a m t t ch c ti chnh no c p. C th l do b t bu c i v i doanh nghi p ph i thanh ton nhanh l mu n trnh b t vo tnh tr ng tr ti n ngay khi giao hng. N u t t c cc nh cung c p lo l ng doanh nghi p thua l d n n vi c thanh ton ch m tr hn, h c th quy t nh khng cung c p thm hng cho doanh nghi p n a tr khi doanh nghi p tr ti n ngay khi nh n hng. Chng ta c n ph i xem xt doanh nghi p s tm s ti n c n thi t u tr nh cung c p? Do , cc nh qu n l s lun ph i l a ch n nh ng l i ch i ngh ch nhau v cc kho n ph i tr . M t m t, doanh nghi p mong mu n c cc kho n tn d ng t do ho c c ti tr khi c n. M t khc, doanh nghi p l i mu n c h ng chi t kh u, nhng i u c ngha l b qua m t s kho n tn d ng. Hn n a, doanh nghi p ch c th hon thanh ton cho n khi b t u lm gi m uy tn i v i nh cung c p. Khi , doanh nghi p s ph i thanh ton nhanh hn, n u khng nh cung c p s ng ng bn hng tr ch m cho doanh nghi p. Trong tr ng h p khng c h ng chi t kh u, doanh nghi p quan tm ngay n vi c ko di cc kho n ph i tr n m c c th . Cc nh qu n l c th a ra cc gi i php sau: Cc nh qu n l c th dnh th i gian lm vi c v i nh cung c p mb ov i nh cung c p r ng cng vi c kinh doanh ang di n ra v i m t tri n v ng t t. i u c tc d ng lm cho nh cung c p b t lo l ng v k t qu h cho php th i gian thanh ton lu hn. Cc nh qu n l c th khai thc m t vi ngu n cung c p khc v tm ra m t nh cung c p cho php thanh ton v i th i h n lu hn nh ng ng i khc tng thm m i quan h trong kinh doanh. Doanh thu / Ti s n c nh thu n H s doanh thu trn ti s n c nh thu n ph n nh hi u qu s d ng ti s n c nh c a doanh nghi p. N ch ra hi u su t c a nh x ng, my mc, thi t b , hay m t b ng s n xu t kinh doanh thng qua s doanh thu c t o ra t m i ng ti s nc nh. H s ny c tnh ton nh sau: H s doanh thu /Ti s n c nh thu n = Doanh thu Ti s n c nh thu n nh gi Qu n l Ti s n c nh Khc v i cc kho n ph i thu v hng d tr , doanh nghi p s d ng ti s n c nh trong th i gian nhi u nm v khng chuy n ton b ra ti n m t (ho c s d ng m t cch hon ton) trong k s n xu t ti p theo. V v y, i v i nhi u doanh nghi p chi ph mua ti s n v i m c ch thay th cng nh m r ng ho t ng kinh doanh c th l r t l n. Do s pht tri m m nh m c a khoa h c v cng ngh nn nh qu n l s ph i th n tr ng trong vi c l a ch n cng ngh ph h p v ch ch n lo i ti s n c kh nng s n xu t ra cc s n ph m c ch t l ng p ng c nhu c u th tr ng. tng doanh thu, cc nh qu n l ph i s d ng ti s n c nh c hi u qu cng v i vi c duy tr m c hng d tr h p l v tng nhanh th i gian cc kho n 39

ph i thu. V v y, doanh nghi p ph i c k ho ch di h n trong vi c u t, khai thc s d ng ti s n c nh m b o hon v n vay ho c v n gp ti tr cho chnh ti s n c nh . V n lu ng/ Doanh thu L T l ph n trm gi a s ti n u t vo ti s n c ng n h n thu n s d ng trong ho t ng s n xu t kinh doanh chnh so v i doanh thu. T su t ny cho bi t hi u qu trong vi c s d ng v n lu ng t o ra doanh thu. V n lu ng bnh qun V n lu ng / doanh thu = Doanh thu Cc doanh nghi p bn hng thu ti n ngay (bn l , kinh doanh nh hng) c t su t ny th p, th m ch l m t con s m v nhu c u v n lu ng r t nh . Cc doanh nghi p trn c th c tr ch m khi mua hng trong khi bn hng l i thu c ti n ngay nn hng t n kho c t c lu chuy n cao. T su t gi m bi u hi n: Qu n l v n lu ng hi u qu hn Kh nng thanh ton c a doanh nghi p g p kh khn, ph i ko di th i h n cc kho n ph i tr , tng cc kho n ph i thu ho c duy tr hng t n kho m c th p. Doanh thu tng nhanh lm tnh hnh ti chnh c a doanh nghi p cng th ng, d n n bu c ph i gi l ng v n lu ng m c th p nh t c th . Trong tr ng h p ny, c th bi u hi n tnh tr ng d tr d th a v chng ta c th xem cc bi u hi n sau y: - H s vay ngoi/v n gp tng; - Doanh thu trn v n tng; - Kh nng thanh kho n gi m; - Bin l i nhu n gi m (c th gi m) Chi ti t v qu n l v n lu ng c a doanh nghi p c th thu nh n c khi xem xt k th i h n cc kho n ph i thu, hng t n kho v cc kho n ph i tr . V n lu ng / T ng ti s n c T su t ny cho bi t t l ph n trm v n lu ng trn t ng ti s n c. V n lu ng V n lu ng trn t ng ti s n c = T ng ti s n c Cc doanh nghi p kinh doanh thu ti n m t (nh bn l , kinh doanh nh hng...) s c t su t ny th p ho c m v ng i mua thanh ton v i h b ng ti n m t trong khi ng i cung c p cho h n . Cc ngnh kinh doanh d ch v (nh cc nh mi gi i ch ng khon, cc ho t ng trong lnh v c php l, kinh doanh thng m i) s c t su t ny cao v cc doanh nghi p ny th ng c tr gi ti s n c nh th p. Cc doanh nghi p s n xu t c t su t ny m c trung bnh cho n cao, tu thu c vo m c u t vo ti s n v n c a ngnh . T su t ny gi m bi u hi n: M c ph thu c vo cc nh cung c p tng ln; 40

 M r ng ho t ng s n xu t (nh my, nh x ng...) tng thm s n ph m; Qu n l v n lu ng hi u qu hn; Kh nng thanh kho n gi m l do vi c tng doanh thu c th d n n d tr hng qu nhi u. T su t ny tng bi u hi n: M c ph thu c vo cc nh cung c p gi m v tng m c ph thu c vo cc hnh th c ti tr khc; Khng i m i ti s n c nh; Bn v thu l i ti s n c nh; M c hng t n kho l n v t c thu h i cc kho n n ch m (thi u s qu n l). Doanh thu / V n kinh doanh Doanh thu t o ra c lin quan n s v n s d ng cho ho t ng kinh doanh chnh c a doanh nghi p. T su t ny xc nh nng l c s n xu t c a doanh nghi p. Doanh thu Doanh thu /V n kinh doanh= V n kinh doanh trung bnh N u t su t ny gi m t ng t c th cho th y: Trong th i gian g n y doanh nghi p u t m r ng ti s n c nh ho c xy d ng thm nh my nhng cha t o ra c doanh thu tng ng v i vi c tng thm nng l c s n xu t (n u s m r ng ny l do ngn hng ti tr t ng ph n ho c ton b th cng c th c ph n nh b ng h s v n vay/v n gp). Cc i u kho n v thng m i c a doanh nghi p cng thay i theo chi u h ng x u (ki m tra cc h s v v n lu ng nh th i h n thu h i cc kho n n thng m i di hn cn kho n ph i thu thng m i l i c th i h n ng n hn). Khi t su t ny gi m d n nhng n nh trong m t s nm c th ch ra : Hi u qu s n xu t c a doanh nghi p ang gi m st. i u ny c th l do nhu c u v s n ph m gi m i ho c c th do khng ki m sot c v n lu ng ho c ti s n c nh khng c s d ng m t cch hi u qu . Khi cc t su t ny tng m t cch t ng t: Cc i u kho n thng m i c a doanh nghi p thay i theo chi u h ng c l i (xem l i t su t v n kinh doanh ngha l th i h n cc kho n n thng m i ng n hn cn cc kho n ph i thu thng m i c th i h n di hn). C th doanh nghi p thu ti s n c nh m khng c th hi n trn b ng cn i k ton - c th l ti s n thu ngoi. Doanh thu c th tng m nh. Nhng hy ki m tra l i bin l i nhu n m b o r ng doanh thu v n c duy tr. N u khng, c th doanh nghi p c d u hi u tng cc kho n n thng m i nn kh nng thanh ton c n ph i c xem xt l i m t cch c n th n. Khi cc t su t tng ch m nhng n nh qua cc nm th bi u hi n: Ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p ang c m r ng v t c quy m c n thi t; Hi u qu s n xu t c a doanh nghi p c c i thi n; 41

 Doanh nghi p khng duy tr c ch t l ng ti s n c nh c ngha l v n gi nguyn nh x ng my mc cho n khi h t th i h n s d ng. Kh u hao s gi m ti s n v n v c i thi n c t su t m doanh thu khng tng ln tng ng. Doanh nghi p khng c kh nng thanh kho n v ko di cc kho n n . L i nhu n / v n kinh doanh L i nhu n t ho t ng kinh doanh tnh theo t l ph n trm trn v n s d ng trong ho t ng kinh doanh chnh c a doanh nghi p. i u quan tr ng nh t l t su t ny xc nh kh nng sinh l i ng th i ph n nh hi u qu s n kinh doanh c a cng ty. L i nhu n t ho t ng kinh doanh L i nhu n / V n kinh doanh = V n kinh doanh trung bnh T su t ny c hnh thnh t 2 t su t: bin l i nhu n ho t ng nhn v i t su t doanh thu trn v n kinh doanh. Do b t c s dao ng no c a t su t ny cng c th ki m tra l i t 2 t su t kia v t xc nh c nguyn nhn. L i nhu n / T ng v n u t L i nhu n tr c thu v li c tnh theo t l ph n trm trn ton b s v n c a doanh nghi p trong c ho t ng kinh doanh chnh v ho t ng kinh doanh khc. T su t ny cho bi t ton b l i nhu n tr c tr li v thu m doanh nghi p thu c trn ton b v n (bao g m c v n vay v v n ch s h u). L i nhu n tr c tnh li v thu L i nhu n /T ng v n u t = T ng v n u t T su t ny l tiu ch c b n xem xt ho t ng c a b t c m t doanh nghi p no, v khng m t doanh nghi p no c th t n t i m t th i gian di m thu nh p t m t ng v n b ra nh hn chi ph v n vay. N u t su t trn th p c th r t d ri vo tnh tr ng suy thoi v n u t su t trn th p hn chi ph i vay, s ti n vay tng thm s lm gi m c t c. i u ny c bi t c ngha i v i cc doanh nghi p c nim y t, khi gi m c t c c th d n n gi m gi c phi u trong nhi u tr ng h p c th ph i a ra cc bi n php b o m an ton. N u t su t ny c cng xu h ng v i t su t l i nhu n / v n ho t ng kinh doanh th b t c s thay i no cng c th nh h ng n ho t ng kinh doanh chnh c a doanh nghi p. N u xu h ng c a t su t ny khc v i t su t l i nhu n trn v n kinh doanh th s chnh l ch l do tc ng c a cc ho t ng khc c a doanh nghi p. M t s i u ch i v i ngn hng : Chng ta cho vay ti tr ho t ng kinh doanh chnh hay ho t ng khc c a doanh nghi p ? T i sao c s khc bi t v l i nhu n t hai ho t ng trn c a doanh nghi p Doanh nghi p c th ch thu c l i nhu n t ho t ng kinh doanh ph hay khng? N u c, cc nh qu n l d nh v i u ny nh th no ?

42

 Cc ho t ng kinh doanh ph c lm gi m l i nhu n cc ho t ng kinh doanh chnh c a doanh nghi p hay khng? Li u cc ho t ng kinh doanh ny c nh h ng g x u i v i doanh nghi p hay khng, n u c doanh nghi p c k ho ch g thay i tnh tr ng ny. Khi nh gi s bi n ng c a cc t su t ny, i u quan tr ng l ph i xem xt nh h ng c a cc giao d ch ny trong c nm m c th n cha bi u hi n tng ng ngay. V d , vi c nh gi l i ti s n s lm gi m t su t l i nhu n/t ng v n u t v s lm tng v n (thng qua d phng nh gi l i ti s n) v gi m l i nhu n (v kh u hao tng trn ti s n c nh gi l i). Vng quay Ti s n c H s ti s n c/Doanh thu l th c o chung nh gi hi u qu s d ng ti s n c a doanh nghi p t o ra doanh thu v l i nhu n c tnh ton nh sau: T ng ti s n Ti s n / Doanh thu = Doanh thu Theo th i gian, cc doanh nghi p u mu n s d ng ti s n m t cch hi u qu hn hay ni cch khc l gi m th p t l ti s n/doanh thu. hi u c cc nhn t lm thay i h s ny, chng ta c n ph i ki m tra xem doanh nghi p qu n l t ng h ng m c ti s n c th ch ng h n nh hng t n kho, cc kho n ph i thu, ti s n c nh. nh gi Qu n l ti s n c Cc y u t trn th tr ng c th tc ng theo chi u h ng t t n ti kho n ph i thu. V d khch hng ph i a ra cc i u kho n h p d n hn c nh tranh m t cch hi u qu ho c c th c nh ng tr ng h p khch hng bu c ph i tng hng d tr trnh b thi u hng. Khch hng c th u t thm vo ti s n c nh v sau nh n ra r ng nhu c u v s n ph m gi m xu ng do cng ngh nh y v t trong lnh v c ny gy nh h ng n cc doanh nghi p. T t c nh ng y u t ny v t ra ngoi vng ki m sot c a 1 nh lnh o. Tuy nhin, c nhi u v n m m t nh qu n l c th th c hi n duy tr v lm tng hi u qu s d ng ti s n. Nh qu n l c th a ra chnh sch ki m sot cc kho n ph i thu ph h p v ph i c tun th ho c c chnh sch i v i t ng khch hng m b o c doanh s bn hng trong mi tr ng c nh tranh. Tnh hnh ki m sot hng d tr v cc quy t nh v s d ng v n tun theo s i u khi n tr c ti p c a nh qu n l. Cc quy t nh c a nh qu n l trong tr ng h p ny s ph n nh s hi u bi t c a h v l ng hng t n kho c n thi t t c doanh thu nh d ki n. M c hng d tr s ph n nh kh nng n m b t c a cc nh qu n l v nhu c u hi n t i cng nh tng lai v ph n nh kh nng d on c a cc nh qu n l v nhu c u s n ph m v s n xu t. Do v y kh nng l p k ho ch l v cng quan tr ng trong vi c xc nh vi c s d ng hi u qu s hng d tr c a m t doanh nghi p. Cc nh qu n l c th thu c m t dy cc t su t nh t p trung theo di lin t c tnh hi u qu c a ti s n, v i u ny c th thuy t ph c nh cung c p c p tn d ng d i hnh th c tng cc kho n ph i tr thng m i. Cc nh qu n l ph i i m t v i m t lo t cc v n c lin quan n nh cung c p. Doanh nghi p th ng 43

xuyn khuy n khch vi c thanh ton cc kho n ph i thu nhanh hn c h ng chi t kh u v gi. Nhng trong qu trnh th c hi n, Doanh nghi p s d ng h t s ti n m t c a mnh v ph i tm ki m ngu n ti tr khc. Kh nng l p k ho ch r t quan tr ng i v i vi c s d ng c hi u qu hng d tr cng nh ti s n c nh. Doanh nghi p s lun lun ph i v t qua nh ng thay i cng ngh , bi n ng c a th tr ng, v s thch c a ng i tiu dng. T t nhin th thu t l ph i d tnh c nh ng thay i v hi u c nh h ng c a cc bi n ng trn i v i s n ph m v d ch v c a doanh nghi p. N u nh qu n l d on sai nh ng thay i s p x y ra th s nh h ng nghim tr ng n s d ng v n lm gi m hi u qu s d ng ti s n. Qu n l l cng c c b n xc l p hi u qu c a ti s n. B ng m t lo t cc chnh sch v quy t nh, nh qu n l s xc nh c t su t ti s n /Doanh thu tng hay gi m t nm ny qua nm khc. Ph i nh n th c c t m quan tr ng c a t su t Ti s n / doanh thu i v i kh nng thanh ton v kh nng tr n . S d ng ti s n t hi u qu cng cao th nhu c u v v n trn m i ng doanh thu cng gi m. i u d n n chi ph tr li gi m lm tng l i nhu n v ti n m t gi l i p ng cc ngha v thanh ton khi n h n. N u m t doanh nghi p c th gi m chi ph ti s n v n trn m i ng doanh thu, th nhu c u v v n ti tr v v n duy tr ti s n s gi m. Doanh nghi p c th chuy n nhanh cc kho n ph i thu sang ti n m t ho c hng d tr sang doanh thu v sau l ti n m t tr cho ng i cung c p ho c p ng nhu c u thanh ton cng gi m i. qu n l ti s n t hi u qu , doanh nghi p c n c m t k ho ch di h n, k ho ch cng chnh xc th cng ph h p v i nhu c u s d ng v n v s d ng ti s n cng hi u qu . i u gip doanh nghi p gi m vay n v chi ph tr li. H ng d n cho i m nh gi tnh hi u qu Thang i m Qu n l v ki m sot cc kho n ph i thu, ph i tr , t n kho r t t t 5 Qu n l v ki m sot cc kho n ph i thu, ph i tr , t n kho t t 4 Qu n l v ki m sot c cc kho n ph i thu, ph i tr , t n kho 3 Qu n l v ki m sot cc kho n ph i thu, ph i tr , t n kho km 2 Khng qu n l v ki m sot c ph i thu, ph i tr , t n kho 1 1.4. Kh nng thanh kho n K04 B NG TNH CC T NGU N D SU T LI U KH NNG THANH KHO N ( N NH) BC KT i u 4.1 Nhu c u v n lu ng bnh qun ch nh 4.2 T su t thanh ton t c th i BC KT i u ch nh CNG TH C

Cc kho n ph i thu + T n kho Ph i tr T ng ti s n c ng n h n T ng ti s n n ng n h n 44

4.3 T su t thanh ton nhanh BC KT i u ch nh 4.4 Doanh thu trn V n lu ng thu n BCKQKD i u ch nh BC KT i u ch nh

T ng ti s n c ng n h n - Hng t n kho T ng ti s n n ng n h n Doanh thu V n lu ng thu n

M c ch phn tch kh nng thanh kho n Kh nng thanh kho n c a m t doanh nghi p ph n nh m c gnh ch u r i ro ti chnh c a doanh nghi p. M t doanh nghi p c th c kh nng sinh l i cao nhng trong ho t ng v n th ng xuyn thi u ti n tr n vay ngn hng v nh cung c p. V v y kh nng thanh kho n l cng c o l ng s l nh m nh c a m t doanh nghi p. V n t ra i v i ngn hng l ph i m b o cc kho n cho vay ph i ph h p v i nhu c u c a khch hng: cho vay di h n ti tr cc ti s n di h n cn cho vay ng n h n ti tr cho cc ti s n c ng n h n. N u th c hi n c i u , doanh nghi p s lun c ti n tr n vay ng n h n. nh gi kh nng thanh kho n c a m t doanh nghi p, ta xem xt hai t su t v tnh thanh kho n: t su t thanh ton t c th i v t su t thanh ton nhanh. Trong qu trnh phn tch, chng ta s t p trung vo v n lu ng v khai thc cc ngha c a ch tiu ny. H ng d n phn tch cc t su t kh nng thanh kho n V n lu ng V n kinh doanh c nh ngha m t cch n gi n l chnh l ch gi a t ng ti s n c ng n h n v cc kho n n ng n h n. V n kinh doanh = Ti s n c ng n h n - Cc kho n n ng n h n N u t ng ti s n c ng n h n v t qu t ng cc kho n n ng n h n th v n lu ng l m t con s dng. N u ng c l i th v n lu ng l m t con s m. N u v n lu ng l con s dng, c ngha l doanh nghi p dng v n di h n, cc kho n n di h n v v n ch s h u ti tr cho ti s n c ng n h n. Ho c ni m t cch khc, v n lu ng l s dng c ngha l doanh nghi p c s v n di h n l n hn nhu c u c n ti tr cho ti s n di h n. Do , s chnh l ch ny c dng ti tr cho ti s n ng n h n. Chng ta c th nh n th y V n lu ng th ng xuyn l con s m. l do, s v n ng n h n, ngu n ti tr ng n h n, ho c ti s n n ng n h n, dng ti tr cho ti s n c ng n h n c a doanh nghi p v ng th i ti tr m t ph n ti s n c di h n. V n lu ng c nh ngha theo ngha h p nh sau: Hng V n lu Thu n ng = T n Kho + Cc kho n Ph i thu Thng m i Cc kho n Ph i tr Thng m i 45

Theo cch nh ngha ny, v n lu ng thu n ch bao g m cc ti s n c v ti s n n ng n h n thng m i. T gc nh gi c a ngn hng, i u ny cng ph h p v i m c ch cho vay v n lu ng. Ngn hng ch cho vay i v i cc ti s n c ng n h n nh hng t n kho, cc kho n ph i thu thng m i t o ra doanh thu cho doanh nghi p Cc ti s n c khc c n c xc nh v ti tr ring. N u chng ta c th tnh ton nhu c u ti tr v n lu ng trn vo m i th i i m, th s ti n vay khng c v t qu l ng v n lu ng tnh ton theo cng th c trn. N u v t qu, th c ngha l cc kho n ny c th c s d ng vo m c ch khc. Tuy nhin, vi c tnh ton khng qu c ng nh c nh v y. Nhu c u v n lu ng thay i trn c s s bi n ng c a ti s n nn ph i ki m tra nh h ng c a m c thay i trong t ng giai o n n nhu c u c n ti tr c a doanh nghi p. T su t thanh ton t c th i H s thanh ton t c th i l m t phng php o l ng tnh thanh kho n c a m t doanh nghi p, th hi n s d th a c a ti s n lu ng so v i ti s n n ng n h n d i d ng m t t s . N cho th y qui m c a nh ng kho n ph i tr ng n h n c b p b i nh ng ti s n c d ki n s chuy n i thnh ti n trong m t th i h n ng n. Cng th c tnh l: Ti s n ng n h n T su t thanh ton t c th i = Cc kho n n ng n h n Ch s ny c t o ra nh gi kh nng thanh ton c a doanh nghi p v l t su t gi a ti s n lu ng c th chuy n i thnh ti n m t trong vng m t nm v ngu n v n lu ng. Tuy nhin m t t su t thanh ton t c th i nh hn 100% khng c ngha l doanh nghi p g p nh ng kh khn trong vi c hon tr cho ngu n v n lu ng, doanh nghi p v n c th tng v n thng qua nh ng kho n vay m i ho c l bn t ai v nh ng ch ng khon c th giao d ch c. N u ti s n lu ng bao g m c nh ng kho n n kh i v t n kho lu ngy, i u ny s lm tng ti s n lu ng v c i thi n ch s ny m t cch gi t o. N u v n lu ng thu n dng th t su t thanh ton ng n h n s l n hn 1. N u v n lu ng thu n m th t su t thanh ton ng n h n s nh hn 1. M t gi tr l n hn 1 hm m t cng ty c ti s n lu ng p ng nh ng ngha v n ng n h n. Tuy nhin s c u thnh v ch t l ng c a ti s n lu ng l m t nhn t quan tr ng trong phn tch tnh thanh kho n c a m t doanh nghi p. Cng v th , m t xu h ng tng ln c a h s kh nng thanh ton ng n h n khng th c xem xt b ng gi tr b ngoi hay c coi l m t s c i thi n v tnh thanh kho n b i v r t c th l k t qu c a m t s nh ng nhn t b t l i nh: Doanh s bn gi m; S tch ng hng t n kho do vi c ln k ho ch s n xu t km, do y u km trong ki m sot hng t n kho, hng t n kho l i th i; Vi c thu h i n ngy cng ch m; Bn ti s n c nh c i thi n tnh tr ng ti n m t suy gi m. Xu h ng gi m st c a h s thanh ton ng n h n i h i ph i ki m tra cc thnh ph n c a v n lu ng v s gi m st v n lu ng c ti tr nh 46

th no. Nh ng h s lin quan khc nh l h s quay vng hng t n kho, h s doanh thu trn v n lu ng, v h s quay vng cc kho n ph i thu (theo ngy) cng s gip gi i thch nh ng bi u hi n c th cu nh ng bi n i trong xu h ng . Khi xem xt v n lu ng v t su t thanh ton ng n h n, hy nh r ng chng khng gi ng nhau. V n ho t ng c bi u hi n b ng l ng ti n, cn t su t thanh ton ng n h n c hi u nh l m t s tng i. C n ph i nh c l i m t l n n a r ng n u m t doanh nghi p th t s c s d v n lu ng thu n dng th t su t thanh ton ng n h n s l n hn 1(>1). M t khc n u s d v n ho t ng m th t su t thanh ton ng n h n s <1. Chng ta c th ni r ng t su t thanh ton ng n h n cho chng ta chuy n s d v n lu ng sang s o tng i. V trong ho t ng thanh ton, r rng, chng ta lun mong mu n c t su t thanh ton ng n h n cao hn l t su t th p. T su t l t ng m cc nh k ton a ra l 1,5:1. Tuy nhin, trong th c t nhi u doanh nghi p c t su t ny th p hn nhng v n ho t ng n nh. N u t su t ny gi m xu ng d i 1 c ngha l kh nng thanh ton c a doanh nghi p xu ng r t th p. Tuy nhin trong th c t t l ny hon ton c th ch p nh n c v m t doanh nghi p nh v y c th so snh v i cc doanh nghi p khc trong cng lnh v c kinh doanh. Chng ta c th xem xt n m t s y u t khi xc nh kh nng thanh kho n c a doanh nghi p. B n ch t ho t ng kinh doanh c a doanh nghi p : - Cc t su t cao hn g n v i cc ngnh c m c d tr t n kho l n v c cc th i h n tn d ng r ng ri i v i ng i mua. - Cc t su t th p hn g n v i cc doanh nghi p bn hng thu ti n ngay nh c a hng bn l trong cc siu th . Ch t l ng c a ti s n ng n h n: - Hng t n kho c d bn hay khng (nguyn v t li u, thnh ph m) kim lo i qu c th bn d dng nhng s n ph m ang ch t o th khng; tin c y c a ng i mua nh th no? Tnh th i v c a ho t ng kinh doanh : - Nh ng doanh nghi p kinh doanh c tnh th i v th ng c n m t l ng v n nh t nh. Trong tr ng h p, cc bo co ti chnh c l p t i cng m t th i i m hng nm c th khng ph n nh c nhu c u v n lu ng (v v n ti tr ) c a doanh nghi p. Trn gc m t nh ngn hng, tr c tin chng ta quan tm khi t su t ny th p v ang gi m, i u ny th hi n doanh nghi p g p kh khn trong thanh kho n ho c ang chuy n d n sang khng c kh nng thanh kho n. Tuy nhin, n u t su t ny tng do doanh nghi p tng m c d tr hng t n kho ho c khng thu h i c cc kho n n ph i thu th chng ta cng ph i xem xt v ki m tra l i k hn n a. T su t ny gi m c th do nh ng nguyn nhn sau y, tc ng l n nhau ho c tc ng m t cch c l p:

47

 Rt v n ti s n lu ng (ng n h n) chuy n sang lnh v c kinh doanh khc (cc d n di h n); Doanh nghi p tng kho n n ng i bn v ngn hng l ngu n ti tr ng n h n u t vo ti s n di h n. Qu n l v n lu ng c c i thi n nh chuy n hng t n kho v cc kho n ph i thu thnh ti n nhanh hn, nhng i u ny c th lm gi m doanh thu. Doanh thu tng nhanh m khng c s tng tng ng v c c u v n s nh h ng n uy tn c a doanh nghi p i v i ng i cho vay ng n h n. Trong nh ng tr ng h p ny c n ph i xem xt cc d u hi u n qu h n nh: - Tng t l v n vay ngoi/ v n gp; - Tng t l doanh thu/v n u t; - Gi m v n lu ng; - Gi m bin l i nhu n. C n ph i lu , m t doanh nghi p c t su t thanh ton t c th i cao nhng v n c th khng c kh nng thanh ton, v t su t c th l do hng t n kho (h ng ho c khng tiu th c) qu l n ho c cc kho n ph i thu (c th khng i c) cao. N u t su t ny cao l do s d ti n m t l n th c th l k t qu c a vi c qu n l v n khng c hi u qu T su t thanh ton nhanh T su t thanh ton nhanh l m t s bi n t ng c a t su t thanh ton t c th i, n lin quan n nh ng ti s n l ti n m t hay l tng ng v i ti n; y mu n nh n m nh n vi c nh gi kh nng b p "kh n c p" nh ng ti s n n ng n h n. H s ny c tnh ton nh sau: Ti n m t + ch ng ch c gi + ph i thu TM T su t thanh ton nhanh = T ng ti s n n ng n h n y l m t ch s nh gi kh nng thanh ton ng n h n v l m t ch s gi a ti s n thanh kho n (nh ti n m t v cc kho n k thc, cc kho n ph i thu v cc ch ng khon c th giao d ch c) trong ti s n lu ng m c th ngay l p t c chuy n thnh ti n m t. Trong ti s n lu ng, khng c thnh ph n hng t n kho. Do , ch s thanh ton nhanh ki m tra tr ng thi c a ti s n v n m t cch ch t ch hn l ch s hi n t i. T su t thanh ton nhanh cung c p cho chng ta m t hnh nh ch p nhong v kh nng thanh ton cc kho n n ng n h n b ng ngu n ti n m t ho c ti s n d chuy n sang ti n m t nh cc kho n ph i thu. Khi xem xt t su t ny, chng ta khng tnh n l ng hng t n kho v kh nng chuy n i l ng hng t n kho ra doanh thu v sau l ra ti n m t. H s thanh ton nhanh ki m tra v n thanh kho n ch t ch hn so thanh ton ng n h n, v n th hi n c m i lin h gi a ti s n n ng nh ng ti s n lu ng c tnh thanh kho n nhanh nh t. Hai h s trn c snh v i nhau v h s thanh ton nhanh ch ra nh ng khc bi t/thay v i h s nh nv i n c so iv v n 48

thanh kho n trong c c u ti s n lu ng (gi s c m t s gia tng hnh t n kho) i u khng c th hi n trong h s thanh ton t c th i. B t c m t gi tr nh hn 1 no cng hm n s ph thu c c a doanh nghi p vo hng t n kho p ng nh ng ngha v n ng n h n. V th gi tr th c c a hng t n kho trong tr ng h p pht m i s c n ph i c ki m tra. T su t ny mang tnh th n tr ng hn so v i t su t thanh ton t c th i, n ph n nh m t th c t l hng t n kho ph i m t nhi u th i gian hn chuy n thnh ti n m t so v i cc ti s n ng n h n khc. Cng gi ng nh t su t thanh ton t c th i, t su t thanh ton nhanh c s khc nhau gi a cc cng ty v cc ngnh. M t t su t c th ch p nh n c l l n hn 1, nhng trong th c t nhi u doanh nghi p c t su t ny th p hn. N u t su t ny th p hn nhi u so v i t su t t c th i, th hi n hng t n kho chi m t l l n trong ti s n ng n h n c a doanh nghi p, do c n ph i ki m tra l i gi tr hng t n kho c th m b o r ng m c hng t n kho khng ph i l qu cao. H ng d n cho i m Trn c s nh gi theo nh ng h ng d n trn, cn b tn d ng xem xt v cho i m nh gi kh nng thanh kho n c a doanh nghi p theo thang i m sau: nh gi thanh kho n ( n nh ng n h n) Thang i m Kh nng thanh kho n r t t t 5 Kh nng thanh kho n t t 4 m b o kh nng thanh kho n 3 Kh nng thanh kho n c th nh h ng do mi tr ng 2 Khng c kh nng thanh kho n 1 1.5. C c u ti tr K0 B NG TNH CC T NGU N D 4 SU T LI U C C U TI TR BC KT i u 5.1 N ch u li trn V n thu n ch nh 5.2 N ph i tr trn V n thu n 5.3 Ti s n c thu n nh /V n BC KT i u ch nh BC KT i u ch nh CNG TH C Vay n ng n h n + Vay n di h n+ Thu ti chnh V n ch s h u T ng n ph i tr V n ch s h u Ti s n c nh V n thu n Ti s n c nh V n thu n+Vay n di h n

5.4 Kh nng thch ng di BC KT i u h n ch nh

M c ch phn tch c c u ti tr . Cc doanh nghi p b ph s n l do thi u v n. Do , s cn i gi a vi c tng v n v qu n l, tnh n nh v kh nng c a doanh nghi p c nh gi b ng vi c ki m tra kh nng thanh ton v kh nng hon tr ti n vay c a doanh nghi p. 49

Nh ng ch s c trng l t su t ti s n c nh, t su t v s thch ng di h n c nh, t su t n v t su t v n ch s h u o l ng tnh n nh c a v n. Do nh ng ch s ny c tnh ton d a vo tr ng thi tnh c a ti s n doanh nghi p t i m t th i i m (b ng cn i ti s n) nn chng cng c g i l ch s tnh. H ng d n phn tch cc t su t c c u ti tr N ch u li/V n thu n L T l gi a v n vay ch u li trn gi tr v n gp c a doanh nghi p. T su t ny nh gi m c r i ro c a cc ch n , cc c ng c a doanh nghi p v c xc nh b ng cng th c sau: N ch u li V n thu n i u quan tr ng l ph i xem nh h ng do s bi n i l i nhu n tr c khi tr li v tr thu n l i nhu n chia cho cc c ng khi t su t ny m c th p v khi m c cao - c g i l nh h ng t l vay n ngoi trn v n thu n. Doanh nghi p c t su t trn cao g p nhi u r i ro hn cc doanh nghi p c t su t th p v ti n li l m t gnh n ng lm gi m l i nhu n. Trong tr ng h p , vi c vay thm th ng ph i c h n ch . T su t vay v n tng ln c th do m t s nguyn nhn sau: Do thua l lm gi m v n thu n c a doanh nghi p T c tng doanh thu nhanh hn t c c th tng c a v n thu n. Ti s n c c t c tng tng ng v i m c tng tr ng c a doanh nghi p do v y c n m t l ng v n l n hn. Trong tr ng h p ny doanh nghi p c th g p ph i tnh tr ng vay n qu nhi u. Cc d u hi u khc: - Kh nng thanh ton gi m - T su t doanh thu trn v n tng - V n lu ng gi m - T su t l i nhu n gi m Tng tr ng doanh thu v c c u v n ti tr Tng tr ng doanh thu c tc ng l n n c c u v n ti tr v r i ro c a m t doanh nghi p. M c tng tr ng doanh thu cng cao th cng nh h ng n h s trn. Tuy nhin, trong m t vi tr ng h p cc nh qu n l c th gi m thi u nh h ng c a tng doanh thu n h s c c u v n b ng cc gi i php sau: N u ang ti n hnh tr c t c, doanh nghi p c th trch m t ph n li tng l i nhu n gi l i b ng cch tr c t c t i. i u ny c ngha l doanh nghi p c thm ngu n v n t bn trong v do khng bu c ph i tm ngu n ti tr nhi u t bn ngoi. Tuy nhin gi m c t c l r t kh, c bi t i v i doanh nghi p nim y t trn th tr ng ch ng khon m vi c gi m c t c th ng c coi l d u hi u c v n kh nng sinh l i. 50

 N u m t doanh nghi p c th tng kh nng sinh l i th n t o ra m t kho n l i nhu n l n hn cng m t m c doanh thu v trch c nhi u l i nhu n gi l i. V i m c l i nhu n gi l i l n doanh nghi p s khng c n tm ngu n v n t bn ngoi p ng nhu c u ti tr cc ti s n m i. N u m t doanh nghi p s d ng ti s n c hi u qu hn t c l doanh nghi p c n t ti s n hn t o ra l ng doanh thu d ki n. i u ny c ngha l nhu c u v n ti tr t bn ngoi t hn b sung cho ngu n v n c a doanh nghi p. nh gi qu n l h s c c u v n ti tr Nh qu n l c n ph i xem xt nh h ng c a c c u v n ti tr i v i cc m c tiu v doanh thu m doanh nghi p ra, cc chnh sch m h t ra v c t c c a c ng v hi u qu qu n l ti s n bao g m t cc kho n ph i thu, hng t n kho cho n ti s n c nh. V i m t c c u v n ti tr h p l, cc nh qu n l c th t o ra cc nh h ng tng i v i s n khng ch u li v ho c m phn t c m c chi ph ti chnh th p hn trn cc kho n n ch u li. N ph i tr / V n thu n L t l gi a t ng cc kho n ph i tr trn v n thu n c a doanh nghi p. T su t ny l cng c b o v cc c ng i v i cc thnh vin gp v n khc nh cc ngn hng v cc t ch c tn d ng. Ch s ny ph n nh t l gi a v n vay( ti s n n nh cc kho n vay) v v n ch s h u cu i k. Ch s ny cng th p th vai tr c a v n ch s h u cng cao v n c n ph i c hon tr v kh nng ti chnh c a doanh nghi p cng m nh. N u nh ch s n cao th cng c nhi u kh nng doanh nghi p cng khng th thanh ton theo cc i u ki n ti chnh ch t ch . C nhi u v n c n c xem xt khi phn tch tnh tr ng vay n c a m t doanh nghi p. Trong th c t , khi m t ngn hng ang xem xt cho m t doanh nghi p vay ti n th vi c xc nh m c r i ro ti chnh c a doanh nghi p l y u t c n thi t nh t. T l N ph i tr / V n thu n c th c tnh ton nh sau: N ph i tr V n thu n Nhn chung cng gi ng nh t su t Vay n ngoi/v n thu n, t su t trn tng v cao hn cho th y r i ro v ti chnh cng cao, lm cho tnh hnh ti chnh c a doanh nghi p km i. Tr ng h p t su t gi m th ng c l i. Doanh nghi p c t su t trn th p th ng c th vay thm v n d dng hn. Hy xem t su t V n vay ngoi/V n thu n v t su t trn c bi n ng khc nhau khng. N u t su t V n vay ngoi/V n thu n tng ln trong khi t su t N ph i tr /V n thu n v n n nh ho c gi m l do tng cc kho n vay n khc th ng, t c l d i hnh th c cc kho n ph i tr thng m i, cc kho n ph i tr v n khc. N u t su t V n vay ngoi/V n thu n gi m nhng t su t N ph i tr / V n thu n tng th k t qu ng c l i. Vay n ch u li/T ng ti s n c L t l ph n trm gi a T ng cc kho n vay n ngoi ch u li trn t ng ti s n c c a doanh nghi p. T su t nay xc nh m c ti tr cho ti s n c t cc kho n vay n ph i ch u li. 51

T ng vay n ch u li T ng ti s n c T su t ny l m t ch s th hi n m c tham gia c a ngn hng, cc t ch c v cc nhn cho doanh nghi p vay. T su t ny tng ln c ngha tng t nh t su t Vay n ngoi/V n thu n v t su t N ph i tr /V n thu n. Hy xem tr ng h p t su t ny thay i khng tng ng v i 2 t su t trn. T su t ti s n c nh. Ti s n c nh (%) V n ch s h u y l ch s gi a ti s n c nh v v n, n ph n nh tnh n nh c a s u t vo ti s n c nh. i u ny d a trn quan i m l cc kho n u t vo ti s n c nh nh t ai v nh c a nn c chi tr b ng v n ch s h u b i v cc kho n u t ny i h i m t th i gian di m i c th thu h i v n c. T su t ny cng th p th cng an ton. Tuy nhin n u nh doanh nghi p ang n m gi nh ng ch ng khon c th giao d ch c kh nng chuy n thnh ti n m t cao v d nh cc ch ng khon c nim y t th doanh nghi p th s an ton hn. Cng nh v y n u nhi u ti s n c nh c a doanh nghi p l ti s n kh u hao nh my mc v thi t b , th t su t ti s n c nh s t gi m xu ng do s tng ln c a kh u hao n u khng c s mua s m m i v c m t s tch lu n i b nh t nh hng k. N u t su t ti s n c nh c a doanh nghi p cao, c n ph i ki m tra ch s v kh nng thch ng di h n c nh v tnh tr ng hon tr cc kho n tn d ng di h n. N u nh vi c hon tr cc kho n tn d ng di h n c th c hi n b i thu nh p thu n v chi ph kh u hao (dng ti n m t n i b ), c th ni doanh nghi p ang an ton trong th i gian hi n t i. nh. Ti s n c nh (%) V n ch s h u + V n vay di h n Ch s ny ch ra r ng doanh nghi p ang s d ng ngu n v n di h n (v n ch s h u + v n vay di h n) vo vi c mua s m ti s n c nh nh th no. Theo nguyn t c, ng i ta mong mu n ch s ny nh hn 100%. Trong khi u t vo ti s n c nh c th c hi n l t ng l d a vo v n ch s h u, n u i u ny khng x y ra, th t nh t n cng c chi tr b ng cc kho n tn d ng di h n v tri khon cng ty, nh ng kho n ny ph i c hon tr nhng th i h n hon tr l kh di. N u t su t v s thch ng di h n c nh v t qu 100% doanh nghi p s ph i mua s m ti s n c nh b ng cc ngu n v n ng n h n nh cc kho n tn d ng ng n h n v do dng ti n m t s tr nn b t n. Ch s v v n ch s h u V n ch s h u (%) T ng ti s n c y l ch s c a v n ch s h u i v i t ng v n v o l ng tnh n nh c a vi c tng v n. V n ch s h u hnh thnh t tch lu h p php t l i nhu n v 52 T su t v kh nng thch ng di h n c  100%

th ng d bao g m l i nhu n l i. Do ngu n v n ny khng ph i hon tr (m c d c t c ph i c thanh ton cho c ng) th ch s ny cng cao, doanh nghi p cng c nh gi l n nh. Ch s ny v c b n c cng m c ch nh ch s v n nu trn. H ng d n cho i m Trn c s phn tch nh trn, cn b tn d ng ti n hnh nh gi v cho i m tiu th c theo thang i m nh gi sau: Ti s Ti s Ti s Ti s Ti s nh gi c c u ti tr ( n nh di h n) Thang i m n ch y u hnh thnh t v n gp 5 nc nh < v n gp 4 nc nh < v n gp v vay di h n 3 nc nh m t ph n ti tr b ng vay n ng n h n 2 nc nh ch y u hnh thnh t vay n ng n h n 1

1.6. M c Tng tr ng M c ch phn tch kh nng tng tr ng Cc ch tiu ny c l p ra bi t c m c tng tr ng v m c m r ng ph m vi ho t ng c a doanh nghi p. Nhn chung, cc ch tiu ny tnh t c tng tr ng h ng nm c a doanh s bn ra v l i nhu n. T t nh t l tng tr ng c a doanh s bn ra nn c tnh cng v i tng tr ng v l i nhu n. H ng d n phn tch cc t su t tng tr ng T c tng tr ng c a doanh s bn ra Doanh s bn ra k hi n t i - 1 (%) Doanh s bn ra k tr c y l ch s quan tr ng nh t cho bi t t c tng tr ng c a doanh nghi p. Cng c n ph i ch xem th n c cao hn t c l m pht danh ngha hay khng (n u n th p hn, th t c tng tr ng th c t l tiu c c) ho c xem th c cao hn t c tng tr ng c a th tr ng hay khng (n u th p hn th doanh nghi p ang g p kh khn trong c nh tranh v c phi u c a cng ty ang gi n xu ng). T c tng tr ng l i nhu n thu n L i nhu n thu n k hi n t i - 1 (%) L i nhu n thu n k tr c y l ch s quan tr ng nh t xem xt tng tr ng c a ngu n l i nhu n c a cc doanh nghi p. Trong t c tng tr ng c a doanh s bn ra c s d ng xem xt m r ng v s l ng, th t c tng tr ng c a l i nhu n th ng c s d ng xem xt v m t ch t l ng. H ng d n cho i m Trn c s phn tch nh trn, cn b tn d ng ti n hnh nh gi v cho i m tiu th c theo thang i m nh gi sau: nh gi kh nng tng tr ng Thang 53

Tng tr ng DT, LN, TS l n hn so v i m c bnh qun KH c a MSB Tng tr ng DT, LN, TS b ng m c bnh qun KH c a MSB Tng tr ng DT, LN, TS nh d i m c bnh qun KH c a MSB DT, LN, TS khng tng tr ng T l tng DT, LN, TS <0 III- H NG D N NH GI V CHO I M R I RO HO T R i ro ho t ng: NG.

i m 5 4 3 2 1

Phn tch r i ro ho t ng c a doanh nghi p nh m m c ch xc nh m c r i ro trong ho t ng m doanh nghi p c th g p ph i. Vi c nh gi R i ro ho t ng, d a trn cc ch tiu sau y: 1.7. Mi tr ng ngnh. a. Chu k kinh doanh M t chu k kinh doanh bao g m 5 giai o n: Pht tri n, G n bo ho, Bo ho, Suy thoi, C c ti u. Chu k kinh doanh th ng g n li n v i t c pht tri n c a n n kinh t v m t s y u t khc tu theo tnh ch t ring c a t ng ngnh. Ch ng h n, ngnh d ch v chm sc s c kh e ph thu c r t nhi u vo m c tng tr ng kinh t , trong khi ngnh ti chnh - ngn hng r t nh y c m v i s thay i c a li su t th tr ng. Tnh hnh ho t ng c a nhi u ngnh th ng tng ng v i cc chu k kinh t . Tuy nhin nhi u lnh v c c th trong m t ngnh khng hon ton tng ng v i chu k kinh t , ch ng h n trong ngnh xy d ng lnh v c xy d ng m i nh c a th ng g n li n v i m c tng GNP, nhng lnh v c s a ch a nh c a th t l thu c vo khuynh h ng chung c a n n kinh t v v y khi nh gi c n phn tch c th t ng lnh v c kinh doanh c a doanh nghi p. Tiu chu n nh gi: d a trn cc giai o n trong m t chu k kinh doanh nh gi: Cc giai o n trong 1 chu k kinh doanh Thang i m Pht tri n 5 G n bo ho 4 Bo ho 3 Suy thoi 2 C c ti u 1 b. Tri n v ng tng tr ng ngnh Tri n v ng tng tr ng c a ngnh c lin h ch t ch v i chu k kinh t . M t ngnh c tri n v ng tng tr ng m nh c th em l i cho cc doanh nghi p trong ngnh nh ng c h i thu n l i. Nh ng c h i ny th hi n ti m nng m r ng th tr ng, kh nng c i thi n v th ti chnh c a doanh nghi p v.v... Nn khi nh gi mi tr ng ngnh c a doanh nghi p, c n xem xt tri n v ng tng tr ng c a ngnh trn c s nh gi chu k kinh t v nhu c u ti m tng c a n n kinh t iv i ngnh m doanh nghi p ang ho t ng.

54

Tiu chu n nh gi cn c vo m c

c a tri n v ng tng tr ng

cho i m:

Tri n v ng tng tr ng c a ngnh Thang i m R tt t 5 T t 4 Trung Bnh 3 X u 2 R tx u 1 c. p l c c nh tranh trong ngnh Tnh hnh c nh tranh ph thu c vo r t nhi u y u t v nh ng y u t ny cng thay i tu theo t ng ngnh. Nhng c nh tranh ch y u gi a cc doanh nghi p di n ra qua 2 y u t : gi c v ch t l ng. Tnh hnh c nh tranh trong m t ngnh lin quan tr c ti p n c c u th tr ng, s l ng cc i th c nh tranh c a ngnh v chnh sch nh gi linh ho t. Ch ng h n, n u doanh nghi p c u th l m t nh c quy n bn hng th n c th p d ng chnh sch gi bn s n ph m cao nh m t i a ho l i nhu n, tuy nhin gi bn ny ph i n m trong m c gi tr n m Nh n c quy nh trong ngnh . Vi c c nh tranh v gi th ng mang l i l i th cho nh ng doanh nghi p gi vai tr d n o th tr ng. nh gi i th c nh tranh trn cc m t: i th s n xu t (bn) cng m t hng trong vng. - S l ng cc

nh gi s c m nh c a cc i th qua: S l ng khch mua hng, ch ng lo i v ch t l ng hng trong kho, cc bi u gi, ch t l ng d ch v cung c p, phng th c bn hng.

Trong i u ki n ton c u ho hi n nay, t t c cc hnh th c c nh tranh u di n ra trn bnh di n qu c t . B i v y nh ng thay i trong mi tr ng ton c u c th t o ra nh ng c h i m r ng th tr ng v ho c nh ng b t l i i v i th ph n qu c t v trong n c c a doanh nghi p. Bn c nh cc y u t v nhn l c, cng ngh , v n, hng ho nguyn v t li u, d ch v v.v... th do s giao lu m r ng nn vi c thay i v nhu c u, th hi u ng i tiu dng di n ra m nh m v nhanh chng. V m t y u t c nh tranh n a cng r t quan tr ng l cu c cch m ng v thng tin v s thay i c a cng ngh m i. Do khi nh gi c n xem xt kh nng c nh tranh c a doanh nghi p trn phng di n th tr ng ton c u. Tiu chu n nh gi: cn c vo m c cc y u t c nh tranh nu trn. c nh tranh trong ngnh trn c s xem xt Thang i m 5 4 3 2 1

p l c c nh tranh trong ngnh R t th p Th p Trung bnh Cao R t cao

55

d. Cc ngu n cung ng Th c ch t l xem xt cc nh cung c p nguyn v t li u/ hng ho cho doanh nghi p. C c u th tr ng v p l c c nh tranh trong ngnh ch u nh h ng tr c ti p c a s l ng cc nh cung c p nguyn v t li u v hng ho cho doanh nghi p. Vi c xem xt ny d a trn 2 kha c nh: doanh nghi p b l thu c vo cc nh cung c p hay ang c l i th i v i nh cung c p: Doanh nghi p s b l thu c vo cc nh cung c p: Khi nguyn v t li u/ hng ho c t ho c khng p ng nhu c u c a doanh nghi p, hay khng c s n ph m thay th v n c vai tr r t quan tr ng i v i qu trnh s n xu t c a doanh nghi p. Khi s n ph m c tnh chuyn bi t ho cao v vi c thay t n km cho doanh nghi p. i nh cung ng s gy

Khi doanh nghi p khng ph i l khch hng quan tr ng c a nh cung ng. Khi doanh nghi p l m t ng i mua c u th v quy n mua do th tr ng c t ng i mua hng c a nh cung ng v ch c nh ng nh cung ng nh . Khi doanh nghi p th ng mua v i s l ng l n. Khi n c p. t hng c a doanh nghi p chi m ph n l n n t hng c a nh cung cho i m:

Doanh nghi p s c l i th trong nh ng tr ng h p sau:

Tiu chu n nh gi: cn c vo cc c p

ngu n cung ng

Cc ngu n cung ng trong ngnh R t thu n l i Thu n l i Trung bnh B tl i R tb tl i

Thang i m 5 4 3 2 1

Tm t t nh gi cho i m ch tiu: mi tr ng ngnh: 4 3 G n bo 1. Chu k kinh doanh Pht tri n Bo ho ho 2.Tri n v ng tng tr ng c a Trung R tt t T t ngnh. bnh Trung 3. p l c c nh tranh hi n t i R t th p Th p bnh 4. Cc ngu n cung ng trong R t thu n Thu n Trung ngnh l i l i bnh Mi tr ng ngnh. 5 2 Suy thoi X u Cao B tl i 1 C c ti u R tx u R t cao R tb t l i

56

1.8. S n ph m c a doanh nghi p. a. Vai tr c a s n ph m trong x h i Vai tr c a s n ph m trong x h i th hi n trn 2 m t: t m quan tr ng v tnh h u d ng c a n. T m quan tr ng c a s n ph m: s n ph m gi vai tr nh th no trong n n kinh t v x h i. N u s n ph m gi vai tr chi n l c trong n n kinh t v x h i (xng, d u, s t, thp, lng th c...) th th ng c Chnh ph r t quan tm v khi c n Chnh ph c th can thi p i u ti t gi c , h n ng ch xu t - nh p kh u. Nn khi nh gi c n xem xt nh ng chnh sch c a Chnh ph ang p d ng hi n t i c lin quan n s n ph m c a doanh nghi p xem xt nh ng thu n l i hay b t l i n tnh hnh s n xu t kinh doanh c a doanh nghi p. Tnh h u d ng: th hi n m c thi t y u c a s n ph m i v i n n kinh t x h i. Nh ng s n ph m mang tnh thi t y u th ng c m c co dn v c u th p nn c th gy r i ro th p cho doanh nghi p m c th p. Ng c l i nh ng s n ph m khng c tnh thi t y u i v i n n kinh t x h i th ng c m c co dn v c u cao v m c gy r i ro cho doanh nghi p cao. Tuy nhin m t s s n ph m khng tun theo quy lu t ny. Ch ng h n vng khng ph i l s n ph m thi t y u i v i ng i Vi t nam nhng do tm l d tr vng c a ng i dn nn t o nn co dn kh cao. nh gi v cho i m tiu th c vai tr s n ph m Vai tr s n ph m i v i x h i R t quan tr ng v r t h u d ng Quan tr ng v h u d ng C vai tr bnh th ng Khng ph c p trong x h i t ni s d ng s n ph m ny i v i x h i: Thang i m 5 4 3 2 1

b. Chu k s ng c a s n ph m Cu c i s n ph m c chia thnh 5 giai o n c th : Gi i thi u s n ph m m i: b t u khi Doanh nghi p tm ki m v ti n hnh nghin c u pht tri n m t t ng s n ph m m i, giai o n ny cha c doanh thu, doanh nghi p ph i u t v n vo ho t ng nghin c u v pht tri n, gi i thi u. Giai o n tung s n ph m ra th tr ng: l th i k doanh thu tng ch m v s n ph m cha c khch hng bi t n nhi u ho c tin t ng. Doanh nghi p ph i chi nh ng kho n ti n l n cho cc ho t ng Marketing nh m qu ng b s n ph m. Giai o n tng tr ng: l giai o n th tr ng ch p nh n s n ph m, s l ng khch hng tng nhanh, do v y l i nhu n cng tng nhanh. Giai o n bo ho: S n ph m c cc khch hng ti m nng ch p nh n, chi tiu cho marketing ch ng l i cc cc i th c nh tranh v c i ti n s n ph m 57

tng, doanh s tng ch m ho c khng tng, nn l i nhu n s khng tng ho c c xu h ng gi m. Giai o n suy gi m: l giai o n doanh thu v l i nhu n gi m m t cch nhanh chng b i khch hng b t u t b s n ph m.

T t nhin khng ph i t t c s n ph m u tun theo ton b cc giai o n thu c chu k i s ng ny, v c nh ng s n ph m khng c ch p nh n ngay trong giai o n tung ra th tr ng. nh gi v cho i m chu k i s ng s n ph m theo b ng sau: Chu k i s ng c a s n ph m Thang i m Tng tr ng 5 Tung s n ph m ra th tr ng 4 Bo ho 3 Gi i thi u s n ph m m i 2 Suy gi m 1 c. nh gi ti m nng c a s n ph m L vi c nh gi kh nng thay th s n ph m khc hay kh nng b m t s n ph m khc thay th . Kh nng thay th s n ph m khc: M t s n ph m c coi l c ti m nng t t p khi n vo v th c kh nng thay th s n ph m khc. S thay th ny xu t pht t 2 nguyn nhn:

S ti n b c a cng ngh : Cng ngh m i ra i t o ra s n ph m m i thay th cho nh ng s n ph m hi n c. VD: cng ngh s n xu t a CD ang d n thay th bng t Cassette ... Do s thay i c a nhu c u v th hi u ng i tiu dng: Khi thu nh p c a ng i tiu dng thay i hay do s tc ng c a vn ho c th lm thay i nhu c u v th hi u c a ng i tiu dng. VD: hi n nay cc khu th ang c xu h ng dng Gas thay th cc lo i ch t t nh c i, than, d u v.v... Kh nng b cc s n ph m khc thay th : M t s n ph m c coi l c kh nng b s n ph m khc thay th s c nh gi l khng c tri n v ng. Kh nng b cc s n ph m khc thay th c th xu t pht t cng ngh l c h u hay do s thay i c a th hi u ng i tiu dng. C nh ng s n ph m t c kh nng b thay th b i chng l nh ng s n ph m thi t y u i v i con ng i (V d : lng th c...), chng c r i ro th p nhng cng c tri n v ng tng tr ng th p. nh gi v cho i m ch tiu ti m nng c a s n ph m: Ti m nng c a s n ph m R t c tri n v ng C tri n v ng kh Ti n v ng trung bnh C nguy c b thay th Thang i m 5 4 3 2 58

Nguy c b thay th hon ton d.

nh gi ch t l ng c a s n ph m Ngy nay vi c doanh nghi p t c gi y ch ng nh n ISO c coi nh "gi y thng hnh" thm nh p th tr ng, nh t l khi Vi t nam gia nh p kh i M u d ch t do (AFTA) n u cc s n ph m khng t c ch ng nh n ISO s kh c th tiu th v c nh tranh c v i cc n c trong kh i. Tuy nhin Vi t nam hi n nay c r t nhi u s n ph m tuy doanh nghi p cha t c cc tiu chu n c a ISO nhng c ch t l ng cao v v n c th tr ng ch p nh n. Nn c th a ra cch nh gi nh sau: Cc tiu chu n nh gi: t tiu chu n ISO, Ch t l ng cao, ch p nh n, Ch t l ng th p, Ch t l ng km nh gi v cho i m ch t l ng s n ph m: Ch t l ng s n ph m t tiu chu n ISO Ch t k ng cao c th tr ng ch p nh n Ch t l ng th p Ch t l ng km Thang i m 5 4 3 2 1 c th tr ng

Tm t t nh gi v cho i m ch tiu ch t l ng s n ph m: nh gi s n ph m 5 4 3 2 1

R t quan C vai tr 1. Vai tr c a s n ph m Quan tr ng R tb t B tl i tr ng v r t bnh trong x h i. v h u d ng l i h u d ng th ng Tung s n Gi i thi u 2. Chu k i s ng c a Tng tr ng ph m ra th Bo ho s n ph m Suy gi m s n ph m. tr ng m i Nguy c 3. nh gi ti m nng c a R t c tri n C tri n Tri n v ng C nguy c b thay s n ph m. v ng v ng kh trung bnh b thay th th hon ton c th Ch t 4. nh gi ch t l ng c a t tiu Ch t l ng Ch t l ng tr ng l ng s n ph m. chu n ISO cao th p ch p nh n km 1.9. Th tr ng c a doanh nghi p. a. Quy m th tr ng. Quy m th tr ng ti m nng l t ng m c c u i v i s n ph m trong m t giai o n c th no hay cng l t ng doanh thu t i a m t t c cc doanh nghi p trong ngnh c th t c.

59

M t khc, cng c n nh gi xu th c a th tr ng d i tc ng c a cc y u t kinh t , tm l, x h i v mi tr ng. Xu th c a th tr ng c th x y ra theo hai khuynh h ng l m r ng hay thu h p, n u th tr ng c xu h ng m r ng th em l i nh ng c h i kinh doanh cho doanh nghi p v ng c l i. Vi c nh gi d a trn cc m t: Ai l nh ng khch hng ti m nng? S l ng khch hng theo c tnh? S l ng s n ph m c tnh tiu th trn c i m c a khch hng ( ho, th hi u tiu dng ....?) u ng i. tu i, trnh vn a i m c a khch mua hng,

nh gi v cho i m qui m th tr ng: Qui m th tr ng R tl n L n Trung bnh Nh R t nh b. Th ph n c a doanh nghi p - Th ph n hi n t i c a doanh nghi p l ph n th tr ng th c t m s n ph m c a doanh nghi p ki m sot c. Th ph n d bo l ph n th tr ng m s n ph m doanh nghi p d ki n s ki m sot c trong tng lai. Vi c nh gi th ph n c a doanh nghi p g m 3 b c: c tnh t ng doanh thu c a ngnh, c tnh doanh thu c a doanh nghi p v xc nh th ph n c a doanh nghi p. c tnh: Thang i m 5 4 3 2 1

c tnh t ng doanh thu c a ngnh: C th dng 2 phng php D a vo m c c u v d a vo cc ngu n cung.

c tnh t ng doanh thu d a trn m c c u: Tu t ng s n ph m m c th phn chia t ng c u trn th tr ng theo th tr ng tiu dng v th tr ng cng nghi p hay ch c th tr ng tiu dng. Ho c cng c th tnh t ng c u c a th tr ng theo s li u t ng h p theo cc a phng, vng lnh th ..... nh gi v cho i m tiu th c th ph n c a doanh nghi p nh sau: Th ph n c a doanh nghi p R tl n L n Trung bnh Nh R t nh Thang i m 5 4 3 2 1 60

c. Chi n l c c nh tranh c a doanh nghi p - Doanh nghi p c xy d ng chi n l c c nh tranh hay khng? N u c th c nh gi l t t v ng c l i. Chi n l c c nh tranh c h u hi u hay khng? Tnh h u hi u hay khng c a chi n l c c nh tranh th hi n ch :

Chi n l c c ph h p v i v th c a doanh nghi p hay khng? Chi n l c c ph h p v i ti m nng v ngu n l c c a doanh nghi p hay khng? Chi n l c c lm tng th ph n v nng cao v th c nh tranh c a doanh nghi p hay khng? Trong mi tr ng kinh doanh, m i doanh nghi p u c m t v th c nh tranh nh t nh nh: l doanh nghi p d n o th tr ng, thch th c, theo ui ho c np gc th tr ng. Tng ng v i m i v th , doanh nghi p th ng p d ng nh ng chi n l c c nh tranh nh t nh nh m b o v ho c gia tng th ph n c a chng. a. V i nh ng doanh nghi p ang gi vai tr d n o th tr ng: y l nh ng doanh nghi p hi n ang ki m sot th ph n l n nh t v th ng d n u cc doanh nghi p trong cng ngnh v gi i thi u s n ph m, t ch c phn ph i, thay i v gi c v cc ho t ng khuy n mi ..., cc doanh nghi p ny th ng xuyn ph i i ph v i cc i th , nh t l v i cc i th ang gi vai tr thch th c. duy tr c v th d n u, cc doanh nghi p ny th ng p d ng cc chi n l c nh sau: - Chi n l c m r ng t ng c u c a th tr ng, bao g m: + Tm ki m khch hng m i b ng vi c qu ng co thu ht, li ko nh ng ng i cha bi t ho c cha mua s n ph m. + Tm ki m nh ng lnh v c m i cho s n ph m. + Khuy n khch ng i tiu dng s d ng s n ph m th ng xuyn hn. - Chi n l c b o v th ph n hi n t i, bao g m: + Ngn ng a v kh c ph c i m y u c a doanh nghi p m cc i th c nh tranh c th t n d ng t n cng. + Duy tr ch t l ng n nh, gi c ph h p v i cc khch hng m c tiu. + Ti n hnh c i ti n v i m i lin t c v s n ph m, d ch v h u mi, phn ph i v c t gi m chi ph. + Tm ki m nh ng i m y u c a i th t n cng. - Chi n l c gia tng th ph n. Nhi u k t qu nghin c u cho th y, khi doanh nghi p ki m sot c cng nhi u th ph n th t su t l i nhu n trn u t cng cao. Tuy nhin i u khng c ngha l khi th ph n tng th t su t l i nhu n s t ng tng, m doanh nghi p s th c s tng c l i nhu n cng s gia tng th ph n khi: + Gi thnh n v gi m khi th ph n tng. + Ch t l ng s n ph m ngy cng hon thi n v gi c ngy cng c l i cho khch hng. t c k t qu ny ch khi doanh nghi p v n d ng nguyn l qu n tr ch t l ng ng b (TQM) vo ho t ng kinh doanh v thc y thnh cng tinh th n sng t o, i m i lin t c c a nhn vin. 61

b. Chi n l c c nh tranh c a nh ng doanh nghi p gi vai tr thch th c trn th tr ng: y l nh ng doanh nghi p c quy m l n ho c v a. M c tiu chi n l c c a nh ng doanh nghi p ny l ginh thm th ph n gia tng l i nhu n hay thn tnh i th . Do v y chi n l c c nh tranh c a cc doanh nghi p ny tu thu c vo s l a ch n c a cc doanh nghi p. Cc doanh nghi p ny c th c nh ng chi n l c t n cng cc doanh nghi p d n o th tr ng ho c cc doanh nghi p nh hn, i u ny cn ph thu c vo nhi u y u t nh l i th c nh tranh v gi, ch t l ng s n ph m, ti m l c ti chnh, m c tiu v th c l c c a doanh nghi p ... Cc chi n l c t n cng m cc doanh nghi p lo i ny th ng s d ng l: - T n cng chnh di n: l t n cng vo s n ph m chnh c a i th . Cc doanh nghi p th ng t p trung m i ngu n l c c a h b o v s n ph m chnh c a mnh nn y l vi c t n cng vo i m m nh c a i th . Ph n th ng trong cu c i u ny th ng thu c v ng i m nh hn v c s c ch u ng d o dai hn. - T n cng m n s n: y l chi n l c t n cng vo nh ng i m y u c a i th t c l t n cng vo nh ng s n ph m th y u m cc i th ang kinh doanh. - T n cng ton di n: l t n cng trn c cc phng di n lm cho i th ph i phng th trn t t c cc m t. Chi n l c ny i h i doanh nghi p thch th c ph i c ti m l c m nh hn i th . - T n cng gin ti p: l chi n l c t n cng nh m vo nh ng th tr ng m i, nh ng phn khc th tr ng cn b tr ng, ho c s d ng nh ng cng ngh m i thay th s n ph m m i hi n nay c a i th . Chi n l c t n cng b ng s d ng cng ngh m i th ng c p d ng trong nh ng ngnh cng ngh cao. - T n cng ki u t kch: l chi n l c t n cng ki u qu y r i, lm i phng m t n nh. Doanh nghi p thch th c c ti m l c ti chnh y u hn, ho c c quy m nh hn i th th ng p d ng chi n l c ny. Tuy nhin chi n l c ny kh t n km. c. Chi n l c c nh tranh c a nh ng doanh nghi p theo ui th tr ng: Khi c s c nh tranh gi a cc doanh nghi p thch th c v cc doanh nghi p d n o th tr ng th th ng c hai bn u tiu hao v ti m l c v chi ph. Nn nhi u doanh nghi p thch theo ui hn l t n cng cc doanh nghi p d n o th tr ng. M t khc trong cc ngnh c m c phn bi t s n ph m th p nh s t thp, ho ch t, g ch ngi, phn bn .... th ch t l ng d ch v bn hng th ng dng so snh v gi c th ng c nh ng bi n ng l n, vi c c nh tranh gi c c th x y ra b t k lc no v cc doanh nghi p trong nh ng ngnh ny th ng trnh t c o t th ph n v chi n l c ny ch kch ng s tr a. a s cc doanh nghi p th ng ch ng l i s ginh gi t khch hng c a nhau v h th ng sao chp chi n l c c a doanh nghi p d n o th tr ng, do th ph n c a cc doanh nghi p ny th ng kh n nh. Tuy nhin cc doanh nghi p ny cng c nh ng chi n l c gi khch hng v th ph n c a mnh, h ph i t o ra nh ng l i th ring b ng cch: + Giao hng ng h n, d ch v h u mi t t v ti tr tn d ng thng m i.

62

+ Th ng cc doanh nghi p ny l i t ng t n cng ch y u c a cc doanh nghi p thch th c, nn cc doanh nghi p ny ph i gi chi ph s n xu t m c th p v ch t l ng s n ph m cao v cng ph i thm nh p vo nh ng th tr ng m i. + Cc doanh nghi p ny c th sao chp cc chi n l c c a cc doanh nghi p d n o th tr ng trong khu v c th tr ng ch y u v cng c th duy tr m t s khc bi t trong i m i hay phn ph i s n ph m. S theo ui ny trnh cho doanh nghi p m t s chi ph, ng th i cc doanh nghi p theo ui cng c th pht tri n b ng cch st nh p, thn tnh nh ng doanh nghi p nh trong ngnh. d. Cc chi n l c c a cc doanh nghi p np gc th tr ng: y th ng l cc doanh nghi p nh ho c cc cng ty con ph thu c nh ng doanh nghi p l n. Nh ng doanh nghi p ny c g ng tm ki m nh ng "gc" nh c a th tr ng an ton v c kh nng sinh l i. M t gc th tr ng l t ng l gc th tr ng l n, c ti m nng sinh l i v cc i th c nh tranh khng quan tm. Cc chi n l c cc doanh nghi p ny th ng p d ng: - Chuyn ph c v m t lo i khch hng l nh ng ng i tiu dng cu i cng no . - m nhi m nhi u cng o n trong qu trnh s n xu t phn ph i m t s n ph m no . - T p trung bn hng cho nh ng khch hng m i th c nh tranh khng quan tm nh nh ng doanh nghi p v a v nh . - Bn ton b s n ph m cho m t vi khch hng l nh ng nh phn ph i l n. - Ch ho t ng trong m t vng a l no . - Chuyn s n xu t m t lo i s n ph m no v i ch t l ng cao, gi cao. Cc doanh nghi p ny hay b r i ro khi th tr ng h t ti m nng ho c b t n cng. Nn nhi u doanh nghi p th ng tm cch gi m r i ro b ng vi c a d ng ho kinh doanh, tham gia ho t ng trong nhi u gc th tr ng khc nhau nh m tng c h i thnh cng. Tiu chu n nh gi : D a vo m c hi u qu c a vi c gia tng th ph n v v th c a doanh nghi p xc nh m c t t t n r t x u. Tm t t vi c nh gi v cho i m th tr ng c a doanh nghi p nh gi th tr ng 1. Quy m th tr ng. 2. nh gi th ph n. 5 R tl n L n nh t 4 L n L n H u hi u 3 Trung bnh Trung bnh Bnh th ng 2 Nh Nh 1 R t nh R t nh

3. nh gi chi n l c R t h u c nh tranh. hi u

Khng R t khng h u hi u h u hi u

1.10. K thu t cng ngh . nh gi cng ngh hi n t i Nh m xc nh cng ngh thu c lo i l c h u hay hi n i. C s nh gi d a vo nm ra i c a th h thi t b c a doanh nghi p v so snh v i chu k i m i cng ngh c a ngnh. 63

Trn phng di n cng ngh , nh ng ngnh c t c i m i cng ngh cao th ng em l i nhi u nguy c cho nh ng doanh nghi p ch m i m i cng ngh . Ng c l i n em l i nhi u c h i cho nh ng doanh nghi p theo k p pht tri n c a cng ngh m i. Do khi nh gi cng ngh c a doanh nghi p ng i ta th ng xc nh cng ngh hi n t i thu c giai o n no trong chu k i s ng c a n. ng th i cng c n xem xt n t c i m i cng ngh c a ngnh m doanh nghi p ang ho t ng xc nh tri n v ng hay nguy c v cng ngh iv i doanh nghi p. nh gi v cho i m tiu th c cng ngh hi n t i: Thang i m Cng ngh hi n t i R t hi n i 5 Hi n i 4 Trung bnh 3 L ch u 2 R tl ch u 1 nh gi chi n l c i m i cng ngh Trnh cng ngh hi n t i c a doanh nghi p c nh gi trong m i quan h v i trnh cng ngh v t c thay i cng ngh c a ngnh. M t khc, do tr ng tm c a vi c nh gi doanh nghi p l nh gi tri n v ng nn khi nh gi c n xem xt n chi n l c i m i cng ngh c a doanh nghi p. Chi n l c i m i cng ngh th hi n trong cc ho t ng nghin c u v pht tri n c a doanh nghi p, cc ho t ng ny i h i doanh nghi p c n ph i u t nh ng kinh ph c n thi t v c nh h ng ng n, ph h p v i xu h ng pht tri n c a ngnh. Tuy nhin vi c xem xt chi n l c i m i cng ngh c a doanh nghi p cng ph i ph h p v i nh ng i u ki n nh: C ph h p v i kh nng qu n l v trnh vin hay khng? tay ngh , k nng c a i ng nhn

C ph h p v i ti m l c ti chnh, nh ng yu c u v th i gian hon v n v kh nng thanh ton c a doanh nghi p hay khng? C ph h p v i tnh hnh kinh t chung hay khng? nh gi v cho i m chi n l c i m i cng ngh theo cc c p Thang i m 5 4 3 2 1 sau:

Chi n l c i m i cng ngh R t ph h p Kh ph h p Ph h p Khng ph h p R t khng ph h p

64

nh gi cng su t s d ng my mc thi t b nh gi cng su t s d ng my mc thi t b nh m xc nh tri n v ng m r ng s n xu t v nguy c th a hay thi u cng su t c a doanh nghi p. Th ng th vi c nh gi cng su t s d ng thi t b l d a trn vi c so snh th c t s d ng my mc thi t b so v i cng su t thi t k . Nh ng c s nh gi cng su t c a my mc thi t b bao g m: Th ph n m c tiu c a doanh nghi p hi n t i v tng lai: N u doanh nghi p g n t n th ph n m c tiu m cng su t cha khai thc cn l n th c nguy c th a cng su t. Ng c l i, n u ti m nng th tr ng m c tiu l n th doanh nghi p c tri n v ng m r ng s n xu t. Ti m nng cung ng c a u vo: Cng su t ho t ng my mc thi t b cn ph thu c r t nhi u vo ti m nng cung ng c a cc y u t u vo nh ngu n cung ng nguyn li u, ngu n nhn l c .... Kh nng ti tr cho cc ho t ng c a my mc thi t b : N u doanh nghi p khng c v n lu ng c n thi t trang tr i cc chi ph nh mua v t t, nguyn li u, tr cng lao ng ... th s khng duy tr c s n xu t v t n d ng c cng su t c a my mc thi t b . nh gi cng su t my mc thi t b so v i i m ho v n: i m ho v n l gi i h n d i hay cng su t m c t i thi u c a my mc thi t b . N u doanh nghi p ch ho t ng m c cng su t t i thi u hay m c th p hn th s b thua l ho c ho v n. nh gi v cho i m tiu th c cng su t s d ng my mc thi t b : Cng su t s d ng thi t b Thang i m T i u 5 G n t i u 4 Bnh th ng 3 Th p 2 R t th p 1 Tc ng n mi tr ng Nh ng tc ng ny c th x y ra theo cc kh nng sau: Khng nh h ng x u n mi tr ng. Tri n v ng c a doanh nghi p l r t kh quan trn phng di n th tr ng. C tc ng x u i v i mi tr ng nhng c th kh c ph c hay h n ch m c x h i ch p nh n v lu t php cho php. Trong tr ng h p ny doanh nghi p ph i chi nh ng kho n chi ph l n th c hi n cc bi n php b o v mi tr ng. C tc ng x u n mi tr ng, b x h i ph n i. Trong tr ng h p ny doanh nghi p ph i i m t v i nguy c ng c a nh my. Tiu chu n nh gi: R t t t: Khng tc T t: C tc ng x u ng x u n mi tr ng. m c cho php. 65 n mi tr ng nhng

 Trung bnh: C tc X u: C tc

ng x u nhng c th kh c ph c v i chi ph th p. i. nh c a ngu n nguyn li u:

ng x u v c th kh c ph c v i chi ph l n.

R t x u: B x h i ph n Thang i m nh gi tnh n

Tc ng n mi tr ng Thang i m R tt t 5 T t 4 Trung bnh 3 X u 2 R tx u 1 Tm t t thang i m nh gi k thu t cng ngh s n xu t. nh gi v k thu t cng ngh 1. nh gi cng ngh hi n t i. 2. 3. 4. nh gi chi n l c cng ngh . nh gi cng su t s my mc thi t b . 5 4 i 3 Trung bnh 2 L ch u 1 R tl c h u R t khng ph h p R tx u R tx u

R t hi n Hi n i

i m i R t ph Kh ph Khng Ph h p h p h p ph h p d ng T i u G n t i Bnh u th ng T t Trung bnh X u X u

nh gi tc ng c a cng R tt t ngh n mi tr ng.

1.11. Ngu n nguyn v t li u, hng ho. Tnh n nh ngu n nguyn li u hay hng ho u vo Tnh n nh th hi n trn 2 m t, n nh v ch t l ng v n -

nh v s l ng.

n nh v ch t l ng: th hi n s n nh c a cc tiu chu n c n thi t v cc y u t : c p h ng, thnh ph n ho h c v cc ch tiu c l. Nh ng ch tiu ny ph i tho mn yu c u ch t l ng c a s n ph m u ra. n nh v s l ng: th hi n kh i l ng cung ng duy tr cc ho t ng bnh th ng doanh nghi p. Cc ho t ng c a doanh nghi p s r t lng ph n u ngu n nguyn li u khng c cung c p y , k p th i.

Phng n thay th ngu n nguyn li u, hng ho u vo nh gi d a trn cc m t nh tnh ch ng, tnh linh ho t v tnh kh thi c a phng n thay th ngu n nguyn li u khi ph i thay i ngu n nguyn li u hi n th i ang s d ng. Thang i m nh gi ngu n nguyn li u/ ngu n hng:

66

Ngu n nguyn li u/ hng 1. Tnh n nguyn li u.

4 Kh n nh

3 Trung bnh Khng s n

nh c a ngu n R t n nh

Khng S p c n n nh ki t Hi m R t hi m

2. nh gi phng n thay R t S n c th ngu n nguyn li u. thu n l i

1.12. a i m v a bn ho t ng. nh gi tnh lu di a i m, a bn n nh Khi nh gi v m t ny c n xem xt trn cc phng di n sau: V phng di n kinh t : Gi thu t, gi nhn cng, chi ph v n chuy n nguyn v t li u v thnh ph m n ni tiu th .... c nh h ng nh th no i v i doanh nghi p. Di n tch m t b ng c l n nhu c u m r ng hay khng? tri n khai cc ho t ng s n xu t hi n nay hay

a i m hi n t i c th t n d ng c nh ng l i th v v n t i ng b , ng thu , hng khng nh th no? Phng di n x h i: C n nh gi a i m c a doanh nghi p trong b i c nh x h i th hi n trn cc m t: trnh h c v n, thu nh p c a ng i dn, cc ti n ch v y t , gio d c, thng tin lin l c v ti m nng ngu n nhn l c v t c pht tri n chung trong khu v c. Phng di n t nhin: C n xem xt nh h ng c a cc y u t mi tr ng sinh thi i v i a i m c a doanh nghi p. Ngoi ra v i t ng lo i hnh doanh nghi p ta cng c n ch ring nh sau: a hnh, th i ti t, n cc c i m

V i doanh nghi p bn l : nh gi d a trn nh ng i u ki n thu n l i nh t cho cc khch hng c nhu c u i v i lo i hng v ch t l ng hng m cng ty d nh bn ra. V i doanh nghi p bn bun: c n xem xt khng gian m doanh nghi p ng tr s . n chi ph giao hng, chi ph cho

V i doanh nghi p s n xu t: Xem xt i u ki n thu n l i v khng gian m r ng s n xu t, ni x l ch t th i, h th ng giao thng thu n ti n cho vi c v n chuy n hng ho cng nh nguyn v t li u. V i doanh nghi p d ch v : xem xt n chi ph cho khng gian ho t ng, v tr thu n ti n, cc y u t lu di khc c lin quan n lnh v c kinh doanh c a doanh nghi p. nh gi a i m, a bn ho t ng trn phng di n th tr ng a i m c g n li n cc chnh sch pht tri n c a qu c gia khng, c tri n v ng khng? nh gi v cho i m ch tiu a i m v a bn ho t ng:

67

a i m, 1. 2.

a bn ho t

ng a

nh gi tnh lu di c a i m.

R t Kh Thu n Khng R t khng thu n l i thu n l i l i thu n l i thu n l i C nguy c tr c m t

Tri n C nguy nh gi a i m trn phng C tri n Bnh v ng r t c ti m di n th tr ng. v ng th ng l n n

1.13. Qu n l v ngu n nhn l c. nh gi v qu n l D a trn tnh h u hi u c a m hnh t ch c v b my qu n tr c p d ng cho doanh nghi p ph h p v i i u l c a doanh nghi p. Tuy nhin m i doanh nghi p u c nh ng c trng ring v ngnh ngh , s n ph m, chi n l c kinh doanh, trnh nhn vin ... nn vi c xem xt tnh hi u qu c a b my t ch c v qu n l cng ph i d a trn nh ng c trng ring ny. nh gi v chnh sch nhn s c nh gi d a trn cc phng di n: chnh sch tuy n ch n, chnh sch s d ng, chnh sch i ng nhn vin. nh gi ti m nng nhn l c Th hi n trnh h c v n v tay ngh c a i ng nhn vin. Tiu th c ny cn ph thu c vo tnh c th c a t ng ngnh ngh kinh doanh. Tiu chu n nh gi nh sau: H ng R tt t T t Trung bnh X u R tx u T l i h c + Th b c cao T ng nhn vin >= 50% >= 45% >= 40% >= 30% < 30%

nh gi i ng lnh o Ch y u t nh gi v uy tn v nng l c, trnh nh gi v qu n l v nhn s 1. nh gi v qu n l. 2. Chnh sch nhn s . 5 4

qu n l. 3 H u hi u Trung bnh Trung bnh 2 Tr tr X u X u 1 R t tr tr R t x u R t x u 68

nh gi v cho i m ch tiu v qu n l v nhn s : R t h u Kh h u hi u hi u R tt t T t T t

3. Ti m nng nhn l c c a cng ty R t t t

4. i ng lnh nghi p.

o c a doanh

Xu t s c

Gi i

Kh

Trung bnh

Y u

IV- H NG D N NH GI V CHO I M L I CH EM L I CHO MSB nh ngha x p h ng theo l i ch mang l i cho MSB: L i ch l k t qu khch hng em l i cho MSB trong qu trnh giao d ch v i MSB bao g m thu nh p t li ti n vay, ph d ch v v s d ti n g i bnh qun. C s x p h ng khch hng theo l i ch em l i cho MSB l cc thng tin v thu nh p li ti n vay, ph d ch v v s d ti n g i bnh qun c a khch hng t i MSB. Cc ch tiu s d ng x p lo i khch hng theo l i ch v phng php nh gi chung. Tr li ti n vay: L m t ch tiu quan tr ng ph n nh l i ch m khch hng mang l i cho MSB. Vi c nh gi ch tiu my d a trn c s nh gi doanh s thu li vay v t l gi a li tr v li ph i tr c a khch hng trong k x p lo i i v i MSB t ta c th x p h ng v so snh c gi a cc khch hng. Ph d ch v tr cho MSB: L t t c cc kho n ph khch hng tr cho MSB trong k phn lo i. y l tiu th c c th so snh v x p h ng c gi a cc khch hng c a chi nhnh. Vi c phn h ng ph d ch v tr cho MSB d a trn doanh s thanh ton ( nh gi v ph thanh ton) c a khch hng qua chi nhnh trong k x p lo i v t ng ph d ch v qua MSB. Ti n g i t i MSB: S d bnh qun ti n g i c a khch hng t i chi nhnh MSB trong k phn lo i. y l tiu th c c th so snh v x p h ng c gi a cc khch hng. Vi c phn h ng ch tiu ti n g i t i MSB d a trn vi c xm xt v d c ti n g i bnh qun c a khch hng t i MSB trong k x p h ng v li ti n g i bnh qun k x p lo i. L i ch mang l i cho MSB do cc chi nhnh t nh gi trn c s tnh hnh kinh doanh cng nh quy m khch hng c th t ng chi nhnh, nh m m c ch a ra cc chnh sch ph h p hn i v i t ng khch hng Phng php nh gi cho i m cc tiu th c trong H ng m c L i ch l d a trn vi c phn kho ng gi tr nh gi cc tiu th c theo th t t th p n cao tng ng v i thang i m t 1 n 5, sau i chi u gi tr c th c a c a doanh nghi p v tiu th c v i thang i m xc nh i m c a tiu th c. 1.1. Tr li ti n vay c nh gi qua 2 tiu th c l: T l li thu c trn t ng s li ph i thu v Doanh s thu li vay. Ch tiu ny ph n nh s li th c t thu c v t l c a n trn T ng s li ph i thu theo kh c trong k x p lo i.

69

+ nh gi cho i m tiu th c T l li thu c/T ng s li ph i thu k x p lo i cn b tn d ng d a trn vi c phn T l Li thu c/T ng s li ph i thu k x p lo i thnh 5 kho ng tng ng v i i m s t 1 n 5 nh sau: S li thu c/S li ph i thu k x p lo i Thang i m Thu c 100% s li 5 Thu c t 75%-100% 4 Thu c t 50%-75% 3 Thu c t 25%-50% 2 Thu c d i 25% 1 Khi nh gi m t doanh nghi p c th cn b tn d ng d a trn s li u s li ph i thu k x p lo i t kh c cho vay v tnh hnh tr li vay th c t c a doanh nghi p tnh ra t l trn r i so v i thang i m trn xc nh i m t c c a doanh nghi p i v i tiu th c ny. + nh gi v cho i m tiu th c Doanh s thu li vay d a trn vi c t ng h p v phn kho ng gi tr Doanh s thu li vay c a cc khch hng thnh 5 nhm c th t t th p n cao tng ng v i thang i m t 1 n 5. Cn b tn d ng c th cn c vo doanh s thu li cao nh t v th p nh t c a m t s doanh nghi p l khch hng th ng xuyn trong k c a chi nhnh lm cn c xc nh thang i m. V tnh hnh kinh doanh v quy m c a t ng chi nhnh khc nhau nn chng ti khng quy nh m t m c doanh s chung ng v i m i thang i m m tu vo tnh hnh c th m i chi nhnh cn b tn d ng t nh ra m c doanh s thu li vay ng v i m i thang i m chi nhnh c a mnh. Doanh s thu li vay ( theo nhm) Thang i m T n 5 T n 4 T n 3 T n 2 T n 1 Khi nh gi m t doanh nghi p c th cn b tn d ng ti n hnh so snh s li u th c t v Doanh s thu li vay trong k c a doanh nghi p v i thang i m trn xc nh i m t c c a doanh nghi p i v i tiu th c ny. Ph d ch v tr cho MSB c nh gi d a trn 2 tiu th c l: Doanh s thanh ton k x p lo i v X p h ng v thu ph d ch v . Ch tiu ny ph n nh ph thanh ton khi doanh nghi p thanh ton qua MSB v T ng ph d ch v (bao g m c ph thanh ton v cc ph d ch v khc) m MSB thu c c a doanh nghi p. 1.2. + nh gi v cho i m tiu th c Doanh s thanh ton k x p lo i d a trn vi c t ng h p v phn kho ng gi tr Doanh s thanh ton c a cc khch hng qua chi nhnh theo 5 nhm th t t th p n cao tng ng v i thang i m t 1 n 5. Cn b tn d ng c th cn c vo vi c so snh doanh s thanh ton c a cao nh t v th p nh t c a m t s doanh nghi p l khch hng th ng xuyn thanh ton qua chi nhnh trong k lm cn c xc nh thang i m. 70

Doanh s thanh ton k x p lo i Thang i m T n 5 T n 4 T n 3 T n 2 T n 1 Khi nh gi m t doanh nghi p c th cn b tn d ng t ng h p s li u v Doanh s thanh ton k x p lo i t Phng K ton v so snh v i thang i m trn xc nh i m t c c a doanh nghi p i v i tiu th c ny. + nh gi v cho i m tiu th c Ph d ch v tr cho MSB cng c d a trn vi c t ng h p v s p x p ph d ch v m MSB thu c t cc doanh nghi p l khch hng theo 5 nhm t th p n cao tng ng v i thang i m t 1 n 5. Cn b tn d ng c th cn c vo vi c so snh ph d ch v thu c cao nh t v th p nh t c a m t s doanh nghi p l khch hng th ng xuyn trong k c a chi nhnh lm cn c xc nh thang i m. (theo nhm) Thang i m T n 5 T n 4 T n 3 T n 2 T n 1 Khi nh gi m t doanh nghi p c th cn b tn d ng l y s li u K ton v T ng s ph d ch v thu c c a doanh nghi p so snh v i thang i m trn xc nh i m t c c a doanh nghi p i v i tiu th c ny. 1.14. Ti n g i t i MSB c nh gi d a trn 2 tiu th c l: D c ti n g i bnh qun k x p lo i v Tr li ti n g i bnh qun k x p lo i. + nh gi v cho i m tiu th c D c ti n g i bnh qun k x p lo i d a trn vi c t ng h p v phn kho ng D c ti n g i bnh qun t TK ti n g i c a doanh nghi p l khch hng c a chi nhnh MSB theo 5 nhm th t t th p n cao tng ng v i thang i m t 1 n 5. Cn b tn d ng c th cn c vo gi tr d c ti n g i bnh qun cao nh t v th p nh t c a m t s doanh nghi p l khch hng th ng xuyn trong k lm cn c xc nh thang i m. D c Ti n G i bnh qun k x p lo i Thang i m T n 5 T n 4 T n 3 T n 2 T n 1 Khi nh gi m t doanh nghi p c th cn b tn d ng t ng h p s li u t TK Ti n g i khch hng so snh v i thang i m trn xc nh i m t c c a doanh nghi p i v i tiu th c ny. X p h ng thu ph d ch v

71

+ nh gi v cho i m tiu th c Tr li ti n g i bnh qun k x p lo i d a trn vi c t ng h p s p x p li ti n g i tr cho doanh nghi p l khch hng c a chi nhnh MSB theo 5 nhm th t t th p n cao tng ng v i thang i m t 1 n 5. Cn b tn d ng c th cn c vo vi c so snh s li ti n g i cao nh t v th p nh t c a m t s doanh nghi p l khch hng th ng xuyn trong k lm cn c xc nh thang i m. T T T T T Tr li Ti n G i bnh qun k x p lo i n n n n n Thang i m 5 4 3 2 1

Khi nh gi m t doanh nghi p c th cn b tn d ng ti n hnh so snh s s d li ti n g i bnh qun c a doanh nghi p v i thang i m trn xc nh i m t c c a doanh nghi p i v i tiu th c ny. S Tiu th c
Thanh ton g c N QH theo th i gian B o m tn d ng

H TH NG X P H NG DOANH NGHI P Ch tiu H ng m c

R i ro tn d ng v i MSB

Thanh ton li Thanh ton g c N QH theo th i gian B o m tn d ng R i ro tn d ng v i TCTD khc

i m R i ro tn d ng X p h ng

Thanh ton li

Dng ti n m t Kh nng sinh l i Tnh hi u qu Kh nng thanh kho n C c u ti tr M c tng tr ng Quy m nh gi ngnh S n ph m c a DN Th tr ng c a DN K thu t cng ngh Ngu n NL/Ngu n hng

i m R i ro ti chnh X p h ng

T NG I M i m R i ro ho t ng X p

X P 72 H NG

V-

H NG D N T NG H P I M V X P H NG

K t c u chung v nh gi, cho i m v x p h ng m t doanh nghi p bao g m 3 c p : nh gi v cho i m cc tiu th c xc nh i m c a cc ch tiu. nh gi v cho i m cc ch tiu tnh i m v x p h ng cc h ng m c. - Tnh T ng i m x p h ng chung i v i DN l c s c cc chnh sch ph h p i v i t ng doanh nghi p. 1.1. Gi i thch v h s tng quan. Trong qu trnh nh gi v cho i m ta lun th y xu t hi n h s tng quan gi a cc tiu th c c a m t ch tiu; gi a cc ch tiu trong m t h ng m c. V y h s ny l g v cch xc nh cc h s ny nh th no? H s tng quan l h s ph n nh m c nh h ng hay t m quan tr ng c a t ng tiu th c trong m t ch tiu; t ng tiu th c trong m t h ng m c. H s tng quan tng ng trong t ng c p nh gi (gi a cc ch tiu, gi a cc tiu th c) l khc nhau. V i m c ch nh m xc nh m c nh h ng gi a cc y u t trong m t t ng th , nn trong t t c cc c p nh gi t ng cc h s ny u c gi tr b ng 1 (hay 100%). Trong ti li u ny, chng ti a ra m t h th ng cc h s tng quan mang tnh ch t h ng d n, tuy nhin cng g n st v i tnh hnh th c t . T i m i chi nhnh, khi nh gi m t doanh nghi p c th , cn b Tn d ng tu theo quan i m coi tr ng ch tiu no khi nh gi ( i u ny ph thu c vo tnh hnh ho t ng kinh doanh th c t chi nhnh, quy m c a chi nhnh v khch hng, ho c chi n l c i v i khch hng chi nhnh ) m c th s a i ho c a ra h s tng quan ph h p, nh m nh gi cc doanh nghi p m t cch chnh xc v a ra c cc chnh sch ph h p i v i cc doanh nghi p l khch hng c a mnh. Tuy nhin trong khi nh gi c th do nh ng nguyn nhn ch quan hay khch quan m d n t i vi c lm sai l ch k t qu ho c nh gi khng cng b ng gi a cc doanh nghi p. trnh nh ng sai l ch ho c tu ti n khi xc nh h s , chng ti c nh ng quy c b t bu c nh sau: + Do nguyn l trong vi c cho i m nh gi r i ro l: i m cao th nh gi m c r i ro th p v ng c l i, do khi coi tr ng y u t no hn trong t ng th th y u t chi m t tr ng l n trong t ng th hay h s tng quan ph i c gi tr l n hn. + H s tng quan gi a ph n nh gi r i ro c a cc doanh nghi p c cng quy m l gi ng nhau. + Cc doanh nghi p trong cng m t ngnh th c cc h s tng quan gi a cc ch tiu l gi ng nhau.

73

1.2 . H ng d n t ng h p i m v x p h ng Tnh i m cc Tiu th c. Thang i m nh gi cc tiu th c c cho theo thang i m 5 v i nguyn l: i m cao th nh gi m c r i ro th p v ng c l i. i m s m i tiu th c l i m cao nh t c th t c tng ng v i t ng m c nh gi i v i tiu th c . i m t c c a m i tiu th c c xc nh d a vo ph n h ng d n nh gi t ng m c c th nu trn. n gi n cho vi c t cng th c tnh ton nh ng ph n sau ny, nn ph n nh i m c a tiu th c trong b ng tnh ton c gi tr b ng i m xc nh c sau khi nh gi nhn v i tr ng s tng ng v i tiu th c trong ch tiu ch a tiu th c :
i m c a tiu th c = i m t c tr ng s tng ng v i tiu th c . i v i tiu th c qua ph n nh gi nhn v i

Cng th c ny p d ng cho t t c cc tiu th c trong t t c cc ph n: R i ro Ho t ng, R i ro Ti chnh, R i ro tn d ng v nh gi L i ch. V d : Cch tnh i m tiu th c Thanh ton g c trong ch tiu r i ro Tn d ng v i MSB: nh gi v cho i m r i ro Thang 1998 tn d ng i m Ch tiu 1. V i MSB 0.7 1.89 Tiu th c 1.1 Thanh ton g c 0.3 0.30 Tr g c y ng h n 5 Gia h n l n 1 4 Gia h n l n 2 3 Qu h n 2 Kh ng 1 x b. Tnh i m cc Ch tiu . M i ch tiu c nh gi b ng cc tiu th c khc nhau. Cng th c tnh i m cc ch tiu:
i m cc ch tiu = T ng i m c a cc tiu th c c trong ch tiu nhn v i H s tng quan tng ng c a ch tiu trong h ng m c ch a ch tiu . i mc a Tiu th c = 1 x 0.3

V d :
H ng m c Ch tiu Tiu th c

nh gi v cho i m r i ro tn d ng 1. V i MSB 1.1. Thanh ton g c 1.2. N qu h n theo th i gian

H s 0.7 0.3 0.25

1998 1.89 0.30 1.00

i mc a Ch tiu = (0.3+1+1+0.4) x 0.7

74

1.3. m b o tn d ng 1.4. Thanh ton Li

0.25 0.2

1.00 0.40

Tnh i m cc H ng m c M i h ng m c c nh gi b ng cc ch tiu khc nhau. Cng th c tnh i m cc h ng m c:

i m H ng m c = T ng i m cc ch tiu nh gi trong h ng m c .

V d :
H ng m c Ch tiu

nh gi v cho i m r i ro tn d ng 1. V i MSB 2. V i cc t ch c tn d ng v cc ch n khc T ng s i m

H s 0.7 0.3 100%

1998 1.89 0.98 2.87

i m H ng m c = 1.89 + 0.98

Ring ph n nh gi r i ro Ti chnh: ch c 2 c p l H ng m c v Tiu th c, t c l i m c a H ng m c l t ng h p i m c a cc tiu th c nh gi (khng c c p ch tiu). nh gi v cho i m r i ro ti chnh nh gi dng ti n n thu n sau tr g c >0 n thu n sau tr li >0 n thu n sau h kd >0 n thu n t ho t ng>0 n l i nhu n g p >0 Thang i m 0.4 5 4 3 2 1 1998 1.60 x

Tiu th c

1. Ti Ti Ti Ti Ti

i mc a Tiu th c = 4 x 0.4

75

H ng m c Tiu th c

nh gi v cho i m r i ro ti chnh 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. nh gi dng ti n nh gi kh nng sinh l i nh gi tnh hi u qu nh gi thanh kho n ( n nh ng n h n) nh gi c c u ti tr ( n nh di h n) nh gi kh nng tng tr ng nh gi quy m T ng s i m

H s 0.4 0.3 0.1 0.1 0.1 0.1 0 100%

1998 1.60 1.20 0.40 0.40 0.40 0.40 0.00 4.00

i m = (1.6+1.2 +0.4+0.4 +0.4+0.4 +0) H ng m c

X p h ng doanh nghi p. Sau khi tnh c i m c a t ng h ng m c theo h ng d n trn, cn b tn d ng em i chi u v i b ng sau xc nh h ng c a t ng h ng m c: Lo Lo Lo Lo Lo i A: i B: i C: iD i E: => 4 - 5 =>3 - 4 =>2 - 3 =>1 - 2 <1

K T QU X P H NG KHCH HNG 1. R i ro tn d ng X p h ng r i ro tn d ng 2. R i ro ti chnh X p h ng r i ro ti chnh 3. R i ro ho t ng X p h ng r i ro ho t ng 4. i m l i ch mang l i cho MSB X p h ng L i ch em l i MSB

1998 i m X p h ng 2.87 C 4.00 B 4.23 A 4.50 A

H ng c a doanh nghi p l t ng h p h ng c a cc h ng m c nh gi. Nh v d trn y h ng c a doanh nghi p nm 1998 l: CBAA (Tng ng v i H ng C v R i ro Tn d ng; H ng B v R i ro ti chnh; H ng A v R i ro Ho t ng v H ng A v L i ch em l i cho MSB). Trn c s x p h ng chi ti t theo t ng h ng m c nh trn, t o i u ki n cho cn b tn d ng d dng hn trong vi c nh gi t ng m t m nh m t y u c a doanh nghi p, t c th ki n ngh cc chnh sch i

76

v i doanh nghi p l khch hng, cng nh l p d phng v.v... m t cch ph h p i v i t ng khch hng c th QUY NH THI HNH 1. Hi u l c thi hnh:

i v i t ng kho n vay

H ng d n x p h ng doanh nghi p v cc ph n m m, m u bo co c p d ng th ng nh t trong h th ng MSB t ngy ...../..../2000. 2. i u ki n p d ng: a. Phn tch, nh gi 3 h ng m c: R i ro tn d ng, R i ro ti chnh v L i ch em l i cho MSB l cng vi c b t bu c cn b tn d ng th c hi n i v i t t c cc khach hng l php nhn. b. Phn tch, nh gi h ng m c R i ro ho t ng ch p d ng i v i nh ng khch hng ti m nng m H i s ho c chi nhnh mu n c p h ng m c tn d ng, tng h n m c tn d ng, ho c nh ng khch hng chnh, ho c cho vay khng ph i th ch p. c. Sau khi phn tch, Phng tn d ng c a H i s l p bo co, trnh Gim s v Chi nhnh ph duy t, lu bo co vo h s khch hng. 3. Trch nhi m thi hnh: Gim c H i s Giao d ch H i Phng, v cc Chi nhnh MSB, Tr ng cc Trung tm, Phng ban MSB v nh ng b ph n khc c lin quan ch u trch nhi m thi hnh. Giao cho Gim c trung tm u t v t v n ti chnh o t o h ng d n, ci t chng trnh tin h c cho H i s , cc chi nhnh v Phng kinh doanh t i Trung tm. Trong qu trnh th c hi n, n u c v ng m c, c ki n c n b sung, yu c u cc n v ph n nh v Trung tm i u hnh, Trung tm u t v T v n ti chnh nghin c u, gi i quy t. 4. Th m quy n s a i, b sung: Vi c s a i, b sung H ng d n nh gi v x p h ng khch hng ny do T ng Gim c quy t nh. Ni nh n: Nh i m 3 ph n C; Cc TV H QT & BKS ( bo co); Ban i u hnh ( ch o); BTV H QT ( bi t); Lu CIFC& VP.TG ; T ng Gim c cH i

77

78