Professional Documents
Culture Documents
EKLER
EKLER
P(x) = f(x
o
) + c-(x-x
o
)
2",x
o
olarak elde edilir, verilen deerler yerine yazlrsa, .
P(lOS) =1 0+ ~(LOS -1 00)
2,,1 00
1
= 1 0+-
4
= 1 0.25
olarak bulunur. Yaplan hata ise
eklindedir. Burada (x) E( 00, 1 05). Verilen deerler yerine yazlrsa,
R (1 05) = _ . 25
8~(X )3
elde edilir. Yaptmz hatay, (1 00,1 05) aralnda yapabileceimiz en byk
hata olarak seersek (nk (x) E(1 00,1 05) dir),
-25 = 25 < 25 = 25 = _1 _ = 0.003
8~(xY 8~(X )3 8.J00
3
8x ooo 320
olur. Bylece,
"'1 05:::::1 0.25 +0.003 = 1 0.253
bulunur.
LO Birinci Blm
4.rnek. (1.1y/5 says, virglden sonra drt ondalk basamak dorulukla
hangi aralkta bulunur.
zm. f(x)=(1+xY(s, x=O.1 ve x
o
= 0 olarak alp n=2 iin Taylor
Teoremini uygulayalm.
dir. Buradan Taylor polinomu
1 . 4 2
P (x) = f(x ) + (x - x ) - (x - x )
2 o 5(1+x
o
)4Is o 2!x25(1+x
O
)9 IS o
dir. Verilen deerler yerine yazlrsa,
!;((1 .1 Y;S) = 1 .000+_
1
_(0.1 -0)- 4 (0.1 -0)2 = 1 .0208
5(1 ) 2!x25(1 )
elde edilir. Yaplan hata,
R = ~ f"'((x))(X -x
o
)3
3!
~~ 36 (x-x Y
- 3! 1 251 (1 +(X )Y4 o
dir. Burada, .; (x), O ile O.arasnda bir saydr. Bylece, verilen deerler
yerine yazlrsa,
R =~ 36 (0.1 -0)3
3!1251(1+(X )Y4 .
36 (0.1 )3
=---
1 25 6
= 0.000048
bulunur. Buradan verilen (1.ly/5 saysnn yaklak deeri,
1 .0208- 0.000048 <(1.1y/5 <1 .0208+ 0.000048
nbilgiler
II
1 .020752 < (1 . )!15 < 1 .020848
olarak elde edilir.
Taylor Teoremindeki kalanthata) terimi i(x) fonksiyonunun (n+1).
mertebeden trevin integrali cinsinden de ifade edilebilir.
1 0.Teorem. n ~ Obir tamsay ve r: nin [a, b] kapal aralnda srekli ve
(a, b) ak aralnda diferensiyellenebilir olduunu kabul edelim. Bu takdirde
X
o
E [a, b] olmak zere her x E [a,b] iin
f(x) = p,,(x) +Rn(x) (1.12)
olacak ekilde x ile X o arasnda bir ~(x) vardr.
Burada,
(1.13)
ve
Rn(x)=~ rx i<n+l(t)(x~tYdt
n! Jxo
(1 .1 4)
formlleri ile verilir.
Altrmalar
1 . i (x) = 1 - e" +(e - 1 ) sine (Jr /2)x) olsun. if (x) trev fonksiyonunun
[0,1 ] aralnda en az bir defa sfr olabileceini gsteriniz.
2. x
3
=e" sin x denkleminin [1 ,4] aralnda en az bir zmnn
olduunu gsteriniz.
3. x = T
X
denkleminirr zmnn [0,1 ] aralnda olduunu gsteriniz.
i(x) =(x-a)(x-b)
1 2 BirinciBlm
4. i(x) = (x-1)tanx+xsin/'Z"X olsun. [0,1 ] aralndaki baz x deerleri
iin I'(x) =O olduunu gsteriniz.
5. i (x) = x sin mx - (x - 2) In x olsun. [1 ,2] aralndaki baz x deerleri
iin 1'(x) = O olduunu gsteriniz.
6. I(x) = (x-2)sinxln(x+2) olsun. [-1 ,3] aralndaki baz x
deerleri iin I'(x) =O olduunu gsteriniz.
7. Ara deer ve Rolle teoremlerini kullanarak i(x) = x
3
+ 2x + k
fonksiyonunun grafiinin x-eksenini k deeri ne olursa olsun yalmz bir
kez kestiini gsteriniz.
8. f(x) = e" cos x fonksiyonunu X
o
= O noktasnda drdnc mertebeden
Taylor serisine anz. Bu alm kullanarak yaklak olarak i(tr /16)
deerini ve yaplan hatay hesaplaynz.
9. f(x) =e
x2
fonksiyonunu X
o
= 1 noktasnda drdnc mertebeden Taylor
serisine amz. Bu alm kullanarak yaklak olarak i(1 .1 ) deerini
bulunuz ve yaplan hatay hesaplaynz.
1 0. [a, b] aralndaki x deerleri iin
fonksiyonunun minimum deerinin -(b:..- a) / 2 olduunu gsteriniz.
1 . Ortalama deer teoremini kullanarak i sin a - sin b iQ a - b i olduunu
gsteriniz. Bu sonucu kullanarak i sin a + sin b iQ a + b i olduunu
gsteriniz.
12. X
o
= tr / 4 n Taylor polinomunu kullanarak cas 42 y 1 0-
6
dorulukla hesaplaynz.
13. X
o
= 1 iin Taylor polinomunu kullanarak ln(1 .1 ) deerini ve yaplan
maksimum hatay hesaplaynz.
Sabit Nokta terasyonu: Eer bir fonksiyonun sabit noktas varsa bu sabit noktann
bulunmas sabit nokta iterasyonu ile olur. Buna fonksiyonel iterasyon yntemi de denir.
Tanm : Sabit nokta iterasyonu, bir g fonksiyonunun p sabit noktasn yaklak olarak elde
edebilmek iin
1
( )
n n
p g p
= ilikisini salayan bir
n
p dizisi retmektir. Burada 1 n ve
0
p
balang yaklamdr. g , fonksiyonuna ise iterasyon fonksiyonu denir.
rnek: ( )
x
g x e
= denkleminin
zmn bulmaktr.
0
0 p = balang yaklam ile 1 n iin
1 n
p
n
p e
= iterasyon
formln alalm.
0
1 0
6
1
7 2 1
3 8
4 9
5 10
( ) 1
0.545396
0.692201 ( ) 0.367879
0.692201 0.560115
0.500474 0.571143
0.606244 0.564879
p g p e
p
p p g p e
p p
p p
p p
= = =
=
= = = =
= =
= =
= =
20. iterasyonda 5 anlaml ondalkta gerek kke yaknsama olur ve gerek kk 0.56714 dir.
Taylor Alm
( )
0
x x x < < ve
( ) y f x = olmak zere
( ) ( ) ( )( ) ( )
( )
( )
( )
( ) ( )
( )
( )
2 1
0 0 0 ( ) ( )
0 0 0 0 0
...
2! ! 1 !
n n
n n
x x x x x x
f x f x f x x x f x f x f x
n n
+
= + + + + +
+
0 0
x x h x x h = = +
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
2 1
( ) ( )
0 0 0 0 0
...
2! ! 1 !
n n
n n
h h h
f x h f x f x h f x f x f x
n n
+
+ = + + + + +
+
0 0 1 i i
x x x h x
+
= + =
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
2 1
( ) ( )
1
...
2! ! 1 !
n n
n n
i i i i i
h h h
f x f x f x h f x f x f x
n n
+
+
= + + + + +
+
Buradaki
x deki deiim,
1 i i
h x x x
+
= = ve
y deki deiim,
( ) ( )
1 1 1 1 1 i i i i i i
y f x f x f f y y
+ + + + +
= = =
miktarn gstermektedir.
+1
20
5. BLM SONLU FARKLAR
127
= 1 + +
2
2
+
()
()
!
( )
=0
polinomuna, fonksiyonu tarafndan = noktasnda retilen -inci
dereceden Taylor Polinomu ad verilir.
() =
()
()
!
( )
=0
+
= + + + + +
+
0 0
x x h x x h = =
( ) ( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( ) ( )
2 1
( ) ( 1)
0 0 0 0 0
...
1! 2! ! 1 !
n n
n n
h h h h
f x h f x f x f x f x f x
n n
+
+
= + + + + +
+
0 0 1 i i
x x x h x
= =
( ) ( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( )
( ) ( )
2 1
( ) ( 1)
1
...
1! 2! ! 1 !
n n
n n
i i i i i
h h h h
f x f x f x f x f x f x
n n
+
+
= + + + + +
+
Burada
x deki deiim
1 i i
h x x x
= =
y deki deiim ( ) ( )
1 1 1 i i i i i i
y f x f x f f y y
= = =
dir.
142
Ek Bilgiler:
1)
( )( )
( )( ) ( ) ( ) ( )
( )
1
1 1 1 1 0 1 0
1
1 1 1 1
1
1 1 1
1
o o o o o
o o o o
y y y y y y
y y y y y y y y y y y
+ = + =
+ = + =
+ = + = + = =
( ) ( ) ( )
1 1
1 1 1 1
1
p p
+ = = + =
2)
1 2 1 2
y y y y = =
3)
( ) ( )
0, 0
1 ... 1
,
!
0,
r
x k k k r
r Z
r r
r Z
+
+ | |
=
|
\ .
Newton leri Fark Enterpolasyon Bants
p , tam, kesirli, pozitif veya negatif degerler alabilmekte olup
0
x x
p
h
=
( )
0
1
p
p
y y = +
2 3
...
0 1 2 3
p o
p p p p
y y
( | | | | | | | |
= + + + +
( | | | |
\ . \ . \ . \ .
2 3
( 1) ( 1)( 2)
...
1! 2! 3!
p o o o o
p p p p p p
y y y y y
= + + + +
0
k
p o
k
p
y y
k
=
| |
=
|
\ .
0 1
( ) ( )
n
k k
p o o n n
k k n
p p
y y y P p K p
k k
= = +
| | | |
= + = +
| |
\ . \ .
( )
n
P p , p nin n -yinci dereceden bir Newton leri Fark polinomudur.
Hesap d braklan terimlerin sebep olduu kesme hatas, hesap d braklan terimlerin ilkinden ile
hesaplanabilmektedir (Hatann bykl ihmal edilen ilk farklar incelenerek tahmin edilir).
Dolaysyla hata,
( ) ( )
( )
( ) ( )
n n n
f x f x n h f x h f = + = ,
n
x x nh x < < + = olduundan
( )
1 1 ( 1)
( )
1 1
n n n
p n o
p p
y P p E y h f
n n
+ + +
| | | |
= = =
| |
+ +
\ . \ .
Newton Geri Fark Enterpolasyon Bants
( )
0
1
p
p
y y
=
( ) ( ) ( )
2 3
...
0 1 2 3
p o
p p p p
y y
( | | | | | | | |
= + + + +
( | | | |
\ . \ . \ . \ .
2 3
( 1) ( 1)( 2)
...
1! 2! 3!
p o o o o
p p p p p p
y y y y y
+ + +
= + + + +
( ) ( )
0 0
1 1
1
k k
k
p o o
k k
p p k p k p
y y y ozelliginden
k k k k
= =
+ | + | | | | | | | | |
= = =
| | | | |
\ . \ . \ . \ . \ .
( )
1 1 ( 1)
( )
1 1
n n n
p n o
p n p n
y P p E y h f
n n
+ + +
+ + | | | |
= = =
| |
+ +
\ . \ .
,
n
x nh x x
= < <
Newton Merkezi Fark Enterpolasyon Bants (Bessel Bants)
spat yukardakiler kadar kolay ve elemanter olmad iin Ezberle
( )
( )
( )( ) ( )( )( )
2 2 1
1/ 2 0 1
3 4
1/ 2 1/ 2
1/ 2
( 1)
2 1! 2.2!
1/ 2 1 1/ 2 1 3/ 2
...
3! 4.4!
o
p
p y y p p
y y y y
p p p p p p p
y y
+
= + + +
+ + +
NMERK TREV
rnek 7.3. (Sayfa 193)
x
y
y
2
y
3
y
4
y
0 1
3/ 2
y
=1.718
1 2.718
2
1
y
=2.94
1/ 2
y
=4.66
3
1/ 2
y
=5.1
2 7.38
2
0
y = 8.04
4
0
y = 8.67
1/ 2
y = 12.7
3
1/ 2
y = 13.77
3 20.08
2
1
y = 21.81
4
1
y = 23.7
3/ 2
y =34.51
37.5
4 54.59 59.31
93.82
5 148.41
( ) ( )
( ) ( )
3
2 2 4 4 1/ 2
1/ 2 0 1 0 1
1 1 1
4 12 24
1 13.77 1
12.7 8.04 21.81 8.67 23.7 7.75
4 12 24
y
y y y y y y
h
= + + + +
= + + + + =
esas satr
( ) ( ) ( )( ) ( )( )
0 0 0 0 0 0 0 0
, , , , ...
x y
f x y f x y f x y x x f x y y y = + + +
0
0
x x h
y y k
=
=
dersek
0
0
x x h
y y k
= +
= +
( ) ( ) ( ) ( )
0 0 0 0 0 0 0 0
, , , , ...
x y
f x h y k f x y f x y h f x y k + + = + + +
1
11 1
0 n
h yerine h
k yerine k h
x yerine x
+
+
= + + + + +
+
0 0
x x h x x h = = +
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
2 1
( ) ( 1)
0 0 0 0 0
...
1! 2! ! 1 !
n n
n n
h h h h
f x f x h f x f x f x f x f x
n n
+
+
= + = + + + + +
+
0 0 1 n n
x x x h x
+
= + =
( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )
( )
2 1
( ) ( 1)
1
...
1! 2! ! 1 !
n n
n n
n n n n n
h h h h
f x f x f x f x f x f x f x
n n
+
+
+
= = + + + + +
+
( ) ( ) ( )
( )
2 1
( ) ( 1)
1
...
1! 2! ! 1 !
n n
n n
n n n n n
h h h h
f x f f f f f f x
n n
+
+
+
= = + + + + +
+
( ) ( ) ( )
( )
2 1
( ) ( 1)
1
...
1! 2! ! 1 !
n n
n n
n n n n n
h h h h
y x y y y y y y x
n n
+
+
+
= = + + + + +
+
Yukarda ifadeler, gsterimlerin ayn olduunu ifade etmek iin yazlmtr.
ENTEGRAL YNTEMLER (NEWTON-COTES FORMULLER)
KAPALI Newton-Cotes fomlleri
ki noktal Kapal Newton-Cotes fomlleri, Trapez (yamuk) yntemi olarak bilinir.
,
Lagrange enterpolasyon polinomu
(10.102) elde edildi.
noktal Kapal Newton-Cotes fomlleri, Simpson 1/3 yntemi olarak bilinir.
,
Lagrange enterpolasyon polinomu
Drt noktal Kapal Newton-Cotes fomlleri, Simpson 3/8 yntemi olarak bilinir.
AIK Newton-Cotes fomlleri
Tek noktal Ak Newton-Cotes fomlleri
Lagrange enterpolayonunda Tek nokta olduunda f1 eklinde sabit fonksiyon olduuna dikkat edilmeli.
ki noktal Ak Newton-Cotes fomlleri
noktal Ak Newton-Cotes fomlleri