Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

MOTORLAR-1.HAFTA
Yrd.Do.Dr. Alp Tekin ERGEN
DERS HAKKINDA
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

Kaynaklar :
1. Internal Combustion Engine Fundamentals. McGraw-Hill,
Newyork Heywood JB (1988)
2. ten Yanmal Motorlar Ders Notlar
http://www.yildiz.edu.tr/~odeniz/
3. Internal Combustion Engines Applied Thermosciences. John
Wiley&Sons Inc. NewYork Ferguson C.R, Kirkpatrick A.T (2001)
4. Internal Combustion Engines Applied Thermosciences. John
Wiley&Sons Inc. NewYork Ferguson C.R, (1986)


Yrd.Do.Dr. Burhanettin ETN
DERS HAKKINDA
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

Dersin Amac ve Hedefleri
nsanolunun gnlk yaamn kolaylatran
bir enerji dnm makinesi olan ten
Yanmal Motorlar ile ilgili teorik ve grsel
bilginin mhendislik formasyonu temelinde
verilmesi amac ile bu bilginin etkin kullanm
alanlarnn retilmesi hedeflenmektedir.
Yrd.Do.Dr. Burhanettin ETN
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

Motorlar, yaktn
yanmas sonucu aa
kan s enerjisini
mekanik enerjiye
dntren
makinelerdir.
Enerji dntrme
yntemine gre iki
grupta toplanrlar.
ten yanmal
motorlar
Dtan yanmal
motorlar
Motorlar ve Trleri
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

Yanma olay, motorun
dnda oluturuluyor ve
i gazlarna enerji iletimi
ayrca bir s deitirici
ile yaplyorsa bunlara
dtan yanmal motor
denilir.

Bu gruba pistonlu
buhar makinesi, buhar
trbini ve stirling motoru
girmektedir.
Dtan yanmal motorlar
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

TEN YANMALI MOTOR
ten yanmal motorlar yakttn
barndrd kimyasal enerjiyi
mekanik enerjiye dntren bir
ENERJ DNM MAKNASIDIR
ten yanmal motorlar, dtan
yanmal motorlardan ayran en
temel fark yaktn yanmas veya
oksitlenmesinin silindir iersinde
gereklemesidir.
Gnmzde yakt tipine bal
olarak iki tip iten yanmal motor
yaygn olarak kullanlmaktadr.

1.OTTO motoru
2.DESEL motoru



Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

MOTOR SINIFLANDIRMASI
1. Strok Saysna Gre
- 4 Stroklu
- 2 Stroklu
2. Karm Tekiline Gre
- Hava Yakt Karmnn Silindir Dnda Oluturulmas
- Hava Yakt karmnn Silindir inde Oluturulmas
3. alma evriminin Karakterine Gre
-Yanmann Sabit Hacimde Olduu (Otto)
- Yanmann Sabit Basnta Olduu (Diesel)
- Yanmann Ksmen Sabit Hacim Ksmende Sabit
Basnta Olduu(Seilinger)
4. Kullanlan Yakta Gre
- Sv Yaktl (Benzin, Motorin, Kerozen, Alkol, Bitkisel
Ya)
- Gaz Yaktl (Doal Gaz CNG, LPG)
5. Taze Dolgunun Silindirlere Doldurulma ekline Gre
- Doal Emili
- Ar Doldurmal
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

6. Silindir Yerletirme Tarzna Gre
(a) Tek silindirli motor (b) Sra Tipi motor
(c) V motor
(d) Kar silindirli (Boxer) motor
(e) W motor
(f) Kar pistonlu motor
(g) Yldz (radial) motor
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

7. Soutma ekline Gre
- Sv Soutmal
- Hava Soutmal
8. Piston Hzna Gre
- Dk Hzl
- Yksek Hzl
m/s
Cm<=6.5 m/s dk
Cm>6.5 m/s yksek

9. Kullanm Amalarna
Gre
- Stasyoner
- Gemi
- Lokomotif
- Tat
- Uak
- Domestic
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

Tanmlar
A
A
A
N
AN
L+R
H
S
x




R

O
B
L
C
L : Biyel boyu
R : Krank yarap
H : Strok
: Krank as ( )
: Biyel as ( )
: Krankn asal hz (rad/s)
A : st l nokta
A : Alt l nokta
S
x
: Piston yolu
Krank-Biyel Mekanizmasnn ematik resmi
Biyel boyu : Biyel byk ba merkezi ile biyel kk ba merkezi arasndaki mesafe.
Krank yarap : Krank mili ekseni ile biyel muylusu ekseni arsndaki mesafe.
Alt l nokta : Perno ekseninin krank mili eksenine en yakn olduu konum.
st l nokta : Perno ekseninin krank mili eksenine en uzak olduu konum.
Strok : Alt l nokta ile st l nokta arasndaki mesafe.
Piston yolu : Perno eksenin st l noktaya olan uzakl.
Krank as : Krank kolu ekseninin silindir ekseni ile yapt a.
Biyel as : Biyel ekseninin silindir ekseni ile yapt a.
Krankn asal hz : Krankn kendi ekseni etrafnda dn hz.
MOTOR EVRMLER
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

1-Sabit Hacim evrimi (Otto
evrimi)
Sktrma (1-2)
Bu safhada, piston alt l noktadan st l noktaya doru hareket eder.
Bu srada emme ve egzos valfleri kapaldr, dolaysyla ierdeki hava
skr ve basnc grafikte grld gibi artar.

Sabit Hacimde Yanma (2-3)
Piston st l noktaya ulat srada bujiden kvlcm aktrlarak
skarak snm hava yakt karm yanmaya balar, bunun
sonucunda basn P2'den P3 deerine srama yapar.

Genleme (3-4)
Bu safhada piston aa doru hareketine balar . Bu durum 4 nolu
noktaya kadar byle devam eder. Piston aa doru hareketine devam
ettiinden silindirdeki basn da dmeye balar.

Egzoz (4-1) [
Sistem 4 nolu noktaya (AN) geldiinde egzoz valfi alr. Silindir
egzoz sistemi ile darya aldndan silindirdeki basn atmosferik
basnca der. Sistemden snn atlmas bu safhada gsterilmitir.
Gerekte, darya snn atlmas pistonun egzoz strounu yapmasyla
olur (grafikte yatay izgiyle gsterilen strok), ancak ideal bir evrimde
egzoz strounda negatif veya pozitif bir i yaplmadndan evrimde
incelenmez, snn atlmas da egzoz valfi aldnda bir anda olmu
gibi gsterilir.
OTTO EVRM
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

2- Sabit Basn evrimi (Diesel evrimi)
Sktrma (a-b)
Bu safhada, piston alt l noktadan st l noktaya
doru hareket eder. Bu srada emme ve egzoz valfleri
kapaldr, dolaysyla ierdeki hava skr ve basnc
grafikte grld gibi artar.

Sabit Basnta Yanma (b-c)
Piston st l noktaya ulat srada snm hava
zerine enjektrden yakt pskrtlerek yanma balar,

Genleme (c-d)
Bu safhada piston aa doru hareketine balar . Bu
durum d noktasna kadar byle devam eder. Piston
aa doru hareketine devam ettiinden silindirdeki
basn da dmeye balar.

Egzoz (d-e)
Sistem d noktasna (AN) geldiinde egzoz valfi alr.
Silindir egzoz sistemi ile darya aldndan
silindirdeki basn atmosferik basnca der. Sistemden
snn atlmas bu safhada gsterilmitir. Gerekte,
darya snn atlmas pistonun egzoz strounu
yapmasyla olur (grafikte yatay izgiyle gsterilen strok),
ancak ideal bir evrimde egzoz strounda negatif veya
pozitif bir i yaplmadndan evrimde incelenmez,
snn atlmas da egzoz valfi aldnda bir anda olmu
gibi gsterilir.
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

3-Karma evrim (Seilinger)
Sktrma (1-2)
Bu safhada, piston alt l noktadan st l noktaya
doru hareket eder. Bu srada emme ve egzoz valfleri
kapaldr, dolaysyla ierdeki hava skr ve basnc
grafikte grld gibi artar.
Sabit Hacimde Yanma (2-3)
Piston st l noktaya ulat srada silindire enjektr
tarafndan yakt pskrtlmeye balar. Skarak snm
havayla karlaan yakt yanmaya balar, bunun
sonucunda basn P2'den P3 deerine srama yapar.
Sisteme s giriinin olduu ilk safha bu safhadr.
Sabit Basnta Yanma (3-4)
Bu safhada piston aa doru hareketine balar fakat
yanma devam ettiinden basn dmez. Bu durum 4
nolu noktaya kadar byle devam eder. Bylece bu
safhada da sisteme s girii devam etmi olur.
Genleme (4-5)
Artk silindire yakt pskrtlmemektedir ve yanma
durmutur. Piston aa doru hareketine devam
ettiinden silindirdeki basn da dmeye balar.
Egzoz (5-6)
Sistem 5 nolu noktaya (AN) geldiinde egzoz valfi
alr. Silindir egzoz sisitemi ile darya aldndan
silindirdeki basn atmosferik basnca der. Sistemden
snn atlmas bu safhada gsterilmitir. Gerekte,
darya snn atlmas pistonun egzoz strounu
yapmasyla olur (grafikte yatay izgiyle gsterilen strok),
ancak ideal bir evrimde egzoz strounda negatif veya
pozitif bir i yaplmadndan evrimde incelenmez,
snn atlmas da egzoz valfi aldnda bir anda olmu
gibi gsterilir.
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

OTTO EVRM TERMODNAM
2 1
Q Q L

=
1
2
1
2 1
1
1
Q
Q
Q
Q Q
Q
L

t
=

= = q
) .( .
2 3 1
T T c m Q
v
=
) .( .
) .( .
1
2 3
1 4
T T c m
T T c m
v
v
t

= q
) .( .
1 4 2
T T c m Q
v
=
) 1 (
) 1 (
1
3
2
3
4
1
4
T
T
T
T
T
T
t

= q
Q
1
=Sisteme giren s

Q
2
=Sistemden kan s


3
4
3 3
4 . 4
3
4
3 3
4 4
. T
T
V P
V P
mRT
mRT
V P
V P
= = =
2 3 1 4
, V V V V = =
3
4
2
2
2
1
V
V
V
V V
V
V
H
=
+
= = c
k k
V P V P
4 4 3 3
. . =





Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

OTTO EVRM TERMODNAM
k
k k
V
V
V
V
P
P
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
=
c
1
1
2
4
3
3
4
c
c c
.
1
.
1
3
4
3
4
k k
T
T
V
V
|
.
|

\
|
= =
|
.
|

\
|
1
3
4
1

=
k
T
T
c
2
1
2
. 1
2
1
2 2
1 . 1
2
1
2 2
1 1
.
. . T
T
P
P
T
T
V P
V P
mRT
mRT
V P
V P
= = = = = c
k
k
k k
V
V
P
P
V P V P
|
.
|

\
|
=
|
|
.
|

\
|
= =
c
1
, . .
1
2
2
1
2 2 1 1
c
c c
.
1
.
1
2
1
2
1
k k
T
T
V
V
|
.
|

\
|
= =
|
.
|

\
|



1
2
1
1

=
k
T
T
c
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

.
OTTO EVRM TERMODNAM
3
2
4
1
3
4
2
1
,
T
T
T
T
T
T
T
T
= =
1
3
4
3
2
3
3
2
4
3
2
3
4
1
4
1
1 1
) 1 (
) 1 (
1
) 1 (
) 1 (
1

= =

=
k
t
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
T
c
q


Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

OTTO EVRM ORTALAMA NDKE BASINCI
2 1
Q Q L

=
1
1
. ; Q L
Q
L
t

t
q q = =
) .( .
2 3 1
T T c m Q
v
=
|
|
.
|

\
|
= 1 . . .
2
3
2
T
T
T c m L
v t
q
k
c
c
v
p
=
v p
c k c . =


1
.

= = =
k
R
c R c k c R c c
v v v v p
1
1 2
.

=
k
T T c
oran patlama
T
T
P
P
V V
mRT
mRT
V P
V P
. :
.
2
3
2
. 3
2 3
2
3
2 2
3 3
= = = =
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

OTTO EVRM ORTALAMA NDKE BASINCI
( ) ( ) 1 . . .
1
1
. 1 . .
1
. .
1 1
1 1
1

=

c q c q V P
k
T
k
R
m L
k
t
k
t
)
1
( )
1
1 ( ) 1 (
1 1
1
2
1 2 1
c
c
c

= = = = V V
V
V
V V V V
H
( )
( )
( ) 1 .
1
.
1
.
1
.
1 . . .
1
1
.
1
1
1 1
1

=
|
.
|

\
|

= =

c
c
q
c
c
c q
k
t
k
t
H

mi
k
P
V
V P
k
V
L
P
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

DESEL EVRM TERMODNAM
2 1
Q Q L

=
1
2
1
2 1
1
1
Q
Q
Q
Q Q
Q
L

t
=

= = q
) .( .
2 3 1
T T c m Q
p
=
) .( .
1 4 2
T T c m Q
v
=
oran geni n
T
T
V
V
P P
mRT
mRT
V P
V P
g
. . :
.
2
3
2
. 3
2 3
2
3
2 2
3 3
c = = = =
k
g
k
k
k
k
k
V
V
P
P
P P V V
V P
V P
V P
V P
c =
|
|
.
|

\
|
= = = =
2
3
1
4
2 3 1 4
2 2
3 3
1 1
4 4
1
2
4
1
2
4
1
4
1
. 4
1 4
1
4
1 1
4 4
.
.

= = = = =
k
k
T
T
T
T
T
T
P
P
V V
mRT
mRT
V P
V P
c
c
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

DESEL EVRM TERMODNAM
1
2
4
1
2
4
1
4
.

= = =
k
k
g
k
k
g
T
T
T
T
P
P
c
c
c c
) 1 (
) (
.
1
1
) 1 (
) (
.
1
1
1
) .( .
) .( .
1
2
3
2
1
2
4
2
3
2
2
1
2
4
2
2 3
1 4

= =

=
T
T
T
T
T
T
k
T
T
T
T
T
T
T
T
k k c
c
T T c m
T T c m
t
p
v
p
v
t
q q
) 1 .(
) 1 (
.
1
1
) 1 (
)
1
(
.
1
1
1
1 1

=


g
k
k
g
g
k k
k
g
t
k k c c
c
c
c c
c
q
Y

l
d

z

T
e
k
n
i
k

n
i
v
e
r
s
i
t
e
s
i


M
a
k
i
n
a

M

h
.

B

DESEL EVRM ORTALAMA NDKE BASINCI
2 1
Q Q L

=
1
1
. ; Q L
Q
L
t

t
q q = =
) .( .
2 3 1
T T c m Q
v
=
|
|
.
|

\
|
= 1 . . .
2
3
2
T
T
T c m L
p t
q
k
c
c
v
p
=
v p
c k c . =
1
.

= = =
k
R
c R c k c R c c
v v v v p
1
1 2
.

=
k
T T c
( ) ( ) 1 . . .
1
. 1 . .
1
.
. . 1 .
1
.
. .
1
1 1
1
1
2
3
2

=
|
|
.
|

\
|

=

g
k
t g
k
t t
V P
k
k
T
k
R k
m
T
T
T
k
R k
m L c c q c c q q
( )
( )
( ) 1 .
1
.
.
1
.
1
.
1 . . .
1
.
1
1
1 1
1

=
|
.
|

\
|

= =

g
k
t
g
k
t
H

mi
P
k
k
V
V P
k
k
V
L
P c
c
c
q
c
c
c c q