SPERKRTK EKSTRAKSYON

Maddeye kritik scaklk ve kritik basncn zerindeki koullar uygulandnda yeni bir blge oluur. Bu blgeye sperkritik blge Akkana sperkritik akkan denir. Maddenin kritik scaklk ve kritik basnc, maddenin gaz ve sv fazlarnn bir arada bulunabildii en yksek scaklk ve basntr.

SPERKRTK AKIKANLARIN ZELLKLER

Hem gaz hemde sv zelliklerini birarada gsterirler. Dk viskozite ve gzenekli yapdaki materyallere kolayca girebilirler. Difzyon katsaylar yksektir. Sktrlabilirlikleri yksektir. Kritik nokta etrafnda bastrlabilirler. Scakl ve basnc yannda younluklar da olduka yksektir. Viskoziteleri gaz ile sv faz arasndadr.

Bileik
CO2 C2H4 N2 O NH3 n-C5 n-C4 CCl2F2 CHF3 H2O

Tc C
31,3 9,9 36,5 132,5 196,6 152,0 111,8 25,9 374,1

Pc , atm
72,9 50,5 72,5 112,5 33,3 37,5 40,7 46,9 218,3

Sperkritik akkan olarak kullanlan gazlardan en nemlisi SC-CO2 dir.

Sperkritik CO

Dk kritik scaklk ve basn ile kritik noktadaki younluu ykselir. Patlayc deildir. Ucuzdur. Kolayca ayrtrlabilir. Dk viskoziteli ve gzenekli yapdaki materyallere kolayca girebilir.

SPERKRTK EKSTRAKSYON
Sperkritik sv ekstraksiyonu, bir maddenin sperkritik koullardaki bir akkan ierisinde znmesi ve daha sonra basncnn azaltlarak rnnn akkandan ayrlmas olarak tanmlanr. Doal ve sentetik yntemler ile retilen birok biyokimyasal ve kimyasal endstriyel rnler sya kar duyarl olduundan, bu bileiklerin dk scaklklarda bozunmadan ayrlabilmesi iin Sperkritik akkan ekstraksiyonu alternatif bir ayrma srecidir.

Sperkritik ekstraksiyon teknolojisinin endstride uygulama alanlar

Gda endstrisinde aroma, renk, koku maddelerinin eldesi, ya, ekstraksiyonu, esansiyel ya ve kahve retimi. Gdalarda kolesteroln azaltlmas Ttnden nikotinin uzaklatrlmas Kimya endstrisinde kk nanotaneciklerin retimi Kimyasal sentezler Polimer prosesleri la endstrisinde ila aktif maddeleri ve antibiyotiklerin retimi

Kk partikller

Sperkritik akkan prosesinden elde edilen partikller

Sperkritik ekstraksiyon iin kullanlan sistemler

Sistem 4 ana blmden oluur. 1- CO2 deposu 2-Yksek basn sv pompas ve soutma nitesi 3-Ekstraktr 4-rn alma blm

Sperkritik Ekstraksiyonun Olumlu Ynleri

Yksek buharlama scaklna sahip bileenleri dk scaklklarda uucu hale getirmek olasdr. Dk scaklkta gerekletiren bir ilem olduu iin yksek scakla duyarl olan maddelerin zarar grmeden ekstrakte edilebilmeleri mmkn olmaktadr. zgen maddeden tamamen arndrlm ekstrakt elde edilmesi mmkndr. Ekstraksiyon oksijensiz ortamda gerekletirildii iin oksidatif tepkimeler engellenmi olmaktadr. evre kirlilii sz konusu deildir.

Sperkritik Ekstraksiyonun Olumsuz Ynleri

Ekstraksiyon ilemi yksek basn altnda gerekletirildii iin, sistemin kurulu ve iletme maliyeti olduka yksektir. Sperkritik svnn ekstrakte edilecek rne enjeksiyonu zordur . Mhendislik almalar henz istenen dzeyde olmayp, sperkritik svlarn PVT verileri tam olarak bilinememektedir. Srekli bir sistemle almalar henz baarl sonu vermemitir.

???lkemizde sperkritik akkan teknolojisi ile ilgili almalar genellikle niversitelerde tez aamasnda gerekletirilmekte ve baz kurulular tarafndan proje aamasnda desteklenmektedir.

1-Biberdeki Kapsidioln Sperkritik Akkanla Ekstraksiyonu Bu alma kapsamnda, biber (Capsicum annuum Leon.) meyveleri zayf patojen Alternaria alternata (Fr.) Keissler ile uyarlarak bitkinin baklk sisteminin etkisi olarak sentezledii ikincil bitki metaboliti kapsidioln sperkritik CO2 ekstraksiyon yntemi ile ayrma ve saflatrlmas incelenmitir. Kapsidoln ila endstrisinde antibiyotik yapmnda kullanlmas amalanmtr.

2- Sperkritik ekstraksiyonu

CO2

ile

kays

posasndan

-karotenin

Ama -karotence en zengin kaynaklardan biri olan kaysnn meyve suyu (nektar) retim prosesinde atk olarak ele geen posasndan SC-CO2 ile -karotenin elde edilmesidir Ayrca srecin matematik modelinin bulunmasdr. nerilen matematiksel modelde ekstraksiyon hz bzlen ekirdek modeline gre kartlmtr . Sreci etkileyen parametrelerden; tanecik bykl, CO2 ak hz, scaklk ve basncn nerilen model zerine etkileri aratrlmtr. Model deneysel verilerle uyum gstermektedir.

3-Yan sperkritik karbondioksit ile ekstraksiyonu Sperkritik ekstraksiyonun gda sanayideki uygulama alanlarndan biri , yal tohumlardan yan ekstraksiyonudur. Ya ekstraksiyonunda zgen olarak kullanlan hidrokarbonlarn insan ve evre salna olumsuz etkileri, alternatif zgen araylarn artrmtr. Bu ise, yal tohumlardan yan, kritik noktasndan zerindeki scaklk ve basn deerlerinde zgen gibi davranan bir sv ile ekstraksiyonu konusundaki almalar younlatrlmtr.

Yan sperkritik ekstraksiyonu iin kullanlan sistemde sperkritik sv kayna, diyafram tipi konpresr, ekstrakte edilecek metaryaln konduu kap, scaklk ve basn kontrol sistemleri, genleme valfi, ekstrakte edilen bileenin sperkritik svdan alnmas, iin souk tuzak yer almaktadr. Pilot lekli sistemlerde stma ilemi elektrikli stclarla salanarak scaklk termokapl sistemlerinde kontrol edilmektedir.

Sperkritik scaklk ve basn deerlerine getirilen sv, ekstraktre (EV) konan yal hammaddeye enjekte edilmektedir. Yal hammaddeden geen sperkritik sv+ya karm bir genleme valfinden (TV, RV) ve souk tuzaktan geirilip kritik basn ve scaklk drlerek sperkritik svnn yadan ayrlmas salanmaktadr.

4- Yal Tohum ekirdekleri Ve ekirdek Kabuklarnn Katalitik Sperkritik Akkan Ekstraksiyonu

Bu almada Trkiye kkenli yal tohum bitkisi olan fndk, zeytin ve ayieinin ekirdek ve ekirdek kabuklar kullanlmtr. alma iki blm halinde planlanmtr. lk blmde bu numunelerden ilgili standartlara gre hazrlanan test rnekleri KOH ve K2CO3 katalizrleri kullanlarak, zc olarak su, aseton ve metanoln kullanld sperkritik akkan ekstraksiyonuna tabi tutulmutur. Aseton ve metanol'n ekstraksiyon zcs olarak kullanld deneylerde hem KOH iin hem de K2CO3 iin en yksek verim zeytin ekirdei numunesinden elde edilmitir. Katalitik olmayan ekstraksiyonlarda da genelde en yksek verimin yine zeytin ekirdei numunesinden elde edildii fakat katalizrsz olarak en yksek verimin sperkritik su-ayiei numunesinden elde edildii bulunmutur(% 85,6).

5- Sperkritik ekstraksiyon maddelerinin retimi

ile

doal

aroma

ve

renk

Son yllarda dnya genelinde sahip olduu avantajlardan dolay yaygn bir uygulama alanna sahip olan sperkritik akkan ekstraksiyonu, gda matrikslerinden istenilen bileenleri doal formlarnda saf olarak elde edilmesini salamaktadr.