Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

TANITIM: stanbulda gen bir kadnn hizmeti olduu iftlik ve evde yaad korkulu hayat anlatlr. Tre romandr. 20. yzyl banda cahil ile bilgili insan da karlatrlr. Bugnden gemie anlatlan olaylar ilgi ekicidir. Tekerleme, artmaca, mani ve trkler de kullanlr.

KLER KARAKTERLER:

MUHSNE HANIM: Gen, gzel kadn. Duygulu. alarak geinir. Drst, namusludur. Hasan ile anlar. Ktlerin oyunlarn bozarlar.

AYE HANIM: karc orta yal kadn. Muhsinenin iftlikte i bulmasna aracdr.

HASAN: Yakkl gen. Bilgili. Bo eylere inanmaz ve korkmaz. Balama alar. Muhsineyi sever, korur.

1 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

HANIMEFEND: iftliin sahibi. Yeen ve kahyann delirmesi iin yaptklarn bozar.

EMFELEK KALFA: iftlikteki saf, yal yardmc kadn.

RUEN ABLA: Saf, batl inanl kadn.

EYTAN (Kpek):

AH (Kedi):

ZEKERYA KAHYA: Gulyabani.

2 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

EVK: Hint prensi diye tantlr, cinlerin babuudur.

GAMGAM: Bekir Aa. Yaban domuzu gibi hayvanlarn seslerini taklit ederek kadnlar korkutur.

SAMSAM: Perilerle insanlar arasnda eli. Horoz, tavuk seslerini karr.

YAMYAM AA: Bayram. nsanlar yemekle korkutur. Aygr gibi kiner.

ZENNE AGAH: Peri ortaoyununun cilveli kadn taklitisi.

HAVHAV AA: Zeynel. Kpek gibi ulur.

3 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

OLAY DZS, ZET: Yirmi blmn balklar: Muhsine Hanm; Alatc Bir Yol; Yedi obanlar iftlii; Aye Hanmn Dubaras; Korkulu Bir akam Yemei; Periler; Geri Dnmek Kabil deil; Bilmece inde Bilmece; Ahu Baba yahut Gulyabani; Hanmefendiyi Ziyaret; Samsam; Ak Bir Peri; Periyle Mlakat; Muhsineye Olan Aynen Hasana Olmu; Tuhaf Bir mtihan; Kanl Bir Dvme; Hanmefendinin Nefesi; Hepimiz Hakknda dam Hkm; Gulyabani; Gulyabaninin Yenilmesi ve rtsnn Kaldrlmas

METN:

XII IK BR PER

4 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

emifelek Kalfa orta katta kald. Biz Ruenle tala indik. Odalarmza ekildik. Btn gariplikleri arasnda bu perilerin bir deti pek ziyade tuhafma gidiyordu. Drt candan ibaret bulunan harem halknn toplu olarak bir odada yatmamza acaba neden raz olmuyorlard? Kendileri toplanyorlar da her nedense insanlarn toplanmasndan holanmyorlar. Bizi birer birer bomak daha kolay olaca iin mi bu ihtiyarl gsteriyorlar?

Kapm srmeledim. Deimi serdim. Kandilimi yakp yattm. Ama uyumak ne mmkn? Samsamn o tyl surat, cam gibi parlayan korkun bak gzmn nne geliyor. Hanmefendiyle ettikleri o: Garo, goro, rom rom, bom bom diye korkun konuma hl kulaklarmda nlyordu. Kadn bu korkun dili hangi bilinmez okuldan, hangi sihirli kitaptan renmiti? Zavallnn bu kadar ac gariplikler ve tam bir esirlik iinde yaad halde nasl olup da btn btn ldrmayarak o yar yarm akln hl koruyabildiine ayordum.

Bir gn gelip de bu uursuz yerden benim iin kurtulmak mmkn olursa, bu grdklerimi kimseye sylemememi sk skya tembih ediyorlard. Ne ho nasihat Bunlar kime sylenir? Sylersem zrdeli diye beni hemen tmarhaneye kaparlar.

Merdivenlerde bir konuma oldu.

Aman gene balyorlar, dedim.

5 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Ben de titremeye baladm. O akama kadar perilerle olan yaknlm hemen hemen uzaktand. Ama bu gece yz yze gelecek bir devreye girdi. Onlar bu gzlerimle, Rueni, esmifeleki grr gibi phe gtrmez gerek bir aklkla grmtm. Baka gecelere nispetle korkum kat kat artt. imdi o tyller pencerelerin nne, odann etrafna dolarlarsa ne yaparm? Hanmefendi gibi dillerini bilmiyorum ki yalvararak erlerinden kurtulaym? Gruhu gene azd.

Gzel bir erkek sesiyle bir mni balad; szleri ak Trkeydi. yle baryordu:

Ah Samsam seni,

Bir gece sarsam seni.

Kucaklamakla doyamam,

6 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Hap gibi yutsam seni.

Zampara azl bir mni. Ama o sonundaki yutmak pisboazl, sevgilisini i i yemek oburluu byle tabiatst hallere kadar bir cin azndan karsa hi bir sevgili iin hoa gidecek bir ey deil.

Cin hazretleri acaba bu apknl kime yapyor?

Her halde bana olmamal. nk onlardan biri benimle elenmek isteseydi Hanmefendinin odasndayken cinlerin elisi Samsam geldii vakit elbette buna dair bir haber getirirdi.

Galiba bir delikanl peri, kendi cinsinden bir hanma cin usulne gre akn bildiriyor, dedim.

O, benim kalbimden geen bu gizli soruyu kefetmi gibi gene mni makamyla yle cevap verdi:

7 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Yand sana yreim,

Muhsine, ah meleim,

Tahammlm kalmad,

A yorgan gireyim.

Bu ak ilnnn kendime olduunu anlaynca btn damarlarm korkudan ahland. Her tarafm birden trampet gibi atmaya balad. Bu atlgan n acele teklifine kar yatan iinde dndm, dndm, srna sarlan kap perdesi gibi yorgann ortasnda deta smsk bir tomar oldum. Sevdas takn bu kudurmu cine kar kullanacak yorgandan baka bir korunma vastam yoktu. Bu bell sevdal, mninin nc parasna giriti:

8 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Korkma benden gzelim,

k baheye gezelim.

Dnya derdini unut.

Gel hemen sevielim.

Benden nceki hizmetilerin niin boulduklarn imdi anladm. Her korkuya, her kazaya, belya gs germek kabildi, ama perilerin byle mni makamyla sevda felketlerine uramak, namusa saldrlarna aresiz katlanmak, bu, akln alaca her trl bellarn stnde bir korkun eydi. Kstah sevdalm, ateli bir sesle k mervri iniltiyle yalvarmaya giriti:

Garibinim ahsenem

9 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Kara gzl Muhsinem.

Sade pp dilerim,

Billahi seni yemem.

lk oburluuna imdi piman olarak beni yemeyeceine yemin ediyordu. Ama kim inanr? Korkumdan yalnz yorgana deil, kabil olsa akmdaki ilteye, dee de sarlp drlerek kaplumbaa gibi bir tarafm darda brakmayacaktm.

Birdenbire grlt kesildi. Yklmaya yz tutmu kkn btn loluu derin bir sessizlie dald. imden yana yana:

10 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Oh, Yarabbi kr.

Duasyla bin bir kre giritim. Ter buram buram her tarafmdan szyor, yorgann iinde nefes alamyor, bouluyorum. Azck alsam k perinin:

A yorgan gireyim

yalvarna uymu clacam. Cin, hemen koynuma giriverecek sanyorum. Nefes alamaym dayanlmaz bir hale getiren bu dek hapislii bir saat m ne kadar srd, bilemiyorum. Baylacak derecede bunaldm. Azm biraz darya kardm. Kprdadm sanki hemen sezdiler. Ykn iinden ince bir tambura sesi balad:

Zm zm da zm zm,

11 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Zm zm da zm zm.

Bu saz sesi baladktan sonra gene o deminki ses:

Ben periyim sen insan,

Muhabbetime inan.

Gel ram ol, inat etme,

Olursun sonra piman.

12 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Zm zm da zm zm,

Zm zm da zm zm.

Aman Allah m, yer yarlsa da ta bulunmaz derinliine kadar gesem. Peri yaklat, yalvar sklat. Hemen gece bam ekip bzldm. Zmbrt devam ediyor, ama ben yorgann altnda koma mdr, mni midir nedir, bu beyitlerin manalarn anlayamyordum. Eyvah, pek g durumda kalmtm. Perinin sevdal tehditlerini iitmemek de benim iin pek tehlikeliydi. Bu tehlikeye kar elden geldii kadar tedbir alabilmek, beyitlerin manasn tamamyla iitmekle kabildi. aresiz titreye titreye bam yorgandan gene kardm. air peri sylyordu:

Sen bize ho bakmadn,

Ttsmz yakmadn.

13 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Haniya erbetimiz,

Bizden neye kamadn?

Zm zm da zm zm,

Zm zm da zm zm.

Bu kabahatimi yz bin kere itiraf ederim. Ne dedim de ttslerini, erbetlerim bu akam vermedim? Geldim geleli hakkmda ihmalli davranyorlar, byle iddet gstermyorlard. Bir kabahatle iin bu kadar ktleeceini nereden bileyim? Bu kusurumu nasl balatmal? En ziyade beni korkutan ey sesin ykten gelmesiydi. Demek ben Hanmefendinin odasndayken peri gelip yke gizlenmi. Ama nasl olur? Deimi almak iin yk atm vakit iinde kimsecikler yoktu. Byle eli tambural bir yaratk bulunsayd gremez miydim? Cin, peri pazar bu. Onlara kilit krek olmazm. Canlar nereye isterse girip karlarm. Dehet mi dehet

14 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Birdenbire perinin saznda bir glenme peyda oldu. Melodinin perdesi ykseldi:

Akndan inliyorum,

k dekten diyorum.

Kucam ak kald,

abuk ol, bekliyorum.

Zm zm da zm zm

15 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Zm zm da zm zm.

Bu perinin elinden nerelere snaym Yarabbi? Vcudum batan aaya titriyordu. Artk nezaket snrn aan bu ka davete ne kuvvetle karlk vereceini? Perinin kzgnl gittike artyordu:

Naza yoktur yzmz,

Dinlenmeli szmz.

Biz ne canlara kydk,

Dinlenmeli szmz.

16 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Zm zm da zm zm,

Zm zm da zm zm.

Odann hafif bir kandil yla glgeler oynatan loluu gzmde dipdiri bir korku kesildi. Gene yorgan siperi altna ekildim. Ykte grlt azdka azd. Artk bu tehdit dolu beyitleri bir mddet dinlemedim. Dizlerime peri arlktan kyor, yorganmn iinde beni oradan buradan di-dikiliyorlar, imdikliyorlar sanyordum.

Bu kadar korkuya bir insann dayanma derecesini deneyerek ap kalyordum. Ben imdiye kadar niin baylmadm? Niin lmedim?

Tambura, zm zm duvarlar inletiyor, kzgn peri bir boa gibi baryordu. Bu ezgili, szl tehditlerin manasm dinlemek bir bel, dinlememek daha byk bir bel leceksem bari etrafmda neler olduunu grerek, bilerek leyim dedim. Bam gene kardm. Azgn k, bu insan yiyici sevgisinin son iddetli msralarna gelmiti:

17 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

Gamgama syleyelim,

Haydi hcum edelim.

Bizden hi de korkmuyor,

u kahpeyi yiyelim,

Vcudumdaki terler imdi sd. Kendimi yorgann ierisinde buz cenderesinde sanyordum. Perilerin ikenceleri zerimde gerekten balam gibi inleyerek dein iinde dnmeye baladm. O srada pat diye ykn iki kaps birden almaz m? Baygn baygn bakakaldm. lm annda bir insann ecelini karsnda boylu boyunca grmesi gibi gzlerim o tyllerden birine iliti. Korkun iri bir ba bana kar rktc bir sitemle sallanyordu. Gzlerinin cehennem gibi ateinden ta havadaki kulara zehir saarak azna dren ylanlarn byleyici gc vard. O korkun boru sesiyle:

18 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

- Laro, gara, goron, dedi.

Bu manasz heceler, bunlar ilk defa iittiimden belki bin defa daha korku verici bir tesirle beynimde tt. Beynimi zedeledi. Ben, gitgide uyuuyor, kendimden geiyor, hilie gmlyordum. Sanki btn zerrelerim havaya dalyor, eriyor, bitiyordu.

Btn sinirlerimin, hayatmn zerinde yokluk sisleri kmeye balad bu srada bir patrt daha oldu. Baktm, yk kaps kapanm, zebani ekilmi. Bir-iki geni nefes almaya uraarak:

- Oh, dedim. Galiba bu kadar korkutmay yeter buldular.

(Hseyin Rahmi GRPINAR, Sadel: Zahir GVEML, GULYABAN, stanbul 1965, s.68-73)

19 / 20

Hseyin Rahmi Grpnar, Gulyabani

HSEYN RAHM GRPINAR (1864-1844). Paa olu. Hastalkl ve zayftr. Okul yerine ev ve zel eitimle yetiir. Ahmet Mithat usta sayar. Halk ykseltmek iin yazar. Bilim, fen konularn iler. HKAYE: ki Hdn Seyahati. ROMAN: Efsuncu Baba, Kuyruklu Yldz Altnda Bir zdiva (Evlenme). OYUN: Hazan Blbl.

20 / 20