IV

Acta Orthop Traumatol Turc

Kadndan ortopedist olmaz! Efsaneyi ykanlar...

Sarper GRSU, Timur YILDIRIM, Bilal DEMR, Vedat AHN
Baltaliman Metin Sabanc Kemik Hastalklar Eitim ve Aratrma Hastanesi 1. Ortopedi ve Travmatoloji Klinii

Ortopedi ve Travmatoloji yanl olarak erkeklere zg bir bran olarak bilinse de, Trk Ortopedisinin tarihinde kadn ortopedistlerin olduka nemli baarlara imza att grlmektedir. Bu yazda, ilk Trk kadn ortopedistler anlatlmaktadr. lk kadn ortopedistlerimiz, bilimsel alanda en yksek dzeyde baarlara imza atmalarnn yan sra, idari olarak da en st makamlara gelebilmeleri ile ortopedi tarihimizdeki yerlerini almlardr. Kadn ortopedistlerimizin hikayeleri incelendiinde, Trk ortopedisinin kurucu ismi Prof. Dr. Akif akir akarn kadnlarn ortopedist olmalarn zellikle tevik ettii grlmektedir. altklar dnemdeki imkanszlklar ve saylarnn olduka az olmas gibi faktrler de gz nnde bulundurulduunda, ilk kadn ortopedistlerimizin baarlar daha da nem kazanmaktadr.

Ortopedi ve Travmatoloji bilimi, yanl bir alglama sonucu olarak, baarl olabilmek iin ok gl olmann gerektii, erkeklere zg bir dal olarak dnlmektedir. Bu yanl alglamann doal sonucu olarak da, kadn ortopedistlerin oran yalnzca Trkiyede deil, skandinav lkeleri ve talya gibi birka lke dnda tm dnyada olduka dktr.[1] Ortopedinin kkleri ok eskilere dek uzansa da, bu bilim dalnn modern anlamda icrasnda bir kadnn rol almas, ancak 20. yzylda gerekleebilmitir. lk kadn ortopedist olarak bilinen ngiliz Maud Forrester-Brown (1885-1970), 1920 ylndan itibaren ortopedik cerrah olarak almaya balamtr.[2] Amerika Birleik Devletlerinde ise, kadnlarn ortopedi maceras Ruth Jacksonun (1902-1994) 1932de kendi muayenehanesini amas ile gereklemitir.[3] Cumhuriyetin ilan ile birlikte her alanda erkeklerle eit haklara kavuan Trk kadn, ortopedi ve travmatolojide bir yer edinme konusunda modern lkelerdeki hemcinslerinden geri kalmam ve ilk Trk kadn ortopedist de bu yllarda yetimitir. Bu almada, gerek kadndan ortopedist olmaz! efsanesini ykan, gerekse Trk ortopedisinin gelimesinde unutulmaz katklar olan ilk Trk kadn ortopedistlerin hikayesi anlatlmaktadr.

Zahide efik lk Trk kadn ortopedist olmasna karn, hakknda ok az ey bilinen Dr. Zahide efik 27.09.1932 tarihinde stanbul niversitesi Tp Fakltesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinde uzman olmutur.[4] ffet Mmin Dr. ffet Mmin, 27.07.1933de stanbul niversitesi Tp Fakltesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinde uzman olmutur.[4] Pakize zzet alkan Dr. Pakize zzet alkan, Dr. Zahide efik ve Dr. ffet Mminden sonra, 15.09.1934te stanbul niversitesi Tp Fakltesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinde uzman olarak, ortopedi tarihimizin nc kadn ortopedisti olmutur.[4] Fethiye Ayral 1915 ylnda stanbulda doan Dr. Fethiye Ayral, 1939 ylnda stanbul niversitesi Tp Fakltesinden mezuniyetini takiben, ili Etfal Hastanesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinde Doent olarak yeni almaya balam olan Dr. Ahmet Mnip Sarpyenerin yannda asistan olarak almaya balad. Bir sre sonra ise Trk ortopedisinin kurucusu Prof. Dr. Akif

Ortopedi Forumu

akir akarn (1888-1961) istei ile Genel Cerrahi Kliniine geerek, 1944 ylnda ihtisasn tamamlad. 1945 ylnda ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinde baasistan olarak almaya balad. Ertesi yl Fransz Ortopedi ve Travmatoloji Cemiyeti yesi oldu. 1949 ylnda talyann Bologna kentine giderek, Prof. Pais ve Prof. Delitalann yannda almalar yapt. Oradan gittii ngilterede ise Dr. Jackson Barrow ile beraber alt. Bu srada alnan 110 numaral karar ile faklte dnda brakld. 1952 ylnda doent nvann almasnn ardndan, 2 Haziran 1952 tarihinde, atand i Sigortalar Nianta Hastanesinde 28 yatakl Ortopedi ve Travmatoloji Kliniini kurdu. 1958 ylnda kurulan Trkiye Fizikoterapi ve Rehabilitasyon Cemiyetinin kurucu ynetim kurulunda murakb ye olarak yer ald. 1960 ylna gelindiinde ise, stanbul Hastanesinin 62 yatakl Ortopedi ve Travmatoloji Kliniini kurdu. 1962 ylnda tekrar stanbul niversitesi Tp Fakltesi Ortopedi ve Travmatoloji Kliniine dnerek burada almaya balad. 1975 ylnda krs bakanlna seildi. 1981 ylnda yaymlanan Ortopedi ve Travmatoloji kitabnn editrln yapt. 1983 ylnda ise emekli oldu. Dr. Fethiye Ayral 2006 ylnda vefat etti.[4-6] Belks Canfesci stanbul Tp Fakltesinde 08.07.1948de Genel Cerrahi uzman olduktan sonra ortopedi ihtisas yapt. Prof. Dr. Belks Canfesci SSK stanbul Hastanesinde ortopedi uzman olarak alt. 1976-1980 yllar arasnda Trkiye niversiteli Kadnlar Derneinde bakanlk yapt.[4] Emine Neriman Ahad Dr. Neriman Ahad, 21.06.1950 tarihinde stanbul niversitesi Tp Fakltesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Krssnde uzman oldu.[4] Neriman Olsken 27.06.1950 tarihinde stanbul niversitesi Tp Fakltesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinden uzman olarak yetiti.[4] Fatma Merih Erolu 1924 ylnda stanbulda doan Dr. Merih Erolu (ekil 1), 1947de stanbul niversitesi Tp Fakltesinden mezun olduktan sonra, 1951 ylnda ayn klinikte uzman oldu. 1954 ylnda, Sinovyal biopsinin eklem hastalklarnda tansal deeri konulu tezi ile doentlik nvann ald. 1956da Ege ni-

versitesi Tp Fakltesine gemesinden ksa bir sre sonra, nce New York Hospital for Special Surgery ve Hartford Newington ocuk Hastanesinde, daha sonra ise Boston Children Medical Centerda almalar yapt. 1959da Trkiyeye dnmesinden sonra, 1960 ylnda, Prof. Dr. zzet Birand ile beraber 18 yatakl Ege niversitesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniini kurdu. Ayn yl Dr. zzet Biranddan sonra kliniin 2. Direktr oldu. 1961 ylnda profesrlk nvann ald. 1963 ylnda Londra ve Viyanada kala ve el cerrahisi zerine eitim ald. 1964 ylnda youn aba sarf ederek, ocuk cerrahisi ve ortopedinin birbirinden ayrlmasna dair Salk Bakanlna yapt bavurunun kabul edilmesi zerine, Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dal bakan olarak grevine devam etti. 1969 ylna gelindiinde, yardmsever Hamdi Dalann katklaryla, 3 katl, 60 yatakl ve 3 ameliyathaneli bamsz bir ortopedi ve travmatoloji binasnn yaplmasna nayak oldu. 1970 ylnda kurulan Trk Ortopedi ve Travmatoloji Birlii Derneinin ilk ynetim kurulunda 2. Bakan olarak grev ald. Ayn yl, el cerrahisi zerine eitim almak zere, Columbia niversitesi Presbyterian Hastanesine gitti. 1991 ylnda emekli olana dek anabilim dal bakanl grevini srdrd. Emekliliinden sonra da ortopediyle balarn koparmayan Dr. Merih Erolu, TOTBD ocuk Ortopedisi ubesinin 1994 ylndaki kuruluunda kurucu yeler arasnda yer ald. 2001 ylnda stanbulda dzenle-

ekil 1. Ege niversitesi Tp Fakltesi Ortopedi ve Travmatoloji Kliniinin 30 yldan fazla direktrln yapan Dr. Fatma Merih Erolu.

VI

Acta Orthop Traumatol Turc

nen 8. IFSSH (International Federation of Societies for Surgery of the Hand) toplantsnda, el cerrahisinin nc isimlerinden biri olarak ilan edilerek, 1995te bu nvana erien Prof. Dr. Rdvan Egeden sonra bu nvan kazanan ikinci Trk oldu.[4,7,8] Cahide Szek Sunay 1917 ylnda doan Dr. Cahide Szek Sunay, 1941 ylnda stanbul niversitesi Tp Fakltesinden mezun oldu (ekil 2). Einin hkmet tabibi olarak grev

yapt Uakda pratisyen hekim olarak alt. Aslnda ocuk doktoru olmay istemesine karn, yine doktor olan babasnn arkadalarndan Prof. Dr. Akif akir akarn srar ile 1948 ylnda ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinde ihtisasna balayarak, 10.05.1953te uzman oldu. Bir sre zmirde serbest hekim olarak altktan sonra, einin vefat zerine Ankaraya geldi. Keiren Atatrk Sanatoryumunda almaya balad. Daha sonra Ba-Kur Salk Daire Bakanl grevini stlenerek emekliliine kadar bu kurumda alt.

ekil 2. Dr. Cahide Szek Sunayn, byk hocalar Ord. Prof. Dr. Akif akir akar, Prof. Dr. Mnir Ahmet Sarpyener ve Prof. Dr. Halit Ziya Konuralp tarafndan imzalanm uzmanlk belgesi.

Ortopedi Forumu

VII

Ba-Kurda alt yllar boyunca sakatlar ve maluliyetleri ile ilgilendi. 2009 yl Nisan aynda vefat etti.[9] Merref engelolu Dr. engelolu (ekil 3), 1923 ylnda dodu. 01.06.1953 tarihinde stanbul niversitesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinde uzman olmasnn ardndan ilk olarak Bursa Devlet Hastanesine atand. Burada bran dnda almak zorunda kald. Daha sonrasnda Paabahe Hastanesi ve stanbul Hastanesinde alt. Yaad salk sorunlar sonrasnda kendi istei ile SSK Kadky Dispanserine geti. 1986 ylnda emekli oldu.[10]

versitesi Tp Fakltesi ocuk Cerrahisi ve Ortopedi Kliniinde uzman oldu. Daha sonrasnda 9 ay sreyle Nianta i Sigortalar Hastanesinde alt. 1960 ylnda, ei Ortopedist Dr. erif Kmrcolunun ii nedeniyle Ankaraya tanmalarndan dolay, Prof. Dr. hsan Doramacnn onayyla, Hacettepe niversitesinin temelini oluturan Hacettepe ocuk Hastanesine ilk ortopedi uzman olarak atand. 1964 ylnda, Prof. Dr. hsan Doramacnn srarna ramen, Hacettepeden ayrlarak ksa sreli serbest hekimlik yapt. 1965 ylnda Milli Eitim Bakanl kadrosuna geerek, 75 personelli Milli Eitim Bakanl Beevler Dispanserinin kurucu bahekimi oldu. Einin vefat211ndan sonra grevinden ayrlarak 1988 ylna kadar serbest hekim olarak alt. Dr. Sevim Kmrcolu, TOTBDin kuruluunda kurucu ye olarak yer ald.[12] Nisa Duraman Ankara niversitesi Tp Fakltesinde Ortopedi ve Travmatoloji ihtisasn tamamlad. 1958-1981 yllar arasnda ayn kliniin direktr olarak grev yapan Prof. Dr. Avni Duraman ile evliydi.[4,13] Zeynep Karaosmanolu (Albay Zeynep Hanm) 1937 Krm doumlu olan Dr. Zeynep Karaosmanolu, askeri renci olarak girdii stanbul niversitesi Tp Fakltesini 1961 ylnda bitirdi. Bir sre pratisyen hekim olarak altktan sonra, Ankara Glhane Askeri Tp Akademisinde ortopedi ihtisas yapt. lk olarak Ankara Mevki

ekil 3. Emekliliinden sonra Dr. Merref engelolu.

Nezihe eflek 1923te dodu. stanbul niversitesi Tp Fakltesinden mezun olduktan sonra dokuz yl sreyle Prof. Dr. Halit Ziya Konuralp ile ameliyatlara girdi. Bu dnemde genel cerrahi ameliyatlar yan sra plastik cerrahi ameliyatlarna da katld. Dr. Halit Ziya Beyin nerisi ile Prof. Dr. Akif akir akarn yanna gelerek 1951de balad ortopedi ihtisasn 1955te tamamlad. stanbul Tp Fakltesi Ortopedi Krssnde baasistan olarak almaya baladysa da ekonomik nedenlerle buradan ayrlarak srasyla Esnaf Hastanesi, i Sigortalar Nianta Hastanesi ve son olarak Samatya SSK Hastanesinde alt. 1985te ise emekli oldu.[11] Sevim enkol Kmrcolu 1931 ylnda stanbulda doan Dr. Sevim Kmrcolu (ekil 4), 28.10.1959 tarihinde stanbul niekil 4. Hacettepe ocuk Hastanesinin ilk ortopedi uzman olan Dr. Sevim enkol Kmrcolu.

VIII

Acta Orthop Traumatol Turc

Hastanesinde altktan sonra, en son grev yeri olan Kayseri Asker Hastanesinden 1979 ylnda albay rtbesi ile emekli oldu. Pek ok ortopedik giriimi uygulamakla beraber arlkl olarak travma olgular ile urat.[14] Ayegl Bursal 1952 ylnda doan Dr. Ayegl Bursal (ekil 5), 1976 ylnda Hacettepe niversitesi Tp Fakltesinden mezun oldu. 1976 ylnda ayn niversitede balad ihtisasn 1981 ylnda tamamlad. Asistanl srasnda 1979 ylnda bir sre Almanyaya Dr. Breitenfelderin yanna giderek ortopedi konusunda bilgi ve grgsn artrd. Uzman olmasnn ardndan 1989 ylna kadar Ankara Dkap Hastanesinde, daha sonrasnda ise stanbul SSK Okmeydan Hastanesinde almaya balad. 1992 ylnda doent oldu. 2001-2005 yllar arasnda SSK Vakf Gureba Hastanesinde altktan sonra 2005 ylnda ef muavini olarak Baltaliman Metin Sabanc Kemik Hastalklar Hastanesinde almaya balad. 1981 ylndan itibaren ocuk ortopedisi ile ilgilenen Dr. Ayegl Bursal, 1996-1998 yllar arasnda TOTBD Pediatrik Ortopedi ubesinin bakanln yapt. 1998-2003 dneminde Pediatrik Ortopedi Dernei bakanl grevinde bulundu. 20032006 yllar arasnda EPOS ynetim kurulu yelii grevini yrtt.[13] Trkiyede kadnlarn Ortopedi ve Travmatoloji brannda bir yer edinmeleri dnyadaki hemcinsleriyle hemen hemen ayn dnemlerde olmutur. lk Trk kadn ortopedistler, altklar dnemde sayca ok az olmalarna karn, hemen hemen bir erkek meslei olarak bilinen Ortopedi ve Travmatoloji alannda ciddi baarlara imza atmlardr. Bunlar arasnda en yksek seviyede akademik kariyerlere erienler, klinik direktrl, direktr yardmcl, bahekimlik ve ortopedi derneklerinin ynetim kurulu yelikleri gibi st dzey grevlerde bulunanlarn olmas, kadnlarn Trk Ortopedisinde unutulmaz izler braktklarn gstermektedir. Dikkat ekici bir dier nokta ise, Trk Ortopedisinin kurucusu olan byk hoca, Prof. Dr. Akif akir akarn, kendi dnemi ierisinde Ortopedi ve Travmatoloji alannda kadn asistanlarn yetimesini desteklemesi ve hatta tevik etmi olmasdr. lkemizde, pek ok alanda olduu gibi, salk alannda da istatistiksel verilerde eksiklikler bulunYorum

ekil 5. Erkekler dnyasnda bir kadn: Dr. Ayegl Bursal.

maktadr. Yine de elimizdeki baz veriler ile gemi ve gnmz arasnda bir kyaslama yapmak mmkndr. 1953 ylnda yaplm olan bir almaya gre, o dnem iin lkemizdeki uzman hekim says 3722 iken, bu saynn 2006da 45 980e ykseldii grlmektedir. Yine 1953te kadn ortopedist says 10 (tm uzman hekimlerin %0.26s) iken, 2006da bu say 31e (tm uzman hekimlerin %0.06s) kmtr.[15,16] Bu dnemde kadn ortopedistlerin saysnda saysal bir art grlse de, oransal olarak azalma olduu dikkat ekicidir. lk kadn ortopedi uzman olan Dr. Zahide efikin uzman olduu 1932den 1959 ylna dek 12 kadn ortopedi uzman yetimitir. 19591981 arasnda ise sadece kadn ortopedi uzmannn yetitii grlmektedir. Kanmzca bu azalmann nemli bir nedeni, Ortopedi ve Travmatolojinin g ve dayankllk gerektiren, bu nedenle de sadece erkeklere zg bir alan olduu dncesinin gerek uzmanlk aday kadn hekimler arasnda, gerekse eitim verecekleri asistanlar kendileri seen baz ortopedi klinikleri arasnda yaylmasdr. Nitekim ilk olarak 1987 ylnda uygulanmaya balayan Tpta Uzmanlk Snav sisteminin yerlemesinden sonra, ortopedi ve travmatoloji eitimi alan kadn hekimlerin saysnda bir art olduu grlmektedir. Gnmzde dahi, dier branlar ile kyaslandnda ne yazk ki halen kadnlarn ortopedi ve travmatolojideki pay olduka kstldr. Trkiyede yaplan bir alma, 2006 yl itibariyle kadn ortopedistlerin saysnn tm ortopedistlerin sadece %1.6sn oluturduunu gstermektedir ki bu rakam rolojiden sonraki en dk orandr.[16] Durum byle iken, ilk Trk kadn ortopedistlerin altklar dnemlerde elde ettikleri baarlar ve Trk ortopedisine yaptklar katklar daha da nem kazanmaktadr.

Ortopedi Forumu

IX

Teekkr almamz srasnda yardmlarn esirgemeyen Prof. Dr. Sarper Szek, Gzin engelolu ve yazmzn konusu olan tm kadn ortopedistlere sonsuz teekkrlerimizi sunarz. Kaynaklar
1. TOTEK nc Dnem, 2005-2007 Raporu. 2. Kirkup J. Maud Forrester-Brown (1885-1970): Britains first woman orthopaedic surgeon. J Med Biogr 2008;16:197-204. 3. RM, LR. Ruth Jackson M.D., 1902-1994. J Bone Joint Surg [Am] 1995;77:331. 4. Perek A. Trkiyede kadn cerrahlar. stanbul: Logos Yaynclk; 2008. 5. Tanaan H. Trk ortopedisinin tarihesi II. Acta Orthop Traumatol Turc 1993;4:227-38.

6. Kokino M. Hocam Prof. Dr. Fethiye Ayral. In: Yldrm N, editr. Salk alannda Trk kadn. Cumhuriyetin ve Tp Fakltesine kz renci kabulnn 75. yl. stanbul: 1998. s. 105-8. 7. Hakk B, Erta . Kuruluundan gnmze Ege niversitesi, 1955-2005. zmir: Ege niversitesi Basmevi; 2005. 8. Erolu M. Kiisel grme, 2009. 9. Szek S. Kiisel grme, 2009. 10. engelolu M. Kiisel grme, 2009. 11. eflek N. Kiisel grme, 2009. 12. Kmrcolu S. Kiisel grme, 2009. 13. Bursal A. Kiisel grme, 2009. 14. Karaosmanolu Z. Kiisel grme, 2009. 15. Trk Tabipleri Birlii. Tarihe Giri. Eriim: http://www. ttb.org.tr/ttb_tarihi 16. Kuzuca G. Trkiyede tpta uzmanlk ve akademisyenlik aamalarnda cinsiyeti yaklamlar. [Yksek Lisans Tezi] Ankara: 2007.

Yazma adresi: Dr. Sarper Grsu. Baltaliman Metin Sabanc Kemik Hastalklar Eitim ve Aratrma Hastanesi, 1. Ortopedi ve Travmatoloji Klinii, Rumeli Hisar Cad. No: 62, 34470 Baltaliman, stanbul. Tel: 0216 - 357 56 46 e-posta: sarper154@yahoo.com
2010 Trk Ortopedi ve Travmatoloji Dernei