BLM 3

FONKSYONLARIN LMT

~ Limitlerin Tanm ve zellikleri ~ Altrmalar 1 ~ zel Tanml Fonksiyonlarn Limitleri (Sadan ve Soldan Limitler) ~ Altrmalar 2 ~ Trigonometrik Fonksiyonlarn Limitleri ~ Altrmalar 3 ~ Limitte Belirsizliklerin Giderilmesi ~ Altrmalar 4 ~ Test 1 - 2 - 3 - 4 ~ SYM Sorular

Bernard Shaw 1856 rlanda doumlu olan Bernard Shaw, 94 yllk mr boyunca tiyatro oyunlarndan romanlara pek ok alanda eserler verdi. Yaad ve nlendii lke olan ngilterede sanat ve toplumun her alanyla ilgili sorunlara yapt korkusuzca eletirileriyle dikkatleri ekti. alma konusunda bir gn unlar syledi: Btn alma gcm kullanp yok ettiim vakit, lmek isterim. ok alrsam ok yaayacama inanyorum. Hayat, benim iin titrek bir kandil deil, kuvvetli bir mealedir. O mealenin mmkn olduu kadar gl ve parlak bir ekilde yanmasn saladktan sonra, onu gelecekteki nesillere emanet etmek istiyorum.

2x2 lkokulda retmen Temele sormu: - 2 kere 2 ka eder? Temel dnm ve cevap vermi: - 10 eder... retmen kzm: - Amma yaptn ha Temel... 2 kere 2, 4; pilemedun 5. Nerden 10 edecek?

Elinden gelen her eyi yaptn m? Kk bir ocuk gayet ar bir ta kaldrmaya alyorsa da, yerinden oynatamyordu. O srada kendisini seyreden babas, yanna giderek sordu: Btn gcn kullanyor musun? Yapabilecein her eyi yaptn m? Kan ter iinde kalan ocuk: Evet kullanyorum, elimden gelen her eyi yaptm dedi. Baba, sakin bir sesle: Hayr yapmadn! dedi. Ve ilave etti: Benden henz yardm istemedin.

Limit ve Sreklilik

LMT
Tanm: f : [a, b] R ye tanml ve c [a, b] olsun. > 0 iin > 0 says vardr. yleki |x c| > kaldka |f(x) L| < oluyorsa x c ye gidereken f(x) in limiti L dir denir. Bu limit,
lim f(x) = L eklinde gsterilir.
y f(x) f(x) L f(x) x c x x

Sonu 1 : Bir f(x) fonksiyonunun x = c noktasnda limitinin olabilmesi iin bu noktada sadan ve soldan limitlerinin eit olmas gerekir.
x c +

lim f(x) = lim f(x) = L

x c

rnek 1
x 1+ x 1

lim f(x) = 2
2

y f(x)

x c

lim f(x) = 2

olduundan lim f(x) = 2 dir.

x 1

rnek 2
x +1 , x > 1 f(x) = 3x 1 , x 1

Bu tanm biraz incelemek gerekirse, x c ye soldan yaklarken, x in grnts f(x ) de L ye artarak yaklaacaktr. x + c ye sadan yaklarken, x + in grnts olan f(x + ) da L ye azalarak yaklaacaktr.

f(x) in x=1 noktasndaki limiti katr? zm Fonksiyon, x=1 in sanda ve solunda farkl tanmlandndan sadan ve soldan limitlerini alalm.
x 1+ x 1

lim f(x) = lim (x + 1) = 1 + 1 = 2

x 1+

lim f(x) = lim (3x 1) = 3 1 1 = 2

x 1

x deikeni bir c noktasna azalan deerlerle (yani sadan) yaklat zaman bir limiti varsa bu limite fonksiyonun x = c noktasndaki sadan limiti denir. Bu limit,
x c

olduundan lim f(x) = 2 dir.

x 1

rnek 3
x 2 x 2 +

lim f(x)
+

lim f(x) = 1 lim f(x) = 3

3 2 1

eklinde gsterilir.

x 2

x deikeni bir c noktasna artan deerlerle (yani soldan) yaklat zaman bir limiti varsa bu limite fonksiyonun x = c noktasndaki soldan limiti denir. Bu limit,
x c

x 2

lim f(x) lim f(x)

x2 +

olduundan f(x) in x=2 noktasnda limiti yoktur. Burada x=2 noktasndaki fonksiyon deeri f(2)=2 olup, bu noktadaki sa ve sol limitlere eit olmadna dikkat ediniz.

lim f(x)

eklinde gsterilir.

85

Limit ve Sreklilik
rnek 4 Uyar : Eer limit alnacak fonksiyon paral bir fonksiyon deilde polinom eklinde bir fonksiyon ise sadan ve soldan limitleri daima birbirine eit olacandan limiti alnacak say deikende yerine yazlr.

x c + x c

lim f(x) = a

lim f(x) = a

olduundan lim f(x) = a dr denir.

x c

Sonu 2 : Bir f(x) fonksiyonunun herhangi bir noktada limitinin olabilmesi iin o noktada tanml olmak zorunda deildir.

rnek 5
x 2 + x 2

lim f(x) = 3

4 3

lim f(x) = 3
x 2

Yandaki ekilde x=2 noktasnda fonksiyon tanmsz olup bu noktada limiti vardr.
lim f(x) = lim f(x) = 3
+

olduundan lim f(x) = 3 dr.

2
x 2 x 2

Fakat f(2)=4 olduuna dikkat ediniz.

x 3

lim x 2 + 1 = 3 2 + 1 = 10

x 2

3x + 4 3 ( 2) + 4 2 lim = =1 = x 2 2 x 2 + 5x 2 x +1 = 1 + 5 1 2 4 = =2 1+ 1 2
2

rnek 7
x2 9 limitini bulunuz. x 3 x 3 lim

lim x 1

zm Burada x=3 iin f(x) fonksiyonu tanmszdr. Bu tanmszlk limitinin olmad anlamna gelmez. x=3 iin kesrin pay ve paydas sfr olurki bu bir belirsizliktir. arpanlarna ayrlp sadeletirme ilemi yapldktan sonra limit alma ilemine devam edilir. x2 9 0 0 x 3 x 3 lim = lim (x 3) (x + 3) (x 3)

rnek 6
y

1 y = fonksiyonunun x grafii yanda veril-

mitir. Buna gre, 1 = + x 0 x lim

+

1 lim = x x 0 olup fonksiyonun x=0 noktasnda limiti yoktur.

x 3

= lim (x + 3) = 3 + 3 = 6
x 3

86

Limit ve Sreklilik
rnek 8
x3 1 limiti katr? lim x 1 x 1

rnek 10
y 5 4 3 2 1 3 2 1 1 2 3 4 x

zm
x 3 1 13 1 0 = = 1 1 0 x 1 x 1 lim = lim (x 1) (x 2 + x + 1) (x 1)

x 1

= lim (x 2 + x + 1) = 12 + 1 + 1 = 3
x 1

( 3, 4] aralnda grafii yukarda verilen f(x) fonksiyonunun ka tam sayda limiti vardr? zm x=3 noktasnda sadece sadan limit; x=4 noktasnda da sadece soldan limitler vardr. Sonu 3 gereince f(x) in bu noktalarda limiti vardr. Ayrca x in 2, 1, 3 noktalarnda da sadan ve soldan limitler eit olduundan bu noktalarda limitleri vardr. x=1, x=0 ve x=2 noktalarnda sadan ve soldan limitler farkl olduundan bu noktalarda f(x) in limiti yoktur. O halde f(x) in 3, 2, 1, 3, 4 noktalarnda yani 5 tane tam sayda limiti vardr.

rnek 9 x 2 + 2x limiti katr? lim x 0 x 2 2x zm

x 2 + 2x 0 + 0 0 lim = = 0 x 0 x 2 2x 0 0 x (x + 2) 0 + 2 = = 1 = lim x 0 x (x 2) 0 2

LMTN ZELLKLER
Sonu 3 :
y

x a
t a b m x

lim f(x) = p ,

x a

lim g(x) = q

olmak zere,

1)

a) lim c = c
x a

Bir f(x) fonksiyonu (a, b) aralnda tanmlanm olsun. f(x) fonksiyonunun x=a noktasndaki sa limiti fonksiyonun o noktadaki limitidir. x=a noktasnn sol tarafnda fonksiyon tanmsz olduundan sol limite bakmaya gerek yoktur. Ayrca x=b noktasndaki sol limit fonksiyonun o noktadaki limitidir. x=b nin sa tarafnda fonksiyon tanmsz olduundan o noktada sa limite baklmaz.

b) lim c f(x) = c lim f(x)

x a x a

c) lim [f(x) g(x) ] = lim f(x) lim g(x)

x a x a x a

d) lim [f(x) g(x) ] = lim f(x) lim g(x)

x a x a x a

e) lim

lim f(x) f(x) x a = , lim g(x) 0 lim g(x) x a x a g(x)

x a

87

Limit ve Sreklilik
rnek 1
lim 5 = 5 , lim 7 = 7

2) a)
x a

lim xn = an , lim ( x)n = a n

x a

x 3

x 2

b) rnek 2 c)
x 2

n lim [f(x)] = lim f(x) x a x a

lim m f(x) = m lim f(x)
x a

lim 3x 2 = 3 lim x 2 = 3 2 2 = 12
x 2

x a

d) e)

x a

lim c f(x) = c x a

lim f(x)

rnek 3
lim 4x 2 x = lim 4x 2 lim x = 4 12 1 = 3
x 1 x 1

x a

lim | f(x)| = | lim f(x)|

x a

x 1

f)

x a

lim log f(x) = log lim f(x) x a

rnek 4
2 lim (x 1) x 2 + x = lim (x 1) lim x + x x 2 x 2 x 2

rnek 7

4 2 lim x 2 1 = lim x 1 x 2 x 2

= (2 1) 22 + 2 = 1 6 = 6

= 22 1 rnek 8

) = 34 = 81
4

rnek 5
2 x 2 + 3 x lim 2 x + 3 lim = lim x + 3 ) x 2 x + 3 x 2 (

x 1

lim 2x 3 + 3x + 3 = 3 lim (2x 3 + 3x + 3)

x 1 3 = 2 13 + 3 + 3 = 3 8 = 2

( 2)2 + 3 7 = =7 1 + 3 1

rnek 9
x 2

2 lim (x 2 3) lim 5 x 3 = 5 x 2
2 = 5( 2) 3 = 54 3 = 5

rnek 6
lim 2x 2 + x 3 x +5
3

x 1

= =

2 12 + 1 3 13 + 5 0 =0 6

rnek 10
x 3

lim |2x x 2 | = | lim

x 3

(2x x 2 )|

= |2( 3) ( 3)2 | = | 6 9| = | 15| = 15

Basit sorularda tanmszlk olumad takdirde deikenin yerine say yazlarak limit alma ilemi tamamlanr.

88

Limit ve Sreklilik
rnek 11 x 1 lim 3 log
5

SONSUZ N LMT LEM

(5x 2 + 20 ) = 3 log 5 xlim1(5x 2 + 20 )

= 3 log (5 12 + 20)
5 5

a)

f(x), t(x) ve g(x) fonksiyonlar A kmesinde tanml ve x A iin, f(x) t(x) g(x) ve
x a

= 3 log 25 = 3 log 5
5 5 2

lim f(x) = lim g(x) = k ise lim t(x) = k dr.

x a x a

= 6 log 5 = 6 1 = 6

rnek 14
sin 2x limitinin deeri katr? x 3x lim

rnek 12
x 2

lim [f(x) + x + 1] = 6

ise,

zm Sins fonksiyonu daima 1 sin2x 1 aralndadr. Buna gre, eitsizliin her tarafn 3x ile blerek yine her tarafn limitini alalm. Yani,
1 sin2x 1 lim lim x 3x x 3x x 3x lim 0 lim sin2x 0 3x
sin 2x = 0 dr diyebiliriz. 3x

x 2

lim f(x) in deeri katr?

zm
x 2 x 2

lim [f(x) + x + 1] = 6
x2

lim f(x) + lim (x + 1) = 6 lim f(x) + 3 = 6 lim f(x) = 3 bulunur.

x 2

x 2

eitsizliinden lim

rnek 13
x 2 2x + 3 2 2 2 2 + 3 3 = = = + x2 22 0 x 2 lim
2 x 2 + 4x + 3 = ( 1) + 4( 1) + 3 lim ( 1)2 + 2 x 1 x 2 + 2

b) i) ii)

x deikeni sonsuza giderken, |a|<1 ise |a|>1 ise

lim a x = 0 lim a x = dur.

1 4 + 3 0 = =0 1+ 2 3

Bu zellii dizilerde limit konusunda grdmz hatrlayalm.

x 0

lim

x 2 2x 3 x2 + x

0 0 3 3 = = 0+0 0

rnek 15 1 1 1 1 lim = lim = = =0 x 3 x 3 x 3 2 2 lim = 0 , < 1 olduundan, 5 5 x

3x 2x = lim lim x x 3 x 2 X 1 = 1 0 = 1 3
x x

~ ~ (x 1) (x 2 + x + 1) x3 1 0 = lim (x 1) 0 x 1 x 1 x 1 lim = lim(x 2 + x + 1)

x 1

= 12 + 1 + 1 = 3 ~

89

Limit ve Sreklilik
5 4x + 1 x 5+4 4 = lim lim x x 4 x 3 x x x 3 4 1 4
x

rnek 17
x 0 27 x 9 x

lim

9x 3x

limiti katr?

5 +1 0 +1 = = =1 1 0 1 1 2x 1 2 2 22x lim = lim x x x x 2 + 2 1 2 x 1 + 2x 2 1 1 = 1 0 = 1 = 1 = 1 1+ 0 1 1+

x x

zm lim 9x 3x
x x

x 0 27 9

0 3 x (3 x 1) = lim 0 x 0 9 x (3 x 1) = lim = 1 3
o

3x
x

x 0 9

= lim

x 0 3 x

1 =1 1

5 x 3x 1 + 3 3x + 5x = lim lim x x x x x 2 3 7 7 3x 2 3 5 3 1+ 1+ 3 5 = = 7 3 2 2 3 7 1+ 0 1 = = 20 2

rnek 18
x 27 x 9 x

lim

9x 3x

limiti katr?

zm
lim 9x 3x
x x

x 27 9

3 x (3 x 1) = lim x 9 x (3 x 1) = lim = lim 3x

x x x 9 x 3

1 3

1 =0

Uyar : x giderken kk olan ifadenin parantezine alndna dikkat ediniz. rnek 19

lim 9x + 2x 4x

limiti katr?

c)

g(x) fonksiyonu snrl ve lim g(x) = 0 ise,

x a

zm
lim 9x + 2x 4x = lim x = lim 9x + 2x 4x 2x 9x + 4x 4x 2 9 + 4 4 x 2 9 + = 4 9 3 = 4 2

x a

lim [f(x) g(x) ] = 0 dr.

rnek 16 3 3 lim (x 2 ) = lim (x 2 ) lim 2 2 x 2 x 2 x + 4 x 2 x + 4 3 = 0 = 0 8 ,

= lim

= lim

bulunur.

90

ALITIRMALAR 1
1.
3 lim 4 limiti katr? x Cevap: 7

Limitin Tanm ve zellikleri

x 1

6.

x 3

lim

x 3 limiti katr? x2 9

Cevap: 1 6

2.

x 4

lim x 2 + x + 5 limiti katr?

7.
Cevap: 5

a 0

lim

a2 + 2a limiti katr? a2 2a Cevap: 1

3.

2 lim 7 x 2 limitinin deeri katr? x 2

8.

x2 x 2 limiti katr? x 2 x 2 lim Cevap: 3

Cevap: 49

4.

x 3

lim (x + 2)

2006

limiti katr?

9.

x 5

lim

3x + 15 limiti katr? x 2 25

Cevap: 1

Cevap: 3 10

5.

(x + 2)2 4 limiti katr? x 0 x lim Cevap: 4

3 10. lim x3 4x2 limiti katr? x 2

x 2x

Cevap: 2

91

ALITIRMALAR 1

Limitin Tanm ve zellikleri

11. lim 1 + sinx limiti katr?

x 1 + cosx 2

16. lim x 3 4 limiti katr?

x 1 x

Cevap: 2

Cevap: 3 7

12. lim |x 2 + x 2| limiti katr?

x 2

17. lim 5 + 3 x limiti katr?

x 0

35

Cevap: 4

Cevap: 3

13. Yanda f(x) fonksiyonunun grafii verilmitir. Buna gre,

x 0

y
x 18. lim 1 2 x limiti katr? x

2+3

lim f(x) in limiti katr? Cevap:

Cevap: 0

14. Yanda f(x) fonksiyonunun grafii verilmitir. Buna gre,

x 2

19. lim 3x 7 x limiti katr?

x

2 +7

Cevap: 1

lim f(x) in limiti katr?

Cevap: yoktur

15.

1 lim limiti katr? + x 1 x 1 Cevap: +

x +1 x 20. lim 5 x 5 x limiti katr? x

5 +5

Cevap: 5

92

zel Tanml Fonksiyonlarn Limitleri

ZEL TANIMLI FONKSYONLARDA LMT

(SADAN VE SOLDAN LMT)

rnek 2
, x >1 3 f: R R, f(x) = 3x 2 , x 1

f(x) in x = 1 noktasndaki limiti katr? zm

x 1+ x 1

Sadan ve soldan limitler her yerde srekli olmayan aadaki drt eit zel tanml fonksiyonlarda uygulanr. 1. 2. 3. 4. Paral srekli fonksiyonlarda Mutlak deer fonksiyonlarda aret fonksiyonlarnda Tam deer fonksiyonlarnda Bu fonksiyonlarn dndaki srekli fonksiyonlarda sadan ve soldan limitler birbirine eit olduundan dorudan limit alnr. imdi yukardaki zel tanml fonksiyonlarn limitlerini inceleyelim.

lim f(x) = lim 3 = 3

x 1+

lim f(x) = lim (3x 2 ) = 3 1 2 = 1

x 1

x 1+

lim f(x) lim f(x)

x1

olduundan, f(x) in x=1 noktasnda limiti yoktur.

rnek 3 f: R R ye tanml,
2x 1 , x 3 f(x) = , x =3 0

1.

Paral Fonksiyonlarn Limiti

fonksiyonunun x = 3 ve x = 4 noktalarnda varsa limitlerini bulunuz. zm

x 3 +

rnek 1 f: R R,
x 2 + 2 , x > 3 ise f(x) = 3x 4 , x 3 ise

lim f(x) = lim f(x) = lim (2x 1) = 2 3 1 = 5

x3 x 3

f(x) in x = 3 noktasndaki limitini bulunuz. zm Yukardaki fonksiyonun tanmndan da grld gibi x=3 n sanda ve solunda fonksiyon farkl tanmlanmtr. O halde kritik nokta diye tabir ettiimiz x = 3 noktasnda limitini aratralm.
lim f(x) = lim lim f(x) = lim

x 4+

lim f(x) = lim f(x) = lim (2x 1) = 2 4 1 = 7

x 4 x 4

Uyar : xin 3 den farkl btn deerleri iin; f(x) = 2x 1 olduuna ve limitlerinin bulunduuna dikkat ediniz.

x 3 + x 3

x 3 +

(x 2 + 2 )= 3 2 + 2 = 11

rnek 4 f: [1, 4] R ye tanml,

x 2 2 , 1 x < 2 f(x) = x + 1 , x =2 4x , 2< x 4

x 3

(3x 4 ) = 3 3 4 = 5

x 3 +

lim f(x) lim f(x)

x 3

olduundan, x=3 noktasnda f(x) in limiti yoktur.

fonksiyonunun x = 2 noktasnda limiti katr?

93

Limit ve Sreklilik
zm
x 2 +

zm Sfrn sol tarafnda |x|=x olduundan,

lim 5 x +x

lim f(x) = lim (4 x) = 4 2 = 2

x2 +

x 2

lim f(x) = lim

x2

(x 2 2 )= 2 2 2 = 2

x 0

x x

= lim

5x + x 4x = lim x ( x) x 0 2x x 0

x 2

lim f(x) = 2 dir.

= lim ( 2) = 2
x 0

rnek 7 x2 1 lim x 2 + x 1 x 1+ zm x > 1 ise |x 2 1| = x 2 1 olduundan, x2 1 lim x 2 + x 1 x 1+ 2 = lim x 2 + x 1 + x 1 x1 (x 1) (x + 1) = lim x 2 + (x 1) x 1+ x x +1 = lim x 2 + x + 1 x 1+ = 1 2+ 1 + 1 = 3 limiti katr?

2.

Mutlak deer Fonksiyonunun Limiti Mutalak deerli bir fonksiyonun,

f(x) , f(x) > 0 f(x) = 0 , f(x) = 0 f(x) , f(x) < 0

eklinde tanmlandn biliyoruz.

rnek 5 f: R {0} R, f(x) =

fonksiyonunun x = 0 noktasnda limitini bulunuz. zm

lim f(x) = lim ( x + 1) = lim (1 + 1) x 0 + x x 0 +
x 0 +

rnek 8 f: R R, f(x) = |x 2 4| fonksiyonunun x = 2 noktasnda sadan ve soldan limitlerini bulunuz. Bu noktada f(x) in limiti var mdr? zm
x 2

x 0 +

= lim 2 = 2 x + 1) = lim ( 1 + 1) x 0 x x 0

x 0

lim f(x) = lim (

= lim 0 = 0
x 0
+

x 0 +

lim f(x) lim f(x)

x 0

olduundan, x = 0 noktasnda f(x) in limiti yoktur.

x 2 +

lim f(x) = lim (x 2 4) = 2 2 4 = 0

x 2 +

x 2 x 2 +

lim f(x) = lim ( x 2 + 4) = (2) 2 + 4 = 0

x 2

rnek 6 lim 5 x +x

lim f(x) = lim f(x) lim f(x) = 0 d r.

x 2 x 2

x 0

x x

limiti katr?

Yani x=2 noktasnda f(x)in limiti vardr ve sfrdr.

94

Limit ve Sreklilik
rnek 9
lim x 2 + 2x 8 x2 4

Uyar : limiti katr? aret fonksiyonlarn grafiklerinden de biliyoruz ki bu fonksiyonlar iaret deitirdii kritik noktalarda srama yapt iin sadan ve soldan limitleri farkldr. Dolaysyla bu noktada limitleri yoktur.

x 2 +

zm |x 2 + 2x 8| ifadesinin iaretini inceleyelim:

x 2

rnek 11 x > 2 iin |x 2 + 2x 8| = x 2 + 2x 8 dir. Buna gre,

lim x + 2x 8
+

f: R {3} R,

x+3 f(x) = sgn x+3

x 2

x 4

= lim

(x 2) (x + 4)
+

fonksiyonunun x = 3 noktasnda sadan limitini bulunuz. zm

x

x 2

(x 2) (x + 2) x+4 = 2+4 2+2

= lim

x 2 + x + 2

6 3 = bulunur. 4 2

x+3 lim f(x) = lim sgn = lim 1 = 1 + + x 3 x 3 x + 3 x 3 +

3.

aret (Sgn) Fonksiyonunun Limiti aret (Sgn) fonksiyonu,

+ 1 , g(x) > 0 f(x) = Sgn(g(x)) 0 , g(x) = 0 1 , g(x) < 0

rnek 12 f(x) = x + 2 + sgn(x 2 16) fonksiyonunun x = 3 noktasnda varsa limitini bulunuz. zm x = 3 f(x) in kritik noktas olmadndan daima sadan ve soldan limitleri eittir. Bundan dolay sadan ve soldan limitlerini almaya gerek yoktur.
lim f(x) = lim x + 2 + sgn(x 2 16) x 3 = 3 + 2 + sgn(3 2 16) = 3 + 2 + (1)

eklinde tanmlanyor. Burada g(x)=0 denkleminin kkleri f(x) in kritik noktalardr. f(x) in kritik noktalarnda sadan ve soldan limitlere baklr. rnek 10 f: R R, f(x) = 2x + sgn(x 3) fonksiyonunun x = 3 noktasndaki limiti katr? zm
x f(x)
x 3

x 3

= 4 bulunur.

lim f(x) = lim (2x + 1) = 2 3 + 1 = 7

+

rnek 13
x 2

x3

x 3

lim f(x) = lim (2x 1) = 2 3 1 = 5

x3

lim 3x + sgn(x 2 4x + 4) limiti katr?

95

Limit ve Sreklilik
zm x 2 4x + 4 = (x 2) 2 ifadesi x 2 iin daima pozitiftir. sgn(x 2 4x + 4) = 1 olarak tanmlanr. Bundan dolay fonksiyon x = 2 nin sanda ve solunda ayn deerleri alr. O halde,
x 2 +

4.

Tamdeer Fonksiyonunun Limiti Tamdeer fonksiyonunun,

x = a a x < a +1

eklinde tanmlandn biliyoruz.

lim 3x + sgn(x 2 4x + 4) = lim [3x + 1] x 2 + = 32 +1= 7

rnek 15
x 3

lim (2x + x

limiti katr?

x 2

lim 3x + sgn(x 2 4x + 4) = lim [3x + 1] x 2 = 32 +1= 7

zm x = 3 noktas tamdeerin kritik noktasdr. x 3 + ise x deikeni 3 ten byk ve 3e yakn deerler aldndan x = 3 tr.
x 3 +

Buna gre, lim

lim 3x + sgn(x 2 4x + 4) = 7 dir. x 2

(2x +

)=

x 3 +

lim

(2x + 3 )

= 23 + 3 =9

rnek 14 f: R R, f(x) = sgn(x 2 + 2x 3)

x 3 ise x deikeni 3 ten kk ve 3e yakn deerler aldndan x = 2 tr.

x 3

fonksiyonu verildiine gre,

x 4

lim

(2x +

)=

lim f(x) = ? , lim f(x) = ? ,

x 2

x 2

lim f(x) = ?

x 3

lim

(2x + 2 )

= 23 + 2 =8

zm
x 1 0 1
x 3 +

lim f(x) lim f(x)

x 3

olduundan fonksiyonun x = 3 noktasnda limiti yoktur. rnek 16

x 2 +

tablodaki aklamalara gre, * lim f(x) = lim 1 = 1

x 4 x 4

lim

3x 1 = ? ve lim

* lim f(x) = lim 1 = 1

x 2 x 2

x 2

3x 1 = ?

zm x = 2 iin tamdeerin ii, 3 2 1 = 5 yani tamsay olduundan sadan limit alabiliriz.

x 2 +

* lim f(x) = lim ( 1) = 1

x 2 x 2

limit alnan 4, 2, 2 noktalarnn kritik noktalar olmadna dikkat ediniz. Eer, 3 ve 1 noktalarnda limit sorulsayd mutlaka sadan ve soldan limitlerini incelememiz gerekirdi.

lim

3x 1 = lim 3(2 + h) 1
h 0 h 0 h 0

= lim 6 + 3h 1 = lim 5 + 3h

96

Limit ve Sreklilik
Burada (5 + 3h) says 5den birazck byk, yani 5e ok yakn olduundan tamdeeri 5 dir. O halde,
x 2 +

zm 2
x 3

lim

5x 3

= lim

x 3

5 (2,9) 3
2

lim

3x 1 = lim 5 + 3h = 5 dir.
h 0

= lim 14,5 3
x 3

Yukardakine benzer ekilde soldan limit, lim 3x 1 = lim 3(2 h) 1

h 0 h 0 h 0

= lim 11,5
x 3

x 2

= 112 = 121

bulunur.

= lim 6 3h 1 = lim 5 3h

rnek 18
lim x5 + 1

x 2

limiti katr?

(5 3h) says 5den biraz kk ama 5e ok yakn olduundan tamdeeri 4 dr. O halde,
x 2

zm 1 nce x yerine 1,9 deerini koyalm.

x 2

lim

3x 1 = lim 5 3h = 4 bulunur.
h 0

lim

x 5 + 1 = lim

x 2 x 2

(1,9)5 + 1 24,76 + 1

= lim

Uyar : Tamdeer fonksiyonlarn kritik noktalardaki sadan ve soldan limitleri bulunurken o noktadan biraz kk deerler koyarak fonksiyonu tanmlar sonra limite geilir. Bu kural bize test sorularnda olduka kolaylk salamasna ramen her zaman doru deildir. Bunun anlalmas iin aadaki 17 inci ve 18 inci rnekleri dikkatle inceleyiniz.

= 25,76 = 25

x yerine 1,99 deerini koyalm.

x 2

lim

x 5 + 1 = lim

x 2 x 2

(1,99) 5 + 1 31,2 + 1

= lim

= 32,2 = 32

rnek 17
lim 5x 3
2

elde dilir. Soruyu aadaki gibi zdmzde hem gerek sonucunu bulmu, hem de byk arpma ilemlerinden kurtulmu oluruz. zm 2
x 2

x 3

limiti katr?

lim

x 5 + 1 = lim (2 h)5 + 1
h 0

zm 1
lim 5x 3
2

x 3

= lim 5(3 h) 3
h 0

= lim 15 5h 3
h 0

2 h says 2 den birazck kk olup 2 ye ok yakndr. Buna gre, (2 h) 5 says da 2 5 den kk ve 2 5 e ok yakn olduundan; (2 h) 5 in tam deeri 2 5 1 = 31 dir. O halde, lim x 5 + 1 = lim (2 h)5 + 1
h 0 h 0

= lim 12 5h
h 0 2

x 2

= 11 = 121 bulunur.

= lim 31 + 1 = 32 bulunur.

97

Limit ve Sreklilik
rnek 19
lim x
2

16

x 4 +

x4

limiti katr?

x 2+

lim f(x) = lim (x 2 4 1 + 0 + x)

x 2 + x 2 +

= lim (x 2 5 + x) = 22 5 + 2 = 1 dir.

zm
lim x
2

16

x 4+

x4

= lim

4 +h

16

h 0

(4 + h) 4

4 2 16 = lim h h 0 = lim 0
h 0 h h 0

rnek 22 x 2 + 2x , x 1 ise f(x) = , x > 1 ise 2x 2x 3 , x 1 ise g(x) = 3 , x > 1 ise Bu iki fonksiyonun x1 deerine yaklamas halinde limitleri yoktur. Ayrca
x 1+

= lim 0 = 0

rnek 20
x
2

lim f(x) = 2 , lim f(x) = 3

x 1 x 1

x 2

lim

x 2

limiti katr?

x 1+

lim g(x) = 3 , lim g(x) = 2

zm
lim x2 4 x 2 = lim (2 h)2 4 (2 h) 2

bununla beraber
2x 3 + x 2 + 2x , x 1 ise (f + g)(x) = 2x + 3 , x > 1 ise

x 2

h 0

= lim

34 h0 h

(f+g)(x) in limitine bakalm.

x 1+

lim (f + g)(x) = lim (2x + 3) = 2 1 + 3 = 5

x 1+

1 = lim h 0 h 1 = = + 0 bulunur.

x 1

lim (f + g)(x) = lim (2x 3 + x 2 + 2x) = 2 +1 + 2 = 5

x 1

Buradan lim (f + g)(x) = 5 dir.

x 1

rnek 21
f(x) = x 2 4 + sgn(2 x) + x 2 + x ise,
x 2 +

2x 4 (x + 2) , x 1 ise (f g)(x) = 6x , x > 1 ise

(fg)(x) in limitine bakalm. Bu da ayn ekilde,

x 1+ x 1

lim f(x) in limiti katr?

lim (f g)(x) = 6 , lim (f g)(x) = 6 olup

x 1

zm nce fonksiyonun 2 nin sa tarafndaki deerini bulalm.

x 2

lim (f g)(x) = 6 dr.

Uyar : f(x) ve g(x) in x1 iin limitleri olmad halde (f + g)(x) ve (f g)(x) in limitlerinin var olduuna dikkat ediniz.

98

Limit ve Sreklilik
rnek 23
f(x) = x + x + sgn(x) + x ise, x
x0

rnek 25
lim 2x x + 2
+

x 2

x 2

limiti katr?

x 0 +

lim f(x) + lim f(x) limiti katr?

zm nce 2 nin sa tarafnda fonksiyonu tanmlayalm sonra limitini alalm. lim 2x x + 2

+

zm nce sfrn sa tarafnda yani pozitif tarafta fonksiyonu tanmlayalm, daha sonra limitini alalm. x lim f(x) = lim x + + 1 + 0 + + x x 0 x0 = lim
x 0 +

x 2

x 2

= lim

2.(2,1) 2,1 + 2
+

x 2

x 2 4,2 4 x2 0,2

= lim

x 2

= lim

(x + 2 )

= 0+2 = 2 Ayn ekilde soldan limite bakalm. x lim f(x) = lim x + 1 1 x x 0 x 0 = lim
x 0

x 2 x 2 0 = lim + x 2 x 2
+

= lim 0 = 0 bulunur.
x 2+

(x 3 )

= 0 3 = 3 (Sfrn sol tarafnda na dikkat ediniz.)

x 0 + x 0

x in -1e eit olduu-

rnek 26 x 2 lim x 2 4x + 4 + x 2 4x + 4 + 3x + 1

lim f(x) + lim f(x) = 2 3 = 1

limiti katr? zm

rnek 24
x 3 +

lim x x sgn(3 x) + 2x limiti katr?

Mutlakdeer iaret ve tamdeer fonksiyonlarnn iini sfr yapan kritik noktalar tamkare ise bu noktada sadan ve soldan limitleri birbirine eit ve sfrdr. Bundan dolay;
lim (0 + 0 + 3.2 + 1) = 7
y

zm Verilen fonksiyonu 3 n sa tarafnda tanmladktan sonra limitini alalm.

x 3 +

x 2

lim [x 3 ( 1) + 2x ] = lim [3x + 1 + 2x ]

x 3 + x 3 +

= lim [5x + 1] = 5 3 + 1 = 16 bulunur.

2 x

99

ALITIRMALAR 2
1. f: R R,
, x2 3 f(x) = 2 x 1 , x < 2

zel Tanml Fonksiyonlarn Limitleri

5. Yanda f(x) fonksiyonunun grafii verilmitir. Buna gre;

f(x) in x = 2 noktasndaki limiti katr? Cevap: 3

x 2

lim f(x) + lim f(x) lim f(x) = ?

x 0 x 3 +

Cevap: 4

2.

x2 + 2 , x < 1 f: R R, f(x) = 3x 1 , x 1

6.

ise

x 1+

lim f(x) + lim f(x) = ?

x1

x 3 lim x 2 x 3 x 3

limiti katr? Cevap: 10

Cevap: 5

3. Yanda f(x) fonksiyonunun grafiii verilmitir. Buna gre,

7.
x 1+

lim

x 2 3x + 2 1 x

limiti katr?

Cevap: 1

x 2+

lim f(x) + lim f(x) + lim f(x) = ?

x 0 + x 0

Cevap: 4

8.

x 3 x + 3

lim

x 3

limiti katr? Cevap: 1

4. Yanda f(x) fonksiyonunun mitir. grafii veril-

Buna gre;
lim f(x) + lim f(x) + lim f(x) = ?
x 2+ x 2

9.
Cevap: 5

x 3

x 0 3 x x

lim

x + 5x

limiti katr? Cevap: 1

100

ALITIRMALAR 2

zel Tanml Fonksiyonlarn Limitleri

10. lim ( x 1 + x + 1
x 1

limiti katr? Cevap: 2

16. lim x + 3

x 2 x 2

limiti katr? Cevap: 4

11.

x 2

lim [x + sgn(2 x) ] limiti katr?

Cevap: 3

17.

1 x sgn x lim x + + x x 2

limiti katr? Cevap: 5/2

12. lim x 1 + sgn(x 2 + x 2) limiti katr? x 1+

Cevap: 1

13. f: RR, f(x) = 1 x

x 3

sgn(x 2) , x < 3 , x3

18. lim

+ 4x + 2x

lim f(x) + lim f(x) = ?

1 x + 2 x sgn x x 2

limiti katr? Cevap: 6

x 3

Cevap: 3

14.

lim x 2 2 x + sgn(x 2 4) limiti katr? x 2+

2 19. lim x 9 limiti katr? x 3

3x

Cevap: 5

Cevap:

15.

x 3 lim + sgn(3 x) + x 3 3 x

limiti katr? Cevap: 2

20. lim (sgn x ) x +1 + x 3 limiti katr? x 2+

Cevap: 9

101