Proizvodnja eera

Sjetva
Odluku o sjetvi eerne repe potrebno je donijeti godinu i pol do dvije godine prije same sjetve izborom prikladne pretkulture. Najbolje pretkulture za eernu repu su penica, jeam, zob i soja, kulture koje rano naputaju tlo da bi se ono moglo dobro tehnoloki pripremiti za sjetvu eerne repe. Odmah nakon etve pretkulture potrebno je napraviti analizu tla i praenje strnita radi uvanja vlage i poticanja korova na rast. Nakon 3 do 4 tjedna vri se drugo oranje na 20 do 25 cm dubine radi zaoravanja izniklih korova i ravnanja povrine. Za dobar prinos eerne repe iznimno je vano duboko jesensko oranje, na 35 do 40 cm dubine, koje se obavlja u listopadu. Gnojidba mineralnim gnojivima, i to 70-80 posto od ukupnih koliina, vri se u kolovozu i rujnu prije ili nakon drugog ljetnog oranja. Zbog zatvaranja vlage i stvaranja kompaktnog povrinskog sloja za sjetvu preporuljivo je tanjuraama zatvoriti brazdu i poravnati povrinu. Zbog velike vanosti duika za kvalitetu korijena eerne repe u veljai bi, prije poetka vegetacije, trebalo obaviti analizu sadraja duika u tlu (N-MIN). Rezultati analize pokazat e koliinu duika u tlu te treba li ga i koliko dodati u proljetnoj gnojidbi, u kojoj se u prosjeku dodaje 30 posto hraniva. eernoj repi za normalan rast i prinos po hektaru trebaju sljedee koliine hraniva:

100 - 150 kg duika 100 kg fosfora oko 300 kg kalija manje koliine bora, mangana, cinka i sumpora kao mikroelemenata

Sjetva eerne repe na naem podruju obavlja se uglavnom u razdoblju 10. oujka do 10. travnja, kada se tlo na dubini 5 cm zagrije na 6C. Tada sjeme ima optimalne uvjete za rast i razvoj. Predsjetvenu pripremu najbolje je napraviti sjetvospremaem ili laganom drljaom na 2 do 3 cm, to je i pravilna dubina sjetve. Razmak izmeu redova u sjetvi moe biti 45 ili 50 cm to ovisi o tipu mehanizacije. Sjetva se vri na razmak unutar reda od 17 do 20 cm. Nakon nicanja sklop bi trebao biti 90.000 do 100.000 biljaka po hektaru. Ovakav sklop osigurava koliinu od 85.000 do 95.000 biljaka po hektaru ukoliko se tijekom vegetacije dogode gubici u vaenju.

Njega eerne repe

Nakon obrade i sjetve vri se kemijska i mehanika njega eerne repe. Mehaniki, njega se vri kultivacijom, prvi puta kada je repa u fazi 2 do 3 para pravih listova, te 1 do 2 puta kasnije, prema potrebi. Svrha kultivacije jest da rahli, prozrauje tlo, sprjeava stvaranje pokorice te unitava dio korova. Obavezna mehanika mjera je i okopavanje eerne repe da bi se okopao korova. eernu repu titi se od tetnika, korova i bolesti. Zatita od tetnika Najei tetnici eerne repe su injaci, buhai, repine i druge pipe, lisne ui i lisne sovice. Njihovo suzbijanje vri se pravovremenim tretiranjem pripadajuim zatitnim sredstvima. Vrlo je vano na vrijeme uoiti pojavu tetnika i izvriti zatitu. Zatita od korova Zatitu od korova treba obavljati uz savjet strunjaka jer je eerna repa vrlo osjetljiva biljka. Zatita se obavlja viekratno na dva naina:

poslije sjetve, a prije nicanja, te ponovo nakon nicanja samo nakon nicanja eerne repe, kombinacijama 2 do 6 vrsta herbicida u odreenim omjerima u jednom tretiranju.

Tretiranje protiv korova najee se vri u 2 do 4 navrata. Vrlo je vano itati i pridravati se uputstva o nainu i uvjetima pripreme te koliinama i nainu primjene zatitnih sredstava. Zatita od bolesti Zatita od bolesti provodi se tretiranjem zatitnim sredstvima pravilnim plodoredom te sjetvom tolerantnih sorti eerne repe. Najea i najtetnija bolest eerne repe je Cercospora koja napada list eerne repe. Prepoznatljiva je po malim tamnosivim i smeim pjegama koje se ire i unitavaju cijelu lisnu masu, a koju repa kasnije obnavlja na tetu gotovog eera ve uskladitenog u korijenu, ime smanjuje digestiju. Suzbijanje Cercospore obavlja se

najee s dva tretiranja kombinacijama fungicida, a prilikom posljednjeg tretiranja valja paziti na karencu obzirom da mora proi najmanje 40 dana od zadnjeg prskanja do vaenja eerne repe. Postoje jo dvije vrlo opasne bolesti korijena eerne repe - rizomanija i rizochtonia koje se javljaju uslijed uskog plodoreda, tj. uestale sjetve eerne repe na istoj njivi. Najbolje mjere borbe protiv tih bolesti su pravilan plodored, tj. sjetva eerne repe na istoj povrini nakon 4 do 5 godina i upotreba tolerantnih sorti. U mjere njege eerne repe pripada i folijarna prihrana. Ona se obavlja gnojivima koja sadre bor i ostale vane mikroelemente u fazi od 4 do 5 pari pravih listova do zatvaranja redova, a slui poboljanju kvalitete korijena eerne repe.

Vaenje eerne repe

eerna repa vadi se u tehnolokoj zriobi u periodu od sredine rujna do sredine studenoga. Prilikom vaenja treba obratiti panju na sljedee elemente:

kombajn za vaenje ne smije ostavljati puno nepovaenog korijena eerne repe na korijenu ne smije biti puno zemlje kombajn treba pravilno obrezivati lie i glave eerne repe

Prerada eerne repe

Tehnoloki postupak proizvodnje eera je kontinuirani proces, a odvija se po meusobno povezanim fazama. Osnovni tehnoloki postupak proizvodnje eera moe se podijeliti u 6 faza: 1. repno dvorite 2. ekstrakcija eera difuzijom iz rezanaca 3. ienje difuznog soka 4. uparavanje rijetkog soka 5. kristalizacija saharoze 6. dorada kristalnog eera Pomoni pogoni neposredno vezani za proces proizvodnje eera su: 1. pogon za proizvodnju pare i elektrine energije - energana 2. pogon za proizvodnju vapnenog mlijeka i saturacijskog plina 3. pogon za doradu izluenih rezanaca - suara rezanca

Repno dvorite
Prijem repe 1. Direktni prijem u tvornicu Izvaena repa se privremeno deponira na njivi te se tovari u vagone ili kamione i dovozi u tvornicu gdje se vri vaganje, sondiranje i laboratorijska analiza, na osnovi ega se vri obraun vrijednosti repe. Ovaj nain prijema prakticira se uglavnom kod veih dobavljaa. 2. Prijem preko deponija Nakon vaenja repe, ona se dovozi na deponije koji se nalaze na cijelom sirovinskom podruju (izvan kruga tvornice). Na deponijima se repa vae, odreuje se postotak neistoa metodom vizualne procjene, radi se koliinski obraun repe i vri uzimanje uzoraka za digestiju. Uzorci za digestiju koji se nalaze u vreama, ifrirani bar kodovima, dovoze se svaki drugi dan u repni laboratorij gdje se odreuju digestija i koliina kalija, natrija i duika. Repa koja se nalazi na deponijima je repa od vie malih proizvoaa. Nakon utovara repa se dovozi u tvornicu, gdje se vri kontrolno vaganje, sondiranje i laboratorijska analiza. Svi podaci se unose u bazu podataka koja se nalazi na glavnom serveru u tvornici. Vaganje i laboratorijska analiza uzoraka repe U repnom laboratoriju odreuju se digestija, koliine kalija, natrija i duika te neistoa u postocima. Uzorci repe za analizu uzimaju se iz svakog kamiona, vagona i vrea od privatnih proizvoaa repe. Priprema za preradu Da bi se repa pripremila za preradu nakon vaganja i laboratorijske analize vri se:

kamionski i vagonski istovar, vodeni transport, odvajanje kamena i trave te pretpranje skladitenje na depo za repu, odvajanje kamena i trave, pranje repe odvajanje korjenia iz repe, separacija korjenia - voda i korjenii alju se na sita, odakle se korjenii punim transporterima odvode na separaciju. Tamo se krupnija frakcija odvaja i alje u bunker za repu rezanje repe na rezance noevima krovastog profila koji osiguravaju tehnoloki najpovoljnije uvjete za

ekstrakciju eera

Ekstrakcija eera iz rezanaca difuzijom

Kontinuirana ekstrakcija rezanaca se odvija pomou difuznog tornja i majke za plazmolizu. Kod difuznog tornja princip difuzije se ostvaruje tako da se omogui kretanje repnih rezanaca u jednom smjeru, a kretanje vode za ekstrakciju u drugom smjeru. Toranj se puni vodom odozgo prema dolje, voda se obogauje eerom i kao difuzni sok se odvodi kroz sito na dnu tornja. Rezanac pomijean sa sokom dodaje se u donji dio tornja i kree prema gore. Na vrhu tornja se izvlai u obliku izluenog rezanca. Kod majke za plazmolizu razlikuje se dio sa suprotnim strujanjem, gdje se vri razmjena toplina i hlaenje cirkulacijskog soka, te dio za denaturaciju rezanaca u kome se smjesa soka i rezanca mora dobro homogenizirati da bi se mogla lako upumpavati u toranj. Najpovoljniji tehnoloki uvjeti difuzije su: temperatura od 68 do 72C, pH svjee vode od 5,8 do 6,2 to se postie zakiseljavanjem sa sumpornom kiselinom, te vrijeme ekstrakcije oko 60 min. Alkalna voda ima nepovoljan uinak jer se izluuju neeeri i pektini koji se teko odvajaju filterima na stanici ienja. Ekstrahirani sok s 15 posto suhe tvari i kvocijentom istoe od 88 do 92 usmjerava se na stanicu ienja.

ienje difuznog soka

Faza ienja soka obuhvaa sve operacije i procese kojima se iz difuznog soka uklanjaju neeeri. ienje soka provodi se mehanikim putem, odvajanjem neistoa na filterima te kemijskim putem. Za ienje difuznog soka koriste se kalcijev hidroksid (gaeno vapno) i ugljini dioksid. Zbog potreba poveanja kapaciteta tvornice eera Viro napravljena je rekonstrukcija stanice ienja. U najvanije kvalitativne pokazatelje ienja soka ubraja se kvocijent istoe oienog soka, uinak ienja, stupanj razlaganja reducirajuih tvari, sadraj Ca-iona i termostabilnost soka. Za uspjeno ienje difuznog soka znaajni su: temperatura, vrijeme reakcije, koliina i raspodjela dodanog vapna u razliitim fazama postupka ienja, aktivnost Ca-iona, koliina soka i uguenost mulja, sastav saturacijskog plina, nain i kvaliteta filtracije. Sok nakon stanice ienja ide na ionske izmjenjivae, sulfitaciju te na stanicu uparavanja soka.

Uparavanje rijetkog soka

Rijetki sok se uparava u pet otparnih tijela do 65 posto suhe tvari. Zadravanjem soka u otparnim tijelima raste obojenost soka koja je izazvana razlaganjem i karamelizacijom saharoze. Iz tog razloga je uvedena sulfitacija rijetkog soka koja direktno utjee na smanjenje obojenosti gustog soka. Kristalizacija saharoze + slika sheme kristalizacije ili same kristalizacije Procesom kristalizacije saharoze iz prezasienih otopina se izdvaja kristal, a u zasienoj otopini, matinom sirupu zaostaju neeeri. Proces kristalizacije vri se pod vakuumom. U tvornici eera Viro koristi se tro-produktna shema kristalizacije. Pri ovakvom postupku, konzumni kristal se izdvaja nakon prve A-kristalizacije, dok je matini sirup nakon tree C-kristalizacije melasa. eer izdvojen nakon druge B-kristalizacije otapa se u gustom soku. Dobivena standardna otopina (klera) slui za kuhanje A-eerovine. eer izdvojen nakon tree C-kristalizacije se majuje s odgovarajuim sirupom, te slui za kuhanje B-eerovine ili se afinira i zajedno s B-eerom koristi za pripremu standardne otopine i kuhanje A-eerovine. Princip rada na sva tri stupnja je da se eerovina nakon kristalizacije ukuhavanjem i hlaenjem odvodi na centrifuge gdje se odvaja eer od matinog sirupa. U toku centrifugiranja, dodavanjem vode i pare, s povrine kristala odstranjuje se sloj sirupa. Taj postupak se naziva afinacija.

Dorada kristalnog eera

Kristal nakon prve A-kristalizacije, izdvojen iz matinog sirupa u centrifugama, sadri jo 0,5 do 1,5 posto vode te se zato sui u suari eera do 0,025 posto vlage. Osueni eer se prosijava, vae i transportira u silos, gdje se uva pod odreenim uvjetima temperature i vlanosti. Iz silosa se eer transportira u pakirnicu gdje se prosijava i pakira u odreena pakiranja. Na transportnom putu eera kroz pakirnicu postavljeni su magneti za uklanjanje metalnih estica iz eera. Spakirani eer se skladiti u skladitu eera, odakle se otprema u kamione. Nusproizvodi dobiveni u tehnolokom postupku prerade repe su:

briketirani rezanac melasa

Izlueni se rezanac sa stanice ekstrakcije prea i sui u bubnju za suenje rezanca. Osueni rezanac se briketira i transportira u skladite briketa u rasutom stanju ili se puni u vree. Melasa se uva u tanku melase i pumpom transportira u cisterne za otpremu.