Kedi tanra Bastet...

Tarihte kedileri en ok yceltenler Msrllar olmu. Firavunlar dneminde kediye tekme vuranlar ar cezalara arptrlmlar. Kedi ldrenler ise idam edilmiler. Tanra katna ykselen kediler bile var eski Msr'da... yklere, efsanelere konu olmu; tanrlk katna kartlm bir varlk kedi. Hz. Muhammed bile hrkasnn zerinde kendinden gemi ml ml uyuyan kediyi rahatsz etmemek iin hrkasnn bir ucunu kesmeyi yelemi. Kedi eski Msrlar iin kutsal bir hayvan. Nil vadisinin eski insanlar kediyi nee ve mziin, gzel arklarn, kvrak danslarn temsilcisi kedi kafal tanra Bastet'le zdeletirmiler... Eski Msr'daki hemen her evde kedi beslenmi. nana gre, bu gzel yaratk miyavladka evlerin ii tanrann insanlara hediyesi saylan neeyle dolarm. Kedileri tekmeleyip kovalayan kedi dmanlar eski Msr'da dnyaya gelmediklerine kretmeliler... Zira, eski Msr'da kediye vuran, tekmeleyen, kt davrananlar en ar ekilde cezalandrlmlar.. Hele hele kedi ldrenler!... Onlarn cezas da idamm. Tarihi kaynaklara ok ilgin anlatlar var. sa'dan sonraki devirlerde Romallar'n Msr'a egemen olduklar sralarda, skenderiye sokaklarnda dolaan iki Romal askerin nlerine kan, uursuz saydklar kara bir kediyi ldrmeleri zerine, btn bir mahalle halk, Romal askerleri lin edip, cesetlerini parampara etmiler. Msr mitolojisine gre Bastet, tanrlar tanrs Ra'nn kzdr Ne olmu, nasl olmu bilinmez; bu gzel kz bir gn babasna kazarak, Msr'n gneyindeki Nubia lnde inzivaya ekilerek korkun bir aslana dnm. Gel zaman, git zaman Ra kzn affedip, Msr'a geri arm. Bunun zerine aslan grntl Bastet, Assuan yaknlarndaki Philae adasnn kylarnda Nil sularna giderek ykanm ve hemen orada sevimli bir kediye dnerek, zerine bindii bir kaykla Msr'n kuzeyindeki Bubastis'e kadar gelip, bu blgede tanrsal yaamn devam ettirmeye balam. Gzleri yal, krgn ve kzgn kz; nee datan, uysal, sevimli yaratn simgelendii gzel bir tanra olup kvermi.. Gene eski Msr tarihinde kedinin kutsalln en gzel ekilde ycelten anekdotlardan biri de, 525 ylnda, Msr'n kuzeyindeki Peluz blgesine ait. Pers Kral II. Kambis askerleriyle Msr'n kaplarna dayandnda, Peluz'da bekleyen Msr ordularnn etin direnii ile karlam. Ancak, kurnaz Pers kral Kambis Msrllar'n hassasiyetini gz nne alarak, civar kylerde, kentlerde ne kadar kedi varsa askerlerine toplattrp bunlar birer kalkan olarak kullanm. Bu durum karsnda da Msrllar, tanra Bastet'in temsilcisi kedilere zarar gelmesin diye silahlarn brakarak teslim olmular.. Bylece, Msr tarihinde Pers krallarnn hkm srd yirmi yedinci hanedanlk dnemi balam.. Dnyann beinci byk kenti Kahire'nin 32 km gneybatsnda yer alan, 2000 yllarna tarihlendirilen antik Msr'n ilk piramidi basamakl piramidin bulunduu Sakkarah'taki nekropoller arasnda bir de kediler nekropol bulunuyor... Arkeozoologlar iin esiz bir laboratuvar. Geen yzyldan beri burada yaplan kazlarda gn na kartlan kedi mumyalarnn byk bir ksm Kahire mzesinin depolarnda korunduu gibi; bir o kadar da Paris'te Louvres, ngiltere'de British Museum, Amerika'da Metropolitan Museum ve talya'daki Torino mzesi gibi mzelerini sslyor.. Eski Msrllar, inana gre teki lemdeki yaamda tekrar beraber olabilmek iin kutsallatrm olduklar sevgili kedilerini mumyalamlar. ok gzel bir rnek de, stanbul Arkeoloji mzesinde

bulunuyor. Msr'da, geen yzyldan beri Sakkarah'tan baka birok kedi mezarl ortaya kartlm. Aralarnda bronzdan, ahaptan, granitten yaplm olanlar var. Eski Msrllar, lkelerinin drt bir yanndan kilometrelerce yol katederek, kedi tanra Bastet'in Bubastis'teki tapnana gelip kendilerine farz olan hac ziyaretlerini yerine getirirlermi. Kedinin gizemli baklar, gzlerindeki ekicilik, antik Msr'da bu hayvana verilen kutsal deerin en nemli nedenlerinden. Evinizde kedi besliyorsanz onu kzdrmayn!. Kedi tanray kzdrp gazabna gelebilirsiniz.. aka bir yana, eski Msr dilinde kedinin ad "Myeou" imi. Herhalde, miyavlama kelimesi de oradan geliyor. * 14.02.1999 Cumhuriyet Pazar dergisi TURGAY TUNA