CHNG VII VT LIU KIM LOI 7.1.

Khi nim chung Kim loi l loi vt liu c cc tnh cht c li cho xy dng: cng ln, do v chng mi cao. Nh m kim loi c s dng rng ri trong xy dng v cc ngnh k thut khc. dng nguyn cht, do cng v cng thp, do cao, kim loi c phm vi s dng rt hn ch. Chng c s dng ch yu dng hp kim vi kim loi v kim khc, th d nh cacbon. St v hp kim ca n (thp v gang) gi l kim loi en; nhng kim loi cn li (Be, Mg, Al, Ti, Cr, Mn, Ni, Cu, Zn, v.v...) v hp kim ca chng gi l kim loi mu. Kim loi en c s dng trong xy dng nhiu hn c, gi kim loi en thp hn kim loi mu. Tuy nhin kim loi mu li c nhiu tnh cht c gi tr: cng , do, kh nng chng n mn, tnh trang tr cao. Nhng iu m rng phm vi s dng kim loi mu trong xy dng, ph bin l cc chi tit kin trc v cc kt cu nhm. Nguyn liu ch to kim loi en l qung st, mangan, crm, m cc khong i din cho chng l nhm cc oxit: macnetit (Fe3O4), qung st (Fe2O3), piroluzit (MnO2), crmit (FeCr2O4). sn xut kim loi mu ngi ta s dng boxit cha cc hidroxit: hidracgilit (Al(OH)3, diasno (HAlO2); cc loi qung sunfua v cacbonat ng, niken, ch v.v... vi cc khong i din l chancopirit (CuFeS2), sfalit (ZnS), xeruxit (PbCO3), magiezit ( MgCO3) v.v... 7.2. Tnh cht c hc ch yu ca kim loi 7.2.1. Tnh bin dng Khi kim loi chu tc dng ca ti trng s c 3 giai on bin dng: bin dng n hi, bin dng do v ph hu. Quan h gia bin dng (l) v ti trng (P) c gii thiu trn hnh 7-1. Bin dng n hi c quan h l v P l bc nht (hnh 7-1, vng I). Bin dng do l bin dng xy ra khi ti trng vt qu ti trng n hi, quan h l - P khng cn l bc nht (hnh 7-1, vng II). Nguyn nhn gy ra bin dng do l s trt Hnh 7-1: Biu ko ca kim loi mng tinh th. Giai on ph hoi khi ti trng t ti gi tr cc i (Pmax), vt nt xut hin v mu b ph hoi (hnh 7-1, vng III). Bin dng do l c trng quan trng ca kim loi ni chung v vt liu thp ni ring, n lm kim loi c th gia cng c nhit to ra nhng sn phm vi nhng tnh cht ph hp vi iu kin s dng.
130

c trng bin dng ca kim loi chu ko l l gin di tng i v tht tng i. gin di tng i l t s phn trm gia gin di sau khi ko l l v di ban u lo ca mu v c xc nh theo cng thc: = .100(%) lo F0 FK .100(%) tht tng i c xc nh theo cng thc: = Fo Trong : Fo v Fk l din tch tit din ban u v khi c bin dng tht (t). 7.2.2. Cng Khi th nghim ko mu, cng ca kim loi c c trng bng 3 ch tiu sau: Gii hn n hi p l ng sut ln nht ng vi ti trng Pp m bin dng d khng vt qu 0,05% : p =
Pp Fo , kG / cm 2

Gii hn chy c l ng sut khi kim loi chy (ti trng khng i nhng chiu di tip tc tng) ng vi bin dng d khng vt qu 0,2%: P c = c , kG / cm 2 Fo Gii hn bn b l ng sut ln nht ngay khi mu b ph hoi, c xc Pmax , kG / cm 2 nh theo cng thc sau: b = Fo xc nh kh nng chu bin dng do ca kim loi thp khi un ngi ta tin hnh th un bng cch un thanh kim loi xung quanh mt trc un c ng knh nht nh, khi un n mt gc un theo qui nh th kim tra s xut hin vt nt. 7.2.3. cng cng ca kim loi c xc nh theo phng php Brinen. Gii hn cng ca thp xy dng t 300-400 kG/mm2. 7.3. Vt liu thp 7.3.1. Khi nim Thp l vt liu in hnh thuc nhm vt liu kim loi, c s dng nhiu trong cc cng trnh cu, ng st v cng trnh xy dng. Chng c u im l cng chu lc cao, nhng d b tc dng n mn ca mi trng. Thp l hp kim st - cc bon, hm lng cc bon < 2%. Theo hm lng cc bon chia ra: - Thp cc bon thp : hm lng cc bon 0,25%. - Thp cc bon trung bnh : hm lng cc bon 0,25 - 0,6%.
131

- Thp cc bon cao : hm lng cc bon 0,6 - 2%. Khi tng hm lng cc bon, tnh cht ca thp cng thay i: do gim, cng chu lc v gin tng. tng cng cc tnh cht k thut ca thp c th cho thm nhng nguyn t kim loi khc nh: mangan, crm, niken, nhm, ng... Theo tng hm lng cc nguyn t kim loi thm vo chia ra : - Thp hp kim thp: tng hm lng cc nguyn t kim loi khc 2,5%. - Thp hp kim va: tng hm lng cc nguyn t kim loi khc 2,5-10%. - Thp hp kim cao: tng hm lng cc nguyn t kim loi khc > 10%. Trong xy dng thng dng thp hp kim thp. Thnh phn cc nguyn t khc trong thp khong 1%. Thp l vt liu kim loi nn c nh kim, dn in, dn nhit mnh.. nhit 500oC - 600oC thp tr ln do, cng gim. nhit - 10oC tnh do gim. nhit - 45oC thp gin, d nt. Khi lng ring ca thp t 7,8 n 7,85 g/cm3. 7.3.2. Bin php thay i cu trc v tnh cht ca thp Cu trc v tnh cht ca thp c quan h cht ch vi nhau, khi cu trc ca thp thay i th tnh cht c bn ca n thay i theo. bin i cu trc ca thp v lm tt hn cc tnh cht ca thp theo nhu cu s dng, ta c th p dng mt s bin php gia cng nhit v gia cng c hc. Gia cng nhit Gia cng nhit hay cn gi l x l nhit l bin php p dng cho c kim loi en v kim loi mu. y l bin php ph bin, c ngha thc t cao. Gia cng nhit gm cc phng php , thng ho, ti v ram. v thng ho l nhm gim cng ca thp (lm mm), tng do dp, cn, ko ngui, lm ng u trn tit din thp chun b cho cng tc gia cng nhit cui cng. l nung nng thp n nhit nht nh, gi nhit mt thi gian, ri lm ngui. Thp sau khi c bn v cng thp nht, do v dai cao. Thng ho l phng php nung nng thp ln n nhit cao hn nhit , gi nhit ri sau lm ngui trong khng kh, nh thp c bn, cng cao hn i cht so vi trng thi . Ti thp l nung nng thp ln qu nhit ti hn ri gi nhit mt thi gian, sau lm ngui t ngt, kt qu l thp kh bin dng do v c cng cao. Ram l qu trnh cn thit v bt buc sau khi ti. Thp sau khi ti c tnh gin, d gy, c cng cao, v vy ram thp nhm mc ch to ra cho thp c cc tnh cht c hc ( cng, bn, do) thch hp vi iu kin s dng cn thit. Ngoi ra ram thp nhit cao cn lm mm thp gip cho vic gia cng ct gt c d dng, to c nhn bng cao khi ct gt.
132

Gia cng c hc Gia cng c hc thp l nm ci thin cu to v tnh cht ca thp khc phc nhng nhc im khi luyn v to hnh dng mi. C hai phng php c hc: gia cng ngui v gia cng nng. Gia cng ngui l gia cng thp nhit thng nhm to ra bin hnh do nng cao tnh c hc (tng cng , cng, nhng li lm gim do). Gia cng ngui gm c ko, rn dp, cn ngui, vut. Cc sn phm thp nh dy, si kim loi hu ht c qua ko ngui, dp ngui. Mt hnh thc gia cng khc l cn ngui. Thp sau khi cn ngui, mt ngoi c nhng vt li lm theo quy lut. So vi ko, thp cn ngui c nhiu u im hn: Cng ko, cng nn v lc dnh bm gia b tng v ct thp c tng cng. i vi dy thp nh (ng knh 5 10 mm) ngi ta dng phng php vut. Trong phng php ny, dy thp c ko qua mt l c ng knh nh hn dy thp. Mi ln vut gim khong 10% tit din dy. S ln vut ph thuc vo yu cu s dng, nhng m bo tnh do v dai, th sau ln vut th 4, 5 phi thp mt ln. Dy thp vut ngui c th dng lm ct thp trong b tng d ng lc, lm dy cp v.v... Gia cng ngui l mt bin php tit kim kim loi. Gia cng (rn, cn) nng (bin dng nng) l hnh thc lm kim loi bin dng trng thi nng... i vi thp cc bin dng nhit trn 650-700oC l bin dng nng, nhng m bo do cn thit, thng bin dng c thc hin nhit cao hn nhiu. Cn l phng php gia cng p nng qua my. Do cn lin tc nhiu ln mt ct ca thp dn dn c ci bin ng vi hnh dng v kch thc yu cu. Cc loi thp hnh dng trong xy dng c ch to bng phng php cn. Rn l phng php gia nhit n trng thi do cao, dng ba p thnh cu kin c hnh dng nht nh. Rn c th thc hin bng tay hoc bng my. Thp cn v rn c cu to tng i tt v tnh nng c hc cao. 7.3.3. Cc loi thp xy dng Trong xy dng s dng ch yu l thp cc bon v thp hp kim thp. Thp cc bon Thnh phn ha hc ca thp cc bon gm ch yu l Fe v C, ngoi ra cn cha mt s nguyn t khc ty theo iu kin luyn thp. C < 2%; Mn 0,8%; Si 0,5%; P, S 0,05%. Cr, Ni, Cu, W, Mo, Ti rt t (0,1 - 0,2%). Mn, Si l 2 nguyn t c tc dng nng cao c tnh ca thp cc bon. P, S l nhng nguyn t lm gim cht lng thp, nng cao tnh gin ngui trong thp, nhng li to tnh d gt cho thp. Cc loi thp cc bon
133

Theo phm vi s dng thp cc bon c hai loi: Thp cc bon thng v thp cc bon cht lng tt. Thp cc bon thng dng qua cn mng (tm, cy, thanh, thp hnh...) ch yu dng trong xy dng. Theo TCVN 1765 : 1975 thp cc bon thng li c chia thnh 3 loi A, B, C. Thp cc bon thng loi A l loi thp ch quy nh v c tnh. Tiu chun Vit Nam (TCVN1765:1975) quy nh mc thp loi ny k hiu l CT, con s i km theo ch bn gii hn, V d thp CT31 l thp c gii hn bn ti thiu l 310 N/mm2. Thp cc bon thng loi A c cc loi mc theo bng 7 - 1. Bng 7 - 1 Mc thp (s hiu) Gii hn bn b , N/mm2 gin di tng i , % Nga Vit Nam CT0 CT31 20 310 CT1 CT33 320 - 420 31 CT2 CT34 340 - 440 29 CT3 CT38 380 - 490 23 CT4 CT42 420 - 540 21 CT5 CT51 500 - 640 17 CT6 CT61 600 12 Thp cc bon thng loi B l thp ch quy nh v thnh phn ha hc. Tiu chun Vit Nam (TCVN1765:1975) quy nh mc thp loi ny k hiu l BCT, con s i km theo vn ch bn gii hn nh thp cc bon thng loi A, cn thnh phn ha hc quy nh nh bng 7 - 2. Bng 7 - 2 Mc thp (s hiu) Hm lng cc nguyn t S, khng ln P, khng ln Nga Vit Nam C,% Mn , % hn, % hn, % CT0 BCT31 0,23 0,06 0,07 CT1 BCT33 0,06 - 0,12 0,25 - 0,50 0,05 0,04 CT2 BCT34 0,09 - 0,15 0,25 - 0,50 0,05 0,04 CT3 BCT38 0,14 - 0,22 0,30 - 0,65 0,05 0,04 CT4 BCT42 0,18 - 0,27 0,40 - 0,70 0,05 0,04 CT5 BCT51 0,28 - 0,37 0,05 - 0,80 0,05 0,04 CT6 BCT61 0,38 - 0,49 0,05 - 0,80 0,05 0,04 Thp cc bon thng loi C l thp quy nh c v c tnh v thnh phn ha hc. Loi thp ny c c tnh nh thp cc bon thng loi A v c thnh phn ha hc nh thp cc bon thng loi B. Tiu chun Vit Nam (TCVN 1765:1975) quy nh mc thp loi ny k hiu l CCT, con s i km ch

134

bn gii hn quy nh nh bng 7-1 v c thnh phn ha hc quy nh nh bng 7-2. Thp cc bon cht lng tt: Thp loi ny cha t tp cht c hi hn thp cc bon loi thng (S < 0,04% , P < 0,035%) v c quy nh c v c tnh v thnh phn ha hc. K hiu mc c ghi s phn vn cc bon. Thp loi ny ch dng ch to chi tit my. Thp hp kim thp Thnh phn ha hc: Thp hp kim thp l loi thp ngoi thnh phn Fe, C v tp cht do ch to cn c cc nguyn t khc c cho vo vi mt hm lng nht nh thay i cu trc v tnh cht ca thp, l cc nguyn t : Cr, Ni, Mn, Si, W, V, Mo, Ti, Cu. Trong thp hp kim thp tng hm lng cc nguyn t ny 2,5%. Theo tiu chun Vit Nam (TCVN 1659:1975), thp hp kim c k hiu bng h thng k hiu ha hc, s t l phn vn cc bon v % cc nguyn t trong hp kim. V d: loi thp k hiu l 9Mn2 c 0,09% C v 2% Mn. Tnh cht c l: Thp hp kim thp c c tnh cao hn thp cc bon, chu c nhit cao hn v c nhng tnh cht vt l, ha hc c bit nh chng tc dng n mn ca mi trng. Thp hp kim thp thng dng ch to cc kt cu thp (dn cu, thp khoan du m, ng ng dn kh, v.v...), ct thp cho kt cu b tng ct thp. 7.3.4. Ct thp cho kt cu b tng ct thp Yu cu i vi cc c tnh ca ct thp khi s dng cho kt cu b tng Tnh bm dnh tt vi lp bao ph l mt trong nhng c tnh quan trng nht ca ct thp trong b tng, m bo nhim v ny chng phi c hnh dng c bit: c gai tng cng neo mc. i vi ct thp ng sut trc s dnh bm c m bo bng nhng vt, s g gh (bng cn, vut). Mt yu cu khc l khi phn ng vi xi mng, ct thp khng c to ra cc hp cht c hi cho s bm dnh . Tnh bin dng: t khi t ct thp vo b tng v trong qu trnh lm vic b tng, ct thp lun lun b bin dng, tht li. Nh vy, chng cn c tnh bin dng tt, nh c gin di ln di tc dng ca ti trng cc i khi th ko, bn sau mt s ln th un i un li. bn lu: bn lu (tui th) ca cc cng trnh bng b tng ct thp hoc b tng ct thp d ng lc ph thuc trc tip vo bn ca ct thp. bn lu ny c th ch ph thuc vo tc ng c hc, nhng cng c th c vo mi trng xung quanh. Cc dng ct thp cho b tng ct thp thng Dy thp cc bon thp ko ngui: Dy thp cacbon thp ko ngui dng lm ct thp cho b tng c ng knh t 3,0 n 10,0mm, c sn xut t thp cc bon thp CT31, CT33, CT34,
135

CT38, BCT31, BCT38, chng phi c ng knh v sai lch cho php ph hp bng 7-3. Bng 7 -3 ng knh danh Sai lch cho Din tch mt Khi lng l thuyt 2 ngha, mm php, mm ct ngang, mm ca 1m chiu di, kg 3 7,07 0,056 0,06 3,5 9,68 0,076 0,08 4,0 12,57 0,099 0,08 4,5 15,90 0,125 0,08 5,0 19,63 0,154 0,08 5,5 23,76 0,187 0,08 6,0 28,27 0,222 0,08 7,0 38,48 0,302 0,10 8,0 50,27 0,395 0,10 9,0 63,62 0,499 0,10 10,0 78,54 0,617 0,10 V d k hiu quy c: Dy c ng knh 5 mm c sn xut t thp mc CT31 l: Dy thp 5.CT31 - TCVN 3101:1979. C tnh ca dy phi ph hp bng 7-4 Bng 7-4 2 ng knh dy , mm Gii hn bn , N/mm T 3 n 5,5 550 - 850 T 6 n 10,0 450 - 700 Khi lng ca cun nh nht phi ph hp bng 7-5 Bng 7-5 ng knh dy , mm 3 n 3,5 4 n 10,0 Khi lng cun , kg Thng thng Thp 10 6 15 10

Thp cn nng : Thp trn cn nng mt ngoi nhn hoc c gn dng lm ct cho cc kt cu b tng ct thp thng thng v b tng ct thp ng lc trc (gi tt l thp ct), c chia lm 4 nhm theo tnh cht c hc: CI, CII, CIII, CIV. - Thp ct nhm CI l loi thp trn nhn c ch to t thp cc bon mc CT33, CCT33, theo TCVN 1765 : 1975. - Thp ct nhm CII, CIII, CIV l loi thp trn mt ngoi c gn (thp vn). - Thp ct nhm CII c ng knh t 10 mm n 40 mm c, ch to t thp cc bon mc CCT51 theo TCVN 1765 : 1975. Thp vn nhm ny phi c g xon vt nh nhau c hai pha (hnh 7 - 2).
136

- Thp ct nhm CIII (hnh 7-3) c ng knh t 6 mm n 40 mm, c ch to t thp hp kim mangan silic v c g xon vt khc nhau, mt pha theo xon bn phi, cn pha bn kia theo xon bn tri.

Hnh 7 - 2 : Thp ct nhm CII

Hnh 7- 3 : Thp ct nhm CIII

Thp ct nhm IV c ng knh t 10 n 18mm c ch to t thp hp kim crm mangan km, loi ny phi c hnh dng bn ngoi khc vi thp ct nhm CII v CIII. Nu sn xut thp ct CIV c hnh dng bn ngoi ging thp ct nhm CIII th phi sn cch u mt thanh mt on 30 40 cm. V d : K hiu quy c thp ct nhm CII c ng knh 20 mm l: CII 20 TCVN 1651:1985. ng knh danh ngha v cc i lng tra cu ca thp ct phi ph hp vi bng 7 - 6. Kch thc ca cc thp ct cn phi ph hp vi hnh 7 - 2, 7 - 3. Tnh cht c hc ca thp ct phi ph hp vi quy nh bng 7 -7. Bng 7 - 6 ng knh danh ngha, Din tch mt ct ngang Khi lng l thuyt 2 D, mm cm ca 1 m chiu di, kg 6 0,283 0,222 7 0,385 0,302 8 0,503 0,395 9 0,636 0,499 10 0,785 0,617 12 1,131 0,888 14 1,51 1,21 16 2,01 1,58 18 2,54 2,00 20 3,14 2,17 22 3,80 2,98 25 4,91 3,85 28 6,16 4,83 32 8,01 6,31 36 10,18 7,99 40 12,57 9,87

137

Bng 7-7 Nhm thp ct CI CII CIII CIV ng knh, mm 6-40 10-40 6-40 10-32 Gii hn chy, N/mm2 240 300 400 600 Gii hn gin Th un ngui bn, di tng C - dy trc un N/mm2 i % d - ng knh thp ct Khng nh hn 380 25 C = 0,5d (1800) 500 19 C = 3d (1800) 600 14 C = 3d (900) 900 6 C = 3d (450)

Thp ct cho b tng d ng lc Dy ko ngui l loi dy thp trn, c bn cao, trn, ko ngui, c vt n, vn hay ln sng c sn xut t thp cc bon. Sn phm c cung cp dng cun hay thng. ng knh ca dy t 2,5 n 8mm. Cc tnh cht c l ca si c quy nh trong TCVN 6284-2:1997. Dy ti v ram l loi dy thp trn c ch to t dy thp ti v ram c bn cao, trn, c vnh, c rnh kha, hoc c vt n. Dy c ng knh t 6 16mm. Dy c cung cp di dng cun khng c mi hn, ch ni. Cc dng dy ti v ram c gii thiu hnh 7-4, 7-5. Cc tnh cht c l ca dy ti v ram c quy nh trong TCVN 62843:1997. Dnh l loi thp c bn cao qua nhit luyn nhit thp trong mt qu trnh lin tc bng cch t v chy qua thit b thch hp kh ng sut. Dnh c th cha 2, 3, 7 hay 19 si. ng knh ca dnh t 5,2mm n 21,8mm, dnh khng c c ch ni. Dnh c cun li thnh cc cun hay cun vo cc tang qun. Hnh 7-4: Dy thp c rnh kha ti v ram w.Chiu rng; h.chiu su rnh; .Gc nghing ca rnh Kch thc, khi lng v cc tnh cht th ko ca dnh phi tho mn yu cu ca TCVN 6284-4:1997. Thp thanh cn nng, c hoc khng x l tip l cc thanh dng thng, khng c ch ni v mi hn, ng knh thanh t 16mm n 40mm. l loi thp c cn nng Hnh 7-5: Dy thp vn trn ti v ram thnh thanh v nu c yu cu b. Chiu rng ca gn; . Chiu cao ca gn o c. Bc ca gn; . Gc nghing t 30-45 . th c x l tip theo t
138

cc tnh cht c l qui nh. Hnh dng b mt thp c th c gn hoc trn. Kch thc, cht lng v cc tnh cht th ko ca thp c qui nh trong TCVN 6284-5:1997. 7.3.4. Bo qun thp Thp l vt liu d b n mn do cc tc dng vt l, ha hc ca mi trng. Do phi c bo qun ni kh ro, trnh t trn nn t. Kho cha thp phi cao ro, thong, khng dt, khng ht ma. Thp trong kho phi xp ring tng loi. Thp thanh c b thnh tng b xp trn cc gi . Thp si c cun thnh cun. Thp li c cun hoc phng. Khi s dng thp phi s dng ng loi, lm sch g, du, m (nu c). 7.3.5. Cc bin php bo v vt liu thp Trong qu trnh s dng, thp l loi vt liu d b n mn, dng n mn ph bin l n mn ho hc v n mn in ho. bo v vt liu thp cho kt cu c th p dng mt s bin php sau: Cch ly kim loi vi mi trng bng cc lp sn chng g, trong mt s trng hp c bit c th dng cc lp sn ph phi kim loi (men, thu tinh, cht do) hoc cc lp ph kim loi (m km) ngay t khi sn xut. Ct thp trong b tng c bo v khi chng c bao bc bng lp b tng bo v c chc, dy, khng nt n. Trong mt s trng hp cn lm tng tnh chng thm cho lp b tng bo v (tng c chc, sn b tng). Chng cng c th c ph bng lp ph hu c hoc lp ph kim loi (m km) ngay t khi sn xut. i vi ct thp ng sut trc c th bo v bng va lng phun hoc bng m c vo ngay t lc sn xut ct thp. Trong nhng nm gn y ngi ta dng phng php mi bo v kim loi kh hiu qu: phng php s dng cht cn-cho vo mi trng to nn mng chng n mng trn b mt kim loi. Th d c th dng du Natri hoc K2CrO2, Na2CO3 lm cht cn ho tan vo nc. 7.3.6. Kt cu thp Nhng loi kt cu thp ch yu l nh cng nghip, khung v trn khu ln ca nh cng cng, cu vt, thp, tr, trn treo, khun ca s v ca i... Nhng sn phm thp dng ch to kt cu thp xy dng l: Thp l, l loi thp cn nng (dy 4-160 mm, di 6-12m, rng 0,5-3,8m) ch to dng tm v cun, thp cn nng v cn ngui mng (dy n 4mm) dng cun; thp cn nng rng bn c gia cng phng (dy 6-60mm). Thp hnh l thp gc, thp U, I, T, thp ng... (hnh 7- 6) vi s t hp to tit din khc nhau, m bo s n nh v tnh kinh t ca kt cu cao. ng trn lin cn nng ng knh 25-550mm, thnh dy 2,5-75mm, lm ct pht sng radio v truyn hnh.
139

ng trn hn in ng knh 8-1620mm, thnh dy 1-16mm; tit din vung v tit din ch nht vi kch thc cnh 60-180mm, thnh dy 3-8mm. ng c dng trong kt cu nh, khung tng gch, khun cnh ca s.

Hnh 7-6: Cc dng ch yu ca thp hnh cn: a Thp tm; b. Thp gc; c. Thp ch U; d,,e. Thp ch I; g. Thp ch U v I thnh mng; h. Cc loi ng

Thp hnh un ngui c ch to t thp tm dy 1-8mm (hnh 7-7). Lnh vc s dng ch yu ca thp hnh un ngui l cc kt cu trn ngn va nh va kinh t.

Hnh 7-7: Cc loi thp hnh un ngui t thp chiu dy 1-8mm: a. Thp gc; b. Thp ch U; c. Thp hnh c mt ct a dng

Ngoi nhng loi thp k trn cn c nhng loi thp c cng dng khc lm khung ca s, ca i, ca mi, ng ray cn trc, cp v si thp cng cao dng cho trn v cu treo, cho ging, tr v kt cu trn, b cha ng sut trc.
140

T cc loi sn phm sn xut thp nu trn ,ngi ta sn xut ra nhng on ct, dm cu, cn trc, dn, vm, v tr v cc kt cu khc, sau chng c lin kt thnh cc blc ti nh my ri c lp ghp ti cng trng. Ty thuc vo cng dng v iu kin s dng kt cu kim loi, mc quan trng ca nh v cng trnh ngi ta s dng nhng loi thp khc nhau chu c nhit khc nhau ca khng kh ngoi tri. 7.4. Hp kim nhm Ngoi vt liu thp, hin nay hp kim nhm l vt liu c dng rng ri trong xy dng (cu, nh xng, nh dn dng). Nhm nguyn cht c bn thp (0,150,25 so vi thp) nn khng dng trong xy dng. Hp kim nhm c u im l cng cao, nh v kh nng chng li tc dng n mn cao hn so vi thp. Hp kim nhm ph bin nht l ura v silumin. 7.4.1. ura ura l hp kim nhm vi ng (< 4%), crm (< 12%), magie (< 7%), mangan (< 1%). Sau khi gia cng v cho ha gi, tnh cht c hc ch yu ca ura nh sau: gii hn chy 1700 2800 daN/cm2, bn ko 1700 4400 daN/cm2, gin di tng i 6 24%, cng Brinen 40 100 daN/mm2. 7.4.2. Silumin Silumin l hp kim ca nhm vi silic (1014%). Chng c cht lng cao, bn ko n 2000 daN/cm2, cng Brinen 50 70 daN/mm2. 7.4.3. Kt cu nhm ng dng u tin ca nhm trong xy dng l mi ua ca ta nh Life Building Montrean (Canada) nm 1896 v mi nhm ca hai nh vn ha thnh ph Rim nm 1897-1903. Hin nay cc nc, nhm c s dng kh rng ri; trong trong lnh vc xy dng dng n 27% tng lng nhm yu cu. Vic sn xut cc kt cu nhm c thc hin ti cc nh my chuyn mn ha, m bo sn xut ra nhng sn phm c cht lng cao. Dng panen tng ngoi v trn khng khung, trn treo, cc kt cu dng tho lp v kt cu dng tm l nhng kt cu c hiu qu do gim chi ph vn chuyn v chi ph s dng nh nhm c tnh chng n mn cao, nh so vi cc kt cu thp, b tng v g. Trong cc kt cu chu lc vic s dng nhm khng c hiu qu do khng to c kt cu c khu ln v khng s dng c trong mi trng c xm thc cao. Nguyn nhn l do nhm c mun n hi thp. khc phc nhc im ny, ngi ta buc phi tng kch thc tit din cc chi tit v ton b kt cu m bo cho chng c cng v n nh cn thit, trong khi khng khai thc ht cng ca nhm. Ngoi ra nhm cn c mi v bn nhit thp so vi thp.
141

Nhng nhc im trn c th c khc phc bng cch to ra nhng kt cu khng gian (kt cu thanh, kt cu treo), s dng nhng chi tit cong, tm dp, tm ln sng va chu lc. Hnh 7-8 v 7- 9 gii thiu nhng dng ch yu ca nhm hnh dp, p trong nhng kt cu dng tm, dng panen khung v nhng dng khc.

Hnh 7-8: Nhm hnh un t l nhm cn: a. Thanh n gin; b. Thanh phc tp; c. Tm ln sng; d,. Nhm hnh nhiu thanh ng kn 1. Lng mng; 2,3. Ln sng; 4. Gn

Hnh 7-9: Cc dng nhm hnh p: a. c; b. H; c. Na h; d. Kn; . Panen p; e. Lin kt khp i nhm hnh; g. Lin kt cht ci

Nga, M, Ty c, Thy in nhng tm nhm dng cun c s dng lp mi nh cng nghip (hnh 7-10 ), hoc cc tm tng nhm c gia c kt cu gi nhit (hnh 7 - 11)

Hnh 7-10: Lin kt l nhm vi rui m g 1. Rui m g; 2. L nhm; 3. Thanh kp 142

Hnh 7-11: Gi nhit cho tng nhm ln sng bng tm g nhit. 1. Tm ln sng; 2. Tm gi nhit

Xt theo cc ch tiu kinh t-k thut v tnh a nng, vic s dng cc kt cu trn treo tho lp c thch hp hn so vi trn treo bng thch cao, bng aming xi mng, tm bng khong v mt s loi vt liu khc. Cc loi ng ng bng nhm c dng dn du la, kh t cc sn phm ca cng nghip thc phm v cng nghip ha cht.

143