1. Khi nim thng tin s cp 1.1.

Khi nim L thng tin m ngi nghin cu t thu thp c thng qua phng vn trc tip i tng nghin cu hoc ngun ti liu c bn, cn t cha c ch gii phc v cho qu trnh nghin cu ca mnh. Khi d liu th cp khng c sn hoc khng th gip tr li cc cu hi nghin cu ca chng ta, chng ta phi t mnh thu thp d liu cho ph hp vi vn nghin cu t ra. Cc d liu t thu thp ny c gi l d liu s cp. Hay ni cch khc, d liu s cp l d liu do chnh ngi nghin cu thu thp.( http://www.nghiencuukinhtehoc.com) 1.2.Thng tin nh lng. L thng tin cng(s lng) L nhng d liu thc t nh l im thi, s, thng k thu nhpc thu thp thng qua cc cng c iu tra. N khng da trn cch hiu c nhn, kin hay kinh nghim. Thng tin nh lng cung cp mt cch khch quan, khng thin v v thuc tnh ca i tng, phn t. Thng tin nh lng c thu thp di dng con s.

1.3. Thng tin nh tnh. L nhng thng tin m t thuc tnh c nhn, ch tnh cht ca i tng, phn t. thng tin nh tnh c th gip bn nhn thc v gii thch v hon cnh, s vic. n o lng cm xc, kin, phn ng ca con ngi mt cch khch quan

L thng tin mm( tnh cht) Khi nim: Phng php thu thp thng tin s cp Phng php quan st (observation)

Phng php ny bao gm vic ghi li thng tin khng ph thuc vo cu tr li hay tr nh ca i tng nghin cu. V d gn thit b m vo tivi d on s lng ngi xem tivi, hay c mt ngi no ng gi khch hng n phn nn theo di phn ng ca ngi bn hng.L do s dng phng php quan st. Phng php ny c s dng trong trng hp i tng nghin cu t chi tr li, v d nh i vi nhng cu hi mang tnh cht ring t, c nhn. Vic quan st cng ph hp khi i tng nghin cu c xu hng tr li sai s tht khi c hi trc tip. V d nh khi c hi ng gp cho t thin bao nhiu tin, mi ngi thng ni cao hn s tin thc t.Thng chng ta cng s thu c nhng cu tr li thiu chnh xc khi hi v nhng vn khng quan trng i vi ngi c hi. Trong trng hp ny, i tng nghin cu khng c tnh tr li sai m ch l h khng bit, hoc khng nh c thng tin chnh xc lin quan n vn . V d nh thng l mi ngi s khng nh c ln gn y nht h mua xng ht bao tin v h mua my lt xng. Phng php quan st trong tnh hung ny s a ra c nhng cu tr li chnh xc hn. Ngoi ra, phng php quan st cn c s dng vi nhng nhm i tng nh tr nh.Theo phng php ny th thng tin thu thp c nh vic quan st. V vy, khng th ghi nhn c nhng yu t nh thi hoc l do cho hnh vi ca ngi tiu dng. Ngoi ra, m bo tnh thc tin v gim chi ph, vic quan st cn phi p ng hai yu cu. Th nht, tnh hung din ra hnh vi quan st phi din ra thng xuyn theo mt chu k c th on trc c. Th hai, thi gian cn thit tin hnh quan st ch trong mt khong thi gian ngn. C nhiu phng php tin hnh quan st khc nhau: (1) vic quan st do ngi hay do my thc hin, (2) hnh vi c quan st din ra mt cch t nhin hay cng bc, (3) i tng nghin cu c bit vic mnh b quan st hay khng, (4) vic quan st din ra bng vic quan st trc tip hnh vi hay thng qua vic c ti liu ghi li nhng hnh vi .

Quan st l phng php ghi li c kim sot cc s kin hoc cc hnh vi ng x ca con ngi. + Quan st trc tip: L tin hnh quan st khi s kin ang din ra. VD: Quan st thi ca khch hng khi ang thng thc mn n ca nh hng. + Quan st gin tip: L tin hnh quan st kt qu hay tc ng ca hnh vi, khng trc tip quan st hnh vi. VD: nghin cu h s v doanh s bn hng trong tng ngy ca mt siu th c th thy c xu hng tiu dng ca khch hng trong tng thi k. Quan st ngy trang v quan st cng khai Quan st ngy trang ngha l i tng nghin cu khng bit h b quan st. Quan st cng khai ngha l i tng c nghin cu bit h ang b quan st. Phng php iu tra trc tip

Nh tn ca phng php ny, thng tin c thu thp bng vic hi trc tip i tng nghin cu. Phng php ny bao gm ba hnh thc chnh: phng vn trc tip, phng vn qua in thoi, hoc tr li bn cu hi nghin cu. C th thy rng khng c hnh thc no thc s ni tri hn hnh thc khc. Hnh thc c s dng s ty thuc vo mc ch nghin cu, loi hnh cu hi v cc yu t v thi gian, chi ph v nhn vin thc hin.

Phng php phng vn bng th (mail interview) Gi bng cu hi son sn, km phong b dn tem n ngi mun iu tra qua ng bu in. Nu ni vic thun li, i tng nghin cu s tr li v gi li bng cu hi cho ngi nghin cu thng qua ng bu in. Phng php phng vn bng in thoi (telephone interview) Ngi nghin cu tin hnh phng vn i tng nghin cu bng in thoi theo bng cu hi c son sn. Phng php phng vn c nhn trc tip (personal interview) Ngi nghin cu n gp trc tip i tng nghin cu phng vn theo bng cu hi. Phng php iu tra nhm c nh (panels) Nhm c nh l mt mu nghin cu c nh gm con ngi, gia nh, cc doanh nghip c lp nh k tr li cc bng cu hi qua hnh thc phng vn bng in thoi, bng th hay phng vn c nhn. Phng php iu tra nhm chuyn (focus groups) Ngi nghin cu t cu hi phng vn tng nhm, thng 7 n 12 ngi am hiu, c kinh nghim v mt vn no , thng qua tho lun t do trong nhm nhm lm bt ln vn nhiu kha cnh su sc, t d gip cho ngi nghin cu c th nhn nhn vn mt cch thu o v ton din.

2.Phng php chn mu 2.1.Khi nim

Gi s ta cn a ra cc kt lun v nhng c trng no ca mt tp hp ln gm N phn t. T N phn t ca tp hp ln, ta ly ra mt tp hp nh hn gm n phn t. Sau khi nghin cu n phn t ca tp hp nh, bng cc phng php suy lun khoa hc, rt ra nhng kt lun cn thit v tp hp ln. Phng php lm vic nh vy gi l phng php chn mu (sampling method). Tp hp ln gi l tng th (population). Tp hp nh gi l mu (sample).

L do ca vic chn mu iu tra: Nguyn nhn v chi ph (cost): Trong nhiu trng hp, nghin cu ton b tng th s rt tn km. Nguyn nhn v thi gian (time): Khi thng tin i hi tnh thi s - mt cuc iu tra ton b, nu iu kin ti chnh cho php, s mt nhiu thi gian v do d kin thu thp c s gim gi tr. iu ny th hin r trong thc t sn xut kinh doanh. Nguyn nhn v tnh chnh xc (precision) ca khoa hc x l thng tin: Vi cc phng php suy lun thng k khoa hc, thng qua nghin cu mu vn c th i n cc kt lun tin cy m khng cn phi nghin cu ton b tng th. Hn na, nhiu khi iu tra ton b tng th, do cc iu kin rng buc v chi ph v thi gian, li a n thng tin khng kp thi v km chnh xc.

Tng hp 3 l do k trn (chi ph, thi gian v chnh xc ca phng php x l thng tin) cho thy u im ca phng php iu tra mu.

Mc ch ca tt c cc phng php ly mu l t c mu i din cho c qun th nghin cu. Khi chn phng php ly mu th cn hiu r cc c tnh ca qun th nghin cu xc nh c mu quan st i din v nh gi tng i chnh xc qun th. Trong nghin cu, khng th quan st ht ton b cc c th trong qun th, m ch chn mt s lng cc c th i din hay cn gi l mu th nghim. Phng php chn mu th nghim rt quan trng, bi v c lin quan ti s bin ng hay ng u ca mu. C hai phng php chn mu: (1) Chn mu khng xc sut (khng ch ti ng u) v (2) chn mu xc sut ( cp ti ng u). iu tra chn mu ngha l khng tin hnh iu tra ht ton b cc n v ca tng th m ch iu tra trn mt s n v nhm tit kim thi gian, cng sc v chi ph. Vn c bn ca chn mu l tng th mu c kh nng i din cho tng th chung. * Qu trnh iu tra chn mu gm 6 bc: - Xc nh tng th chung (phi xc nh r tng th chung,bi v ta chn mu t ) - Xc nh khung chn mu hay danh sch chn mu: cc khung chn mu c sn.(thng c s dng t danh b in thoi hay nin gim in thoi xp theo tn c nhn, cng ty) - La chn phng php chn mu: da vo mc ch nghin cu, tm quan trng ca cng trnh nghin cu, thi gian nghin cu, kinh ph nghin cu, k nng ca nhm nghin cu.. quyt nh chn phong phng php ly mu xc sut hay phi xc sut; sau tip tc chn ra hnh thc c th ca phng php ny. - Xc nh quy m mu: thng da vo yu cu v chnh xc, khung chn mu c sn cha, phong php thu thp d liu, chi ph cho php. i vi mu xc sut: thng c

cng thc tnh c mu. i vi mu phi xc sut: thng da vo kinh nghim v s am hiu v vn nghin cu chn mu. - Xc nh cc ch th nhn din c n v mu trong thc t: i vi mu xc sut phi xc nh r cch thc chn tng n v trong tng th chung vo mu sao cho m bo mi n v c kh nng chn c nh nhau. - Kim tra qu trnh chn mu: thng kim tra cc mt sau: Kim tra n v trong mu c ng i tng nghin cu khng? ( Thng mc sai lm khu chn i tng do thu thp thng tin ni cha thch hp, nhng ngi cha thch hp). Kim tra s cng tc ca ngi tr li( hi cng di th s t chi cng ln). Kim tra t l hon tt( xem thu thp s n v cn thit trn mu cha) trong phng vn bng th c khi b tr li do khng c ngi nhn, trong phng vn bng in thoi c th khng tip xc c vi ngi cn hi. CC VN CA MT CUC IU TRA MU

3. Cc n v mu s c chn la nh th no? 4. Thng tin c thu thp nh th no?

2. Xc nh tng th cho ph hp?

1. Nhng thng tin g cn tm hiu v nghin cu?

5. Vic suy rng cc c trng mu thnh cc c trng ca tng th c thc hin nh th no?

6. C th rt ra kt lun g i vi tng th?

1. Vn 1: Nhng thng tin g cn tm hiu v nghin cu? y chnh l im khi u v cng l ng lc ca qu trnh nghin cu. Nu thng tin c sn hoc khng c kh nng thu thp c, khng c l do g tin hnh qu trnh chn mu. Khi bt u qu trnh iu tra chn mu cn xc nh r nhng vn cn phi quan tm. 2. Vn 2: Xc nh tng th cho ph hp? R rng l nu thng tin mu c suy rng cho tng th no th mu phi c ly ra t tng th . Nhc li iu ny dng nh tha nhng thc t c kh nhiu kt lun khng c gi tr ch v nguyn tc c bn ny khng c ch . Trong thc t, tng th thc ca vn nghin cu nhiu khi khng th xc nh. V d, khi d on kt qu ca mt cuc bu c, hin nhin ngi ta ch quan tm n s ngi thc s i bu. R rng, s ngi thc s i bu chnh l tng th thc song rt kh xc nh. D nhin c th hi xem ng (b) ta c d tnh i bu c khng. Tuy nhin ai cng bit rng t l ngi d nh rt khc so vi t l ngi thc s i bu. Cng c th hi xem ng (b) c i bu trong cc k bu c trc hay khng, nhng r rng y cng khng phi l cch tt nht 3. Vn 3: Cc n v mu s c chn la nh th no? Mt cch ngn gn c th ni rng, khng c phng php tt nht trong vic chn n v mu. Chn la phng php no l ty thuc vn nghin cu, c tnh ca tng th v iu kin ca ngi nghin cu. Chng hn, c th dng phng php mu ngu nhin (simple random sampling) hoc chn mu phn tng (stratified sampling). Mt vn khc cn phi xc nh, l s lng n v trong mu (c mu). C mu ty thuc ch yu vo yu cu v chnh xc ca suy lun thng k v iu kin v ti chnh ca cuc iu tra. 4. Vn 4: Thng tin c thu thp nh th no? y l vn rt quan trng. Ni chung, c hai im cn quan tm: Th nht, t l nhn c cc cu tr li. Hin nhin, bao gi ta cng mong mun nhn c t l tr li cng cao cng tt. Nu t l khng tr li cao th t l tr li cha chc i din c cho tng th Th hai, s chnh xc v thnh tht ca cu tr li. Nhng kt lun c rt ra t nhng phng php suy lun thng k khoa hc v cng phc tp nhng nu da trn c s d kin khng ng tin cy th tr thnh v ngha. y, cn phi n vic thit k bng cu hi. l mt ngh thut, ngh thut hi sao cho nhn c s thnh tht v chnh xc t nhng cu tr li. Cu hi phi r rng, t ng khng c ti ngha.

5. Vn 5: Vic suy rng cc c trng mu thnh cc c trng ca tng th c thc hin nh th no? y l vn thuc v k thut x l thng tin. Cn hiu r bn cht ca vn nghin cu s dng ng phng php suy lun, chng hn nh chng ta c th dng kim nh, c lng im, c lng khong, phn tch phng sai hay hi qui tng quan ... 6. Vn 6: C th rt ra kt lun g i vi tng th? y l giai on cui cng khp kn qu trnh nghin cu. y, ta t hi - c th rt ra kt lun g v cc c trng ca tng th nghin cu? Cc kt lun c lm tha mn cc yu cu t ra khi bt u nghin cu hay khng (nhng thng tin m qu trnh nghin cu cn tm hiu). Cc kt qu nghin cu c tm lc v trnh by thng qua bng biu, th v s thng tin, bo co bng vn bn hoc gi tr c lng, chng hn nh c lng s sinh vin ng k hc mn thng k, nhng ni dung c cc gio s nh gi l quan trng nht. Cn nm vng rng nhim v phi thc hin giai on ny l bo co kt qu ca cc qu trnh nghin cu, k c cch thc x l i vi nhng vn quan trng mi pht sinh lm tin cho nhng nghin cu k tip. chnh l mi lin h gia giai on 6 v giai on 1 nh c th hin trong s .

2.2. Phng php chn mu c bn 2.2.1. Phng php chn mu ngu nhin (probablility sampling methods) Chn mu ngu nhin ( chn mu xc sut) l phng php chn mu m kh nng c chn vo tng th mu ca tt c cc n v ca tng th u nh nhau. y l phng php tt nht chn ra mt mu c kh nng i din cho tng th. V c th tnh c sai s do chn mu, nh ta c th p dng c cc phng php c lng thng k, kim nh, gi thuyt thng k trong x l d liu suy rng kt qu trn mu cho tng th chung. Tuy nhin, phng php ny kh p dng khi khng xc nh c danh sch c th ca tng th chung (VD: nghin cu trn tng th tim n); tn nhiu thi gian, chi ph, nhn lc cho vic thu thp d liu khi i tong phan tn trn nhiu a bn cch xa nhau. Cc phng php chn mu ngu nhin chn mu ngu nhin n gin (simple random sampling)

Trc tin lp danh sch cc n v ca tng th chung theo mt trt t no : lp theo vn ca tn, hoc theo quy m, hoc theo a ch, sau nh s th t cc n v trong danh sch; ri rt thm, quay s, dng bng s ngu nhin, hoc dng my tnh chn ra tng n v trong tng th chung vo mu. Thng vn dng khi cc n v ca tng th chung khng phn b qu rng v mt a l, cc n v kh ng u nhau v c im ang nghin cu. Thng p dng trong kim tra cht lng sn phm trong cc dy chuyn sn xut hng lot. Th d : M ttrng h c c 1.000 sinh vin, ngi nghin c u mun chn ra 100 sinh vin nghin cu v tnh trng sc khe trong s 1.000 sinh vin. Theo cch chn mu n gin th ch cn vit tn 1.000 sinh vin vo trong mu giy nh , sau b tt c vo trong mt ci thng v ri rt ngu nhin ra 100 mu giy. Nh vy, m i sinh vin c m t c hi l a chn nh nhau v xc sut chn ngu nhin mt sinh vin trn d dng c tnh. Th d trn ta c qun th N = 1.000 sinh vin v c mu n = 100 sinh vin. Nh vy, sinh vin ca trng c chn trong cch ly mu ngu nhin s c xc sut l n/(N x 100) hay 100/(1000 x 100) = 10%. Mt cch chn mu ngu nhin khc l s dng bng s ngu nhin trong sch thng k php th nghim hoc cch chn s ngu nhin bng cc chng trnh thng k trn my tnh. Chn mu phn lp (stratified samples)

p dng k thut chn mu phn lp th trc tin ngi nghin cu cn nm cc thng tin v cc s liu nghin cu trc y c lin quan n cch ly mu phn lp. Sau , ngi nghin cu s xc nh c mu v chn ngu nhin cc c th trong mi lp. Th d : khi nghin cu v mc giu ngho ca mt vng nghin cu c 4 huyn (4 phn lp), mi huyn c s h gia nh khc nhau c bit trong Bng sau . Ngi nghin cu mun thc hin 200 cuc phng vn h gia nh trong vng nghin cu, nh vy c mu ca mi huyn s c tnh theo t l phn trm trong bng nh sau:

Huyn A B C D TNG

S h trong mi lp 250 150 400 200 1.000

T l h trong mi C mu phng vn lp (%) 25 15 40 20 100 mi lp 50 30 80 50 200

Nu nh s h ca 4 huyn gn nh nhau, ngi nghi n cu ch cn chn 50 cuc phng vn trong mi huyn v sau chn mu ngu nhin trong mi lp. Cng trong nghin cu trn, nu ngi nghin cu khng phn chia cc huyn ra thnh cc lp, th phng php ly mu ngu nhin phng vn h gia nh trong vng nghin cu s sai v s liu thu thp s khng i din cho vng nghin cu, do mu c th tp trung mt huyn no . Mt s nghin cu thng c chia lp trong qun th mc tiu gm: Phn lp qun th mc tiu l cc thnh ph, tnh, huyn; phn lp theo vng sinh thi khc nhau; phn lp qun th mc tiu l cc h gia nh theo mc giu ngho, trnh hc vn, ; Chn mu ngu nhin h thng (systematic sampling):

Trong chn mu h thng, c mu N c chn (c phng php tnh xc sut tng t) t mt qun th N. Cch ly mu h thng l khung mu ging nh l 1 hng ca cc n v mu, v mu nh l mt chui lin tip ca cc im s c khong cch bng nhau theo hng dc.Th d chn mu h thng nh sau : mun nghi n cu 1 thnh vin trong mi nhm c 10 c th, qun th c 10 nhm (tng c th ca qun th l 100), nh s c th t 1-100. Lc ny nhm 1 c nh s t 1-10;nhm 2 t 11- 20; nhm 3 t 21-30; nhm 10 t 91- 100. Trc tin cn sp xp th t cc n v mu (th d theo th t gia tng trong trng hp ny). Sau chn im u tin bt k c gi tr < 10 (th d chn ngu nhin mt

s trong khong t 1-10 l 7. S c th tip theo s c ng thm l 10. Nh vy cc thnh vin c chn s c s th t l 7, 17, 27, 37, 47, 97. Nhm 1: 1. 93535459 2. 93781078 3. 93732085 4. 93763450 5. 93763450 6. 94407382 7. 94409687 8. 94552345 9. 94768091 10. 94556321 <======== (c th c chn c s th t l 7)

Nhm 2:

11. 94562119 12. 94127845 13. 94675420 14. 94562119 15. 94127846 16. 94675442 17. 94675411 18. 94675420 <======== (c th c chn c s th t l 17)

19. 94675422 20. 94675416 Chn mu khng gian (spatial sampling)

Ngi nghi n cu c th s dng cch ly mu ny khi hin tng, s vt c quan st c s phn b mu theo khng gian (cc i tng kho st trong khung mu c v tr khng gian 2 hoc 3 chi u). Th d ly mu nc sng, t sn i, hoc khng kh trong phng. Cch ch n mu nh vy thng gp trong cc nghin cu sinh hc, a cht, a l.

2.2.Phung php chn mu phi ngu nhin (non-probability sampling methods): Chn mu phi ngu nhin (hay chn mu phi xc sut) l phng php chn mu m cc n v trong tng th chung khng c kh nng ngang nhau c chn vo mu nghin cu. Chng hn : Ta tin hnh phng vn cc b ni tr ti mua hng ti siu th ti mt thi im no ; nh vy s c rt nhiu b ni tr do khng ti mua hng ti thi im nn s khng c kh nng c chn Vic chn mu phi ngu nhin hon ton ph thuc vo kinh nghim v s hiu bit v tng th ca ngi nghin cu nn kt qu iu tra thng mang tnh ch quan ca ngi nghin cu. Mt khc, ta khng th tnh c sai s do chn mu, do khng th p dng phng php c lng thng k suy rng kt qu trn mu cho tng th chung Cc phng php chn mu phi ngu nhin: Chn mu thun tin (convenience sampling):

C ngha l ly mu da trn s thun li hay da trn tnh d tip cn ca i tng, nhng ni m nhn vin iu tra c nhiu kh nng gp c i tng. Chng hn nhn vin iu tra c th chn bt c ngi no m h gp trung tm thng mi, ng ph, ca hng,.. xin thc hin cuc phng vn. Nu ngi c phng vn khng ng th h chuyn sang i tng khc. Ly mu thun tin thng c dng trong nghin cu khm ph, xc nh ngha thc tin ca vn nghin cu; hoc kim tra trc

bng cu hi nhm hon chnh bng; hoc khi mun c lng s b v vn ang quan tm m khng mun mt nhiu thi gian v chi ph. Chn mu phn on (judgement sampling):

L phng php m phng vn vin l ngi t a ra phn on v i tng cn chn vo mu. Nh vy tnh i din ca mu ph thuc nhiu vo kinh nghim v s hiu bit ca ngi t chc vic iu tra v c ngi i thu thp d liu. Chng hn, nhn vin phng vn c yu cu n cc trung tm thng mi chn cc ph n n mc sang trng phng vn. Nh vy khng c tiu chun c th th no l sang trng m hon ton da vo phn on chn ra ngi cn phng vn. Chn mu nh ngch (quota sampling):

i vi phng php chn mu ny, trc tin ta tin hnh phn t tng th theo mt tiu thc no m ta ang quan tm, cng ging nh chn mu ngu nhin phn tng, tuy nhin sau ta li dng phng php chn mu thun tin hay chn mu phn on chn cc n v trong tng t tin hnh iu tra. S phn b s n v cn iu tra cho tng t c chia hon ton theo kinh nghim ch quan ca ngi nghin cu. Chng hn nh nghin cu yu cu cc vn vin i phng vn 800 ngi c tui trn 18 ti 1 thnh ph. Nu p dng phng php chn mu nh ngch, ta c th phn t theo gii tnh v tui nh sau:chn 400 ngi (200 nam v 200 n) c tui t 18 n 40, chn 400 ngi (200 nam v 200 n) c tui t 40 tr ln. Sau nhn vin iu tra c th chn nhng ngi gn nh hay thun li cho vic iu tra ca h d nhanh chng hon thnh cng

TI LIU THAM KHO Phng php thu thp d liu s cp trong nghin cu cc hin tng kinh t x hi ca tc gi V Hi Thy.

http://www.nghiencuukinhtehoc.com gio trnh nghin cu khoa hc trng i hc Kinh T Thnh ph H Ch Minh. www.tailieu.vn