Demet Kalat

UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS

DOKTORA TEZ

Demet KALAT

BTKSEL YA SANAY RAFNASYON ATIKSULARININ ANAEROBK
MEZOFLK VE TERMOFLK ARTLARDA ARITILABLRL

EVRE MHENDSL ANABLM DALI

ADANA, 2011

I
Z
DOKTORA TEZ
BTKSEL YA SANAY RAFNASYON ATIKSULARININ ANAEROBK
MEZOFLK VE TERMOFLK ARTLARDA ARITILABLRL

Demet KALAT

UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
EVRE MHENDSL ANABLM DALI

Danman: Prof. Dr. Ahmet YCEER
Yl : 2011 Sayfa : 162
Jri : Prof. Dr. Ahmet YCEER
Prof. Dr. lyas DEHR
Prof. Dr. Mustafa ZYURT
Prof. Dr. Mesut BAIBYK
Do. Dr. Fuat BUDAK

kisi mezofilik (35
o
C), biri termofilik (55
o
C) koullarda anaerobik filtre
reaktr, bitkisel ya sanayi rafinasyon atksular ile farkl organik yklemelerle
iletilmitir. Organik yklemeler 1, 2, 4, 6, 8, 10, 15 g KO/L gn ile sabit 24 saatlik
hidrolik bekletme sresi uygulanmtr. Kimyasal Oksijen htiyac (KO) giderim
verimleri, mezofilik scaklkta allan iki reaktrden ilki iin % 26-86, ikincisi iin %
37-97 arasnda elde edilmitir. Termofilik scaklk iin % 26-97 KO giderim verimleri
ve metan verimleri 0,461-0,0839 L CH
4
/g KO
giderilen
arasnda elde edilmitir. Mezofilik
scaklklarda allan reaktrlerin metan verimleri ise sras ile 0,377-0,0132 L CH
4
/g
KO
giderilen
ve 0,391-0,016 L CH
4
/ g KO
giderilen
. Elde edilen veriler Stover-Kincannon
kinetik modele uyarlanm, U
max
ve K
B
deerleri hesaplanmtr.

Anahtar Kelimeler:Anaerobik paralanma, Mezofilik, Termofilik, Stover Kincannon

II

ABSTRACT
Ph.D. THESIS
ANAEROBIC MESOPHILIC AND THERMOPHILIC TREATABILITY OF
VEGETABLE OIL REFINING WASTEWATER

Demet KALAT

UKUROVA UNIVERSITY
INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
DEPARTMENT OF ENVIRONMENTAL ENGINEERING

Danman : Prof. Dr. Ahmet YCEER
Yl : 2011, Sayfa : 163
Jri : Prof. Dr. Ahmet YCEER
Prof. Dr. lyas DEHR
Prof. Dr. Mustafa ZYURT
Prof. Dr. Mesut BAIBYK
Assoc. Prof. Dr. Fuat BUDAK

Three anaerobic filters, two mesophilic (35
o
C) and one termophilic (55
o
C), were
operated with a vegetable oil refining wastewater at varying organic loadings. The
organic loadings rate (OLR) applied were 1, 2, 4, 6, 8, 10, and 15 g COD/L d with a
constant hydraulic retention time (HRT) of 24 hours. The chemical oxygen demand
(COD) removal rates were % 26-86 and % 37-97 for the mesophilic reactors. The
methane yields were 0,377-0,0132 L CH
4
/g COD
removed
and 0,391-0,016 L CH
4
/g
COD
removed
, respectively. The thermophilic reactor, however, were able to remove %
26-97 of the COD with a methane yield of 0,461-0,0839 L CH
4
/g COD
removed
. The data
obtained for both mesophilic and thermophilic reactors were then applied to the Stover-
Kincannon model and U
max
and K
B
values were determined.

Keywords :Anaerobic digestion, Mesophilic, Thermophilic, Vegetable oil refining
wastewater, Stover-Kincannon

TEEKKR

Doktora tezi kapsamnda yaplan deneysel almalarn tamam ukurova
niversitesi Mhendislik Mimarlk Fakltesi evre Mhendislii evre Kimyas
laboratuarlarnda gerekletirilmitir. Bu imkan salayan ve doktora renimim
boyunca deerli fikirlerini esirgemeyen ve akademisyenlik yolunda bana yn vererek
desteini esirgemeyen evre Mhendislii blm bakan, tez danmanm hocam,
Sayn Prof. Dr. Ahmet YCEERe teekkrlerimi sunarm.
Tez izleme jrimde yer alan ve eitimimin her aamasnda beni destekleyen
hocalarm, Sayn Prof. Dr. lyas DEHR ve Sayn Prof. Dr. Mesut BAIBYKe
teekkr bir bor bilirim.
Benim bu gnlere gelmemde destek ve yardmlar ile her zaman yanmda olan
aileme, annem Sayn Mukaddes GNDOAN, babam Sayn Nusret GNDOANa,
sabr, anlay ve sevgisi iin eim Sayn Mustafa KALATa ve bana g veren
evlatlarm Ekin, Ada ve Mehmete teekkr ederim.

III

NDEKLER SAYFA

Z.. .................................................................................................................... I
ABSTRACT...................................................................................................................... II
TEEKKR.....................................................................................................................III
NDEKLER ............................................................................................................... IV
ZELGELER DZN ................................................................................................VIII
EKLLER DZN...........................................................................................................X
SMGELER VE KISALTMALAR................................................................................ XII
1.GR..............................................................................................................................1
1.1.Bitkisel Ya retimi .................................................................................................2
1.1.1.Bitkisel Ham Ya retimi ...............................................................................2
1.1.2.Bitkisel Ham Ya Rafinasyonu........................................................................3
1.1.2.1. Degumming ..........................................................................................5
1.1.2.2. Alkali Rafinasyon.................................................................................5
1.1.2.3. Aartma ................................................................................................6
1.1.2.4. Koku Giderme ......................................................................................7
1.1.2.5. Vaks Giderme.......................................................................................8
1.1.2.6. Vinterizasyon........................................................................................8
1.1.2.7. Hidrojenasyon.......................................................................................9
1.2.Bitkisel Ya Sanayi Atksu Kaynaklar ve zellikleri .............................................9
1.2.1.Ham Ya Ekstraksiyonu Atksu Kaynaklar ve zellikleri ...........................10
1.2.2.Alkali Rafinasyon Atksu Kaynaklar ve zellikleri .....................................11
1.2.3.Deodorizasyon Atksu Kaynaklar ve zellikleri ..........................................12
1.2.4.Dier Rafinasyon Prosesleri Atksu Kaynaklar ve zellikleri .....................13
1.3.Bitkisel Ya Sanayi Atksularnn Artm..............................................................13
1.3.1.Fiziksel ve Kimyasal Yntemler....................................................................14
1.3.2.Biyolojik Yntemler.......................................................................................16
1.4.Bitkisel Ya Sanayi Atksularnn Artlmalarndan Oluan Artma amurlar .....17
1.5.Anaerobik Artma ...................................................................................................19
1.5.1.Anaerobik Sistemlerde Dnm Prosesleri..................................................19
IV

1.5.1.1. Hidroliz...............................................................................................20
1.5.1.2. Asit retimi ........................................................................................20
1.5.1.3. Metan retimi ....................................................................................21
1.5.2.Anaerobik Paralanmada Rol Alan Bakteri Gruplar.....................................22
1.5.2.4. Hidrolitik Bakteriler ...........................................................................23
1.5.2.5. Asidojenik Bakteriler..........................................................................23
1.5.2.6. Asetojenik Bakteriler..........................................................................24
1.5.2.7. Metan Bakterilerileri ..........................................................................25
1.5.3.Anaerobik Artma iin Optimum evre artlar ............................................26
1.5.3.1. Scaklk...............................................................................................26
1.5.3.2. pH ve Alkalinite htiyac ....................................................................28
1.5.3.3. Ntrientler...........................................................................................31
1.5.3.4. Toksisite .............................................................................................32
1.5.4.Anaerobik Artma Sistemleri .........................................................................34
1.5.4.1. Tam Karml Reaktrler...................................................................35
1.5.4.2. Kontak Reaktrler...............................................................................35
1.5.4.3. Akkan ve Geniletilmi Yatakl Reaktrler .....................................36
1.5.4.4. Yukar Akl amur rt Reaktrler ................................................37
1.5.4.5. Yukar Akl Anaerobik Filtreler.......................................................38
1.6.Yal Atksularn Anaerobik ndirgenmesi.............................................................41
1.7.Mikrobiyal Kinetik..................................................................................................42
1.7.1.Biyolojik Reaktrler iin Kinetik Modeller ve Hz fadeleri .........................43
1.7.2.Stover-Kincannon Kinetik Modeli .................................................................46
2.NCEK ALIMALAR............................................................................................49
3.MATERYAL VE METOT...........................................................................................57
3.1.Materyal ..................................................................................................................57
3.1.1.Atksu zellikleri ve Anaerobik A..............................................................57
3.1.2.Alm amuru ve A amurlar ....................................................................58
3.1.3.Anaerobik Reaktrler .....................................................................................59
3.1.3.1. Anaerobik Filtre Reaktrler................................................................59
3.1.3.2. Anaerobik Kesikli Reaktrler.............................................................62
V

3.1.4.Reaktrlerin letilmesi ..................................................................................63
3.1.4.1. Anaerobik Filtre Reaktrleri Kararl Hale Ulamas ve letilmesi ...63
3.1.4.2. Kesikli amur Reaktrlerinin letilmesi ...........................................65
3.2.Metot .......................................................................................................................66
3.2.1.Atksu ve amur Analizleri ...........................................................................66
3.2.2.Biyogaz Analizleri .........................................................................................67
4.BULGULAR ve TARTIMA......................................................................................69
4.1.Deneysel Bulgular...................................................................................................69
4.1.1.AF1 Reaktr Bulgular ...................................................................................69
4.2.Tartma ..................................................................................................................86
4.2.1.AF1 Reaktr Performans ..............................................................................86
4.2.1.1. KO Giderim Verimi ..........................................................................86
4.2.1.2. Metan retimi ....................................................................................88
4.2.1.3. AF1 Reaktr Performans Parametreleri ...........................................92
4.2.1.4. KO-Metan Dnm......................................................................95
4.2.2.AF2 Reaktr Performans ............................................................................98
4.2.2.1. KO Giderme Verimi..........................................................................98
4.2.2.2. Metan retimi ..................................................................................102
4.2.2.3. Reaktr Performans Parametreleri....................................................106
4.2.2.4. KO-Metan likisi............................................................................110
4.2.3.AF3 Reaktr Performans ..........................................................................111
4.2.3.5. KO Giderme Verimi........................................................................112
4.2.3.6. Metan retimi ..................................................................................115
4.2.3.7. AF3 Reaktr Performans Parametreleri .........................................119
4.2.3.8. KO-Metan likisi............................................................................124
4.2.4.AF2 ve AF3 Reaktrlerinin Karlatrlmas ..............................................125
4.2.4.1. KO Giderimi ve Metan retimi ......................................................126
4.2.4.2. Reaktr Performans Parametreleri....................................................130
4.2.5.Kesikli Reaktrlerin Performanslar ............................................................135
VI

VII
4.2.6.Anaerobik Filtre Reaktrler iin Kinetik Sabitler........................................140
4.2.6.1. AF1 Reaktr in Kinetik Uygulamalar .........................................140
5.SONULAR VE NERLER ...................................................................................146
KAYNAKLAR ..............................................................................................................151
ZGEM ...................................................................................................................163

ZELGELER DZN SAYFA

izelge 1.1. Bitkisl Ya Prosesleri Atksu Ykleri ................................................. 11
izelge 1.2. Soya fsulyesi degummed suyunun tipik kompozisyonu ..................... 11
izelge 1.3. Bitkisel Yan Metana Dnm Reaksiyonlar ................................. 22
izelge 1.4. Anaerorobik Mikroorganizma Gruplar .............................................. 23
izelge 1.5. Metan bakterilerinin kullandklar besi maddeleri .............................. 26
izelge 1.6. Anaerobik artma iin ntrient gereksinimi......................................... 32
izelge 1.7. Baz Katyonlarn Uyarc ve nhibisyon Konsantrasyonlar ............... 33
izelge 1.8. eitli Anaerobik Artma Metotlarnn Avantaj ve Dezavantajlar.... 40
izelge 1.9. Anaerobik Filtrede Artlan eitli Atksular iin Artma Verimleri
ve retilen En Yksek Metan Yzdeleri ........................................... 41
izelge 2.1. Kat sanayi atksular iin modifiye Stover.Kincannon modeli ile
bulunan kinetik sabitler ....................................................................... 51
izelge 2.2. Pamuklu Tekstil Benzeri Atksu ile YAR reaktrn Kinetik
Parametreleri ....................................................................................... 54
izelge 3.1. almada Kullanlan Atksular ve zellikleri.................................... 57
izelge 3.2. Alm amuru zellikleri...................................................................... 58
izelge 3.3. Atksuya Eklenen Bileikler ve Konsantrasyonlar ............................. 62
izelge 3.4. Reaktrlere Beslenen A Konsantrasyonlar ...................................... 62
izelge 3.5. AF1 Reaktr iin alma plan ......................................................... 64
izelge 3.6. AF2 ve AF3 reaktrleri iin alma plan .......................................... 65
izelge 3.7. Reaktrlere ait iletme parametreleri................................................... 65
izelge 3.8. Kesikli reaktr ierikleri bileenleri ve evre koullar....................... 65
izelge 3.9. GC kullanlarak yaplan UYA ve Biyogaz lm iin lm
parametreleri........................................................................................ 67
izelge 4.1. AF1 reaktr 1 g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular................ 69
izelge 4.2. AF1 reaktr 2 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular............... 70
izelge 4.5. AF1 reaktr iin geri kazanma sresindeki bulgular ......................... 72
VIII

IX
izelge 4.6. AF1 reaktr 1 g KO/Lgn. OLR iin uucu ya asitleri .................. 72
izelge 4.10. AF2 Reaktr 1 gKO/ Lgn OLR iin elde edilen bulgular .............. 74
izelge 4.11. AF2 reaktr iin 2 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular........ 75
izelge 4.15. AF2 reaktr iin 10 g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular....... 77
izelge 4.16. AF2 reaktr iin 15 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular...... 77
izelge 4.17. AF2 reaktr iin giri, k ya.gres ve AKM deerleri................... 78
izelge 4.18.AF2 reaktr her bir OLR iin elde edilen uucu ya asitleri .............. 79
izelge 4.19. AF3 Reaktr 1 g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular .............. 80
izelge 4.20 .AF3 Reaktr 2 g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular .............. 81
izelge 4.21. AF3 Reaktr 4 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular ............. 81
izelge 4.22. AF3 Reaktr 6g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular ............... 82
izelge 4.23.AF3 Reaktr 8g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular ................ 82
izelge 4.24. AF3 Reaktr iin 10 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular .... 83
izelge 4.25. AF3 Reaktr iin 15 gKO/ Lgn. OLR iin elde edilen bulgular .... 83
izelge 4.26. AF3 reaktr iin giri ve k ya.gres ve AKM deerleri ............... 84
izelge 4.27. AF3 reaktr her bir OLR iin elde edilen uucu ya asitleri ............. 85
izelge 4.28. Kesikli reaktrlerde giderilen UKM ve metan verimleri ................... 139
izelge 4.29. AF1, AF2, AF3, reaktrleri iin kinetik sabitler................................ 143
izelge 4.30. Farkl substrat ve reaktrler iin kinetik sabitlerin karlatrlmas.. 144

EKLLER DZN SAYFA

ekil 1.1. Bitkisel ya ve margarin sanayii proses akm emas ............................... 4
ekil 1.2. Alkali Rafinasyon...................................................................................... 7
ekil 1.3. Anaerobik Paralanmada Kat Organik Maddenin Metabolizma Yolu .. 21
ekil 1.4. Anerobik Ekosistemde Ara rn Akm Diagram .................................. 25
ekil 1.5. Proses hznn scakla bal deiimi.................................................... 27
ekil 1.6. Substrat konsantrasyonuna bal olarak net spesifik byme hz.......... 44
ekil 3.1. Anaerobik Reaktr................................................................................... 60
ekil 3.2. Anaerobik filtre reaktrler....................................................................... 61
ekil 3.3. Kesikli reaktr dzenei.......................................................................... 63
ekil 4.1. AF1 Reaktr iletme sresince KO giderme verimleri ........................ 87
ekil 4.2. AF1 Reaktr metan retimi ................................................................... 89
ekil 4.3. AF1 Reaktr metan verimi .................................................................... 90
ekil 4.4. AF1 Reaktr pH, T.Alkalinite ve TA ilikisi ........................................ 92
ekil 4.5. AF1 reaktr uucu ya asitleri .............................................................. 93
ekil 4.6. AF1 Reaktr TA ve TA/T.Alk .............................................................. 94
ekil 4.7. AF1 Reaktr iin giren, kan ve metan KO........................................ 96
ekil 4.8. AF1 reaktrnn gerikazanma sresi boyunca metan retimi ................ 97
ekil 4.9. AF2 Reaktr KO giderim verimleri ................................................... 100
ekil 4.10. AF2 Reaktr gnlk metan retimi ..................................................... 103
ekil 4.11. AF2 Reaktr iin metan verimi............................................................ 104
ekil 4.12. AF2 Reaktr pH, T.Alkalinite ve TA ilikisi....................................... 107
ekil 4.13. AF2 reaktr uucu ya asitleri............................................................. 108
ekil 4.14. AF2 Reaktr TA ve TA/T.Alk oran ................................................... 109
ekil 4.15. AF2 Reaktr AKM ve Ya.gres giderim verimleri ............................. 110
ekil 4.16. AF2 Reaktr KO dengesi ................................................................... 110
ekil 4.17. AF3 Reaktr KO giderme verimleri................................................... 114
ekil 4.18. AF3 Reaktr gnlk metan retimi ..................................................... 116
ekil 4.19. AF3 Reaktr metan verimi .................................................................. 117
ekil 4.20. AF3 Reaktr Reaktr pH, T.Alkalinite ve TA ilikisi ....................... 120
X

XI
ekil 4.21. AF3 reaktr uucu ya asitleri............................................................. 121
ekil 4.22. AF3 Reaktr TA ve TA/Talk. likisi .................................................. 122
ekil 4.23. AF3 Reaktr Ya.gres ve AKM giderim verimleri ............................. 123
ekil 4.24. AF3 Reaktr organik yk dengesi ....................................................... 124
ekil 4.25. AF2 ve AF3 Raektrleri KO giderme verimleri.................................. 127
ekil 4.26. AF2 ve AF3 Reaktrleri metan verimleri .............................................. 128
ekil 4.27. AF2 ve AF3 reaktrleri k KO ......................................................... 130
ekil 4.28. AF2 ve AF3 Reaktrleri T.Alkalinite.................................................... 131
ekil 4.29. AF2 ve AF3 Reaktrleri TA deerleri ................................................... 132
ekil 4.30. AF2.AF3 Ya.gres giderim verimleri.................................................... 133
ekil 4.31. AF2 ve AF3 Reaktr AKM giderim verimleri .................................... 134
ekil 4.32. 1. ve 3. reaktrlerde retilen toplam metan miktar............................... 136
ekil 4.33. 3., 4. ve 5. reaktrlerde retilen toplam metan miktar.......................... 137
ekil 4.34. Btn reaktrler iin retilen toplam metan miktarlar ......................... 138
ekil 4.35. AF1 reaktr iin Stover.Kincannon eimi ........................................... 141

SMGELER VE KISALTMALAR

KO :Kimyasal Oksijen htiyac
AKM :Askda Kat Madde
UAKM :Uucu Askda Kat Madde
Q : Debi
A : Alan
V : Hacim
HRT : Hidrolik Bekleme Sresi
OLR : Organik Ykleme Oran
X : Mikroorganizma Ktlesi
S : Substrat Miktar
Y : Substratn Biyoktleye Dnm Sabti
K : Maksimum hzn yarsn veren konsantrasyon
k
max
: Hz sabiti
U
Max
: Maksimum Substrat Giderme Hz
K
B
: Hz Sabiti
: Maksimum spesifik byme hz
max
: Maksimum spesifik mikroorganizma byme hz (gn
-1
)
syn
: Sentezleme iin spesifik byme hz
a
X : Aktif biyoktle konsantrasyonu
M
max
: Maksimum spesifik metan retme hzn (L/L gn)
M
B
: Sabit (g/Lgn)
UYA : Uucu Ya Asiti
TA : Toplam Asit (mgAA/L)

XII

1. GR Demet KALAT

1
1. GR

Bitkisel yalar, insan beslenmesinde beslenme alkanlklarnn salkl ynde
deimesiyle ve nfusun artmas ile birlikte daha fazla tercih edilir olmaya
balamtr. Trkiye, yllk, 5 milyon ton yal tohum ileme, 1,5 milyon ton
rafinasyon, 1 milyon ton margarin retme kapasitesi ile nemli bir retici
konumundadr. 2008 ylnda, 260 bin tonu likit bitkisel ya olmak zere 403 bin ton
ya ihracat yaplmtr. lkemizde yaklak yllk 1,7 milyon ton bitkisel ya
tketimi vardr (Oilseeds&Oils 2009). Her retim prosesinde olduu gibi bitkisel
yan retim aamalar sresince de yksek debi, yksek KO ve ya-gres
konsantrasyonlarnda, alkali ya rafinasyonunda olduu gibi, atksular oluur ve
barndrd enerji potansiyeli ile aslnda bir hammaddedir.
Bitkisel ya sanayi, su tketimi yksek endstirilerden biridir. Ayn zamanda,
yksek konsantrasyonda biyolojik paralanmaya direnli bileenler ierir
(Jeganathan, 2006). Bitkisel ya sanayi atksularnn artlmasnda en yaygn
kullanlan proses kombinasyonu, yzdrme veya ktrme ieren fizikokimyasal n
artma ve bunu takip eden biyolojik aktif amur sistemidir. Bu artma
kombinasyonunda n artmadan oluan kimyasal amur, yksek miktarda ya-gres
ieren ve kullanlan koaglantlardan dolay inorganik ierikli, bertaraf zor bir atktr.
Ayrca, n artmadan sonra atksu bileimindeki ya-gresden dolay, aktif amur
prosesinin havalandrma prosesinde oksijen transferinin zorlamas bundan dolay
filamentli bakterilerden kaynaklanan kpk oluumu ve amur imesi sk
karlalan problemlerdir.
Anaerobik artma, evsel atksulardan endstriyel atksulara kadar ok eitli
atksularn artlmasnda etkili bir artma prosesi olmasndan dolay hzla gelimekte
ve uygulama alan gittike artmaktadr (Haandel ve Lettinga, 1994). Anaerobik
prosesde, KOnin %3 anabolik aktivite sonucu biyoktleye dnrken % 97 gibi
byk bir ksm katabolik aktivite sonucu enerjiye dntrlr ve bu enerjinin
yaklak %92si CH
4
formunda kimyasal enerji olarak sakldr. Bu durum anaerobik
artmaya, aerobik artma karsnda, sistemden uzaklatrlmas gereken amurun az
olmas ve enerji eldesi asndan nemli bir avantaj salamaktadr. Anaerobik artma,
1. GR Demet KALAT

2
aerobik artmaya gre, ya-gres ierii yksek endstriyel atksularnn artm iin
tercih edilebilir (Nakhla ve ark. 2003). Ayrca anaerobik termofilik proses, bitkisel
ya sanayi atksular gibi yksek scaklktaki atksularn artm iin avantaj
sunmaktadr (Ylmaz ve ark., 2008; entrk ve Engin, 2010).
Bu almada ncelikle, bitkisel ya sanayi rafinasyon atksularnn anaerobik
mezofilik ve termofilik artlarda artlabilirlii incelenmitir. Reaksiyon kinetii,
reaktrlerin tasarmnda ve iletilmesinde son derece kritik bir deere sahip
olduundan bu almada her iki reaktrden elde edilen veriler Stover-Kincannon
kinetik modele uygulanmtr. Ayrca mevcut artma kombinasyonunda
fizikokimyasal artmadan kan amurlarn etkin bir ekilde bertaraf iin zm
olabilecei dnlen atk amurlarn anaerobik kesikli olarak paralanabilirlii
allmtr.
1.1. Bitkisel Ya retimi
Bitkisel yan retimi, yal tohumlarn kabuklarnn krlmas ve ayrlmas,
pulcuklandrma, presleme, zc ekstraksiyonu ilemleri sonucu ham yan eldesi
ile balar. erisinde trigliseritlerin dnda fosfatidler, sabunlatrlamayan maddeler,
serbest ya asitleri, mono ve digliseritler, vb. gibi safszlklar bulunan ham yaa
sras ile degumming, alkali rafinasyonu, hidrojenasyon ve tekrar rafinasyon ilemleri
uygulanr. Bir bitkisel ya ve margarin fabrikasnn retim prosesleri akm emas
ekil 1.1.de verilmitir.
1.1.1. Bitkisel Ham Ya retimi
Yal tohumlar (pamuk tohumu, ayiei tohumu, soya fasulyesi tohumu vs) ,
kabuklar krlp eleklerden geirildikten sonra yatay frnlarda ya hcrelerini
paralamak iin piirilir. Hazrlanan tohumlarn ya mekanik burgu prosesi ile ya da
zc ekstraksiyonu ile yalar alnr. ou fabrikada bu iki yntem birlikte
kullanlr. zc ekstraksiyon ynteminin verimi % 98e kadar ulamasna ramen
preslemenin verimi % 60 (tm presleme dikkate alndnda % 90 ) kadardr. Bu
1. GR Demet KALAT

3
yntemlerle elde edilen ham ya rafine edilmek zere depolanr. Yal tohumlardan
ya ayrmak iin mekanik veya solvent ekstraksiyon prosesleri byk miktarda
atksu oluumuna neden olmaz ve genellikle ya rafinasyon tesislerinin dnda farkl
bir blgede kuruludur (Shreve ve Brink, 1985; Shahidi, 2005).
1.1.2. Bitkisel Ham Ya Rafinasyonu
Ya retimi iin ncelikle yan iyi depolama zellii, kokunun
uzaklatrlmas, renksizlik ve safszlatrmadan oluan rafinasyon ilemi
gerekleir. Genelde ham ya trigliserine ek olarak serbest ya asitleri (FFA), zamk
(fosfolipidler), peroksit ve oksidasyon rnleri, metaller ve sabunlaamaz maddeler
ierir (Willey, 2001; Shahidi, 2005).
Rafinasyon kapsamnda yaa uygulanan temel ilemler hidratasyon
(degumming, kollaidal formda dalm maddelerin s ve asit yardm ile
ktrlmesi), ntralizasyon (serbest ya asitlerinin kuvvetli alkali maddelerle
sabunlatrlarak uzaklatrlmas), renk giderme (ya bnyesinde mevcut ve zamanla
oluan renkli maddelerin adsorban zellikteki aartma topra ile adsorblanarak
giderilmesi), koku giderme (koku veren aldehit keton ve terpenlerin yksek vakum
ve scaklkta su buhar distilasyonu ile giderilmesi), vinterizasyon (yksek erime
noktal trigliseridlerin dondurularak filtre edilmek sureti ile uzaklatrlmas) olarak
verilmektedir. Dier taraftan sv yalardan kat yemeklik ya eldesi amac ile
hidrojenasyon ilemi uygulanmaktadr.
1. GR Demet KALAT

4

ekil 1.1. Bitkisel ya ve margarin sanayii proses akm emas

1. GR Demet KALAT

5
1.1.2.1. Degumming
Ham yaa uygulanan temel ilemlerin ilki hidratasyondur (degumming,
kollaidal formda dalm maddelerin s ve fosforik asit yardm ile ktrlmesi).
Degumming prosesi rafinasyon ncesinde, soya fasulyesi, msr ve ayiei gibi
ierisinde fosfor ieren ham yalara uygulanabilir. Fosfatidlerin daha sonraki
proseslerde verimli bir ekilde giderilmesinden dolay zorunlu bir proses deildir.
Rafinasyon tesislerinde degum olmam ya tercih edildii durumda, hem rafinasyon
prosesinde kayplar arttrmakta hem de fosfolipidlerin soap stok hattna gemesi ve
devamnda asitletirme sisteminin ykn arttrarak ya ve suyun ayrmn
zorlatrmaktadr (izelge 1.1) Degumming prosesinde bir yan rn olan lesitin
hayvan yemlerinde kullanlmaktadr.
1.1.2.2. Alkali Rafinasyon
Ya retimi iin ncelikle ham yan iyi depolama zellii, kokunun
uzaklatrlmas, renksizlik ve safszlatrmadan oluan rafinasyon ilemi gerekleir.
Rafinasyon terimi, yan iinde bulunan uucu ya asitlerinin bir alkali ile
ntralizasyonu ve santrifj ile znmemi maddeleri ieren fazn ayrlmas iin
kullanlr. Bunun yan sra rafinasyon, fosfolipitler, renk veren maddeler ve dier
znm, znmemi safszlklarn giderilmesi iin de kullanlr. Fiziksel
rafinasyon ilemleri degummingi, aartmay ve deadorizasyonu (buharla rafinasyon
olarak da bilinir) kapsar. Alkali rafinasyonu ileminde ise ham ya kostik soda ile
ileme sokularak serbest ya asitleri ntralize edilir ve yaa safszlk veren maddeler
ktrlerek giderilir. Ham yalarn ierdii serbest asitliin ntralize edilmesi ile
elde edilen soapstok iletmelerde nemli bir yan rndr ve genellikle sabun olarak
ilenerek deerlendirilir. Yan rn olarak ortaya kan soapstokun yadan
alnmasndan sonra, yadaki sabun kalntsnn ykanmas ile ykama suyu oluur
(izelge 1.2.). Ntralizasyon prosesinin tipi, kesikli veya santrifj, prosesden retilen
atksuyun (asit suyu) miktarn ve zelliklerini etkiler. Tipik olarak, su ile degum
edilmi bitkisel yalar iin serbest ya asitlerinin ntralizasyonu bir miktar yan
1. GR Demet KALAT

6
kaybna neden olmaktadr. Bu kaybn derecesi kullanlan alkalinin miktar, ya ile
kontak zaman ve yan kendi iindeki fosfolipid ieriine baldr. Santrifj
sisteminde daha az alkali kullanlr ve kesikli prosesden meydana gelen ykama suyu
iin daha az su kullanlr. Soapstokun bileenleri ve ykama suyu yadan ayrlr ve
ya soap-splitting denilen proses iinde slfrik asitle ve buharla artlr. Bu admn
rnleri asidik ya, soap-splitting reaksiyonundan sodyum slfat ve organik madde
ierikli asidik k suyudur (asit su).
1.1.2.3. Aartma
Alkali rafinasyon sonrasnda yada kalan eser miktardaki sabun kalnts,
safszlk ve renk veren maddeleri adsorban bir madde ile giderme ilemidir. Sabun
kalntlar aartma prosesinde, yan kalitesini ve ilenmesini zorlatrarak,
polimerlemeye neden olmann yan sra giderilemedii durumlarda hidrogenasyona
da engel olmaktadr. Renk ise yan kalitesini ve aartma prosesinin verimini
gstermektedir.
Adsorbon madde, genellikle aartma topra olarak da adlandrlan kildir.
Aartma topra ile ya, filtrasyonla birbirlerinden ayrlr (Willey, 2001) .
Filtrelerden temizlenen aartma topranda % 10-25 kadar ya kalr. Filtrelerden
temizlenen aartma toprandaki ya, su veya zc ekstraksiyonu ile geri
kazanlr. Aartma iin kullanlan kontrol parametresi renk giderimidir.
1. GR Demet KALAT

7

ekil 1.2. Alkali Rafinasyon

1.1.2.4. Koku Giderme
Koku giderme ilemi, kesikli veya devaml olmak zere, buhar distilasyonu
ile yaa koku veren maddelerin giderilmesi ilemidir. Bu proseste yaa, ierisine 250
1. GR Demet KALAT

8
o
C scaklkta ve yksek vakum altnda su enjekte edilir. Koku veren maddeler serbest
ya asitleri, az miktardaki trigliseridler, aldehitler ve ketonlar buharla tanrlar.
Serbest ya asitleri % 0,01-0,03 seviyesine kadar der. Bu ilemde yadan
uzaklatrlan maddeler ierdikleri E vitaminini kazanmak iin ve hayvan yemi katk
maddesi olarak kullanlmak zere bir yan rn olarak deerlendirilebilir (Kennet ve
Meierhoefer, 1976; Shahidi,2005).
1.1.2.5. Vaks Giderme
Kaynama noktas yksek olan vakslar, ham yan ekstraksiyonu srasnda,
tohumlarn kabuklarndan kaynaklanr. Bu yzden vaksn konsantrasyonu 3000 ppm
in zerine ktnda ham ya zc ekstraksiyonu ile alnr. Vaks ierii, sv yan
kalitesinden ok grnm ile ilgilidir. zellikle salata yalar effaf ambalajlarda
satlmadan uzun sre uygunsuz biimde beklediinde vaks birikmesi ve bulanklk
olabilir. Bu durumun engellenmesi iin vaks giderme prosesi uygulanr. Bu proseste
vakslar, dondurma, kelme ve ayrma prosesleri ile giderilir.
1.1.2.6. Vinterizasyon
Vinterizasyon, sv yalarda bulankla neden olan maddeleri kristallendirme
ile uzaklatrma ilemidir. Yksek erime noktasna sahip trigliseritlerin souk
havalarda rafine olmu sv yan (zellikle pamuk tohumundan elde edilen) zerine
topland gzlenir. Yenilebilir trigliseritler sebepten dolay vinterize edilir
(1) vakslar ve trigliserid olmayan bileikleri gidermek iin,
(2) doal olarak oluan yksek erime noktasndaki trigliseridleri gidermek iin
(3) hidrojenasyon sresince oluan yksek erime noktasndaki trigliseridleri
gidermek iin .
Yalar dk scaklkta yava kartrma ile kristallendirmeye braklr ve
oluan kristaller filtrasyon ilemi ile yadan uzaklatrlr. lem srasnda byk
kristallerin olumas nemlidir. Bunun iin soutma hz 1-15
o
C/saat arasnda
deiir ve bekleme sresi 24-36 saattir.
1. GR Demet KALAT

9
1.1.2.7. Hidrojenasyon
Hidrojenasyon, doymam yalar yksek basn altnda nikel katalizrlerle
istenilen derecede doyurma ilemidir (Shreve ve Brink, 1985: Shahidi F.,2005).
Hidrojenasyon ileminde, aartmadan kan yalar ierisinde nikel katalizr bulunan
bir otoklavda hidrojen gaz ile kartrlr. Ya ile hidrojen gaznn birleme oran
yan erime noktas ile kontrol edilir. Hidrojene edilmi ya filtrelerden geirilerek
nikel katalizr yadan ayrlr. Hidrojene edilmi ya bir kez aartma toprandan
geirilerek filtre edilir. Daha sonra iki defa koku giderme ilemi iin yksek vakum
altnda kzgn buhardan geirilir. Hidrojenasyon ileminde egzotermik reaksiyonun
kontrol ve hidrojene edilmi yan soutulmas iin su kullanlr (Basu, 1967:
Kenneth ve Maierhoefer, 1976: Shahidi, 2005).
1.2. Bitkisel Ya Sanayi Atksu Kaynaklar ve zellikleri
Bitkisel ya sanayi retimi, yal tohumlardan yan ekstraksiyonu, ya
rafinasyonu, sabun ve ya asidi retimini kapsar. Yal tohumlardan veya dier
kaynaklardan ya ekmek iin mekanik veya zc ekstraksiyon prosesleri byk
miktarlarda ve kirlilii yksek atksular oluturmazlar. Ham yan rafinasyonunda,
sabun ve ya asidi retiminde, yan ierisinden giderilen safszlklar, kimyasallar ve
s atksu ierisinde kirlilik kaynaklardr. Bir miktar ya kanlmaz olarak atksulara
karr. Kaldrm alanlarndan ve yerlerin ykanmas gibi ilemlerden gelen evsel
nitelikli sularn bir ksm, borularn, tanklarn ve ekipmanlarn temizliinde
kullanlan temizlik maddeleri ikinci kaynaktr.
retim prosesinde su, ayn zamanda soutma ve younlatrma ilemlerinde
scaklk kontrolnde kullanlr. Atksu, indirekt s deiiminden oluur. Bir kez
kullanlan ve atksu olan sular, prosesden herhangi bir kaak yoksa, scakln
dnda baka bir kirlilik iermezler. Dolayl soutma sular genellikle soutma
kulelerinden geer ve yeniden kullanlr. Sirklasyon suyunun, mineral ieriinin
artn kontrol etmek iin, bir ksm atk olarak uzaklatrlmaktadr.
1. GR Demet KALAT

10
1.2.1. Ham Ya Ekstraksiyonu Atksu Kaynaklar ve zellikleri
Bitkisel ham yan elde edilmesi, presleme ve zc ekstraksiyonu olarak
tanmlanan iki genel yntemle yaplr. Her iki proses de, kirlilii ve miktar yksek
atksu oluturmaz. Ekstraksiyon iin solvent kullanan tesislerde, dolayl
younlatrma iin byk hacimlerde soutma suyu kullanr. Bu su soutma
kulelerine tekrar verilir, sadece znm kat madde ierii artnca atksu kayna
oluturur. Tohumlarn ince blmlerde preslenmesi toz meydana getirir ve slak toz
tutucularla tutulur. Ekstraksiyon prosesinden kaynakl rutin atklarn nemli ksm
slak toz tutuculardan kaynakl atksulardr.
Mekanik ekstraksiyon yapan tesisler, ok az miktarda atksu oluturur. Her iki
yntemde de temizlik ileri iin, evsel nitelikli atksular oluur. Yan akkanln
salamak iin stmada kullanlan buharn younlamas sonucu ok az miktardaki
atksu dearj edilir.
Yalk tohumlar arasnda soya yann kk bir ksm, degumming
prosesine girer. Degumming prosesi, ya ekstraksiyon tesisinin bir ksm ya da ya
rafinasyon tesisinin ilk basama olur. Degumming prosesinde, lesitin ve birok
fosfolipidin karm giderilir. Degumming prosesi, hidratasyon prosesi olarak
adlandrlan, ya ile temas eden ok az bir miktar sudan oluur. Lesitin ve suda
znen dier maddeler sudan santrifj ile giderilir. Lesitin kurutulur. Lesitin
ierisinden ya, bez filtre kullanlarak ekilir. Lesitin pazar snrldr,bu yzden
degumming prosesi soya ya retiminin kk bir ksm, yaklak % 30unda
gerekletirilir. Bu prosesden kaynaklanan atksularn miktar azdr ve kirlilii
dktr. izelge 1.1 de gsterildii zere tme ve ekstraksiyon prosesleri iin
gnde 2800 m
3
soya fasulyesi ilenen bir fabrikada atksu yk ortalama 95 m
3
/gn
dr, BO konsantrasyonu ortalama 168 kg/gn ve ya-gres ortalama 11 kg/gndr
(Shahidi, 2005). izelge 1.2 de ise soya fasulyesi yann su ile degum edilmesinin
ardndan giderilen bileikler % olarak verilmitir. Degumming prosesinde, lesitin
giderilmediinde atlan kirleticiler bir sonraki prosesde atksuya karr.

1. GR Demet KALAT

11
izelge 1.1. Bitkisel Ya Prosesleri* Atksu Ykleri (Shahidi, 2005)
Atksu Ykleri
Debi(m
3
/gn) BO
5
(kg/gn) Ya-gres (kg/gn)
Proses Ortalama Ortalama Maksimum Ortalama Maksimum
tme ve Kabuk Krma 95 168 272 11 29
Alkali Rafinasyon 42 100 454 52 181
leri Prosesler (Aartma,..vb.) 19 68 136 34 68
Deodorizasyon 19 18 45 9 23
Toplam 175 354 907 106 301
* Gnlk 2800 m
3
soya fasulyesi ileyen bir iletme iin

izelge 1.2. Soya fasulyesi degummed suyunun tipik kompozisyonu (Willey, 2001)
Alkali rafinasyonu ncesi Alkali rafinasyon sonras
Di ve trigliserin(%) 98,6 99,6
Serbest ya asitleri(%) 0,7 <0,1
Fosfolipidler(%) 0,5 Yok
eker ve glikolipitler(%) 0,2 Yok
Kalsiyum(%) 90 <0,1
Magnezyum(%) 40 <0,1
Demir(%) 1-3 <0,1

1.2.2. Alkali Rafinasyon Atksu Kaynaklar ve zellikleri
Alkali rafinasyon prosesinin amac, istenmeyen ve trigliserid olmayan ya
asitleri ve benzerlerinin ayrlmasdr. Baz bitkisel yalar, yaklak % 2-4, serbest
ya asidi ve trigiliserid olmayan organik madde ierir. Ham ya, ya asidi, mono ve
di gliserin, gliserin, lesitin, fosfatid, sterol, eker, birok renk ve lezzet veren
bileiklerin % 5ini ve dk konsantrasyonlarda dier safszlklar ierir. Rafinasyon
prosesi ham yaa ve/veya degumming prosesinden gemi yaa uygulanr.
Rafinasyon prosesi, pratikte, sadece kostik solsyonu veya soda kl ve
kostiin kombinasyonu ile yan ekstraksiyonudur. Alkali madde, ham yada
znm dier maddelerle beraber ya asitlerini sodyum sabununa dntrr ve
atksularda yksek konsantrasyonda KOye neden olurlar. Sabunlamadan sonra
ya, sabun ya ve sabun, santrifujlerle ayrlr ve yadaki kalnt sabun kademeli
olarak ykanr. Bu ykamalar sonucu oluan atksuyun miktar ykanan yan yaklak
% 10u kadardr. Bunlarn dnda rafinasyon ilemleri sonucu kazanlamayan yalar,
proses kaa yalar, proteinler, karbonhidratlar ve vakslar atksularda KOye neden
1. GR Demet KALAT

12
olurlar. Gnde 2800 m
3
soya fasulyesi ilenen bir fabrikada rafinasyon nitesi iin
ortalama atksu debisi 42 m
3
/gn iken, ortalama ve maksimum BO
5
konsantrasyonu
sras ile 100 kg/gn ve 454 kg/gn. Ya-gres iin ortalama ve maksimum deerler
ise rafinasyon sular iinde en yksek konsansantrasyonlardr, 52 kg/gn ve 181
kg/gn dr (Shahidi, 2005).
Soapstok olarak adlandrlan alkali ekstrat yadan santrifjle ayrlr (izelge
1.2). Santrifjden iki akm oluur, ekstrakte olmu ya ve alkali ekstrat. Alkali
rafinasyonundan gelen alkali ekstrat, emlsifiye yalar ve serbest ya asitlerini
kazanmak iin asitlendirilir. Alkali maddeleri ntralize etmek iin slfirik asit
kullanlr. Soap stok emlsiyon halindeki yalar serbest brakmaya yardm iin
stlabilir. Ekstraksiyon solsyonundan, ya ve ya asitlerini ayrmak iin, ya
santrifj ya da arlkla kelme veya bir sra iinde her iki operasyonla
gerekletirilir. erdii su ve maddeler atlr. Asitletirme tesisinde ayrlan uucu
asitler ve ya, ya asidi ileyen tesiste ham madde iin veya hayvansal besin olarak
kullanlr. Soap stok, asitletirme prosesi iin tesis iine veya bamsz bir tesise
gnderilir.
1.2.3. Deodorizasyon Atksu Kaynaklar ve zellikleri
Bir nceki prosesde giderilemeyen uucu organikler dk basn ve yksek
scaklkta buhar syrma ile giderilir. Buhar younlatrmak iin, ok byk
miktarlarda soutma suyuna ihtiya duyulur. Ksmi younlatrcdan sonra buhar,
btn uucu organiklerin brakld su buharnn younlatrlmas iin bir prosese
geer. Bu indirek veya direk younlatrc olabilir. Direk younlatrclar dakikada
binlerce m
3
su kullanabilirler. Bu su genelde soutma kulelerinde sirkle edilir.
Younlatrma suyuna tanan organiklerin konsantrasyonlar artar. erisinde ya
asitleri gibi znmeyen organikler giderilir. Byk bir ksm atksu olarak dearj
edilir. Bu buhar younlatrma sistemlerindeki atksu kaynaklar ve zellikleri,
sirklasyon sistemindeki koku oluumundan dolay deimitir. Direk
younlatrclar yerine, soutma suyu ile younlaan buharn karmad yzeysel
younlama kullanlmaktadr. Alkali rafinasyonu ve dier proseslerle
1. GR Demet KALAT

13
karlatrldnda atksu ykleri olduka dktr. Atksu debisi 19 m
3
/gn iken,
BO ortalama 18 kg/gn ve maksimum 45 kg/gn, ya gres ise ortalama 9 kg/gn ve
maksimum 23 kg/gn dr.
1.2.4. Dier Rafinasyon Prosesleri Atksu Kaynaklar ve zellikleri
Yadan eser miktardaki sabun kalntlarn ve safszlklarn giderildii aartma
prosesinde, kil ve ya separatrlerle ayrlr, filtre ekipmanlarnn temizlenmesi ve
vakum oluturmak iin su kullanlr. Vakum iin soutma kule sisteminden su
salanarak, bu ilem ile su gereksinimi minimuma indirilir (Kenneth ve Meierhoefer,
1976). Aartmada kullanlan bu kil ise, tesisin en fazla kat atk maddesini meydana
getirir.
Vinterizasyon prosesinde rutin olarak atksu olumaz, ya soutmak iin
kullanlan sularn mineral ieriinin artmas atksu oluturur. Hidrojenasyon
ileminde ise egzotermik reaksiyonun kontrol ve hidrojene edilmi yan
soutulmas iin su kullanlr (Kenneth ve Maierhoefer, 1976: Shahidi, 2005). Bu
ileri rafinasyon ilemleri iin izelge 1.2 de 19 m
3
/gn atksu debisine karlk,
ortalama 18 kg/gn ve maksimumu 45 kg/gn BO
5
, ortalama 9 kg/gn ve
maksimum 23 kg/gn ya gres olarak verilmitir.
1.3. Bitkisel Ya Sanayi Atksularnn Artm
Bitkisel ya sanayii atksular iin genellikle uygulanan artma; fiziksel,
kimyasal ve biyolojik proseslerle mekanik amur younlatrma ileminden oluan
bir kombinasyondur (Erolu ve ark., 1990).
Ya /Su ayrma probleminin gl ya partikllerinin dalm ve yzey
aktif maddelerin varl ile ilikilidir (znm yalar ve serbest ya damlacklar
ile emlsiyonlar gibi). Yal atk sular artma ilemine almadan nce kaynakta
dikkatli ve kontroll bir alma ile atk miktar azaltlabilir (Bitkisel Ya Sanayinin
evre Sorunlar htisas Komisyonu Raporu, 1984: Shahidi, 2005).
1. GR Demet KALAT

14
Yal atksularn artm birok ynden evsel atksu artmna benzer. Evsel
atksu artmnda ilk kademe kebilen kat maddelerin kendiliinden ayrlmasdr.
Yal atksularnn artlmasnda da ilk kademe yzebilen serbest yalarn disperse,
emlsiye ve znen fraksiyonlarndan ayrlmasdr. En ok uygulanan ayrma ilemi
keltme, flotasyon ve santrifjleme teknikleridir. kinci artma ya-su
emlsiyonlarn krmak ve disperse yalar uzaklatrmak iin gereklidir. ncl
artma yntemi olarak ultrafiltrasyon, biyolojik artma ve karbon adsorbsiyonu
kullanlabilir. Ya-gres zellikle aerobik biyolojik artma sistemlerinde biyolojik
paralanmaya kar ok direnli olmasndan ve bu tr sistemlerdeki aktif biyoktle
floklarnn oksijen almn engellemesinden dolay biyolojik artmaya girmeden nce
atksudan ya-gresin uzaklatrlmas gerekmektedir. Bu endstride atksu miktar ve
zellikleri uygulanan prosese bal olarak deimektedir. Bu atksularn sadece
fizikokimyasal antma ile alc ortam dearj standartlarnn salanmas mmkn
olmamakta, bununla birlikte biyolojik artma yntemleri de uygulanmaktadr. Atksu
da bulunan serbest yalar basit ya tutucularla uzaklatrlabilirler. Ancak emlsiyon
halinde bulunan yalarn giderilmesi, flotasyon veya koaglasyon-floklasyon gibi
ilemlerin uygulanmasn gerektirir.
1.3.1. Fiziksel ve Kimyasal Yntemler
Bitkisel ya endstrisi atksularnn artlmasndaki fiziksel ilemler,
zgaralar, ya tutucular ve keltme olarak sralanabilir. Izgaralar genellikle fabrika
ierisinde kanalizasyona atlan iri paralar uzaklatrmak iin kullanlr. Ya
tutucular serbest yalarn giderimi iin kullanlr. Bunlar genellikle giri ve k
yaps ve bunlar ayran bir perdeden oluur. Arlk farkndan dolay yzen serbest
yalar, yzeyden mekanik olarak syrlarak uzaklatrlr. Dizayn parametreleri,
bekletme sresi ve yzeysel hidrolik yktr. Bu sistemlerde % 20 30 aras ya gres
ve % 25-30 arasnda KO giderimi salanr.
Ya endstrisi atksular, biyolojik olarak paralanabilir yapda kirleticiler
ihtiva eder. Ancak ya ve gres parametresi, zellikle kontrol edilmeye allr. Ya
ve gres, atksuda serbest ve emlsifiye formlarda bulunur. Emlsifiye yalar
1. GR Demet KALAT

15
emlsiyon krma ileminden sonra ya ayrm ile giderilir. Bu maksatla kimyasal,
fiziksel, elektriksel ve biyolojik metotlar kullanlr. Emlsiyonun kimyasal olarak
bozulabilmesi iin koaglant maddeler (alm ve demir tuzlar), asitler (HCl ve
H
2
SO
4
), tuzlar ve organik polieloktrolitler eklenir. Dier metotlar arasnda stma,
santrifjleme ve filtrasyon gibi fiziksel metotlar da uygulanmaktadr. En yaygn
kullanlan fizikokimyasal artma yntemleri znm hava flotasyonu ve
koaglasyon sedimentasyondur.
znm hava flotasyonu, kat veya sv-sv ayrm ilkesine dayanan
yzdrme prosesi, suda bulunan hafif, batmayan ince veya kaba askda organik veya
inorganik bileiklerin ve ya cinsi maddelerin, mikroskobik gaz kabarcklar
araclyla yzeye getirilip, tabaka halinde braklmasdr. Daha sonra syrclar
araclyla, yzen tabaka alttaki su tabakasndan ayrlmaktadr. znm hava
flotasyonunda genellikle geri devirli sitemler uygulanr. Artma verimini artrmak
iin bir koaglant ve polielektrolit kullanm ok yaygndr.) Ya endstrisi
atksularna uyguladklar artlabilirlik testlerinde eitli koaglantlar ve polimerler
kullanarak, % 70.3 BO
5
giderimi, % 88.3 ya-gres giderimi elde etmitir. Ancak
elde edilen ya-gres ve KO deerleri istenen limitlerde deildir Sang ve Kreutzer
(1975: Nakhla ve ark., 2003). (KO, 200 mg/L, ya-gres 60 mg/L ; SKKY izelge
5.4, 2 saatlik kompozit numune iin). Yksek ya-gres ierii ile bu atksularn
dearj limitlerinin altna drlebilmesi iin biyolojik artma uygulamak
gerekmektedir (Vidal ve ark., 2000: El- Masry ve ark.,2004: Nakhla ve ark., 2003:
Cirne ve ark.,2007: Ahmadun ve ark., 2009).
Koaglasyon ve sedimentasyon, eitli organik ve/veya inorganik kimyasallar
ekleyerek (koaglant, koaglasyona yol aan maddeler) phtlama oluumu, bu
koaglantlar yardmyla kolloid paracklarn duraan hallerinin bozulmas ve
sonuta tek bana kmeyen bu paracklarn bir araya gelerek kolayca kebilen
kmeler haline dnmesi ileminin btn phtlatrma (koaglasyon) olarak
tanmlanr. Yumaklatrma (floklasyon) ilemi ise, phtlam taneciklerin
yumaklar tekil ederek kelebilir bykle ulamasdr. Bitkisel ya sanayi
atksularnn, biyolojik artma ncesinde farkl koaglantlar kullanlarak artlmasna
1. GR Demet KALAT

16
literatrde karlalmaktadr (ztrk ve ark., 1989, engl, 1992, Ylmaz 1997,
Kalat, 2003). Yaplan artlabilirlik almalarda elde edilen yksek (% 60 BO
5
, ve
% 88 ya-gres) giderme verimlerinin dearj limitlerini salayamad gzlenmitir.
Dearj limitlerinin saland nadir durumlarda ise koaglantalarn yksek
maliyetleri ve artma sonunda yksek ya-gres ierii ile bertaraft problemli olan
atk amur sorun olmaktadr (Dart, 1974: Karpati ve ark., 1995, Tano-Debrah ve ark.,
1995, Wiley, 2001, Cammarota ve ark., 2006).
1.3.2. Biyolojik Yntemler
Bitkisel ya sanayi atksularnn, artlmasnda uygulanan fiziksel ve kimyasal
ilemler sonrasnda dearj standartlarn salamad bu nedenle biyolojik artmann
gerekli olduu bilinmektedir ve aktif amur prosesi bu atksularn artlmasnda
fizikokimyasal artma sonrasnda en sk rastlanan uygulamadr (Dart, 1974; ztrk
ve ark., 1989; Erolu ve ark., 1990; Wiley, 2001; Ahmadun ve ark., 2009).
Yemeklik ya sanayi atksularnn tam ve pilot lekli artlabilirlik
almalarnda, znm hava flotasyonu nitesi k sularnn dearj standartlarn
salamad ve daha ileri bir artmaya ihtiya duyulduu, pilot lekli bir aktif amur
sisteminde artlabilirlik almalar gerekletirilmitir. almada BO
5
, KO, ya-
gres ve AKM giderim verimleri sras ile % 85, 72, 95, 80 olarak tespit edilmitir
(ztrk ve ark., 1989). Bitkisel ya sanayi rafinasyon atksularna asit kraking ve
alm kullanlarak yaplan koaglasyon- sedimentasyon ilemeleri sonucunda % 95
KO ve % 93 ya-gres verimleri bildirilmitir. Bu yksek verimlere ramen dearj
standartlarnn (SKKY izelge 4.5) salanamad fizikokimyasal artma k
sularnn 12, 24, 36 saat bekletme sreleri ile uzun havalandrmal aktif amur
sisteminde artldktan sonra % 87-97 KO ve % 85-91 ya-gres verimleri
bildirilmitir (Ylmaz, 1997). Fizikokimyasal ve biyolojik metotlarn farkl
kombinasyonlar ile bitkisel ya sanayi atksular baar ile artlabilmektedir. Azbar
ve Yonar (2004), biyolojik artma ncesinde iki farkl n artma kullanmlardr ve
kombinasyonlardan biri znm hava flotasyonu, kimyasal artma ve uzun
havalandrmal aktif amurdur. Dier kombinasyon ise kimyasal eklenerek znm
1. GR Demet KALAT

17
hava flotasyonu ile birlikte aktif amurdur. KO, AKM, Ya-gres giderim verimleri
sras ile, ortalama % 92-96, 83-98 ve 93-95 olarak bildirilmitir. (Azbar ve Yonar,
2004).
Fizikokimyasal yntemlerle beraber aktif amur yntemi kullanlarak yal
atksular artmak uygun bir altarnatif gibi grlebilir. Ancak bu yntemle atksu ve
ya ayrm iin uzun bir sre gerekmekte ve kimyasal ilavesi ile artma maliyeti
artmaktadr. Bakteri bymesi ve adaptasyonu iin gerekli olan uzun bekletme
sresinin yan sra aerobik proses de flok yzeyinin ya ile kaplanmas oksijen
transferini olumsuz etkilemektedir (Becker ve ark., 1999; Jeganathan, 2006;).
zellikle aktif amur prosesinde ya-gres miktar, kpk oluumundan sorumlu
flamentli N. Amarae, Rhodococcus veya M. Porvicella bakteri trlerinin varl ile
ilikilidir (Becker ve ark., 1999; Jeganathan, 2006; ). N. Amaraenin hidrofobik
yzeylere sahip olduu ve yzey aktif maddeleri retmek iin dz zincirli aklanlar
kullanabildii bilinmektedir. Kpk oluumundan sorumlu trlerin banda gelen M.
Parvicella ise oleat kullanabildii ve depolad bildirilmitir (Lin, 2007).
1.4. Bitkisel Ya Sanayi Atksularnn Artlmalarndan Oluan Artma
amurlar
Artma amurlarnn birincil kayna, atksu artma tesisleridir. Evsel ve
endstriyel atksularn alc ortamlara verilmelerinden nce uygulanan, fiziksel,
kimyasal ve biyolojik olarak artlmalar sonucu artma amurlar oluur.
Bitkisel ya sanayi atksularnn artlmalarnda fiziksel ilemler, zgaralar,
ya tutucular ve yaygn olarak kullanlan fizikokimyasal artma yntemleri de
znm hava flotasyonu ve koaglasyon sedimentasyondur. Fizikokimyasal
artma sonunda yksek ya-gres ve inorganik ierii ile bertaraft problemli olan atk
amur sorun olmaktadr (Karpati ve ark., 1995, Tano-Debrah ve ark., 1995, Wiley,
2001, Cammarota ve ark., 2006). Zeytin fabrikas atk sular ile koaglasyon
almasnda, 3000 mg/L demir klorr kullanarak % 95 KO giderimi saland
ancak artma sonunda 1L atksu bana 500-700 ml gibi byk miktarlarda amur
olutuunu bildirilmektedirler (Kestiolu ve ark., 2005). Endstriyel atksularn n
1. GR Demet KALAT

18
artlmas kirlilik kontrolnde ok yaygn olarak kullanld iin hem kimyasal
amur hem de biyolojik amur ayn tesiste bulunur (Chang ve ark., 2000). Bitkisel
ya sanayi atksular bileim ve kirlilik konsantrasyonlar asndan deiik
niteliktedir (engl ve ark.1993, Ylmaz, 1997, Kalat, 2003). Bu atksularn sadece
fizikokimyasal yntemlerle dearj standartlarn salamalar mmkn
grlmemektedir. Bu nedenle Almanyada yemeklik ya sanayi atksularnn
artlmasnda biyolojik artma art koulmaktadr. Aerobik artma dearj
standartlarn salamakta ve aktif amur prosesi bu atksularn artlmasnda
fizikokimyasal artmadan sonra iyi sonular vermektedir (Wiley, 2001). Ancak her
iki proses sonucunda da artmaya giren m
3
atksu bana 1,25 kg kimyasal amur ve
1,0 kg biyolojik amur olumaktadr. Bu artma amurlar iin en yaygn bertaraf
yntemlerinden biri susuzlatrldktan sonra depolanmasdr. Bez filtre gibi
susuzlatrma ileminden sonra bile kat ierikleri % 15-25 aralndadr; kk bir
ksm kat madde, nemli bir ksm sudur. Bu nedenle byk hacimler igal ederler
ve tanmas, depolanmas gibi ilemler asndan evre iin problemdir (Al-Muzaini
ve Hamoda, 1999; Abouelwafa, 2008). Avrupada artma ilemlerinden oluan
amurlarn paralanmas, tanmas ve kontrol iin ylda 150 milyon Euro
harcanmaktadr ve bu amurlarn miktar kuru madde olarak 6.5 milyon tondur
(Sanchez ve ark., 2006). amurun nihai bertaraf veya yeniden kullanm iin,
organik madde ve su ieriinin azaltlarak toksik bileiklerin giderilmesi sonucunda
stabilizasyonu gereklidir. amur hacminin aerobik sistemlere gre daha az olduu
anaerobik stabilizasyon daha geni bir kullanma sahip eski bir prosestir. amurun
nihai uzaklatrlmasndan nce, zellikle evsel atksu artma amurunun artm iin,
anaerobik sistem en uygun tekniktir (Metcalf & Eddy, 2003: Fernandez ve ark.,
2005).
Anaerobik proses, paralanmas zor yksek konsantrasyonlardaki organik
maddenin paralanabilirlii, dk enerji tketimi, dk ntrient gereksinimi ve
metan gaz retiminden enerji kazanma gibi aerobik sistemlere gre nemli
avantajlar sunmaktadr. Aerobik metabolizmadaki % 67lik bakteri ktlesi art gz
nne alndnda anaerobik amur stabilizasyonu ikincil evre sorunlar
oluturmadan amurun nihai bertarafn mmkn klmaktadr. kinci keltme
1. GR Demet KALAT

19
amurunun stabilizasyonu iin, anaaerobik paralanma prosesinin ekonomik adan
ve evresel adan en iyi seenek olduu bildirilmitir (Bolzonella ve ark.,2004).
1.5. Anaerobik Artma
Anaerobik artma, evsel artma amurlar ve evsel kat atklarn
stabilizasyonunda kullanlmakta iken son 20 yldr paralanabilirlii evsel atklara
gre daha zor olan endstriyel atksularn artlmasnda da yaygn olarak
kullanlmaktadr. Anaerobik artma, endstriyel atksularnn artlmas iin
kullanlan dier biyolojik prosesler arasnda,, yksek organik yklere uygunluu,
dk enerji tketimi, dk ntrient gereksinimi ve dk amur oluumu ile metan
retimi (enerji kazanm) bakmndan nemli avantajlar sunmaktadr. Endstriyel
atksularn anaerobik proses uygulamalarndaki skntlar, deneyim eksiklii bata
olmak zere, toksik bileiklerin varlnda proses kimyas ve mikrobiyolojisinin
anlalamamas ve dearj standartlarn salama konusundaki skntlardan
kaynaklanmaktadr. Ancak gda ve fermantasyon gibi, atklar anaerobik artma iin
ok uygun olan endstri uygulamalarnda aerobik artmaya gre daha avantajladr
(Rittmann ve McCarty, 2001: entrk ve ark., 2010). Yukar akl amur rt
reaktr, hibrit yukar akl amur rt reaktr ve geniletilmi anaerobik granl
amur yatak gibi yksek hzl anaerobik reaktrler ya-gres ierii yksek gda
endstrisi atksularnn artlmasnda yaygn olarak kullanlmaktadr (Jeganathan,
2006).
1.5.1. Anaerobik Sistemlerde Dnm Prosesleri
Btn anaerobik artma, ara rnler reten ve bir sonraki safhada bu rnleri
besin olarak kullanan, birbirlerine baml bir grup bakteri ve bu bir grup bakteriye
dayal bir seri reaksiyonu ierir. Sistemin baars ise olayda rol olan
mikroorganizma topluluklarnn son derece organize ve kolektif almalarna
baldr. Kompleks organik maddelerin anaerobik paralanmas en genel halde
safhal bir proses halinde ele alnabilir (ztrk ve Demir, 1989; ztrk, 1999).
1. GR Demet KALAT

20
Yksek molekl arlkl kat ve znm maddelerin hidrolizi, hidroliz rn
dk molekl arlkl maddelerin eitli ya asitlerine ve ardndan asetik asite
dntrlmesinden oluan asit retimi ve son olarak metan bakterileri tarafndan
CH
4
ve CO
2
gibi son rnlerin oluturulmas olarak tanmlanabilir.
1.5.1.1. Hidroliz
Karbonhidratlar, protein ve yalar iin tm enzimatik hidroliz basama, ok
basamakl kompleks bir prosestir ve enzimin retilmesi, difzyonu, adsorbsiyonu ve
reaksiyonlarn ierir.
Hidroliz, hcre d enzimler tarafndan gerekletirilen olduka yava bir
basamaktr ve reaksiyon hzn etkileyen en nemli faktrler pH, scaklk ve amur
yadr. Ya, niasta ve selloz gibi hidroliz olmas gereken maddeler yksek
konsantrasyonlarda bulunursa hidroliz basama hz belirleyici basamak olur
(Haandel ve Lettinga, 1994; ztrk, 1999: Rittmann ve McCarty, 2001). Hidroliz
aamasnda kompleks partikler maddeler dk molekl arlkl znen
bileiklere dntrlr. Bu proses fermantasyon bakterilerinin salglad exo-
enzimlerle yrtlr. Proteinler aminoasitlere, karbonhidratlar znr mono veya
disakkaritlere ve lipitler uzun zincirli ya asitlerine ve/veya gliserine dntrlr.
Hidroliz aamas pratikte anaerobik proseslerin hz snrlayc basamadr.
1.5.1.2. Asit retimi
Asit retimi amasnda hidroliz rnleri esas olarak asetik asite dntrlr.
Ancak bu safhada iki farkl bakteri grubu rol ald iin, sre, literatrde iki
aamada ardk gerekleen asidojenesis ve asetojenesis olarak isimlendirilmektedir
(Lettinga ve Haandel, 1994: Rittmann ve McCarty, 2001).
Asidojenesis safhasnda, hidroliz aamasnda oluan znm bileikler,
fermantasyon bakterileri tarafndan hcre iine alnr. Ardndan uucu ya asitleri,
alkoller, laktik asit gibi organik bileiklere ve karbondioksit, hidrojen, amonyak,
hidrojen slfr gibi mineral bileiklere dntrlr. Reaktr iletme artlarnn
1. GR Demet KALAT

21
kararl olmamas durumunda propiyonik, btirik, izobtirik, valerik ve izovalerik asit
gibi ikiden fazla karbonlu ya asitleri oluur.
Asetojenesis basamanda ise, bir nceki basaman (asidojenesis) rnleri,
bir sonraki basaman (metanojenesis) metan retimi iin son rnler olan asetat,
hidrojen ve karbondioksite dntrlr.

ekil 1.3. Anaerobik Paralanmada Kat Organik Maddenin Metabolizma Yolu

1.5.1.3.Metan retimi
Metan retimi, anaerobik artmada zellikle yksek konsantrasyonlarda
hidrolizi yava gerekleen maddeler yoksa hz snrlayc basamaktr ve
metanojenesis olarak bilinir. Metan, asetik asitin paralanmas ve/veya H
2
ve CO
2
in
1. GR Demet KALAT

22
sentezi sonucu retilir. Metan bakterilerinin kullanabilecei substrat olduka snrl
olup bunlar asetik asit, H
2
ve tek karbonlu bileiklerdir. Atksu zelliine gre
farkllk gstermekle birlikte oluan metann % 70i asetik asit paralanmasndan
dieri CO
2
ve H
2
den retilmektedir (Jeris ve Mc Carty, 1965: ztrk, 1999:
Rittmann ve McCarty, 2001). Metan retimi, asetotrofik metanojenler tarafndan,
asetatn kullanmyla veya hidrojenotrofik metanojenler tarafndan CO
2
ve H
2

kullanmyla oluur. Karbondioksit ve hidrojenden metan reten bakteriler, asetat
kullanan bakterilerden daha hzl bymektedir (Henzen ve Harremoes, 1983:
Rittmann ve McCarty, 2001). Bundan dolay anaerobik artmada asetotrofik
metanojenler hz snrlaycdr. Kat organik maddelerin anaerobik paralanmas
ematik olarak ekil.1.1de ve anaerobik dnm srasnda bitkisel yan metana
dnm reaksiyonlar izelge.1.3de verilmitir.
izelge 1.3. Bitkisel Yan Metana Dnm Reaksiyonlar (Zhengkai, 2004)
Proses Reaksiyon
Trigliserit Hidrolizi
C
57
H
104
O
6
+3 H
2
O C
3
H
8
O
3
+3C
18
H
34
O
2
-
+3H
+
(Trigliserit) (Gliserin) (oleate)
Gliserin Fermantasyonu

C
3
H
8
O
3
C
3
H
5
O
2
-
+ H
2
O+H
+

(Gliserin) (Propiyonat)

Propiyonat Oksidasyonu

C
3
H
5
O
2
-
+ 3 H
2
O C
2
H
3
O
2
-
+3 H
2
+HCO
3
-
+H
+
(Propiyonat) (Asetat)

Ya Asidi Oksidasyonu (Oleik
asit)

C
18
H
33
O
2
-
+ 16 H
2
O 9 C
2
H
3
O
2
-
+ 8 H
+
+ 15 H
2

(oleate) (Asetat)
Asetotrofik metan oluumu

C
2
H
3
O
2
-
+ H
2
O HCO
3
-
+ CH
4

Hidrojenotrofik metan oluumu

4H
2
+ HCO
3
-
+ H
+
CH
4
+ 3 H
2
O

Toplam Reaksiyon

C
57
H
104
O
6
+3 H
2
O 40 CH
4
+ 17CO
2

1.5.2. Anaerobik Paralanmada Rol Alan Bakteri Gruplar
Organik maddenin metana dnmesinde, enerjiyi alan ve bu enerjiyi adm
adm metabolik ara rnlerin tketimi ve oluumu araclyla tayan 4 fizyolojik
bakteri grubu yer almaktadr (Rittmann ve McCarty, 2001). Bununla birlikte genelde
1. GR Demet KALAT

23
balca 2 grup bakterinin esas grevi stlendii bilinmektedir. Bunlar asit bakterileri
ve metan bakterileridir ve kendi aralarnda her biri ikier alt gruba ayrlmaktadr
(izelge 1.3).

izelge 1.4. Anaerorobik Mikroorganizma Gruplar (ztrk, 1996)
- Btirik ve propiyonik asit retenler
Asit Bakterileri
- Asetik asit retenler
- Asetik asit kullananlar
Metan Bakterileri
- Hidrojen kullananlar
1.5.2.4. Hidrolitik Bakteriler
Bu bakteriler kompleks organik moleklleri (lipid, protein, karbonhidrat
gibi) monomerlerine ayrr. Hidrolitik bakteriler kesin anaerob olabilmekle beraber
fakltatif de olabilir.
Hidrolitik bakteriler proteaz, lipaz amilaz, sellaz ve pektinaz gibi d
enzimler (ekzo enzimler) salglar bununla beraber hidrolitik enzimler, hcre iinde
faliyet gsteren enzimler (endo enzim) de olabilir Baz durumlarda bu enzimler hcre
zarnn her iki tarafnda da hareket edebilir (Rittmann ve McCarty, 2001). Bu
enzimler zel olarak ayr ayr bakteriler tarafndan retilir ve bu zellikleriyle
aerobik bakterilerden farkllk gsterirler.
1.5.2.5. Asidojenik Bakteriler
Asidojenik bakteriler, organik polimerlerin hidrolizinde ve devamnda aa
kan oligomen ve monomerler gibi hidroliz rnlerinin organik asit ve solventlere
dntrlmesinde rol alrlar. Baz asedojenik bakteri trleri (homoasetik bakteri)
karbonhidratlar kullanarak asetik asit retirler (ekil 1.2). ekil 1.2deki dnmn
tamam metanojenik proses olarak adlandrlr. Asidojenik fermantasyon bakterileri,
24 elektron edeeri ve karbon edeerini koruyarak, propiyonik ve asetik asit,
hidrojen gaz ve bikarbonat retir. Asidojenik fermantasyon ou zorunlu anaerob
olan farkl bakteri gruplar tarafndan gerekletirilmesine ramen, baz
1. GR Demet KALAT

24
mikroorganizma gruplar fakltatiftir ve oksidasyon yoluyla da organik maddeyi
metabolize edebilirler. Fakat anaerobik artmada oksijen zorunlu anaerob bakteriler
ve metanojenler iin toksiktir.
1.5.2.6. Asetojenik Bakteriler
Uucu ya asitlerinin (propiyonik asit, btirik asit, vb.) asetik asit, H
2
, CO
2
e
dnmn heteroasetojenik olarak adlandrlan farkl bakteri gruplar
gerekletirir. Bu grup mikroorganizmalar fakltatif ve zorunlu anaerob
bakterilerden oluur. ekil 1.2de verilen metanojenik fermantasyon iinde
propiyonik asiti daha ok asetik asit olmak zere hidrojen gaz ve inorganik karbona
dnmn salar. Ancak hidrojen reten asetik asit bakterilerinin asetat ve H
2
oluturmak iin takip ettikleri yol hidrojen ksmi basncna ok baldr ve herhangi
bir alternatifi bulunmamaktadr. Hidrojen reten asetik asit bakterileri propiyonat,
btirat ve yksek molekll ya asitleri ile aromatik bileikleri paraladklar iin,
ortamdaki H
2
konsantrasyonunun ykselmesi halinde bu tr bileiklerin
konsantrasyonlarnda da bir birikme ve net metan retim veriminde d gzlenir.
Asetik asit bakterileri oalmalar iin gerekli enerjiyi, organik asitlerin asetik asit,
CO
2
ve H
2
e paralanmas srasnda aa kan enerjiden temin ederler.
1. GR Demet KALAT

25

ekil 1.4. Anerobik Ekosistemde Ara rn Akm Diagram (Net reaksiyon)

C
6
H
12
O
6
+ 3H
2
O (CH
4
+ 3H
2
CO
3
)
1.5.2.7. Metan Bakterilerileri
Metan retimi, asetotrofik metanojenler tarafndan, asetatn kullanmyla
veya hidrojenotrofik metanojenler tarafndan CO
2
ve H
2
kullanmyla oluur.
Karbondioksit ve hidrojenden metan reten bakteriler, asetat kullanan bakterilerden
daha hzl bymektedir (Henzen ve Harremoes, 1983: Rittmann ve McCarty, 2001).
Bundan dolay anaerobik artmada asetotrofik metanojenler hz snrlaycdr. Metan
1. GR Demet KALAT

26
bakterileri, fizyolojik yaplar gerei en etkili ekilde pH, 6.7-8.1 aralnda faaliyet
gsterir. Grup halinde metan bakterilerinin kullanabilecekleri besin maddeleri snrl
olup bunlar asetik asit, H
2
ve tek karbonlu bileiklerdir (izelge 1.4). Kompleks
organik bileiklerin metana dnmnde rol alan bakteri gruplar arasnda hidrojen
reten ve tketen bakterilerin zel nemi vardr. H
2
kullanan metan bakterilerinin
maksimum hzla faaliyeti iin H
2
nin ksmi basncnn 10,4-10,6 Atm aralnda
tutulmas gereklidir (Speece, 1996).

izelge 1.5. Metan bakterilerinin kullandklar besi maddeleri (ztrk, 1996)
Besi maddeleri Son rnler
CO
2
+4H
2
CH
4
+2H
2
O
Asetik Asit 0.25 CH
4
+ 0.75 CO
2
+ 0.5 H
2
O
Metonal 0,75 CH
4
+ 0,25 CO
2
+ 0,5 H
2
O
Metilamin+ 0.5 H
2
O 0,75 CH
4
+ 0,25 CO
2
+ NH
3

Dietilamin+ H
2
O 1.5 CH
4
+ 0.5 CO
2
+ NH
3

Trietilamin+ 1.5 H
2
O 2.25 CH
4
+ 0.75 CO
2
+ NH
3

1.5.3. Anaerobik Artma iin Optimum evre artlar
1.5.3.1.Scaklk
Scaklk, bata reaksiyon hz olmak zere, anaerobik artmay da btn dier
biyolojik sistemlerde olduu gibi etkiler. Anaerobik artmada, mikroorganizmalarn
dk byme hzlar yznden scakln nemi daha da artmaktadr.
Anaerobik artmada 25-40C aras mezofilik ve 50-60C aras termofilik
olmak zere balca iki scaklk aral vardr. Mikroorganizmalarn byme hz,
mezofilik scaklk aralnda 10C den 35C ye kadar her 10C lik scaklk
artnda yaklak olarak iki kat artmaktadr. Byme hz 35- 40C scaklk
aralnda genellikle deimemekte ancak, mezofilik mikroorganizmalarn byme
hzlarn protein bozunmas ile beraber azaltmaktadr (Rittmann ve McCarty, 2001).
Termofilik mikroorganizmalar da, tpk mezofilik mikroorganizmalarda olduu gibi
ara scakllarda (40-45C) hibir faaliyet gsterememektedirler. Scakla kar
1. GR Demet KALAT

27
anerobik artma aerobik artmadan daha hassastr ve zellikle anaerobik proses iinde
asetat metana dntren bakterilerin asetat oluturan bakterilere oranla scaklk
hassasiyeti daha yksektir (Speece, 1996). Metan retimi de reaksiyon hz da,
mikroorganizmalara bal olarak, scaklk artarken 35C de birinci pik deerine
ular ve 45C civarnda bir snr ayrt edilir (ekil 1.3). Bu snrn zeri termofilik
aralktr ve 55C de maksimum deerine ular (ztrk, 1999). Bundan dolay
reaktr dk scaklklarda iletilecekse dahi balang periyodu mezofilik (veya
termofilik) artlarda yaplmaldr ve her trl artta mikroorganizmalara zarar
vereceinden dolay ani scaklk deiimlerinden kanlmaldr. (Brunetti ve ark
,1983; Lin ve Yang,1991: Rittmann ve McCarty, 2001).

ekil 1.5. Proses hznn scakla bal deiimi (ztrk, 2005)
Preffer (1981), artan scakln, pH, alkalinite, gaz kompozisyonu zerindeki
etkilerini aratrmtr. Scakln artnn iki farkl etkisi sz konusudur; bunlar
bikarbonat sisteminin denge sabitini deitirmesi ve suyun buhar basncnn
deimesidir. CO
2
in 60
o
Cde sudaki znrl, 35
o
Cdeki znrlnn
yaklak yars kadardr. Termofilik koullarda, CO
2
in azalan znrlne paralel
olarak alkalinite ihtiyac da azaltmaktadr. pH 7de, 40
o
Cde retilen biyogazn % 40
CO
2
ve alkalinite ihtiyac 2250 mg/L iken scaklk 60
o
Cye ykseldiinde ayn
1. GR Demet KALAT

28
pHda alkalinite ihtiyac 1300 mg/Lye kadar dmtr (Speece, 1996: Rittmann ve
McCarty, 2001).
1.5.3.2. pH ve Alkalinite htiyac
Anaerobik paralanma iin istenilen pH deerinin yaklak olarak 6,6-7,6
arasnda deimesi gerekir. Bu araln d zellikle metan bakterilerini ve prosesi
kt etkiler. (Rittmann ve McCarty, 2001)
pH 8,2 den byk deerlere ulatnda metanojenik aktivitenin iyonize
olmam amonyak tarafndan engellendii sanlmaktadr. pHn 6,6dan daha dk
olduu durumlar, iletmeye yeni alnma ve ar ykleme devreleridir. Prosesin
balatld ilk devrelerde ara rn olan organik asitler veya dier dengesizlikler
reaktrn pHnn hzla dmesine (reaktrn ekimesi) ve metan retiminin
durmasna sebep olur. Bylesi bir durumda balang devresi haftalar hatta aylar
srebilir (Rittmann ve McCarty, 2001). Yksek organik yklemelerde de pH
ayarlamas nemlidir. Protein ierii yksek atklarn artm srasnda pH 6,5in
zerinde tutulmaldr, aksi takdirde kpk oluumu, protein kelmesi ve yksek
amonyak konsantrasyonundan dolay inhibasyon meydana gelebilir (Koster ve
Lettinga, 1984: Rittmann ve McCarty, 2001).
Anaerobik sistemlerde pH n kontrol karbonik asit sistemi ile ilgilidir.
Alkalinite parametresi ise reaktr ekimesinin (pHn dmesi ve reaktrn
asitlemesi) erken habercisi olarak bu sistemin iinde takip edilmelidir.
) gaz (
2
) suda (
2
CO = CO (1.1)
3 2 2 ) suda ( 2
CO H = O H + CO

(1.2)
_
3
+
3 2
HCO + H = CO H
(1.3)
_
2
3
+
_
3
CO + H = HCO (1.4)
_
+
2
OH + H = O H (1.5)

1. GR Demet KALAT

29
eitli trler arasndaki ilikiyi ise aadaki denklik vermektedir.
[ ]
[ ]
) C 35 ( mol / atm 38 = K =
*
CO H
) g ( CO
o
H
3
2
2
(1.6)
3 2 2
3
2
CO H + ) aq ( CO = * CO H (1.7)
[ ] [ ]
[ ]
) C 35 ( 10 . 5 = K =
*
CO H
HCO H
o 7
_
1 , a
3 2
_
3
+
(1.8)
[ ][ ]
[ ]
) C 35 ( 10 . 6 = K =
* CO H
CO H
o 11
_
2 , a
3
2
_
2
3
+
(1.9)
[ ][ ]
) C 35 ( 10 2 = Kw = OH H
o 14
_
_
+
(1.10)
Anaerobik artmada karbonat (CO
3
2-
) nemli deildir ve denklem 1.4 ve 1.9
gz ard edilir (Rittmann ve McCarty, 2001). Alkalinite suyun asitleri ntralize etme
kapasitesi olarak bilinmektedir. Karbonik asit sistemi baskland zaman, alkalinite
u ekilde hesaplanabilir;
| | | | | | | | | |
_ _
2
3
_
3
2 OH CO HCO Alkalinite H + = +
+
(1.11)
anaerobik artmann pH deerinin yannda [H
+
], [CO
3
2-
], [OH
-
] konsantrasyonlar
[HCO
3
-
] ile karlatrldnda olduka kktr. Ayrca alkalinite birimi
mgCaCO
3
/L olarak ifade edilir. Denklem 1.10 dzenlenirse;
| |
_
3
50000
) (
HCO
bikarbonat Alkalinite
= (1.12)
Anaerobik proseste toplam alkalinite, bikarbonat konsantrasyonuna veya
bikarbonat alkalinitesine eittir (denklem 1.11).
Denklem 1.8in her iki tarafnda logaritmas alndnda
[ ]
1 , a 1 , a
+
K log
_
= pK ve H log
_
= pH
[ ]
[ ] *
CO H
HCO
log + pK = pH
3 2
_
3
1 a
(1.13)
Sonu olarak denklem 1.7 ve 1.11 denklem 1.12de yerlerine yazlrsa;
1. GR Demet KALAT

30
[ ]
H
2
1 , a
K
) g ( CO
50000
) bikarbonat ( Alkalinite
log + pK = pH (1.14)
Denklem 1.13 anaerobik reaktr ierisindeki pH kontrolnn, gaz faznda
bulunan CO
2
ve su faznda bulunan alkalinitenin kontrol ettiini gstermektedir
(hem gaz hem de sv fazdaki CO
2
eit farz edilmitir) (Rittmann ve McCarty, 2001).
Anaerobik paralanma sresince, atksu bileimine bal olarak, metabolik
olarak retilebildiinden dolay, metabolik alkalinite olarak adlandrlan alkalinite
kaynaklar vardr (Speece, 1996). Protein gibi azotlu organik bileiklerin anaerobik
ve aerobik paralanmasndan aa kan amonyum oranna bal olarak metabolik
alkalinite oluur. Ayrca anaerobik metabolizma srasnda slfat ve slfitin
indirgenmesinden de metabolik alkalinite oluur ve anaerobik artma sistemleri iin
nemli bir alkalinite kaynadr. Bunlardan dolay anaerobik artmada pH kontrol
iin ihtiya duyulan alkalinite asndan, azotlu organik bileiklerin, slfatl
bileiklerin ve uucu ya asitlerinin (UYA) konsantrasyonu olduka nemlidir.
Uucu ya asitlerini de ieren toplam alkalinite ve bikarbonat alkalinitelerinin
ayrm anaerobik proses iin kritiktir. Bikarbonat alkalinitesi, toplam alkalinite ile
uucu ya asiti edeeri alkalinite arasndaki farka eittir (denklem 1.15). Bikarbonat
dndaki toplam alkalinite fraksiyonu fazla miktarda uucu ya asitleri iin tampon
grevi yapamayacandan anaerobik artmda bikarbonat alkalinitesi ncelikli
neme sahip bir parametre olarak ortaya kmaktadr.
) UYA )( 85 , 0 )( 83 , 0 (
_
. Alk Toplam = . Alk Bikarbonat (1.15)
burada (0,85)= pH 4de uucu ya asitlerinin % 85si titre edilir.
(0,83) = 50 Ed.A.CaCO3/ HAc 60 Ed.A.
Ed. A= Edeer Arlk
UYA= Asetik asit olarak molekl arl (60g/mol)
Ac + H HAc
+

Asetat Tuzu = Alkalinite
H
+
dnda her hangi bir katyon Ac
-
yi alkalinite formunda tutar.
1. GR Demet KALAT

31
Anaerobik proses iin, bikarbonat alkalinitesi kadar, serbest ya asitleri iin
tamponlama grevi yapacak olan depo bikarbonat alkalinitesi de izleme
parametrelerinden biridir (Speece, 1996).
1.5.3.3. Ntrientler
Btn biyolojik sistemlerde eser ntrientler mikroorganizmalarn bymeleri
iin gereklidir. Anaerobik paralanma iin azot ve fosfor en nemli ntrientler
olmasna ramen, slfr, demir, nikel de dier anahtar ntrientlerden bazlardr.
norganik ntrientler arasnda en nemlileri saylan azot, hcrelerin
arlnn % 12 si iken fosfor, % 2si kadardr. Azot, NH
4
veya organik amonyak
azotu gibi anaerobik sistemler iin indirgenebilir formda bulunaca gibi nitrat ve
nitrit formunda da bulunur. Ayrca azotun byme iin gerekli miktarn zerinde
olmas hz snrlayc deildir ve yaklak 50 mg/L bu ama iin fazlasyla yeterlidir.
Metanojenler, slfre, byklk sras bakmndan en az fosfor ve hatta biraz daha
fazla ihtiya duyarlar. Atksuda yeterli miktarda slfat olabilir ancak eksiklii
durumunda eklenmelidir ancak ar dozda olmamaldr. nk slfat anaerobik
sistemlerde metanojenler tarafndan anaerobik sistem iin birok olumsuz etkisi olan
slfre indirgenmektedir.
Anaerobik sistemin ilave artlar, metanojenler iin enzim anahtar
aktivasyonu iin gerekli olan eser metallerdir. izelge 1.5 anaerobik artma srecini
hareketlendirdii tespit edilen eser metaller verilmektedir (Rittmann ve McCarty,
2001). Demir, kobalt ve nikelin metan reten trlerin enzim anahtar iin gerekli
olduu bilinmektedir ve etkili bir anaerobik artma iin her zaman olmak
zorundadrlar. Her bir ntrientin ihtiya duyulan miktar birbirinden farkldr. Demir
iin ihtiya duyulan miktar 40 mg/L iken dierleri iin 1 mg/L veya daha az bir
miktardr.
Her ikisi de biyolojik sistemin bymesi iin gerekli olan slfr ve metal
arasndaki etkileim anaerobik artma iin bir skntdr. Slfr, metallerin birou ile
1. GR Demet KALAT

32
mikoroganizmalarn kullanamayaca znrl dk kompleksler oluturur. Bu
bakmdan ntrientlerin nasl eklenilecei dikkat edilmesi gereken bir konudur.
Btn mikroorganizamlar katyon dengesi olan sucul ortamlara ihtiya
duyarlar. Anaerobik bir ortamda mikroorganizmalar iin sodyum, potasyum,
kalsiyum ve magnezyum gibi katyonlarn minimum ihtiya duyulan
konsantrasyonlar ise 40-60 mg/L arasndadr. Ancak alkalinite ihtiyacn karlamak
iin eklenen sodyum bikarbonat, sodyum karbonat veya sodyum hidroksit ile eklenen
sodyum katyon dengesini bozar. Bylesi bir dengesizlik dier katyonlarn (zellikle
potasyum) konsantrasyonlarnn artmasna neden olabilir.

izelge 1.6.Anaerobik artma iin ntrient gereksinimi (Rittmann ve McCarty, 2001)
Element htiya Duyulan
mg/g KO
stenilen En Yksek
Konsantrasyon (mg/L)
Eklenen Tipik
Form
Makrontrientler
Azot 5-15 50 NH
3
,NH
4
Cl,
NH
4
HCO
3

Fosfor 0,8-2,5 10 NaH
2
PO
4

Slfr 1-3 5 MgSO
4
.7H2O
Mikrontrientler
Demir 0,03 10 FeCl
2
.4H
2
O
Kobalt 0,003 0,02 CoCl
2
.2H
2
O
Nikel 0,004 0,02 NiCl
2
.6H
2
O
inko 0,02 0,02 ZnCl
2

Bakr 0,004 0,02 CuCl
2
.2H
2
O
Mangan 0,004 0,02 MnCl
2
.4H
2
O
Molibden 0,004 0,05 NaMoO
4
.2H
2
O
Selenyum 0,004 0,08 Na
2
SeO
3

Tungsten 0,004 0,02 NaWO
4
.2H
2
O
Bor 0,004 0,02 H
3
BO
3

Kotyonlar
Sodyum 100-200

NaCl
2
,
NaHCO
3

Potasyum 200-400 KCl
Kalsiyum 100-200 CaCl
2
.2H
2
O
Magnezyum 75-250 MgCl
2

1.5.3.4.Toksisite
Baz maddeler, btn biyolojik artma trlerinde toksisiteye neden olurlar.
Ancak muhtemel iki sebepten dolay anaerobik artma iin toksisite, aerobik artmaya
gre daha byk bir sorun oluturur. Bunlardan ilki anaerobik artmada artlacak
1. GR Demet KALAT

33
olan atksuyun organik yk genellikle yksektir ve paralel olarak aralarnda
inhibitr maddelerin de bulunduu dier maddelerin konsantrasyonu da yksektir.
kincisi, anaerobik mikroorganizmalarn byme hzlarnn dk olmasdr. Spesifik
byme hznn dk olmas, anaerobik artmay maliyet asndan riskli yapmakta
ve reaktrn bozulmas durumunda dzelme sresinin uzamas ile zaman kaybna
neden olmaktadr.
Toksisite, toksikant ve inhibisyon kelimeleri farkl disiplinlerde farkl
tanmlanmaktadr. Baz mikrobial literatrde ve evre mhendisliinde, bakteri
metabolizmas zerinde, ldrc olmayan, kt etki yapan etkilere toksisite, bu
kt etkiye neden olan bileie toksikant ve bakteriyel fonksiyonun azalmas da
inhibisyon olarak tanmlandrlmaktadr (Speece, 1996). Ar metaller, slfat, slfit,
kloroform, siyanrler, fenoller, klorr, oksijen ve nitrat gibi bileikler anaerobik
mikroorganizmalara toksik etki yapabilir. Baz katyonlarn uyarc ve inhibisyona
neden olan konsantrasyonlar izelge 1.7da verilmektedir.

izelge 1-7.Baz Katyonlarn Uyarc ve nhibisyon Konsantrasyonlar, mg/L
(McCarty, 1964; Rittmann ve McCarty, 2001)
Katyon Uyarc Etki Ksmen nhibitr Etki Tamamen nhibitr Etki
Sodyum 100-200 3500-5500 8000
Potasyum 200-400 2500-4500 12000
Kalsiyum 100-200 2500-4500 8000
Magnezyum 75-150 1000-1500 3000

Yksek konsantrasyonda sodyum, ozmotik basn oluturarak veya substratn
paralanma reaksiyonlarnn bazlarn inhibe ederek artma performansn drr
veya tamamen durdurur (Yerkes ve ark, 1997: Speece, 1996: Rittmann ve McCarty,
2001). Sodyum toksisitesi, anaerobik proseslerde toksisitenin azaltlmas iin
biyoktle konsantrasyonunun artrlmas, k suyunu geri devir yaparak toksik
bileiin konsantrasyonunu drme gibi yntemlerin yan sra biyoktlenin bu
maddelere adaptasyonu ve sonrasnda bu maddelerin artlabilmesi daha uygun bir
prensip olarak ortaya kmaktadr.
1. GR Demet KALAT

34
Potasyumun, en nemli etkisi ise anaerobik reaktrlerde substrat kullanma
hzn (kmax) azaltmasdr. Ancak Ca
+2
iyonlar antagonistik etkiyle bu inhibasyon
etkisini azaltmaktadr (Fernandez ve Forster,1993: Speece, 1996).
Amonyak, yksek konsantrasyonlarda protein veya amonyum gibi azotlu
bileikler ieren atksularn anaerobik olarak paralanmas sonunda ortaya kar ve
amonyak toksisitesine neden olur. yonize olmam amonyak iyonunun toksit etkisi
fazladr. yonize olmam 100 mg/L amonyak konsantrasyonu, asetatla beslenen
anaerobik sistemde inhibasyona neden olmutur. NH
4
+
azotu iin ise daha yksek bir
konsantrasyonda, 3000 mg/Lde, inhibasyon gereklemitir (McCarty, 1961;
Rittmann ve McCarty, 2001). Yksek amonyak azotu konsantrasyonu, ya NH3 yada
NH4
+
, pHa bal olarak inhibasyona neden olur. ki trn normal dengesi (Ka 35
o
C
iin):
3
+ +
NH + H = NH
4
Ka = 5,56 (10
-10
)
pHa bal olarak iki tr arasndaki iliki;
[ ]
[ ]
+
4
3
NH
NH
log + 26 , 9 = pH
pH= 7,0 iin
[ ] [ ]
+
4 3
NH
0055 . 0 =
NH
amonyak toksisitesi nemli, ancak
pH= 8,0 iin [ ] [ ]
+
4 3
NH 055 . 0 = NH
amonyak toksisitesi ok daha ciddidir.
Metabolik alkalinite kaynaklarnn protein ieren atksularn anaerobik
paralanmas sonucu, pH deerini ykselttii ve yaklak olarak 8 deerine getirdii
bilinmektedir. Bu pH deerinde, toplam amonyak azotu konsantrasyonu (NH
3
+

NH
4
+
) 2000 mg N/ L ve NH
3
azotu konsantrasyonu ise 110 mg N/L olur, amonyak
inhibasyonuna neden olur (Rittmann ve McCarty, 2001). Amonyak toksisitesini
gidermenin en iyi yolu, seyreltme ile azot konsantrasyonunu azaltmaktr.
1.5.4. Anaerobik Artma Sistemleri
Evsel ve endstriyel atksularn artlmasnda mikroorganizmalarn askda
oald veya biyofilm zerinde oald birok reaktr konfigrasyonu vardr.
1. GR Demet KALAT

35
Evsel atksularn artlmasnda birinci keltme amurlar ve aktif amur prosesi
sonucu oluan atk amurlarn paralanmas iin kullanlan anaerobik artma, evsel
ve endstriyel atksularn artlmas iin gelitirilerek hzl ve yksek performansl
reaktrlerin kullanm ile yaygnlamtr.
Anaerobik artma sistemleri, genel olarak askda oalan sistemler ve
biyofilm zerinde oalan sistemler olarak iki balk altnda toplansa da, bu
reaktrlerin dezavantajlar yerine dier bir reaktrn avantaj ile birletirilmesi
sonucunda hibrit reaktrler de son yllarda ilgi grmektedir. Btn bu araylarn
esas amac, reaktrn ierisinde bulunan biyoktle ile reaktrden geen atksuyun,
reaktrde kalma srelerini birbirinden ayrmak, atkla mikroorganizmann temas
sresini ve artma performansn ekonomik olarak arttrmaktr.
1.5.4.1. Tam Karml Reaktrler
Evsel amurlarn artlmas iin kullanlan en basit anaerobik artma
sistemidir. Reaktrn stlmas ilk olarak Almanyada bir tesisde 1927 ylnda
retilen metanla gerekletirilmitir. Gnmzde birok atksu artma tesisinde
reaktrn stlmasnda, optimum mezofilik scaklk iin, retilen metan gaz
kullanlmaktadr. Geri devir olamad iin amur ya hidrolik bekleme sresine
eittir. Asetat kullanan hassas metan bakterilerinin gvenli olarak oalabilmeleri 16
iin gnlk bir sre gereklidir. Bu nedenle uzun (15-20 gnlk) bekletme sreleri
uygulanr ve buna bal olarak byk reaktr hacimleri ile birlikte k suyunda
yksek askda kat madde bulunmas bu sistemin skntlar arasndadr.
1.5.4.2. Kontak Reaktrler
Anaerobik kontak reaktrler, aerobik aktif amur sisteminin bir benzeridir.
Sistem ilk kez Schropfer ve ark. tarafndan 1955 ylnda, KOsi 1300 mg/L olan
seyreltik bir atksuyun (paketleme atksuyu) artlmas iin gelitirilmitir. Tam
karml reaktrde, kelme tank ve kelme tanknda kelen biyoktlenin
reaktre geri devir nitesi vardr. keltme tank basit kelme havuzu veya lamelli
1. GR Demet KALAT

36
keltici olarak tekil edilir. Anaerobik bakterilerle organik maddenin yeterli
temasn salamak iin reaktr etkili bir ekilde kartrlr. Biyoktle ve atksuyun
hidrolik bekleme sreleri birbirlerinden ayrlmtr. Asetat kullanan metan bakterileri
iin (x
min
)lim 4 gn iken bu reaktrde 0,5 gn hidrolik bekleme sresi elde
edilmitir. 2-2,5 kg/m
3
-gn BO ykleme oranlarnda % 91-95 verim elde
etmilerdir(Rittmann ve McCarty, 2001). Biyoktlenin, kelme tanknda oluan gaz
kabarcklar ve yzeye yaparak reaktre geri devredilememesi yznden sistem
stabilitesi bozulmaktadr.
1.5.4.3. Akkan ve Geniletilmi Yatakl Reaktrler
Akkan yatakl anaerobik reaktrler aslnda biyolojik denitrifikasyonla,
atksudan nitrat giderimi iin tasarlanm yegane sistemdir ve metanojenik artma
iin de uygundur (Rittmann ve McCarty, 2001). Akkan yatakl reaktrler, kum ve
granl aktif karbon gibi kk materyaller ve bu materyallerin yzeyinde biyofilm
halinde bulunan bakterilerden meydana gelir. Biyofilm tayclarn (biyotanecikler)
suyun ierisinde kelmeden askda kalabilmeleri iin, atksu akm dk olsa bile
k suyunun geri devredilmesi ile yksek akm hz salanr. Kum gibi ar
taneciklerin kararl kelme hzlar ok yksektir (50 m/sa). Bu yzden reaktrdeki
yukar ak hzlar 10-30 m/sa gibi yksek deerlere ular. Yksek ak hzlarndan
dolay atksuda bulunabilecek inert maddelerin kelmesi engellenmi olur ve
biyoktlenin aktivitesi ok yksektir. Partikl yzeyinde oluan yksek akm hz,
znm organik maddenin partikl yzeyine transferini arttrr. aplar olduka
kk olan paracklarn yzey alanlar biyofilm iin olduka byktr. zgl
yzeyi 3000 m
2
/m
3
e ulaan kk apl (0,2-0,8 mm) tanecikler zerindeki
biyofilm halinde tutunan biyoktle miktar 40 kg/m
3
e ulaabilir. Yksek orandaki
biyoktle konsantrasyonu sebebiyle, anaerobik akkan yatakl reaktrlerde ok
yksek artma kapasitelerine ulalabilir. Anaerobik akkan yatakl reaktrler iin
hacimsel organik yk olduka yksek deerlere, 100 gKO/m
3
gn, ulamaktadr
(Speece, 1996: Rittmann ve McCarty, 2001).
1. GR Demet KALAT

37
Ancak metanojenlerin de yer ald biyokatnn partikller zerinde biyofilm
oluumumdaki zorluklar, partikl ve sv kesme kuvveti arasndaki anmadan
dolay oluan biyofilmlerdeki kopmalar bu sistemin dezavantajlar arasndadr. Dier
bir dezavantaj ise, yatak akmn salamak iin yksek geri devire ihtiya
duyulmasdr. Bir taraftan giri atksuyu seyrelirken dier taraftan geri devir iin
harcanan enerji miktar maliyeti arttrmaktadr. Son olarak herhangi bir sebepten
(rnein elektrik kesintisi gibi) akkanlk durduu anda sistemin stabilitesi
bozulmakta ve tekrar akkanlk salandnda tayc ve/veya biyoktle kayb
olmaktadr. En nemli avantaj, destek materyali olarak aktif karbonun kullanld
sistemlerde, toksik ancak tutulabilen maddelerin, fenolik maddeler gibi, atksu
bileiminde bulunduu durumlardr. Fenol gibi belirli bir konsantrasyonda (100
mg/L) toksik ancak anaerobik olarak aklimasyonu sonunda paralanabilir maddeler,
prosesin balangcnda ve devamnda tpk bir tampon gibi aktif karbon tarafndan
tutulur ve sonrasnda braklarak normal koullarda paralanr (Rittmann ve
McCarty, 2001). Aktif karbonun bu sistemdeki bir baka avantaj da, yzeyindeki
boluklar anaerobik mikroorganizmalar iin koruyucu bir kabuk grevi yapar ve eer
toksik madde yoksa, akkan yatan balangn ve tekrar almasn hzlandrr.
Geniletilmi yatak reaktrler, ayn destek materyallerinin kullanld
akkan yatak reaktrlerin bir eididir. Tek fark, yukar dou olan akm, yatak
malzemesinin tamamnn akn karlayamaz. Ksmi akkan yatak blgesinin
avantajlar ise, katlar tutabilmesidir ancak ktle transferi akkan yataktaki kadar iyi
deildir ve anmadan dolay tayc ve/veya biyoktle kopmalar sz konusudur.
1.5.4.4. Yukar Akl amur rt Reaktrler
Anaerobik artma sistemlerinin geliiminde tarihsel srece bakldnda,
yukar akl anaerobik amur rt reaktr (YAR) anaerobik filtre
reaktrlerinden sonra gelmektedir (Speece, 1996: Rittmann ve McCarty, 2001). Bu
reaktrlerin geliim sreci, benzer granlleri ieren ve yukar akl anaerobik amur
rt reaktrn atas saylabilecek bir reaktrle, Stander tarafndan 1966 ylnda arap
retimi atksularnn artlmas ile balamtr (Stander 1966; Speece, 1996 ve
1. GR Demet KALAT

38
Rittmann ve McCarty, 2001den). Ancak yukar akl anaerobik amur rt
reaktr, Letinga, Van de Zeeuw ve Hobma (1979) tarafndan, endstriyel
atksularn, ve daha seyreltik olan evsel atksularn artmnda geni bir kullanm
alanna sahip yeni bir anaerobik reaktr olarak gelitirmitir (Rittmann ve McCarty,
2001). Bu reaktrle yaplan ilk alma, Lettinga tarafndan, 1972de eker endstrisi
atksularnn artm ile ilgili bir laboratuar almasdr. 1974 den 1977 ye kadar
pilot lekte denenen yukar akl anaerobik amur rt reaktr 1978 de ilk kez
800 m
3
hacimli ve tam lekli olarak Hollandada kurulmutur. eker endstrisi
atksularnn artm iin kurulan bu tesiste 16 g KO/Lgn organik ykleme
orannda % 88 lik bir KO giderimi baarlmtr (Haandel ve Lettinga, 1994:
Rittmann ve McCarty, 2001). Bu tip reaktrler reaktrn dip ksmda kelmi
biyoktlenin bulunduu amur yata, proseste retilen biyogaz ile sspansiyon
halindeki amurun karm halde olduu amur rts, gaz kat ayrlma blgesi ve
kelme blgesinden oluur.
Baarl bir ekilde iletilen bir yukar akl anaerobik amur rt reaktr,
olduka yksek ykleme oranna sahiptir. Uygun bir granlasyon ile kelebilirlii
iyi, yksek biyoktle konsantrasyonu (30- 80 g/L) ve mkemmel bir kat sv
ayrmna sahiptir. Standerin deyimiyle olgunlama, Lettingann deyimiyle
granlason, substratn btn metanojenik dnmn gerekletiren
mikroorganizmalarn karmn ieren, yuvarlak ekilli, 0,5 mm apl ve kl rengine
sahip biyokat formudur. Granllerin oluumu atksuyun zelliine, organik
yklemeye ve yukar ak hz gibi iletme parametrelerine baldr. Granlasyonu
etkileyen faktrleri bilmek bu reaktr iyi kullanmann anahtardr. Birok yukar
akl anaerobik amur rt reaktr, birok gda endstrisinin yan sra kat ve
kimyasal endstrilerin atksularnn artlmas iin baar ile kullanlmaktadr
Lettinga ve ark.; 1988: Rittmann ve McCarty, 2001den).
1.5.4.5. Yukar Akl Anaerobik Filtreler
Yukar akl anaerobik filtre dier adyla yukar akl dolu yatak 1960larn
sonunda bir laboratuar almasnda gelitirilmitir (Young and McCarty, 1969:
1. GR Demet KALAT

39
Rittmann ve McCarty, 2001den). Bu sistem, ortam olarak kullanlan filtre
malzemesi ve zerine tutunan biyoktle ile damlatmal filtreye benzemektedir. Filtre
malzemesi plastik ya da benzeri malzemeden dolgu malzemesidir. Biyoktle, filtre
malzemesinin zerinde ince bir film tabakas halinde bulunurken, aslnda byk bir
ksm filtre malzemesinin ve reaktrn iindeki boluklarda granler ve flokler
amur halindedir. Sistem, reaktre verilen atksularn, dolgu malzemesi
boluklarnda ve yzeyindeki aktif biyoktle ile etkin temasn saland bir artma
sistemidir. Yukar akl filtrede besleme atksuyu reaktrn altndan girip yukardan
kmaktadr.
Anaerobik filtrelerde, atksuyun daha yksek biyoktle konsantrasyonu ile
temas artma potansiyellerinin yksek olmasnn en nemli nedenidir. Biyolojik
olarak indirgenebilir bileiklerin giderim hzlar ve hacimsel gaz retimi artarken ok
yklemelere kar tamponlama kapasitesi yksektir (Wang ve Banks, 2006). Ayn
zamanda yksek hzl anaerobik yukar akl amur rt ve anaerobik kontak reaktr
gibi alternatiflerine gre dizayn ve iletmesinin daha basit olmas tercih edilme
sebeplerinden biridir. Anaerobik filtrelerin ve dier anaerobik artma metotlarnn
avantaj ve dezavantajlar izelge 1.8de gsterilmektedir. Dier yksek hzl
anaerobik reaktrlerle karlatrldnda birok nemli zellikleri vardr. Yksek
substrat giderme verimlerinden dolay yksek kirlilik ieren atksularn artlmasnda
olduka uygun bir prosestir. Bu sistem iin, ok yklemelerde dk hassasiyet, ksa
hidrolik bekletme sreleri ve dolays ile kk reaktr hacmi, dk amur retimi
ve biyoktle kaybnn az olmas nemli avantajlardr( Martin ve ark., 2010). Ancak
srekli iletilen anaerobik filtrelerde en nemli problem filtrenin tkanmasdr. AKM
konsantrasyonu olduka yksek palmiye ya retiminden kaynaklanan atksularn
(POME) artlmasnda 20 g/L organik ykte, kesimhane atksularnn artlmasnda
ise 6 g/L organik ykte tkanma gerekletii bildirilmitir. (Poh ve Chong, 2009).
Anaerobik filtre dizaynndaki en nemli parametreler, hidrolik bekletme
sresi, dolgu malzemesi tipi ve akmn yndr (Young ve Yang, 1989; Speece,
1996). Bu sistemlerde uygulanan hidrolik bekletme sresi 12 ile 96 saat arasnda
deiirken uygulanan hacimsel organik yk (HOY) 0,2 ile 16 gKO/ m
3
gn arasnda
1. GR Demet KALAT

40
deimektedir (Young ve Dahab, 1983; Ylmaz, 2004). Anaerobik filtrelerin KO
giderme verimleri % 60-90 arasnda deiir. Anaerobik filtrelerde dolgu malzemesi
daha ok lamelli bir keltici gibi grev yapar. Dolgu malzemesinin yzey alannn
iki katna karlmas KO giderme verimini sadece % 5 artrmtr (ztrk, 1999).
Anaerobik filtre KO ve AKM konsantrasyonu yksek birok atksuyun artlmas
iin kullanlm ve yksek KO giderme ve % 70 metan retimleri elde edilmitir
(izelge 1.8).
izelge 1.8. eitli Anaerobik Artma Metotlarnn Avantaj ve Dezavantajlar (Poh
ve Chong, 2009).
Avantajlar Dezavantajlar
Anaerobik
Kontak
Reaktr
- Kararl duruma abuk ular
- Hidrolik bekletme sresi
ksadr
- k suyu kalitesi yksektir
- Paralama tankna oksijen girii
yznden stabilitesi zayftr
Biyoktlenin kelmesi reaktr
performansn etkiler
Akkan Yatak - Btn hzl proseslerin
iinde en kompaktdr
- Reaktrn iinde iyi bir
karm oluur
- Biyoktlenin tutunabilmesi
iin geni yzey alanlar vardr
- Tkanma ve benzeri
zorluklar yoktur
- Balang periyodu daha
hzldr
- Yatak akkanl iin yksek enerji
gereksinimi
- Tayc materyal iin yksek
maliyet
- AKM ierii yksek atksular iin
uygun deildir
- retilen biyogazn toplanamamas
Anaerobik
Filtre
- Reaktr hacmi kktr
- Hidrolik bekletme sresi
ksadr
- ok yklemeleri tolore
edebilir
- Filtrelerde tutulan
biyoktlenin iin yksek
alkonma sresi
- Yksek organik yklemede
tkanma
- Tayc materyal iin yksek
maliyet
- AKM ierii yksek atksular iin
uygun deildir
YAR
*

- AKM ierii yksek
atksular iin uygun
- Tayc materyale ihtiya
duyulmaz
- Filtrelerde tutulan
biyoktlenin iin yksek
alkonma sresi
- Yksek metan retimi
- Biyoktlenin kelmesi reaktr
perforormansn etkiler
- Yksek organik yklemede amur
yzmesi ve kprmesi
- Granl amur kullanlmamsa
uzun balang periyodu
- Yksek UYA konsantrasyonlarnda
granlasyon inhibe olur
*
: Yukar akl amur rt reaktr

1. GR Demet KALAT

41
izelge 1.9. Anaerobik Filtrede Artlan eitli Atksular iin Artma Verimleri ve
retilen En Yksek Metan Yzdeleri (Poh ve Chong, 2009)
Atksu Tipi
letilen OLR
kgKO/m
3
gn
KO giderme verimi
(%)
En Yksek Metan
% si
Kesim hane atksular 1.0- 6.5 79.9 51.1
Palmiye Ya retimi
Atksular
1.2- 11.4 94.0 63.0
Bira sanayi atksular 1.8- 10.0 69.0 65.0
ki imalat atksular 0.42- 3.4 91.0 63.0
p sznt sular 0.76- 7.63 90.8 -

1.6. Yal Atksularn Anaerobik ndirgenmesi
Yal atksularn anaerobik paralanabilirlii, birok organizma grubu
vastas ile, hidroliz, oksidasyonu ve metanojonik safhadan oluur. Ya-gresin
paralanmas gerei proses gerei bir reaksiyonun rn sonrakinin besini eklinde
yrmektedir. Ya-gres nce uzun zincirli ya asitine (UZYA, 12-18 C) ve R1-R2-
R3 alkali gruplar ieren gliserine hidroliz olur (Denklem 1.16). Ardndan UZYA 2
karbon indirgenerek oksidasyonu vastas ile asetat ve hidrojene ve nihai olarak
karbondioksit ve metana dnr ( Jeganatha, 2006). Bu oksidasyon reaksiyonlar
hidrojen reten asatogenik bakteri grubu tarafndan (n-2)/2 defa tekrarlanarak (n
karbo atomlarnn toplam says) asitlerin hepsi asetik asit ve hidrojene dnene
kadar devam eder (denklem 1.17). Basitletirilmi btn reaksiyon denklem 1.18de
grlmektedir. Dier taraftan gliserin 1,3 propandiol ve ardndan asetat ve hidrojene
dnr ( Jeganathan, 2006).
Substratn indirgenerek metana dnm oran, ya iin (0,948), karbonhidrat
(0,504) ve proteine (0,701) gre olduka yksek iken, biyoktleye dnm oran ise
(0,052), karbonhidrat (0,5) ve proteine (0,29) gre olduka dktr. Bu yzden
ya-gresin anaerobik paralanmasnda biyogaz verimi olduka yksektir
(Pavlostathis ve Giraldo-Gomez,1991; Jeganathan, 2006).

1. GR Demet KALAT

42
Hidroliz Reaksiyonu
2 3
2
2 1
CH COO R
CH COO R
CH COO R

+ 3H
2
O
COO R
COO R
COO R
3
2
1
+
OH CH
OH CH
OH CH
2
2

(denklem 1.16)

Oksidasyon reaksiyonu
UZYA
n
+
( )
2
2 n
H
2
O
( )
4
2 3 n
CH
4
+
( )
4
2 + n
CO
2
(denklem

1.17)

Btn reaksiyon
2 2
O H C
n n
+
( )
2
2 n
H
2
O
( )
4
2 3 n
CH
4
+
( )
4
2 + n
CO
2
(denklem 1.18)

1.7. Mikrobiyal Kinetik
Mikroorganizmalar ykseltgenme ve/veya indirgenme reaksiyonlarn
gerekletirerek enerji retirler ve bu enerjiyi yaamlarn srdrebilmek iin
tketirler. Redoks reaksiyonlar katalizlenmedii srece neredeyse her zaman yava
gerekletii iin mikroorganizmalar enzim katalizleri retirler. Bu enzim katalizleri,
mikroorganizmalarn etraflarndaki kimyasal kaynaklar kullanmalarna yetecek
kadar temel reaksiyonlarn kinetiklerini arttrr.
Mikroorganizmalarn kulland kimyasal kaynak, genellikle evre
mhendislii asndan kontrol altna alnmak istenen kirlilik kaynaklardr. evresel
adan kirliliklerin giderilmesi iin, biyolojik artma teknolojileri, mikrobiyolojik
olarak katalizlenen reaksiyonlardan faydalanr. rnein BO hetotrofik bakteriler
iin organik elektron vericilerdir, NH
+4
-N, nitrifikasyon bakterileri iin elektron
1. GR Demet KALAT

43
vericisidir, NO
3-
-N azotu ise denitrifikasyon bakterileri iin elektron alcsdr ve
PO
4
3-
ise btn mikroorganizmalar iin ntrienttir. Mikroorganizmalar kirlilik
kontrolnde kullanlrken, metabolik olarak aktif mikroorganizmalarn kirliliklerin
giderildii reaksiyonlar katalizledii ve kirlilik giderme hznn, katalizin yani aktif
biyoktlenin konsantrasyonuna bal olduu gz nnde bulundurulmaldr. Aktif
biyoktle, elektron alcs ve vericisi birincil besinden (substrat) enerji reterek
oluturduu elektronu kullanarak byr ve yaamn srdrr. Aktif biyoktlenin
reme hz birincil substratn kullanlma hzna baldr. Aktif biyoktle ve birincil
subtrat arasndaki ba, kirlilik kontrolnde mikrobiyal sistemi anlamak ve kullanmak
iin en nemli faktrdr. nk bu ba, mhendislik dizayn ve iletme iin sistemli
ve llebilir olmaldr, ktle dengesi modeli olduka nemli bir aratr.
1.7.1. Biyolojik Reaktrler iin Kinetik Modeller ve Hz fadeleri
Bir mikrobiyal proses modeli en azndan, aktif biyoktle ve biyoktlenin
bymesini limitleyen birincil substratn ktle dengesine sahip olmak zorundadr.
ounlukla hz limitleyen substrat elektron vericidir. Substrat terimi, birincil
elektron verici olarak kullanlmtr. Ktle dengesi denklemini tamamlamak iin,
biyoktle bymesi ve substrat kullanm iin hz ifadelerinin elde edilmesi
gereklidir.
Biyolojik reaktrlerin kinetiklerini tanmlamak iin birok model
gelitirilmitir.
1931 ylnda, Michealis ve Menten enzim-substrat reaksiyonlar iin
gelitirdikleri ve kendi isimleri ile anlan modelleri, bakteriyel byme kinetiinin
gsterimi iin Monod eitlii olarak adlandrlan ilikiye temel oluturur. Denklem,
1940l yllarda bir Fransz mikrobiyolog olan Jacques Monod tarafndan bakterilerin
byme kinetii iin gelitirilmitir. lk alma, hzl byyen bakterilerin spesifik
byme hzlar ile hz snrlayan elektron verici substrat konsantrasyonu arasndaki
ilikiyi vermekteydi.

1. GR Demet KALAT

44
S + K
S
= )
dt
dX
X
1
( =
syn
a
a
syn

(1.16)
=
syn
Sentezleme iin spesifik byme hz
=
a
X Aktif biyoktle konsantrasyonu
S= hz snrlayan substratn konsantrasyonu
.
= maksimum spesifik byme hz
K= maksimum hzn yarsn veren konsantrasyon
Spesifik byme hzna () kar substrat konsantrasyonu (S) grafie geirilirse Bu
denklem,
0
-b
^
/2
^
K 2K
3K 4K 5K 6K
syn
dec

ekil 1.6. Substrat konsantrasyonuna bal olarak net spesifik byme hz

Snin dk konsantrasyonunda 1. dereceden
Snin yksek konsantrasyonunda 0. dereceye bir gei vardr.
Monod denklemi bazen doygunluk fonksiyonu olarak adlandrlr. nk
doygun byme hz =
.
/2 olduunda, K=S dir, K, yar doygunluk sabitidir.
1. GR Demet KALAT

45
Yava byyen bakterilerle allan alanlarda, aktif biyoktlenin, hareketleri,
onarm ve yeniden sentezleme ile birlikte ozmotik dzenleme, tama ve s kayb
gibi hcre fonksiyonlarn ieren temel gereksinimler iin enerji ihtiyac olduunu
bilinmektedir. Aktif biyoktlelerin ihtiya duyduklar elektron ve enerji akmnn
isel solunumla karland, dier bir ifade ile enerji ihtiyalarn karlamak iin
kendi kendilerini oksitledikleri bilinmektedir (Rittmann ve McCarty, 2001).
b
dt
dX
X
decay
a
a
dec
=
|
|
.
|
\
|
=
1
(1.17)
b=isel solunum katsays
dec
= solunumdan dolay spesifik byme hz
Bylece zgl byme hz;
b
S K
S
d
dX
X
dec syn
t
a
a
+
= + = =
.

1

b
S Ks
S
+
=
*
max
(1.18)
Substrat tketim hz ise;
) ( *
* *
max
S Ks Y
S X
dt
dS
+
=

(1.19)
Substrat Konsantrasyonu;
1 ) ( *
) * 1 ( *

+
=
b c
c b Ks
S
u
u
(1.20)
ile ifade edilmektedir. Burada;
S : Substrat konsantrasyonu
max
: Maksimum spesifik mikroorganizma byme hz (gn
-1
)
Y : Hcre evrim katsays (biyoktle dnm oran)
Ks : Yar doygunluk konsantrasyonu (Monod Sabiti) (mg KO/L)

1. GR Demet KALAT

46
1.7.2. Stover-Kincannon Kinetik Modeli
Monodun bakteriyel byme kinetiinin gsterimi iin sunduu modelde,
substrat giderme hz;
Se Ks
Se X k
dt
dS
+
=
* *
(1.21)
tanmlanrken, Stover ve Kincannon 1970lerin banda toplam organik yk
kavramn kinetik ifadelerde kullanmlar ve 1982de aerobik sabit film reaktrler
(dnen biyodisk reaktr ve biyolojik kule) iin gelitirdikleri modelde substrat
kullanma hzn, organik ykleme hznn bir fonksiyonu olarak tanmlanmlardr
(Kincannon ve Stover, 1982) ve reaktr iin ktle dengesi:
ktlesi subs giren reak . . =reak. kan subs. ktlesi+ ktlesi subs tketilen .
FSi = FSe + A
dtA
ds
G
|
.
|
\
|

eklinde ifade edilimitir. Bu denklemde;
F= akm hz (milyon galon gn, MGD)
Si= giri BO
5
konsantrasyonu, (mg/L)
Se= k BO
5
konsantrasyonu, (mg/L)
A= yzey alan, 1000 ft
2

A
dtA
ds
G
|
.
|
\
|
= spesifik substrat kullanma hz, lbs BO
5
/ gn/ 1000 ft
2

dtA
dS
=
A
FS
K
A
FS
U
i
B
i
m
+

ve bu denklem lineerize edildiinde
max max
1 1
*
1
U A FS U
K
dtA dS
i
B
+ = (1.22)
elde edilir. Burada;
U
max
:maksimum substrat giderme hz, lbs / gn/ 1000 ft
2

1. GR Demet KALAT

47
K
B
: oran sabiti , lbs / gn/ 1000 ft
2
olarak tanmlanmaktadr (Kincannon ve Stover,
1982).
A= dnen biyodisk yzey alan (1000 ft
2
) olarak bildirilmitir.
Stover ve Kincannon (1982), dnen biyodiskler iin, askdaki byyen
biyoktle, yapm olan biyoktlenin yannda ihmal edilerek diskin yzey alann,
disk yzeyine yapm olan aktif biyoktle ile ilikilendirilmilerdir.
Yu ve ark. (1998), Stover-Kincannon modelinin, sadece aerobik sabit film
reaktrler iin deil, anaerobik filtreler iin de kullanlabileceini ancak dolgu
malzemesi yzey alan yerine reaktr hacminin kullanlabileceini bildirmilerdir.
Dahab (1982) ve Song ve Yong (1986), filtre malzemesi boluklarnda askda
byyen biyoktlenin, anaerobik filtreler iin yksek ve stabil giderme verimleri elde
edilmesinde en nemli faktr olduunu bildirmilerdir. Tay ve ark. (1996) ise,
toplam giderimin yarsn filtre malzemesi boluklarnda askda byyen
biyoktlenin gerekletirdiini bildirmektedir. Yu ve ark., (1998) yaptklar
almalarda, Stover-Kincannon modelinin, farkl atksularn artlmasnda hem
substrat giderme hem de metan retme kinetiklerinde uygulanabileceini laboratuar
ve tam lekli anaerobik filtre reaktrleri ile bildirmilerdir. Modifiye edilmi
modelde, substrat giderme hz;
) / * (
) / * ( *
max
V S Q K
V S Q U
dt
dS
i B
i
+
= (1.23)
Bu eitlik lineerize edildiinde;
max max
1
1 1
) ( * U OLR U
K
S S Q
V
dt
dS
B
e i
+
(
= |
.
|
\
|

(1.24)

dt
dS
: substrat giderim hzn (gKO/L*gn)
S
i
: giri substrat konsantrasyonunu (gKO/L)
S
e
: k substrat konsantrasyonunu (gKO/L)
U
max
:maksimum substrat giderme hz sabiti (g/L*gn)
1. GR Demet KALAT

48
Q : debi (L/gn)
V : reaktr hacmi (L)
Denklem 1.24de ifade edildii gibi
OLR
1
ye kar
) (
e i
S S Q
V
e grafie
geirildiinde elde edilen dorunun eimi,
max
U
K
B
verir, y eksenini kestii yer ise
max
1
U
verir. Yine denklem 1.16dan:
i
QS =
|
.
|
\
|
+
dt
dS
V QS
e
(1.25)
denklemi elde edilir. Denklem 1.16da elde edilen
|
.
|
\
|
dt
dS
1.17 de yerine yazldnda
i
QS =
( )
( )
V
V QS K
V QS U
QS
i B
i
e
|
|
.
|
\
|
+
+
/
/
max
(1.26)

denklem 1.18 bize reaktr hacmi ve k substrat konsantrasyonunu verir.
( )
B e i i
i
K S S S U
QS
V

=
/
max
(1.27)
) / (
max
V QS K
S U
Si Se
i B
i
+
= (1.28)
Deneysel verilerle elde edilen K
B
ve U
max
deerleri denklem 1.19 ve 1.20da
yerine yazldnda giri substrat konsantrasyonu ve istenilen k konsantrasyonuna
gre reaktr hacmi belirlenebilmektedir (Yu ve ark., 1998).

2. NCEK ALIMALAR Demet KALAT

2. NCEK ALIMALAR
Anaerobik artma, dier artma proseslerine gre, bitkisel ya sanayi
atksular ve partikller halde organik madde, yal maddelerin bir arada bulunduu
dier gda sanayi atksular iinde birok avantaj ile daha ok dikkat ekmektedir.
Bu atksularn artlmas ve kinetik model uygulamalar iin, yukar akl amur rt
reaktr (YAR), anaerobik filtre reaktrler (AFR), akkan yatakl anaerobik
reaktrler ve hibrit reaktrler kullanlmaktadr.
Saw ve ark., (1986), gliserin, ya ve sodyum slfat ieren ve bitkisel ya
sanayi alkali ntralizasyon ilemi srasnda oluan asitli atksularn artlabilirlik
almasnda, anaerobik kontak reaktr ve anaerobik filtrenin performans ile,
bitkisel ya sanayi atksularnn artlmas iin klasiklemi bir artma kombinasyonu
olan, kimyasal artma ve aktif amur proseslerinin performanslarn
karlatrmlardr. Anaerobik reaktrlerin her ikisi iin de herhangi bir n artmaya
gerek kalmadan toplam yal maddeler iin % 80-90, KO iin % 76-92 giderim
verimleri elde edilmitir. Anaerobik filtrenin kontak reaktre gre, zellikle 1,5
kgKO/ m
3
gn zerindeki organik yklemelerde, yksek verimi, stabilitesi ve iletme
kolayll nedenlerinden dolay tercih edildii bildirilmitir.
Borja ve Banks (1994), palmiye ya retimi atksuyu (PYA) ile immobilize
hcre reaktrde metan retme kinetiini aratrmlardr. 10,6 g/L organik ykleme
orannda ve 6,2 gnlk hidrolik bekleme sresinde % 96,2 KO giderimi elde
etmiler, metan retme hznn ise birinci dereceden Monodun kinetik modeline
uygun olduu ve rn oluturma katsays (Y
M
) 0,325 L CH
4
/g KO
giderilen
olarak
bildirmilerdir. Aratrmaclarn dier bir almalarnda ise yukar akl amur rt
reaktr (YAR) ile yine ya sanayi atksularnn artm almasnda, 10,63
gKO/ m
3
/gn organik ykte % 98,4 KO giderme verimleri elde ettiklerini ancak 15
gnden sonra yksek uucu ya asiti (UYA) konsantrasyonlar gzlenmitir. Bu
durum zerine iki aamal bir YAR dizayn ile daha yksek bir organik yk (30 g
KO/Lgn) ile tm sistem iin ortalama % 90 KO verimleri elde ettiklerini
bildirmilerdir (Poh ve Chong, 2009dan).
49

Anaerobik filtrelerin artma performanslarnn deerlendirilmesi, toplam
organik yk kavramnn kullanld ve reaktr hacminin, maksimum substrat
giderme hz sabiti (U
max
) ve doygunluk sabitinin (K
B
) belirlenebildii, Monod ve
Stover-Kincannon kinetik modellerinin temel oluturmas ile ilk kez 1998 ylnda
Yu, Francis Wilson ve Joo-Hwa Tay tarafndan modifiye edilerek gelitirilmitir.
Yu ve ark. (1998), Stover-Kincannon tarafndan dner biyodiskler iin ilk
defa kullanlan denklemin anaerobik filtreler iin kullanlabileceini bildirmilerdir.
alma soya fasulyesi atksularnn anaerobik filtrede artma kinetiini iermektedir.
Stover-Kincannon denklemi, substrat kullanma hzn, organik ykleme hznn bir
fonksiyonu olarak tanmlanmaktadr. Orijinal denklemde aktif biyoktle
konsanstrasyonu iin kullanlan biyodisk alan yerine Yu ve ark., anaerobik filtre iin
reaktr hacmini kullanarak denklemi modifiye etmilerdir. Modifiye edilmi Stover-
Kincannon denkleminin orijinal denkleme gre daha yksek R
2
deerleri verdiini
U
max
ve K
B
deerlerinin sras ile 83,3 g/L, ve 85,5 g/L bulunduunu bildirmilerdir.
Ayn zamanda metan retimi ve kinetik sabitleri de aratrlmtr. Metan retimi
toplam organik ykn bir fonksiyonu olduu vurgulanm ve M
max
maksimum
spesifik metan retme hz ve M
B
sabiti de sras ile 19,23 L/Lgn, 53,46 g/Lgn
bildirilmitir.
Yu ve ark., Stover-Kincannon modelinin modifiye ederek anaerobik filtre
reaktrlerle uygulanabildii bildirildikten sonra, ok farkl zellikteki atksular ve
reaktrler iin modifiye edilmi denklem kullanlarak kinetik sabitler deneysel
almalarla belirlenmitir.
Ahn ve Forster, (2000) biri mezofilik dieri termofilik koullarda iletilen iki
anaerobik filtre reaktrn, niasta ieren sentetik atksu ile giderim verimlerini
aratrmlardr. alma sresince, mezofilik scaklkta alan anaerobik filtre iin
0,25-1 gn arasnda deien hidrolik bekletme srelerine karlk, 1,15- 16,7 g
KO/Lgn arlnda organik yk, termofilik scaklkta alan anaerobik filtre iin ise
0,24-0,96 gn hidrolik bekletme sreleri ve 1,21-17,20 g KO/Lgn aralnda da
organik yklemeler uygulanmtr. Deneysel veriler, biri Stover- Kincannon ve dieri
giri KO deeri ile hidrolik bekletme sresini esas alan amprik bir forml olan iki
50

farkl modelle analiz edilmitir. Mezofilik reaktr iin elde edilen U
max
ve K
B

deerleri srasyla 49,8 ve 50,6 g/L-gn iken termofilik reaktr iin ayn deerler
srasyla 667 ve 702 g/L-gndr. Termofilik reaktrn KO giderim hznn,
mezofilik reaktre gre yaklak olarak 15 kat fazla olduunu belirtmilerdir.
Faisal ve Unno (2001), birok avantajna ramen zerinde olduka snrl
sayda alma bulunan modifiye edilmi blmeli anaerobik reaktr ile palmiye ya
retimi atksuyunun paralanmasn aratrmlardr. almada, uygulanan 3-10
gnlk hidrolik bekleme srelerinde, 0,32-0,42 LCH
4
/(g-KO)
giderilen
arasnda metan
gaz retimi, % 87,4- 95,3 KO ve % 44,1-91,3 ya-gres verimleri elde ettiklerini
bildirmilerdir. Substratn hidrolizi iin yar doygunluk sabiti (K
S
) ve maksimum
spesifik byme hz (
m
) ise sras ile 0,313 g/L ve 0,304 /gn elde etmilerdir.
Metan retme kinetiklerinin de almada yer ald ve B
0
spesifik metan verimi ise
0,381 L/g olarak bildrilmitir.
Ahn ve Forster, (2002), birlikte gerekletirdikleri bir dier almada; kat
hamuru likr ve oluklu kat hamuru likrnn mezofilik ve termofilik koullarda
yukar akl anaerobik filtre ile artma verimlerini incelemileridir. Deneylerden elde
edilen veriler Stover- Kincannon modeline gre uyarlanmtr. Hidroik bekleme
srelerinin artmas ile termofilik scaklkta artma verimlerinin artt ancak
mezofilik scaklkta herhangi bir art kaydedilmediini bildirilmilerdir. eitli
substratlar kullanlarak elde edilen U
max
ve K
B
deerleri verilmitir (izelge 2.1).
izelge 0.1. Kat sanayi atksular iin modifiye Stover-Kincannon modeli ile
bulunan kinetik sabitler
U
max
K
B

Mezofilik
Niasta 49,8 50,6
Kat 6,71 6,14
Oluklu mukavva 3,86 0,80
Termofilik
Niasta 667 702
Kat 185 207
Oluklu mukavva 42.2 27.2

51

Ahn ve Forster, oluklu mukavva likr iin elde edilen U
max
ve K
B

deerlerinin dk olma nedenini atksu iindeki yksek bor ieriine
balamlardr.
Bykkamaci ve Filibeli (2002), laboratuar lekli anaerobik hibrit model
reaktr ve sentetik atksu kullanarak, reaktrn baz kinetik sabitlerini
hesaplamlardr. Reaktr, tabanda 19,6 L hacme sahip bir amur yatak, zerinde
29,4 L hacme sahip bir filtre yata ve toplam hacmi 53,6 L olan bir hibrit
reaktrdr. alma sresince, 0,5-2 gn arasnda deien hidrolik bekletme
srelerine kar 1-10 g KO/Lgn organik yklemelerle allmtr. Hibrit reaktr
iin en iyi sonular ikinci-derece ve Stover- Kincannon modeli olduunu
belirtmilerdir. Hibrit reaktrn, amur yata, filtre ve tm reaktr iin kinci derece
substrat giderme hz sabiti (k
2(s
) sras ile, 2,32, 2,57 ve 10,81 bulunmutur. Modifiye
Stover- Kincannon modeli ile elde edilen U
max
ve K
B
deerleri ise hibrit reaktrn
sabit yatak blm iin 83,3 ve 186,23 g/L-gn olarak bildirilmitir.
Omil ve ark. (2003), endstriyel lekli anaerobik filtre reaktr ve ardk
kesikli reaktrn, mandra atksularnn artmnda artma performansn iki yl sre
ile izlemilerdir. almada, reaktrn performans, 101 gn sren balang, organik
ykn kademeli olarak arttrlmas ile 348. gne kadar sren kararl hal ve organik
ykn azaltlarak tekrar kararl hale ulamasn kapsayan toplam 634 gn boyunca
takip edilmitir. Anaerobik reaktr ncesinde ya giderimi iin hibir n artma
uygulamas yaplmad vurgulanm ve organik ykn arttrlmas ile (5,9 g KO/
Lgn) % 93 KO verimleri elde edildiini, atksu bileimindeki yan kolaylkla
paraland ve biyoktlenin yzerek reaktrden uzaklamad bildirmilerdir. ki
yl sresince sistemden atk olarak uzaklatrlan amurun ise sadece 2-3 kg UAKM/
gn olduu bildirilmitir.
Farkl reaktr tipleri ve farkl zelliklere sahip atksularn anaerobik
paralanabilirlikleri ve reaktrlere ait kinetik sabitlerin zellikle modifiye edilmi
Stover-Kincannon kinetik modeli ile baaryla elde edildii bilinmektedir (Kaptan
2005).
52

Ik ve Sponza (2004), yukar akl anaerobik amur rt reaktr ile pamuklu
tekstil atksu benzeri atksu ile substrat giderme kinetikleri aratrlmtr. Hidrolik
bekletme sresinin 100 saat den 6 saate dldnde KO veriminin % 80 den
29,5ye dt, ancak boyar madde gideriminin her iki hidrolik bekletme sresinde
de % 90-95 elde edildii vurgulanmtr. Monod, Contois, Grau kinci derece ve
modifiye Stover-Kincannon modeli iin bulduklar sabitler izelge 2.2 de verilmitir.
Grau kinci derece ve modifiye Stover-Kincannon kinetik modellerinin korelasyon
katsays 0,995 olup dier modellerden daha uyumlu olduu bildirilmitir.
Kaptan (2005), anaerobik filtre reaktrn boyar madde giderim verimleri,
KO giderim verimleri ve kinetik analizlerini yapt almasnda, 0,05 ile 0,4 g/L
boyar madde ve 1 ile 8 g/L KO yklemeleri uygulamtr. 0,15 g/Lnin zerinde %
90 boyar madde giderimi elde ederken U
max
ve K
B
deerleri 19,5 ile 17,8 g/L-gn,
KO iin ise % 5-35 aralnda dk giderme verimlerine karlk U
max
ve K
B

deerlerini 12,9- 37,9 g/L-gn elde etmitir.
Zinatizadeh ve ark. (2005), palmiye ya retimi yapan bir fabrikann
atksularnn anaerobik paralanmasnda laboratuar lekli yukar akl anaerobik
sabit film reaktr kullanmlardr. Reaktr kararl hale ulatktan sonra 1,5 gnlk
hidrolik bekletme srelerinde ve 23,15 g KO/Lgn olan yksek organik
yklemelerde % 90 KO giderme verimleri elde etmileridir. 0,88-34,73 g KO/Lgn
organik yklemeler iin Chen ve Hashimoto kinetik denklemi ve basit monod
denklemini kullanarak kinetik sabitler tespit edilmitir. Metan retme verimleri
0,287-0,348 L-CH
4
giderilen (g-KO)
-1
gn. olarak bildirilirken, A, K
S
ve
m

biyokinetik parametrelerini ise sras ile 0,738, 0,928 g KO/Lgn ve 0,207 gn
-1
elde
edilmitir.

53

izelge 0.2. Pamuklu Tekstil Benzeri Atksu ile YAR reaktrn Kinetik
Parametreleri (Ik ve Sponza 2004)
Kinetik Model Kinetik Parametre Deer
Monod Y(g VSS mg/KO) 0,125
K
d
( gn) 0,0065
k
max
(
max
Y
-1
)(gn) 0,84

max
(gn) 0,105
K
s
4000
Contois Y(g UAKM mg/KO) 0,125
K
d
( gn) 0,0065

max
(gn) 0,105
(mg KO mg UAKM) 0,465
Grau kinci derece a(gn) 0,562
b(birimsiz) 1,095
k
s
(gn) 0,337
Modifiye Stover-Kincannon K
B
(g/L-gn) 8,211
U
max
(g/L-gn) 7,501
Birinci derece k
1
0,615

Jeganathan, 2006da yal atksularn laboratuar lekli lipaz immobilize
edilmi paket yatak reaktr ve YAAR ile artlabilirlik almalarnda, 3
gKO/m
3
gn. organik yklemede % 80 ya-gres giderimi elde edildiini ve daha
yksek organik yklemelerde, yksek ya-gres varlndan dolay ar amur
yzmesi ile sonuland vurgulanmtr. Kritik ya-gres yklemesinin ise 1,040,13
g ya-gres/ g UAKM olduu bildirilmitir.
Ylmaz ve ark., (2007), kat sanayi atksularnn yukar akl anaerobik filtre
ile mezofilik ve termofilik scaklklarda artma verimlerini aratrdklar
almalarnda, deneysel olarak elde edilen verileri, modifiye edilmi Stover-
Kincannon modeline uygulanmtr. 6 ve 24 saatlik hirolik bekletme srelerinde
1,07- 12,25 g KO/Lgn organik yklemeler uygulanmtr. Elde edilen metan
verimleri mezofilik ve termofilik scaklklar iin sras ile 0,205-0,95 L CH
4
/gKO
gid
ve 0,188-0,317 L CH
4
/gKO
gid.
dir. Elde edilen

U
max
ve K
B
deerleri, mezofilik iin
sras ile 86,21, 104,15 g/L-gn ve termofilik scaklk iin ise 666,7 ve 843,86 g/L-
gn bulmulardr. zelikle yksek organik yklemelerde, termofilik scaklkta
iletilen anaerobik filtrenin stabilitesinin, mezofilik scaklkta iletilene oranla
olduka yksek olduunu bildirmilerdir.
54

Mezofilik ve termofilik scaklkta anaerobik filtre reaktrlere, ya ve protein
formunda, koloidal ve askda organik madde ierii yksek kesim hane atksular,
peyniralt sular gibi yine organik madde ierii olduka yksek gda sanayi
atksularnn artlabilirlik almalarnda sklkla karlalmaktadr (Gannoun ve
ark., 2008; Gannoun ve ark., 2009; Debik ve Coskun, 2009). Elde edilen deneysel
verilerin, reaktrn kinetik sabitlerinin bulunmasnda ise en yaygn kullanlan,
modifiye Stover-Kincannon modeli olarak karmza kmaktadr (Kaptan 2005).
Gannoun ve ark.(2008), peynir alt sularnn yukar akl anaerobik filtre
(YAAF) ile artlabilirliini almlardr. Atksuya, anaerobik reaktre beslenmeden
nce tkanmalar nlemek iin bir n artma ilemi uygulamlardr. YAAF ile % 80-
90 aralnda KO verimlerinin olduu, yalnz 20 g/L gibi yksek bir KO
konsantrasyonu iin (Organik Hacimsel Yk, OHY=4 g KO/Lgn) KO
verimlerinin % 72ye kadar dt bildirilmitir. Uygulanan bu yksek organik
ykleme durumu ise, uucu ya asiti konsantrasyonunda art ve metan retiminin
azalmas ile sonuland bildirilmitir.
Gannoun ve ark., (2009), ya ve protein formunda, koloidal ve askda organik
madde ierii yksek kesim hane atksularnn artlabilirlik almalarnda, n
artma sonrasnda termofilik ve mezofilik yukar akl anaerobik filtre reaktrn
performansn izlemilerdir. Termofilik anaerobik filtre raktr iin ksa bir
balang sresi sonunda, 2 gnlk hidrolik bekletme sresinde, 0,9- 9 gKO/ Lgn
organik yklemeler uygulamlardr. 9 g KO/Lgn organik yk iin % 70-72 KO
verimi elde ettiklerini 4,5 g KO/L gn organik yk iin ise 0,32-0,45 L biyogaz/ g
KO
giderilen
biyogaz verimi elde ettiklerini bildirmilerdir. Mezofilik scaklkta 0,9-6 g
KO/Lgn aralnda organik yk uygulanmtr ve 4,5 g KO/Lgn yklemede %
80-90 KO verimi elde ettiklerini bildirmilerdir. Termofilik anaerobik
paralanmann, mezofilik scaklklara gre daha yksek organik yklerde
uygulanabildii ve daha yksek biyogaz retimi ile patojen giderimi asndan nemi
bildirilmitir.
Raja Piriya ve ark. (2009), yukar akl anaerobik filtre reaktrle formaldehit
ieren atksuyun anaerobik paralanabilirliini incelemilerdir. Reaktr, 0,18-3,61 g
55

56
KO/Lgn organik yk ve 65-92 mg/L formaldehit konsantrasyonu ile altrlmtr.
KO ve formaldehit giderim verimleri % 92-24 ve % 99-41 aralnda bildirilmitir.
Anaerobik filtre reaktr iin, 10-24 saatlik hidrolik bekletme srelerinde en iyi
sonucun ikinci derece ve modifiye Stover-Kincannon modeli olduunu ve K
(2)S
3,2
1/saat,

U
max
ve K
B
deerleri ise sras ile 3,4 g/L-gn, 4,6 g/L-gn.
Debik ve Coskun 2009, mezbahane atksularnn anaerobik statik granl
yatak ve anaerobik satatik amur yatak reaktr ile artlmasn almlardr.
almalarnda, deneysel veriler ile Grau kinci derece ve Stover-Kincannon modeli
uygulanmtr. Anaerobik statik granl yatak iin U
max
ve K
B
deerleri iin sras ile
164,48 ve 177,21 g KO/Lgn, anaerobik satatik amur yatak reaktr iin ise
121,71, 130,28 g/Lgn elde ettiklerini bildirmilerdir. Grau kinci derece kinetik
model iin a, b, k
s
sabit deerlerini, anaerobik statik granl yatak iin sras ile 0,098
ve 1,100, anaerobik satatik amur yatak reaktr iin ise 0,173 ve 1,155
belirlediklerini bildirmilerdir. Her iki kinetik modelinde, deneysel verilere baaryla
uygulandn ancak modifiye Stover-Kincannon modelinin daha yksek bir
korelasyon katsays (R
2
0,95) verdiini ve Grau kinci derece kinetik modeline gre
daha uygun olduunu bildirmilerdir.
Kuu ve Sponza (2009), laboratuar lekli anaerobik hareketli yatak
reaktrnde sentetik atksu ile para-nitrofenol ve KO giderme verimlerini
aratrmlardr. almada, modifiye Stover-Kincannon modeli ve Grau kinci
derece kinetik modeli elde edilen datalara uygulanmtr. Reaktr iin modifiye
Stover-Kincannon modeli kinetik sabitleri olan U
max
ve K
B
deerleri sras ile, 29,49
gKO/L-gn ve 31,55 g KO/Lgn olarak bildirilmi ve modifiye Stover-Kincannon
modelinin, Grau kinci derece kinetik modeline gre daha uygun olduunu
bildirmilerdir. almada, biyogaz retimi ve kinetik sabitleri de aratrlmtr.
Spesifik gaz retimi iin kinetik sabitlerin bulunmasnda, yine modifiye Stover-
Kincannon modeli, Van der Meer ve Heerrtjes ve Chen Hasminoto modelleri
uygulanmtr. Modifiye Stover-Kincannon modeli iin, G
max
maksimum spesifik
biogaz retme hz ve G
B
sabiti de sras ile 1666,7 ml/Lgn, 2,83 (birimsiz) olarak
bildirilmitir.
3. MATERYAL VE METOT Demet KALAT
57
3. MATERYAL VE METOT
3.1. Materyal
3.1.1. Atksu zellikleri ve Anaerobik A
almada kullanlan atksular, ayiei, soya ve kolza ham yalarndan
yemeklik ya retimi yapan iki farkl fabrikadan alnmtr. Alkali rafinasyon
nitelerinden atk ykama sulardr (izelge 1.2). Atksu, artma tesisine giden hat
zerinden alnarak laboratuarda zellikleri belirlenmitir. alma sresince
zellikleri izelge 3.1de verilen be farkl atksu kullanlmtr.
izelge 3.1. almada Kullanlan Atksular ve zellikleri
Parametre 1 nolu
atksu
a

2 nolu
atksu
a

3 nolu
atksu
a

4 nolu
atksu
5 nolu
atksu
KO (mg/L) 33243 13928 23842 17688 24787
FKO (mg/L) 549 1801 859 1355 4135
BO
5
(mg/L) 3450 1130 1400 4560 4120
Ya-Gres
(mg/L)
6538 2650 3107 1830 5083
TKN (mg/L) < 10 < 10 < 10 < 10 < 10
NH
4
-N (mg/L) - - - - -
AKM (mg/L) < 10 < 10 < 10 791 3544
SO
4

2-
(mg/L) - - - 2273,8 -
pH 9,03 9,5 10,6 10,03 10,40
Scaklk (
o
C) 79 78 75 78 79

a
; asit kraking ilemi uygulanm atksu

1, 2 ve 3 numaral atksulara, anaerobik reaktre beslemeden nce asit
kraking ilemi uygulanmtr. Ya-su-kat emisyonlarn krmak ve yan yzmesi
kolaylatrmak iin 1:1 lik deriik HCl zeltisi ilave edilerek pH 2ye drlm,
2-3 dakika hzl kartrma, 30 dakika yava kartrma ve 2 saatlik bekleme sresinin
ardndan yzen yalar uzaklatrlmtr. 4 ve 5 numaral atksular da ise asit kraking
sonras bir verim gzlenmedii iin hibir n ilem uygulanmamtr. Btn atksular
pH 2ye drldkten sonra, kullanlmak zere +4 C de saklanmtr. Atksu,
reaktre beslenmeden nce organik ykle orantl olarak seyreltilmi, NaOH ile pH
7ye ayarlanm ve izelge 3.2 de verilen bileikler eklenmitir.
58
Reaktrler, Efes Pilsen Bira Fabrikasnn anaerobik artma tesisinden alnan
anaerobik granl amurla alanmtr. Her bir reaktr iin beslenen a amurunun
reaktr iindeki uucu askda kat madde (UAKM) miktarlar izelge 3.4de
verilmitir.
3.1.2. Alm amuru ve A amurlar
Anaerobik paralanabilirlii incelenen alm amuru, atksularn alnd
fabrikann atksu artma tesisinden alnmtr. Tesiste kimyasal artma, uzun
havalandrmal aktif amur ve amur susuzlatrma ilemleri bir arada
kullanlmaktadr. Koaglant olarak alm kullanlan kimyasal artma nitesinde
oluan amurun zellikleri izelge 3.2de verilmektedir.
Alm amurunun farkl a amurlar ile anaerobik paralanabiliklerinin
aratrld kesikli reaktrlerde iki farkl a amuru kullanlmtr. lki, alm
amurunun alnd ya fabrikasndan alnan atk aktif amurdur. Aktif amur
sonrasnda kelme tanknn tabannda oluan atk aktif amurun % 36s uucu kat
madde (UKM), % 0,32si kat madde (KM) ve uucu kat madde konsantrasyonu ise
1,95 g/Ldr. A amuru olarak kullanlan ikinci amur, anaerobik filtrelerde
kullanlan Efes Pilsen Bira Fabrikasnn anaerobik artma tesisinden alnan granl
amurdur. KM ierii % 6,3 iken, % 62 UKM ve 31,6 g UKM/Ldr. Her bir
reaktre, ntrient olarak; re 1 g L
-1
; K
2
HPO
4
, 0,5 g L
-1
; safra ekstrat eklenmitir. z
elementler ise stok bir zeltiden 1 ml/L olarak eklenmitir (Ahn ve Forster, 2000).
Alkalinite kayna olarak NaHCO
3
n artan konsantrasyonlar (10, 15, 20 g/L)
eklenmitir.
izelge 3.2. Alm amuru zellikleri
Parametre Alm amuru
Uucu Kat Madde (g/L)
Kat Madde(%)
15,9
2,5
Organik madde (%)
61
Al (mg/kg)
2423
SO
4
(mg/L)
1120
Cl (mg/L)
110
Fe (mg/L)
0,19
59
3.1.3. Anaerobik Reaktrler
3.1.3.1. Anaerobik Filtre Reaktrler
almada iki adet anaerobik filtre reaktr kullanlmtr. Reaktrlerden biri
7,5 cm i apa, 50 cm ykseklie sahip olup mezofilik scaklkta altrlmtr ve
AF1 (Anaerobik Filtre 1) olarak isimlendirilmitir. AF1 reaktr 1-1cm ebatlarndaki
seramik yatak malzemesi (rushing-ring) ile doldurulduktan sonra boluk hacmi 1357
mLdir. alma sresince AF1 reaktr farkl zamanlarda ve farkl zellikte iki adet
a ile alanmtr. lk almada, reaktr iindeki 13,28 g/L UAKM
konsantrasyonundadr ve altrlan reaktr AF1 olarak adlandrlmtr. kinci
almada reaktr iindeki UAKM konsantrasyonu 36,09 g/Ldir ve AF2 (Anaerobik
Filtre 2) olarak isimlendirilmitir (izelge 3.3). Dier reaktr ise 8 cm i ap, 50 cm
ykseklie sahiptir ve alma sresince termofilik scaklkta tek bir a
konsantrasyonunda (40,8 g/L) altrlmtr. Seramik yatak malzemesi 1-1cm
ebatlarnda olup boluk hacmi 1200 mLdir ve AF3 (Anaerobik Filtre 3) olarak
isimlendirilmitir. AF2 ve AF3 reaktrleri ayn zaman diliminde paralel iletilmitir.
Reaktrlerin iindeki scaklk, AF1 ve AF2 iin 350,01C, AF3 iin ise
550,01Cdir. Bu scaklklarn sabit tutulabilmesi iin reaktrlerin dna 40 cm
ykseklikte su ceketi yerletirilmitir. Bu ceketlerde scak su dolam iin
PolyScience marka 9102 model, stma hassasiyeti 0.01C olan dijital stmal,
soutmal sirklatr kullanlmtr. Kullanlan anaerobik reaktrlerin emas, ekil
3.1de, fotograflar ise ekil 3.2.de gsterilmitir.
60

ekil 3.1. Anaerobik Reaktr
61

ekil 3.2. Anaerobik filtre reaktrler
Anaerobik paralanma srasnda retilen biyogazn miktarn lebilmek iin
asitlendirilmi su ile yer deitirme prensibine gre alan bir dzenek yaplmtr.
Bu dzenek, 40 cm ykseklikte ve 8 cm i apa sahip leklendirilmi pleksiglas
kolon ve 40-35 cm pleksiglas tanktan olumaktadr. Reaktrlere, sabit debide
62
besleme yaplabilmesi iin alma sresince atksu, Watson Marlow 400 model
peristaltik pompa ile beslenmitir. Reaktrlerin rettii biyogazn, k suyu ile
kamasn nlemek ve gaz toplama kolonlarnda toplayabilmek iin, reaktr kna
su bariyeri oluturulmutur (ekil 3.1).
izelge 3.3. Atksuya Eklenen Bileikler ve Konsantrasyonlar
Bileik Konsantrasyon (mg/L)
Yeast-ekstrakt 100
re 150

K
2
HPO
4
78
NaHCO
3
2000

MgSO
4
7 H
2
O 215
CaCl
2
50
FeSO
2
7 H
2
O 0,75
NiSO
4
6 H
2
O 0,5
MnCl
2
4 H
2
O 0,5
ZnSO
4
7 H
2
O 0,5
H
3
BO
3
0,1
CoCl
2
6 H
2
O 0,05
CuSO
4
5 H
2
O 0,005
H
3
PO
4
12 MoO
3
24 H
2
O 0,04

izelge 3.4. Reaktrlere Beslenen A Konsantrasyonlar
Reaktrlerin inde UAKM Konsantrasyonlar (g/L)
AF1 AF2 AF3
13,28 36,09 40,8

3.1.3.2. Anaerobik Kesikli Reaktrler
almada, 500 ml hacme sahip 6 adet koyu renkli cam ie kullanlmtr.
Kullanlabilir hacimleri 250 ml olan reaktrlerden N
2
gaz geirildikten sonra az
skca slikon mantar ile kapatlmtr. Anaerobik paralanma srasnda retilen
biyogaz, mantarn zerinden poliretan hortumlarla, leklendirilmi NaOH zeltisi
ieren kolonlarn stne yerletirilmi bir vana yardm ile kolonun iinde
toplanmaktadr. Bazik zelti, gazn topland kolonun tabanndan yer deitirme
kolonunun tabanna poliretan bir hortumla iletilmektedir. leklendirilmi kolonda
bazik zelti ile yer deitiren biyogaz belirli periyotlarla toplanarak reaktrn
63
gnlk gaz retimi hesaplanmtr. Reaktr ierii oklu manyetik kartrc ile
srekli kartrlmtr ve tm dzenek 350,1C sabit scakln saland inkbatr
iine yerletirilmitir. Kesikli reaktrlerin akm emas ekil 3.3de verilmektedir.

ekil 3.3. Kesikli reaktr dzenei
3.1.4. Reaktrlerin letilmesi
3.1.4.1. Anaerobik Filtre Reaktrleri Kararl Hale Ulamas ve letilmesi
Deneysel alma, reaktr iindeki biyoktlenin aktif hale gelmesi iin glikoz
ile 1g/L sabit bir organik ykleme ve reaktrlerin kinetik sabitlerinin elde edilmesi
iin gerek atksu ile artan organik yklemelerde beslemenin yapld iki aamadan
olumutur. lk aamada, biyoktlenin aktivitesini takip etmek iin, retilen bioyogaz
miktar ve bileimi takip edilmitir. Termofilik scaklkta altrlan reaktr nce
64
350,01C scaklkta glikoz ile beslenmi metan retimi sabitlendikden sonra gnlk
0,5-1C scaklk art ile 550,01C ulalmtr. Gerek atksularn reaktrlere
beslendii ikinci aamada, retilen biyogaz miktar, bileimi, reaktr giri ve k
sularnda pH, alkalinite, kimyasal oksijen ihtiyac (KO), filtre kimyasal oksijen
ihtiyac (FKO) gnlk olarak, ya-gres, askda kat madde miktar (AKM), uucu
ya asitleri (UYA) ise planlanm aralklarla takip edilmitir. AF1 reaktr iin
zellikleri izelge 3.1de verilmi olan 1,2,3 numaral atksular ile 1, 2, 4, 6 gKO/
Lgn, organik yklemeler (OLR) uygulanmtr. alma plan izelge 3.4de
verilmi olan AF1 reaktr iin, 6 g KO/Lgn organik yklemenin yapld 156.
gnde metan gaz retiminde ve KO giderim veriminde d gzlenmi ve
besleme durdurulmutur ve 123 gn sre ile metan retimi takip edilmitir.

izelge 3.5. AF1 Reaktr iin alma plan
OLR (g KO/Lgn) AF1

1 2 4 6
Reaktr Geri
Kazanma (gn)
Toplam Sre
(gn)
alma Sreleri
(gn)
85 20 32 18 123 279
allan Atksu No 1 2 2-3 3

AF2 ve AF3 reaktrlerine zellikleri belirlenmi ve izelge 3.1de verilmi
olan 4 ve 5 numaral atksular ile 1, 2, 4, 6, 8,10, 15 g KO/Lgn, organik yklemeler
uygulanmtr. Her iki reaktr iin organik yklemelere devam edilen sreler
alma plannda verilmitir (izelge 3.5). Debideki salnmlar izlemek, kontrol
altnda tutmak iin gnlk olarak debi lmleri yaplm ve hidrolik alkoyma
sreleri (HRT) hesaplanmtr. Uygulanan btn organik yklemelerde HRT 1 gn
olarak ayarlanm ve reaktrlere ait iletme parametreleri izelge 3.6de verilmitir.
Btn organik yklemelerden nce ve sonra, ve haftada iki kez olmak zere uucu
ya asitleri (UYA) lm iin numuneler alnp metotta tanmlanaca ekilde
hazrlanp derin dondurucuda saklanmtr ve gaz kromotorofi cihaznda lmler
yaplmtr. Reaktrn kinetik sabitlerinin elde edilmesi iin, KO, FKO ve retilen
metan miktarlar modifiye edilmi Stover-Kincannon Modeline uygulanmtr.
65
izelge 3.6. AF2 ve AF3 reaktrleri iin alma plan
OLR (g KO/ Lgn)

1 2 4 6 8 10 15 Toplam Sre (gn)
AF2 41 22 15 18 23 23 9 216
alma
Sreleri
(gn)
AF3 41 22 15 18 23 23 9 216

izelge 3.7. Reaktrlere ait iletme parametreleri
Parametreler AF1 AF2 AF3
OLR g KO/ Lgn 1,2,4,6 1,2,4,6,8,10,15 1,2,4,6,8,10,15
V L 1,357 1,357 1,200
Q L/gn 1,357 1,357 1,200
HRT gn 1 1 1

3.1.4.2. Kesikli amur Reaktrlerinin letilmesi
Alt adet kesikli anaerobik amur reaktrlerinden ilk reaktre toplam 250
ml hacimce % 30 anaerobik granl amur (AG) ve % 70 alm amuru (A)
eklenmitir. Dier reaktre ise, yine toplam 250 ml hacimce % 50 atk aktif amur
(AA) ve % 50 alm amuru eklenmiti. Reaktr ieriinin bileenleri ve ortam
izelge 3.7de verilmektedir.
izelge 3.8. Kesikli reaktr ierikleri bileenleri ve evre koullar
Reaktrler Hacimsel Oran%
Ph Alkalinite
(g/L)
Scaklk
(
0
C)
Uucu Katlar
(g/L)
No A A
Alm
amuru

AG 30 70 7,2 10 35 22,4
AG 30 70 7,2 15 35 22,4
AG 30 70 7,2 20 35 22,4
AA 50 50 7,2 10 35 8,02
AA 50 50 7,2 15 35 8,02
AA 50 50 7,2 20 35 8,02

66
3.2. Metot
3.2.1. Atksu ve amur Analizleri
Deneysel almalar boyunca KO, FKO (SM 5220) ve alkalinite (SM 2320
B.), titrimetrik metot ile, KM (kat madde) ve UKM (uucu kat madde) ise sras ile
SM 2540-B. ve SM 2540-E. metotlar ile llmtr. Toplam Kjeldal Azotu (TKN),
CuSO
4
katalizrlnde H
2
SO
4
paralanmas ve H
3
BO
3
iine distilasyon ve takiben
0,02N H
2
SO
4
ile titrasyonla llmtr (SM 4500-Norg B). Amonyum ise, borat
tamponuyla pH 9,4 de H
3
BO
3
iine distilasyonu ardndan 0,02N H
2
SO
4
ile titrasyon
ile llmtr. BO
5
, Respirometrik metoda gre yaplmtr (SM 5210 D). Ya-
Gres, Velp marka Ser 148 model ekstraksiyon cihaz ve organik zc olarak da
hegzan kullanlarak yaplmtr (SM 5520 D). Metal analizleri iin n paralama SM,
3030-F ve ICP cihaz kullanlarak, slfat, 420 nm dalga boyunda trbidimetrik
metodla (SM 4500-SO
4
2-
.E), Cl ise arjantometrik metod ile (SM 4500- Cl
-
B.)
llmtr. Analizlerin tm standart metotlara uygun olarak yaplmtr (Standard
Methods, 21. bask (2005)).
Srekli anaerobik filtre reaktrleri k sularnda, asetik asit, propiyonik
asit, izobtirik asit, btrik asit, izovalerik ve valerik asit llmleri gaz kromotograf
(GC) cihaz ile yaplmtr. Alnan numuneler, % 10 (v/v) fosfosrik asit ile pH2ye
ayarlanp, 0,2 mikron gzenek apl filtreden geirilerek, GCde lmleri (UYA)
yaplana kadar -18
o
C de saklanmtr. GCde yaplan UYA lmleri iin
enjeksiyon miktar 0.5 Ldir. izelge 3-7de zellikleri verilen GC cihaz ile % 99-
95 arasnda yksek saflkta, sertifikal, Dr. Ehrenstorfer marka uucu ya
asitlerinin (C
2
-C
5
), 4 farkl konsantrasyonunda kalibrasyon yaplmtr.

67
3.2.2. Biyogaz Analizleri
Reaktrlerde retilen biyogaz miktar leklendirilmi kolonlarda yer
deitirme yntemiyle llmtr. ki zaman aralnda toplanan gaz miktar,
lmn yapld andaki scaklk ve basn deerleri, standart artlara evrilerek
gnlk biyogaz miktarlar hesaplanmtr. Gnlk olarak retilen biyogazn bileimi,
izelge 3.7de zellikleri verilen GC cihaz ile scaklk ve basn deerleri ise TFA

marka kablosuz hava istasyonu ile llmtr. GC cihaznn kalibrasyonu, % 99.95
saflkta ELTE
marka standart metan gaz ile farkl CH

4
yzde bileiminde (%
40, 60, 80) gerekletirilmitir.
izelge 3.9. GC kullanlarak yaplan UYA ve Biyogaz lm iin lm
parametreleri
Parametre UYA Biyogaz
Cihaz Perkin Elmer marka, GLX
model
Perkin Elmer marka GLX
model
Enjeksiyon Scakl (
o
C) 200 -
Split Oran 10 -
Dedektr FID TCD
Kolon Tr Solgel-wax kapiler kolon HayeSep D
Kolon boyutlar (uzunluk, i
ap, et kalnl)
30 m x 0,32 mm x 0,25 m
2 m x 1/8 inc 80/100 mesh
Tayc gaz Azot Azot
Tayc gaz hz(ml/dak) 1,5 7
Frn scaklk program (
o
C) 40-114
o
C (10
o
C/dak)
114-130
o
C (45
o
C/dak)
130-230
o
C (45
o
C/dak)
35
Toplam sre(dak) 12 10
Dedektr scakl (
o
C) 220 140

68

4. BULGULAR ve TARTIMA Demet KALAT
69
4. BULGULAR VE TARTIMA
4.1. Deneysel Bulgular
4.1.1. AF1 Reaktr Bulgular
AF1 reaktr 1, 2, 4, 6 g KO/Lgn organik yklemerle 157 gn
iletilmitir. Her bir OLR deerlerinde, giri ve k KO konsantrasyonlar, KO
giderim verimleri, uygulanan hacimsel organik yklemeler (OLR) ve metan
retimleri, izelge 4.1, izelge 4.2, izelge 4.3, ve izelge 4.4de verilmitir.
izelge 4.1. AF1 reaktr 1 g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri KO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan retimi
L/gn
4 1027 381 1,263 62,9 0,0450
7 1200 427 1,137 64,4 0,0718
8 1221 547 1,195 55,2 0,0513
9 1568 496 1,252 68,4 0,0513
14 1200 469 0,960 60,9 0,0188
15 1200 453 1,074 62,3 0,0210
16 1098 389 0,950 64,6 0,0536
17 1063 336 0,889 68,4 0,0687
31 1076 475 1,143 56 0,1493
32 1076 436 1,365 56 0,1581
37 1020 387 0,959 62,1 0,1662
38 1107 379 1,031 65,8 0,1702
39 1035 339 1,021 67,2 0,1422
40 1290 333 1,328 74,2 0,1566
41 1137 319 1,178 71,9 0,1502
42 1140 315 1,161 72,4 0,1355
43 1084 218 1,166 79,9 0,1525
44 1208 286 1,303 76,3 0,1404
45 1154 276 1,531 76,1 0,1266
47 1233 331 1,170 73,2 0,2191
48 1187 343 1,142 71,1 0,2234
49 1153 320 0,976 72,2 0,1820
50 1135 256 1,081 77,4 0,2021
51 1118 216 1,086 80,7 0,1921
52 1056 257 0,996 75,7 0,1870
53 1018 240 0,936 76,4 0,1793
63 1063 166 0,952 84,4 0,2231
66 1157 238 1,311 79,4 0,2062
67 1157 217 1,004 81,2 0,2331
68 1142 175 0,992 84,7 0,2544
69 1237 197 1,285 84,1 0,2528
71 1266 180 1,185 85,8 0,2577
72 1109 201 0,841 81,9 0,2407
73 1127 181 1,069 83,9 0,2635

70
Zaman
(gn)
Giri KO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g KO/
Lgn)
%Koi
Giderimi
Metan retimi
L/gn
74 1110 201 1,653 82,1 0,3055
77 1120 246 1,219 78,0 0,3137
81 1293 204 1,251 84,2 0,3204
83 1216 257 1,241 78,9 0,3612
Ortalama 1152,66 307,55 1,14 73,17 0,175
Minimum 1018 166 0,841 55,2 0,0188
Maksimum 1568 547 1,653 85,8 0,3612

lk yklemenin yapld 85 gn sre boyunca OLR, 1 g KO/Lgndir. Bu
sre iinden seilen ve izelge 4.1de verilen verilerin ortalama, minimum ve
maksimum deerleri izelgede verilmitir. Maksimum KO giderim verimi 71. gnde
% 85,8 olarak tesbit edilmitir. Maksimum metan retim ise 83. gnde 0,3612 L/
gndr.
izelge 4.2. AF1 reaktr 2 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri KO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan retimi
L/gn
86 1833 252 1,408 86,3 0,3517
87 1785 360 1,745 79,8 0,3719
88 1774 360 1,573 79,7 0,3530
89 1879 224 1,606 88,1 0,3941
92 1919 336 1,559 82,5 0,3859
93 2342 470 2,425 79,9 0,4482
94 2013 376 1,829 81,3 0,5192
95 1907 341 1,631 82,1 0,4403
96 2531 342 2,059 86,5 0,4477
97 2100 268 1,735 87,2 0,4214
98 2000 243 1,762 87,9 0,3954
101 2070 258 1,320 87,5 0,3860
102 2136 355 1,870 83,4 0,3717
103 1871 269 1,381 85,6 0,4482
104 2028 249 1,476 87,7 0,4018
105 1919 243 1,420 87,3 0,4001
Ortalama 2006,7 309,13 1,675 84,55 0,409
Minimum 1774 224 1,32 79,7 0,3517
Maksimum 2531 470 88,1 88,1 0,5192

2 g KO/ Lgn OLR deeri iin elde edilen bulgularda ise % KO giderimi
iin ortalama, minimum ve maksimum deerler sras ile, % 84,55, 79,7 ve 88,1dir.
Maksimum elde edilen metan retim deeri 94. gnde 0,5192 L/gn iken, minimum
deer 0,3517L/gn olarak izelge 4.2de gsterilmitir. 4 g KO/Lgn OLR deeri
106. gn ile 130. gnler arasnda uygulanmtr. retilen metan miktar ortalama
deeri 0,7405 L/gn olarak elde edilmitir (izelge 4.3).
71
Zaman
(gn)
Giri KO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan retimi
L/gn
106 3965 446 3,156 88,8 0,4554
107 3700 490 3,141 86,8 0,6332
108 3280 532 2,619 83,8 0,6440
110 4400 494 4,762 88,8 0,7376
111 4282 502 4,175 83,3 0,7458
112 3988 997 3,837 75,0 0,8229
114 4231 841 4,460 80,1 0,7886
115 4258 855 4,334 79,9 0,8884
116 4345 782 4,378 82,0 0,9049
117 3762 731 3,515 80,6 0,8300
118 4144 577 4,256 86,1 0,7793
120 3311 517 3,388 84,4 0,7857
121 3442 950 3,244 72,4 0,8364
127 3780 747 3,768 80,2 0,8838
128 3762 1126 3,980 70,1 0,7596
129 5317 1113 4,575 79,1 0,6046
130 5088 1294 5,626 74,6 0,4878
Ortalama 4062,06 764,4 3,95 80,94 0,7405
Minimum 3280 446 2,619 70,1 0,4554
Maksimum 5317 1294 5,626 88,8 0,9049

Zaman
(gn)
Giri KO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan retimi
L/gn
131 5717 1487 4,569 74,0 0,3796
132 6120 1444 6,427 76,4 0,3584
133 5499 1634 3,257 70,3 0,3613
134 5903 1372 5,362 76,8 0,3208
136 4805 1929 4,488 59,9 0,2442
137 5185 1245 4,840 76,0 0,2189
139 5621 1638 4,687 70,9 0,2727
141 5510 2204 3,264 60 0,1921
143 6294 4605 5,637 26,8 0,0601
145 5836 2772 5,422 52,5 0,0628
146 6298 2082 5,426 66,9 0,0825
147 6200 2064 5,479 66,7 0,1033
148 6021 2779 5,801 53,8 0,0979
149 6860 1661 5,503 75,8 0,0832
150 6535 2041 5,933 68,8 0,0572
151 6351 1819 7,035 71,4 0,1089
152 6480 1689 5,710 73,9 0,0634
153 6552 2027 5,649 69,1 0,1075
154 6510 3054 5,398 53,1 0,1063
156 6539 4899 5,487 25,1 0,0857
157 6220 5000 5,490 19,6 0,0602
Ortalama 6050,3 2354 5,279 61,32 0,1631
Minimum 4805 1245 3,257 19,6 0,0572
Maksimum 6860 5000 7,035 76,8 0,3796

72
AF1 reaktr iin 131. ve 157. gnler arasnda 6 g KO/Lgn OLR deeri
iin elde edilen bulgular izelge 4.4 verilmitir. Metan retiminin durmas ile
birlikte, AF1 reaktrnde 157. gnden itibaren besleme durdurulmu ve reaktrn
geri kazanlmas iin toplam 123 gn boyunca metan retimi gzlenmitir. Bu sre
diliminde ilk 82 gn boyunca ve 82 ile 123. gnler arasndan elde edilen ortalama,
minimum ve maksimum metan retimleri izelge 4.5da verilmitir.
izelge 4.5. AF1 reaktr iin geri kazanma sresindeki bulgular
Metan retimi (L/gn)
Gn
Ortalama Minimum Maksimum
1-82. gn 0,211 0,0823 0,344
82-123. gn 0,0574 0,0193 0,209

izelge 4.6. AF1 reaktr 1 g KO/Lgn. OLR iin uucu ya asitleri
Uucu Ya Asitleri (mg/L) Zaman
(gn)
AA PA IzoBA BA IzoVA VA
Toplam
Asit(AA)
1 99,5 - 3,6 3,74 - 104,2
3 137,89 - 2,9 4,27 - - 142,8
5 144,2 - 1,63 5,28 2,17 - 150,2
9 158 - - 2,78 - - 159,9
14 212,89 - - - - - 212,9
31 326,58 - - - - - 326,6
35 196,92 - - - - - 196,9
39 116 - - - - - 116,0
44 96 - - - - - 96,0
49 87 - - - - - 87,0
50 51 - - - - - 51,0
66 50,21 - - - - - 50,2
69 49,55 - - - 4,34 9,304 57,6
72 59,96 4,45 3,62 7,1 11,45 19,69 89,4
76 83,91 35,35 - - - - 112,8
77 90,72 - - - - - 90,7
83 43,23 - - - - - 43,2
84 58,73 - - - - - 58,7

AF1 reaktr iin ilk gnden itibaren takip edilen asetik asit (AA),
propiyonik asit (PA), zobtirik asit (IzoBA), btirik asit (BA), zovalerik asit
(IzoVA), valerik asit (VA) ve toplam asit konsantrasyonlar, izelge 4.6, izelge 4.7,
izelge 4.8, izelge 4.9da verilmitir.

73
Uucu Ya Asitleri (mg/L) Zaman
(gn)
Toplam
Asit(AA)
85 79,68 - - - - - 79,7
86 73,61 - - - - - 73,6
88 36,62 - - - - - 36,6
90 32,06 - - - - - 32,1
91 23,66 - - - - - 23,7
93 47,39 - - - - - 47,4
94 34,97 - - - - - 34,9
97 18,01 - - - - - 18,0
98 18,27 - - - - - 18,3
100 36,84 - - - - - 36,8
102 32,6 - - - - - 32,6
105 49,67 - - - - - 49,7

Uucu Ya Asitleri (mg/L)
Zaman
(gn)
Toplam
Asit(AA)
106 86 - - - - - 86,0
107 77,1 - - - - - 77,1
108 139,36 - - 5,97 - - 143,5
109 202,45 - 4,22 7,42 - - 210,4
111 252,68 - - - - - 252,7
114 306,6 - - 8,41 - - 312,4
116 216 - 8,3 5,5 6,1 5,6 232,4
117 142,31 - - - 3,2 - 144,2
123 178,28 - - - 4,89 - 181,2
126 94,6756 - 3,81 - 3,57 - 99,4
128 234,29 - 9,08 15,74 - - 251,3
129 149 - 9,99 8,58 - - 161,8

Zaman
(gn)
Toplam
Asit(AA)
132 375,51 19,71 7,636 - - - 396,9
134 430,91 - 7,978 - 16,8 - 446,3
138 210 29,36 - 5,993 - - 238,1
147 202,845 31,62 - - - - 228,7
140 225,079 43,832 - - - - 260,9
149 172,620 17,576 - - - - 187,0
151 218,92 18,08 - - - - 233,7
154 203,88 29,29 - - - - 227,8
155 205,67 11,758 - - - - 215,3
74
AF2 reaktr 1, 2, 4, 6, 8, 10, 15 g KO/Lgn organik yklemerle 205 gn
retimleri, izelge 4.10, izelge 4.11, izelge 4.12, izelge 4.13de verilmitir.
izelge 4.10 .AF2 Reaktr 1 gKO/ Lgn OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k
KO (mg/L)

OLR
(g KO/ Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
1 1220 290 290 1,176 76,2 0,1376
2 1036,61 150 150 1,021 85,5 0,2075
3 973 137 137 0,987 85,9 0,2395
4 1099 87 87 1,075 92,1 0,2354
5 1144 171 171 1,086 85,1 0,2320
6 1122 145 145 1,119 87,1 0,2207
7 1002 168 168 0,969 83,2 0,1860
8 1207 34 34 1,170 97,2 0,1589
9 949 81 81 0,827 91,5 0,1885
10 1280 43 43 1,180 96,6 0,1978
11 1272 93,65 93,65 0,832 92,6 0,2416
12 921 158 158 1,103 82,8 0,1554
13 987,9 90 90 0,822 90,9 0,2673
14 803,7 40 40 0,740 95,0 0,2698
15 949,8 124 124 1,022 86,9 0,2737
16 880 110 110 0,651 87,5 0,2316
17 852 111 111 0,843 87,0 0,2538
18 846 137 137 0,707 83,8 0,2432
19 916 44 44 0,757 95,2 0,2232
20 989 171 171 0,798 82,7 0,2470
22 1054 116 116 0,921 89,0 0,2053
24 1150 83 83 1,021 92,8 0,2954
25 1167 39 39 2,087 96,7 0,2750
26 1141 92 92 1,058 91,9 0,2780
27 1156 118 118 1,163 89,8 0,2656
28 1174 116 116 0,960 90,1 0,2112
29 1254 122 122 1,164 90,3 0,1993
30 1596 173 173 1,188 89,2 0,3694
31 1290 115 115 0,957 91,1 0,3372
32 1073 126 126 0,748 88,3 0,2963
33 1085 122 122 1,113 88,8 0,3845
34 1057 78 78 0,764 92,6 0,3491
36 886 71 71 0,744 92,0 0,2727
37 1165 150 150 1,067 87,1 0,2951
38 1072 144 144 1,176 86,6 0,3265
39 1065 132 132 1,021 87,6 0,3026
40 1051 148 148 0,987 85,9 0,3138
Ortalama 1078 117,02 117,02 1,001 89,04 0,254
Minimum 803,7 34 34 0,651 76,2 0,1376
Maksimum 1596 290 290 2,087 97,2 0,3845
75
izelge 4.11. AF2 reaktr iin 2 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
41 2198 174 275 1,979 87,5 0,5209
42 2015 150 2,310 86,3 0,6825
44 1962 198 250 2,094 87,3 0,3748
45 1903 211 391 1,727 79,5 0,3019
46 2175 198 381 1,726 82,5 0,6060
47 2100 166 268 1,686 87,2 0,5486
48 1920 177 250 1,606 87 0,5207
49 1791 176 343 2,201 80,8 0,5067
50 2118 196 378 2,281 82,2 0,5709
51 2226 176 293 1,782 86,8 0,5529
52 1998 166 266 1,585 86,8 0,4825
54 1938 169 259 1,647 86,6 0,4913
55 1882 185 341 2,032 81,9 0,5990
56 1968 257 343 2,276 82,6 0,6916
57 1939 257 326 2,310 83,2 0,7271
58 2074 207 258 1,905 87,6 0,5571
59 2444 200 261 2,091 89,3 0,6550
60 2073 204 363 2,215 82,5 0,7100
61 2169 208 303 3,695 86,0 0,6311
62 1961 269 304 2,001 84,5 0,6799
Ortalama 2042,7 197,2 308,05 2,06 84,91 0,5705
Minimum 1791 150 250 1,585 79,5 0,3019
Maksimum 2444 269 391 3,695 89,3 0,7271

izelge 4.12 .AF2 reaktr iin 4 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k
KO
(mg/L)
OLR (g
KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
63 4148 320 463 5,317 88,8 1,2238
64 4046 392
477
4,440 88,2 1,5714
65 3920 300
368
4,071 90,6 1,5537
66 3981 320
380
3,832 90,5 1,2049
67 4002 341 441 5,524 89 1,4906
68 4057 260
441
3,750 91,3 1,4995
69 3965 298
432
4,347 89,1 1,3271
70 3983 313 467 3,138 88,3 1,4968
71 3900 312
415
4,905 89,4 1,7177
73 3919 299
388
5,056 90,0 1,5403
74 3927 314 406 3,832 89,7 1,4599
75 4190 294
405
4,392 90,3 1,4210
76 4436 335
554
5,195 87,5 1,5616
77 4023 366
468
5,005 88,4 1,5812
Ortalama 4035,5 318,86 436,07 4,486 89,4 1,475
Minimum 3900 260 368 3,138 87,5 1,205
Maksimum 4436 392 554 5,524 91,3 1,718
76
Zaman
(gn)
Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
78 5704 351 471 5,314 91,7 1,8568
79 6132 415 631 6,297 89,7 2,7017
80 6092 460 756 7,612 87,6 2,4710
81 6250 422 653 5,967 89,6 2,0652
82 5933 389 598 5,605 89,9 1,9334
83 6530 412 618 7,039 90,5 2,1068
84 6179 412 - 5,234 - 1,6442
85 6559 421 586 6,356 91,1 2,5052
86 6898 425 602 6,384 91,3 1,0975
87 5925 404 597 5,749 89,9 1,9814
88 6155 383 568 5,855 90,8 1,9756
89 6116 393 546 5,761 91,1 1,9609
93 6007 536 1146 6,256 80,9 2,1415
94 6004 488 1120 7,350 81,3 2,529,6
95 6008 494 1121 6,118 81,3 2,0047
Ortalama 6166,1 427 715,2 6,1931 87,2 2,032
Minimum 5704 351 471 5,234 80,9 1,098
Maksimum 6898 536 1146 7,612 91,3 2,702

Zaman
(gn)
Giri KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k
KO
(mg/L)
OLR (g
KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
96 8125 547 1067 7,535 89,9 2,747
97 7900 601
1074
8,833 86,4 3,699
98 8364 639 1017 8,805 87,8 3,006
99 7177 585
1295
8,575 82 2,437
100 7458 660
1304
8,855 82,5 2,292
101 7161 638 1388 7,265 80,6 2,042
102 11721 563
1873
10,297 84,0 1,766
103 7567 1199
4707
10,533 37,8 0,987
104 6784 1070
3285
7,842 51,6 0,717
105 9531 871 2942 11,907 69,1 1,166
106 9451 952
3112
10,995 67,1 1,325
107 7664 978
4342
8,920 43,3 1,259
108 6944 910 3745 7,868 46,1 1,092
109 8281 1016
2822
7,893 66 1,132
110 8034 845
2777
9,260 65,4 1,136
111 7376 847 2566 8,194 65,2 1,282
112 7596 945
2824
6,744 62,8 1,285
113 7674 923
2608
6,751 66,0 1,445
114 8255 874
2661
8,271 67,8 1,401
115 7677 910 2953 7,045 61,5 1,239
116 8319 1091
4163
8,610 50 1,461
117 8035 1039
3548
7,597 55,8 1,487
118 8263 1046
3670
8,119 55,6 1,240
77
Ortalama 8059 858,65 2684,5 8,55 66,3 1,64
Minimum 6784 547 1017 6,74 37,8 0,717
Maksimum 11721 1199 4707 11,91 89,9 3,699

izelge 4.15. AF2 reaktr iin 10 g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular

Zaman
(gn)
Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g
KO/ Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
119 10018 1219 4717 10,834 58,4 1,259
120 9724 1435 5100 8,158 47,6 1,294
121 9963 1302 5569 9,625 44,1 1,514
122 9134 1003 4501 9,173 50,7 1,707
123 10418 1113 2789 10,806 73,2 1,753
124 9960 914 2762 10,204 72,3 2,193
125 10382 814 2901 10,158 72,1 2,266
126 10054 719 1825 8,750 81,9 2,768
127 10482 654 1678 9,458 84 2,948
128 10374 578 1661 9,312 84 2,982
129 11227 602 1617 10,726 85,6 2,781
130 11034 653 1704 4,644 85 2,669
131 10221 735 1912 11,118 81,3 4,154
132 10830 716 1785 10,086 83,5 -
133 10250 653 2251 9,186 78,0 5,000
134 10516 651 1675 10,412 84,1 3,464
135 9854 570 1684 9,762 83 3,050
136 9721 587 1610 9,424 83,4 3,512
137 9328 529 1776 8,877 81 3,338
138 8665 567 1380 8,751 84,1 3,665
139 9869 667 1294 9,170 87 3,602
141 9875 781 1554 11,0 84,3 5,361
Ortalama 10041,2 800,5 2478,1 9,76 75,85 2,93
Minimum 8665 529 1294 8,2 44,1 1,3
Maksimum 11227 1435 5569 11,12 87 5,4
Zaman
(gn)
Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k KO
(mg/L)
OLR (g
KO/ Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
142 15493 1129 3123 11,4 80 5,23
143 15782 1244 9120 15,5 42,2 7,318
144 16421 1874 7399 17,1 55 3,170
145 16026 1820 8939 11,6 44,2 9,980
146 15438 1919 8410 14,6 45,5 2,502
147 13900 1925 7351 13 47,1 3,142
148 15023 1708 8988 15,1 40,2 2,551
149 15609 2166 9213 15,5 41 1,397
150 15853 1983 9548 15,2 40 2,772
151 15477 2123 10518 16,0 32 2,126
Ortalama 15502,2 1789,1 8260,9 14,5 46,7 4,0188
Minimum 13900 1129 3123 11,4 32 1,397
Maksimum 16421 2166 10518 17,1 80 9,98
78
izelge 4.17. AF2 reaktr iin giri, k ya-gres ve AKM deerleri
OLR
gKO/
Lgn
Zaman
(gn)
GY-G
(mg/L)
Y-G
(mg/L)
% Y-G
giderimi
GAKM
(mg/L)
AKM
(mg/L)
%
AKM
gideri
mi
1 418 115 72,49 180 62 65,5
4 184 22 88,0 187 32 83,1
7 260 19 92,7 253 16 93,9
10 180 13 92,8 259 16 93,8
14 252 11 95,6 241 15 93,8
19 248 35 85,9 230 38 83,5
25 251 14 98,4 238 8 96,6
30 192 12 93,75 250 15 94,0
36 303 16 98,0 257 16 93,8
1

41 494 64 87,0 540 19 96,5
46 454 14 96,9 495 26 94,8
52 459 25 94,6 676 27 96,0
59 493 10 98,0 548 30 94,5
2

63 1099 48 95,6 1030 25 95,6
73 1050,5 39 96,3 810 33 96,0 4

78 1541 55 94,5 1745 87 95,0
85 1772 63 96,4 1888 52 97,2 6
90 1405 131 90,7 1319 176 86,7
96 2200 354 83,9 2136 338 84,2
103 1963 774 60,6 1796 595 66,9
110 2100 671 68,0 1951 629 67,8
8

119 3160 1172 62,9 3379 969 71,3
122 4053 577 85,8 2773 769 72,3
127 2051 242 88,2 2810 367 86,94
139 1715 145 91,55 2200 252 88,55
10

142 2213 1611 27,2 1957 1445 26,12
146 2410 2025 15,98 2011 1613 19,79 15

79
izelge 4.18.AF2 reaktr her bir OLR iin elde edilen uucu ya asitleri
Uucu Ya Asitleri (mg/L) OLR
gKO/
Lgn

Zaman
(gn) AA PA IzoBA BA IzoVA VA
Toplam
Asit(AA)
1 112 - - - - - 112
4 147 - - - - - 147
10 25 - - - - - 25
14 12 - - - - - 12
17 12 - - - - - 12
19 27 - - - - - 27
23 25 - - - - - 25
25 83 - - - - - 83
30 39 - - - - - 39
34 26 - - - - - 26
38 24 - - - - - 24
1

41 30 - - - - - 30
46 79 - - - - - 79
51 38 - - - - - 38
56 53 - - - - - 53
61 34 - - - - - 34
2

63 23,8 - - - - - 23,8
67 75 - - - - - 75
70 83,5 - - - - - 83,5
4
76 106 - - - - - 106

78 86,8 - - - - - 86,8
82 87,7 - - - - - 87,7
86 71,6 - - - - - 71,6
94 104,5 - - - 46,7 - 132

6

96 212 - - 5,3 - - 216
100 172,5 - - 4,2 - - 175
104 226,6 19,1 - - 5,1 - 245
107 316,5 30,7 - - 3,22 - 343
110 250 21 - - - - 267
113 125 - 7 2,5 - - 131
8
118 275 29,6 - - - - 299

119 350,7 41,9 - - - - 385
121 358 32,5 - - - - 385
124 389,5 34,0 - - - - 417
127 248,5 20,9 - - - - 266
130 224,2 14,2 - - - - 236
134 170,4 - - - - - 170,4
137 107 - - - - - 107
10
141 455 - - - - - 455

143 383 41 - - - - 417
147 550 109 - - - - 639 15
150 449 78,2 12,3 55,8 51,8 - 590

80
AF3 reaktr 1, 2, 4, 6, 8, 10, 15 g KO/Lgn organik yklemerle 205 gn
retimleri, izelge 4.19- 4.25da, ya-gres ve AKM giderim verimleri izelge
4.26da verilmitir.
izelge 4.19. AF3 Reaktr 1 g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k
KO
(mg/L)
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
4 1099 174 589 1,480 46,4 0,0917
5 1144 157 638 1,183 44,2 0,1127
6 1122 164 439 1,078 60,9 0,1210
7 1002 134 422 0,978 57,9 0,0658
9 949 107 415 0,616 56,3 0,0868
10 1280 95 491 0,871 61,6 0,0826
11 1272 156 295 1,299 76,8 0,1501
12 921 251 333 0,910 63,8 0,1306
13 787,9 126 349 0,719 55,7 0,1207
14 803,7 145 347 0,809 56,8 0,1409
15 949,8 151 292 0,944 69,3 0,1515
16 880,4 146 261 1,001 70,4 0,2009
17 852,6 256 278 0,932 67,4 0,1864
18 846 333 333 0,895 60,6 0,2112
19 916 83 300 0,866 67,2 0,2195
20 989 162 191 1,002 80,7 0,1562
22 1054 131 - 0,950 74,4 0,3439
24 1150 241 - 1,131 79 0,2372
25 1167 85 282 1,250 75,8 0,3271
26 1141 54 312 1,286 72,7 0,3365
27 1156 48 223 1,254 80,7 0,3008
28 1174 110 - 1,260 77,3 0,2495
29 1254 49 290 1,381 76,9 0,2519
31 1291 135 135 1,266 89,5 0,3730
32 1073 141 141 1,056 86,9 0,2738
33 1085 154 154 1,052 85,8 0,3130
34 1057 58 58 0,952 94,5 0,3053
36 1165 71 71 1,002 93,9 0,2861
37 1165 128 128 1,155 89,0 0,3241
38 1072 121 121 1,094 88,7 0,3065
39 1065 119 119 1,087 88,8 0,3496
40 1051 136 136 1,069 87,1 0,3565
Ortalama 1060,5 138,1 280,8 1,057 73,0 0,229
Minimum 787,9 48 58 0,616 44,2 0,0658
Maksimum 1291 333 638 1,48 94,5 0,373

81
AF3 reaktr iin 1 g KO/Lgn OLR deerleri iin elde edilen KO giderim
verimleri ve metan retimleri maksimum, minimum, ortalama deerleri sras ile %
94,5, % 44,2 ve % 73,0 ve metan retimleri ise 0,373, 0,0658 ve 0,229 L/gn elde
edilmitir (izelge 4.19).
izelge 4.20 .AF3 Reaktr 2 g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k
KO
(mg/L
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
41 2198 136 168 2,234 92,4 0,5475
42 2015 143 143 2,162 92,9 0,6653
43 1924 83 165 1,894 91,4 0,6160
44 1962 98 173 1,905 91,2 0,5795
46 2175 151 265 2,524 87,8 0,6304
47 2100 135 251 1,888 88,0 0,5170
48 1920 162 232 1,820 87,9 0,5308
51 2226 171 247 2,183 88,9 0,5985
54 1998 162 250 2,024 87,5 0,5723
55 1882 178 253 1,857 86,6 0,6157
56 1968 200 315 1,922 84,0 0,6712
57 1989 201 245 2,627 87,7 0,8176
58 2074 189 216 1,732 89,6 0,5353
57 2444 212 256 2,320 87,7 0,7363
60 2073 202 233 1,935 88,8 0,6795
61 2169 183 225 1,910 89,6 0,5843
Ortalama 2069,81 162,88 227,31 2,06 88,9 0,61
Minimum 1882 83 143 1,73 84 0,51
Maksimum 2444 212 315 2,63 92,9 0,82

izelge 4.21. AF3 Reaktr 4 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k KO
(mg/L
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
63 4148 250 320 5,317 92,3 1,2238
64 4046 301 317 4,440 92,2 1,5714
65 3920 305 352 4,071 91,0 1,5537
66 3981 298 356 3,832 91,1 1,2049
67 4002 276 366 5,524 90,9 1,4906
68 4057 286 355 3,750 91,2 1,4995
69 3965 296 380 4,347 90,4 1,3271
70 3983 296 361 3,138 90,9 1,4968
71 3900 298 366 4,905 90,6 1,7177
73 3919 323 428 5,056 89,1 1,5403
74 3927 400 513 3,832 86,9 1,4599
75 4190 355 492 4,392 88,3 1,4210
76 4436 377 525 5,195 88,2 1,5616
77 4023 365 478 5,005 88,1 1,5812
Ortalama 4035,5 316,1 400,6 4,486 90,1 1,4749
Minimum 3900 250 317 3,138 86,9 1,2049
Maksimum 4436 400 525 5,524 92,3 1,7177
82
izelge 4.22. AF3 Reaktr 6g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular
Zaman
(gn)
Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k KO
(mg/L
OLR (g KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
78 5704 423 548 6,174 90,4 1,8851
79 6132 467 640 6,080 89,6 2,8008
80 6092 499 695 6,572 88,6 2,8867
81 6250 487 629 6,339 89,9 2,1895
82 5933 389 599 6,330 90,0 1,8469
83 6530 484 645 8,061 90,1 2,1253
84 6179 479 605 5,331 90,2 1,2417
85 6559 440 614 5,880 90,6 1,4896
86 6896 483 577 6,208 91,6 1,0622
87 5925 468 614 5,286 89,6 1,7479
88 6155 501 602 5,579 90,2 1,7395
89 6116 495 624 5,676 89,8 1,8792
92 5869 667 1069 7,781 81,8 2,1679
93 6007 765 1112 7,552 81,5 1,4161
94 6004 566 887 6,998 85,2 2,3048
95 6008 584 1246 6,611 79,3 1,8286
Ortalama 6147,43 512,3 731,6 6,404 88,0 1,9132
Minimum 5704 389 548 5,286 79,3 1,0622
Maksimum 6896 765 1246 8,061 91,6 2,8867

izelge 4.23.AF3 Reaktr 8g KO/Lgn OLR iin elde edilen bulgular
Zaman (gn) Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k
KO
(mg/L
OLR (g
KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
96 8125 647 1251 8,476 84,6 2,582
97 7900 734 1045 8,363 82,2 3,494
98 8364 799 1343 8,543 83,9 3,502
99 7177 790 1375 7,335 80,8 2,097
100 7458 724 1348 7,445 81,9 1,754
101 7161 677 1192 7,342 83,4 1,989
103 7567 973 3778 5,582 50,1 0,620
104 6784 907 2895 9,746 57,3 0,416
106 9451 813 2872 11,225 69,6 0,858
107 7664 787 3044 8,684 60,3 1,012
108 6944 731 5084 6,109 - 0,947
109 8281 1016 2103 8,708 74,6 1,111
110 8034 760 2888 8,437 64,1 1,150
111 7376 789 2590 7,649 64,9 1,298
112 7596 801 2570 7,917 66,2 1,483
113 7674 856 2944 8,04 61,6 1,654
114 8255 864 3172 8,707 61,4 1,705
115 7677 830 3407 8,149 55,6 1,552
116 8319 899 3276 8,702 60,6 1,984
117 8035 923 3743 8,202 53,4 1,778
118 8263 1034 4179 7,967 49,5 1,646
Ortalama 7814 826,4 2671,4 8,158 67,3 1,649
Minimum 6784 647 1045 5,582 49,5 0,416
Maksimum 9451 1034 5084 11,225 84,6 3,502
83
izelge 4.24. AF3 Reaktr iin 10 g KO/Lgn. OLR iin elde edilen bulgular

izelge 4.25. AF3 Reaktr iin 15 gKO/ Lgn. OLR iin elde edilen bulgular
Zaman (gn) Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k
KO
(mg/L
OLR (g
KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
119 10018 1116 4514 8,205 54,9 2,402
120 9724 1214 4337 10,169 55,4 1,343
121 9963 1054 5200 9,564 47,8 1,249
122 9134 1045 5224 9,659 42,8 1,295
123 10418 1279 2401 10,854 77,0 2,091
124 9960 1241 4116 10,196 58,7 2,056
125 10382 1115 4987 11,010 52,0 2,100
126 10054 1159 5583 10,401 44,5 2,061
127 10482 969 3831 10,186 63,5 2,453
128 10374 889 2099 10,582 79,8 2,974
129 11227 602 1617 11,359 85,6 1,526
130 11034 968 4087 10,612 63,0 1,303
131 10221 959 3427 8,511 66,5 1,270
132 10830 829 1811 10,708 83,3 -
133 10250 890 1702 8,411 83,4 2,710
134 10516 1010 2599 9,749 75,3 2,033
135 9854 801 2154 9,621 78,1 2,174
136 9721 929 1654 8,479 83,0 3,312
137 9328 1023 3587 9,010 61,5 2,452
138 8665 938 2565 9,624 70,4 3,317
139 9869 928 1564 9,937 84,2 3,076
140 11702 973 1675 11,581 85,7 4,319
141 9867 902 2815 8,981 71,5 4,355
Ortalama 10156 992,7 3197,8 9,887 68,2 2,405
Minimum 8665 602 1564 8,205 42,8 1,249
Maksimum 11702 1279 5583 11,581 85,7 4,355
Zaman (gn) Giri
KO
(mg/L)
k
FKO
(mg/L)
k
KO
(mg/L
OLR (g
KO/
Lgn)
%KO
Giderimi
Metan
retimi
L/gn
142 15493 639 1357 5,285 91,2 1,811
143 15782 - - - - 1,324
144 16421 1077 7002 17,2 57,4 1,089
145 16026 1432 10708 19,2 33,2 1,815
146 15438 1549 10143 15,7 34,3 0,700
147 13900 1314 7411 8,92 46,7 0,973
148 15023 1444 8193 20,1 45,5 0,961
149 15609 1289 9452 16,2 39,4 1,121
150 15853 1315 8470 14,6 46,6 1,080
151 15477 1429 8997 15,5 41,9 1,222
Ortalama 15502 1276,4 7970,3 14,75 48,5 1,2096
Minimum 13900 639 1357 5,285 33,2 0,7
Maksimum 16421 1549 10708 20,1 91,2 1,815
84
izelge 4.26. AF3 reaktr iin giri ve k ya-gres ve AKM deerleri
OLR
gKO/
Lgn
Zaman
(gn)
GY-G
(mg/L)
Y-G
(mg/L)
% Y-G
giderimi
GAKM
(mg/L)
AKM
(mg/L)
% AKM
gideri
mi
1 418 110 73,7 180 76 57,7
4 184 35 81,0 187 104 83,1
7 260 19 92,7 253 106 93,9
10 180 26 92,8 259 94 93,8
14 252 10 95,6 241 20 93,8
19 248 18 85,9 230 30 83,5
25 251 14 98,4 238 20 96,6
30 192 47 93,8 250 12 94,0
36 303 16 98,0 257 11 93,8

1

41 494 45 87,0 540 18 96,5
46 454 44 96,9 495 24 94,8
52 459 12 97,4 676 19 97,2
59 493 10 98,0 548 24 95,6
2

63 1099 34 95,6 1030 20 97,6
73 1050,5 39 96,3 810 46 95,9 4

78 1541 83 96,5 1745 87 95,0
85 1772 106 94,0 1888 180 90,5 6
90 1405 183 86,9 1391 211 84,8
96 2200 436 80,2 2136 487 77,2
103 1963 402 79,5 1796 367 79,6
110 2100 621 40,4 1951 757,7 61,2
8

119 3379 918 72,8 3160 1043 67
122 2773 1177 57,5 3450 1535 62,1
127 2051 671 67,28 2810 966 65,62
10

134 1715 367 78,6 2200 722 67,18
142 2213 1398 36,83 1957 1397 28,62 15
2405 1400 41,8 2150 1105 48,6

85
izelge 4.27. AF3 reaktr her bir OLR iin elde edilen uucu ya asitleri
OLR
gKO/
Lgn

Zaman
(gn) AA PA IzoBA BA IzoVA VA Toplam Asit
5 281 8 - - 6 - 290
10 153 - - - 6 - 156,7
12 221 - - - 5 - 223,5
14 64 - - - - - 64
17 19 - - - - 19
19 45 - - - - - 45
23 43 - - - - 42,8
25 41 - - - - - 40,7
30 44 - - - - - 44,2
34 32 - - - - - 32,5
38 40 - - - - - 40
1

41 28 - - - - - 28
46 39 - - - - - 39
51 33 - - - - - 33
56 44 - - - - - 44
61 39 - - - - - 39
63 24 - - - - - 24
2

67 39 - - - - - 39
70 69 - - - - - 69
76 111 - - - - - 111
4

78 136 - - - - - 136
82 64 - - - - - 64
86 74 - - - - - 74
6
94 183,5 - 37,95 8,9 - - 215,7
96 134,5 - - 7,21 - - 139,5
100 170,7 - - 12,65 - - 179,4
104 203,7 11,94 7,495 9,15 12,13 - 232
107 165,09 - - 6,69 4 - 172
110 203,8 - - 11,06 4,01 - 213,8
8
113 171,0 - - 15,03 7,74 - 184,1

119 403,9 - 23,04 6,49 - - 424,2
121 407,9 - - 11,75 4,47 - 418,6
124 566,4 - - 32,48 - - 588,7
127 357,04 20,97 26,75 - - - 392,5
130 169 15,3 179,5
134 487,2 - - 28 - - 506,7
137 634,1 - 6,2 41,1 5 - 670
141 516 - 9,2 47,5 4,3 - 557,5
10

144 187,7 14,3 - - 6,8 - 203,4
147 443,2 54 12,6 23,8 18,2 - 523 15
150 400 62,2 - - - - 455,6

86
4.2. Tartma
Bu blmde AF1, AF2, AF3 filtre reaktrler ve alm amurunun
paralanmasnn izlendii kesikli reaktrlerin performanslar incelenmitir. Ayrca,
AF1, AF2 ve AF3 reaktrlerinden elde edilen datalar modifiye edilmi Stover-
Kincannon kinetik modeline uygulanmtr.
Anaerobik filtre reaktrlerin performanslar, KO giderme verimleri, gnlk
metan retimleri, ya-gres ve AKM giderim verimleri grafiklerle tartlmtr. Ayn
zamanda reaktrlerin iletme srecinde takip edilen pH, toplam alkalinite ve asetik
asetik asit edeeri olan toplam uucu ya asitleri (TA, mg AA/L) grafiklerle
tartlmtr. Ayrca anaerobik filtre reaktrlerin modifiye edilmi Stover-Kincannon
kinetik modeli ile elde edilen kinetik sabitleri ve grafikleri ise ikinci bir balk altnda
tartlmtr. Bunun yannda, kesikli reaktrlerin rettii toplam metan miktarlar ile
metan verimleri ve giderilen UKM deerleri de her bir reaktr iin
deerlendirilmitir.
4.2.1. AF1 Reaktr Performans
4.2.1.1. KO Giderim Verimi
Anaerobik reaktrlerin farkl zellikteki atksularn artlmasnda, atksuya
adapte olmalar, a amurunun zelliklerine, atksu zelliklerine ve iletme
prosedrlerine bal olarak iki aydan alt aya kadar zaman alabilir (Ling ve Yang,
1991).
AF1 reaktr iin, 1 g KO/Lgn organik yklemesine 85 gn boyunca
devam edilmitir. Bu sre iinde KO giderme veriminin % 80in zerine kt ve
60. gnden itibaren atksuya adaptasyon saland gzlenmitir (ekil 4.1). Palmiye
ya atksularnn yukar akl anaerobik filtre reaktr ile paralanabilirliinin
aratrld almada, reaktrn atksuya adaptasyonu srecinde en fazla % 85 KO
giderme verimi elde edildii bildirilmitir (Najafpour ve ark., 2006). Bu almada da
atksuya adaptasyon srecinde, literatrle benzer olarak, % 86 KO giderme verimi
87
elde edilmitir. Yukar akl amur rt reaktr ile palmiye ya atksularnn
anaerobik paralanabilirliinin aratrld bir dier almada ise, adaptasyon
srecinde amur yzmesi ve reaktrden amur kamas sorunlar ile karlald
bildirilmitir (Borja ve Banks 1994). Bu almada ise AF1 reaktrnn adaptasyon
srecinde byle bir sorunla karlalmamtr. Bu durum bilindii gibi, filtre tipi
reaktrlerin, amur imesi ve amur ykanmas problemleri asndan avantajn
ortaya koymaktadr (Mustapha ve ark., 2003).

0
5
10
15
20
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Za ma n (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
20
40
60
80
100
K
O

g
i
d
e
r
i
m
i
(
%
)
OLR KO giderimi
A
B
C D
A:OLR:1, B:OLR:2, C:OLR:4, D:OLR:6 gKO/Lgn
ekil 4.1. AF1 Reaktr iletme sresince KO giderme verimleri

Atksuya adaptasyonun gerekletii, 1 g KO/Lgn organik ykleme
orannnda elde edilen datalarn kinetik modelde kullanlabilmesi iin, 26 gn daha
devam edilmi ve KO giderme veriminin deimedii gzlenmitir. 2 g KO/Lgn
OLR deeri, 86. gnden itibaren uygulamaya balanmtr. Organik ykn artmasna
bal olarak KO giderme verimlerinde bir miktar dme gzlenmitir, ancak bu
fazn sonunda tekrar artarak % 88e kmtr. Rafinasyon atksularnn anaerobik
filtre reaktrle herhangi bir n artmaya gerek kalmadan KO iin % 76-92 giderim
verimleri elde edildii bildirilmitir (Saw ve ark., 1986; Martin ve ark.,2010).
Anaerobik filtrenin, kontak reaktre gre, zellikle 1,5 g KO/Lgn zerindeki
88
organik yklemelerde, yksek verim, stabilite ve iletme kolayll nedenlerinden
dolay tercih edildii bilinmektedir (Saw ve ark., 1986; Martin ve ark.,2010). Bu
almada, 2 g KO/Lgn organik ykleme deerinde, KO giderme verimi asndan
hibir sorunla karlalmamtr.
OLRnin 4 g KO/Lgne arttrlmas ile, KO giderme verimi, 2 g
KO/Lgne gre kademeli olarak azalmtr. Organik ykteki dalgalanmalara bal
olarak % 70 deerine kadar dmtr. Gannoun ve ark. (2008), peynir alt sularnn
yukar akl anaerobik filtre reaktr ile artlabilirlik almalarnda, % 80-90
aralnda KO verimlerinin olduu, ancak 4 g KO/Lgn OLR iin KO verimlerinin
% 63e kadar dtn bildirmilerdir. Benzer biimde bu almada da OLRnin 4
g KO/Lgne karlmas ile KO giderme verimi azalmaya balam ve % 78
giderme verimi ile literatrdekinin zerinde deerler gzlenmitir.
OLRnin 6 g KO/Lgne artrlmas ile KO giderim verimlerinin % 52-75
arasnda deitii gzlenmitir. Bu dalgalanmalar, zellikle reaktrdeki tkanmalar,
besleme hortumlarnda meydana gelen birikimlere bal olarak debi salnmlar ve
dolays ile OLRdeki deiimlere bal olarak gereklemitir. Yukarda bahsedilen
nedenlerle, reaktrn 6 g KO/Lgn OLR ile iletildii srada, organik ykn 3-8 g
KO/Lgn aralnda, KO giderim veriminin % 52ye dt gzlenmitir (ekil
4.1). Ruiz ve ark. (1997), kesimhane atksularnn mezofilik paralanmas srasnda,
3 g KO/Lgnn zerindeki OLR deerlerindeki azalmalarn KO giderme verimini
% 65in altna drdn rapor etmilerdir.
4.2.1.2. Metan retimi
Organik maddenin paralanma srecinde, dikkatle izlenmesi gereken en
nemli parametreler, biyogaz ve metandr (Leitao ve ark., 2005). Gnlk retilen
metan miktarlar ve giderilen birim KO bana metan verimleri, organik maddenin
dnmnde reaktrn adaptasyon sresi ve kararl hal performansnn
deerlendirilmesinde sz sahibidir.

89
0
5
10
15
20
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
M
e
t
a
n

r
e
t
i
m
i
(
L
/
g
n
)
OLR Metan retimi
A:OLR:1, B:OLR:2, C:OLR:4,D:OLR:6 gKO/Lgn
A
B C D

ekil 4.2. AF1 Reaktr metan retimi

AF1 reaktr adaptasyon srecinde (1 g KO/Lgn OLR) metan retimi,
0,0195 L/gnden 83. gnde yaklak 20 kat artarak 0,36 L/gne kmtr (ekil
4.2). Metan verimleri de 60 gn iinde 0,039dan 0,294 LCH
4
/gKO
giderilen
e
ykselmi ve 1 g KO/Lgn OLR deerinin uyguland 83. gnde yaklak 10 katlk
bir artla 0,377 LCH
4
/gKO
giderilen
deerine ykselmitir (ekil 4.3). Gannoun ve
ark. (2008), en yksek metan veriminin en dk OLR deerinde (1 g KO/Lgn)
elde edildiini bildirmilerdir. Benzer biimde, AF1 reaktrnn artan organik
yklemelerde iletilmesi boyunca, en yksek metan verimi, en dk organik
ykleme orannda 0,377 LCH
4
/gKO
giderilen
olarak elde edilmitir (ekil 4.3).
OLRnin 2 g KO/Lgne arttrlmas ile metan retimi, KO giderme
verimindeki artla paralel olarak, 0,52 L/gne ykselmitir. Ancak metan veriminde
azalma gzlenmitir (ekil 4.3). Faisal ve Unno (2001), modifiye edilmi blmeli
anaerobik reaktr ile palmiye ya atksuyunun paralanmasnn aratrld bir
almalarnda, 1,6-5,33 g KO/Lgn OLR aralnda metan retimi ve verimini takip
etmilerdir. Organik yk arttkca gnlk metan retiminin artt ancak verimin
azaldn bildirmilerdir. Bu almada OLRnin 1 g KO/Lgnden, 2 ve 4 g
KO/Lgne art ile metan retimi art gsterirken metan verimindeki azalma
90
literatrle benzerlik gstermektedir (ekil 4.2 ve 4.3). Soya fasulyesi ve peynir alt
atksularnn anaerobik filtre reaktrde artld iki farkl alma, organik ykn
artmasna karlk metan veriminin azald gsterilmitir (Yu ve ark., 1998;
Gannoun ve ark., 2008). Bu almada da organik ykn artmasna karlk metan
verimi azalmtr.

0
5
10
15
20
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0,35
0,4
0,45
0,5
M
e
t
a
n

v
e
r
i
m
i
i
(
L
C
H
4
/
g
K
O

g
i
d
e
r
i
l
e
n
)
OLR Metan verimi
A B C
D
A:OLR:1, B:OLR:2, C:OLR:4,D:OLR:6 g KO/L gn

ekil 4.3. AF1 Reaktr metan verimi

Reaktrn iletilmesi sresinde en yksek metan retimi, OLRnin 4 g
KO/Lgne artmas ile, 0,90 LCH
4
/gn olarak gzlenmitir (ekil 4.2). n artma
yaplm kesimhane atksularnn yukar akl anaerobik filtre reaktr ile
paralanabilirliinin aratrld bir almada (Gannoun ve ark., 2009), biyogaz
retiminin 4 gKO/ Lgn OLR deerinde 0,24den (% 77 metan) 1,1 L/Lgne (%
68) artt ancak metan veriminin 0,3den 0,15 LCH
4
/gKO
giderilen
e kadar dt
bildirilmitir. Bu almada da, litaretrle uyumlu olarak, AF1 reaktr iin 4 gKO/
Lgn OLR deerinde metan retimi 0,90 LCH
4
/gnye kadar artm ancak metan
veriminde azalma gzlenmitir (ekil 4.3).
Metan retiminde ve veriminde azalma ile birlikte anaerobik reaktrlerin
stabilitelerinin en nemli gstergesi olan toplam uucu ya asiti deerinin 50
91
mgAA/Lden 6 kat artarak 312 mgAA/Lye, alkalinitenin 1550 mgCaCO
3
/Lye
ykseldii, pHn ise ayn zaman diliminde 7,78den 7,2 deerine dt
gzlenmitir. Peynir alt sularnn anaerobik filtre reaktr ile paralanabilirliinin
incelendii almada, 4 g KO/Lgn OLR deerinde, k suyu uucu ya asiti
deerinin 3 g KO/Lgn OLR deerindekinin yaklak olarak 2 kat artarak 780 mg/L
deerine ulat gzlenmitir. TA deerindeki bu artn toksik maddelerin artnn
veya hacimsel organik yk deiiminin yansmas olabilecei belirtilmitir (Gannoun
ve ark., 2008). Bu almada da metan retimi ile birlikte metan verimindeki ani
azalma, literatrdede belirtildii gibi, TA ve asetik asit konsantrasyonunun art ile
e zamanl gzlenmitir. OLRnin 6 g KO/Lgne artmas ile asetik asit
konsantrasyonun art dier uucu ya asitlerinin de birikimine neden olmutur.
Asatatn birikimi, propiyonat ve btiratn anaerobik paralanmasn durdurmakta ve
bu durum asetat ve propiyonat birikirken izobtirat, btirat ve valeratn birikimini
aklamaktadr (Kapsar ve Wuhrmann, 1978; Mechichi ve Sayadi, 2005). Propiyonik
asitin dnda btn uucu ya asitlerinin birikimi, metan retimindeki ani dn
yan sra KO giderme veriminin de dmesine neden olmutur.
OLRnin 4den 6 g KO/Lgne artmas ile hem metan retimi hem de metan
verimi e zamanl olarak neredeyse durmutur. Bu srede gnlk metan retimi 0,2
LCH
4
/gne, metan verimleri de ayn durumu sergileyerek 0,0096 LCH
4
/g
KO
giderilen
e kadar dmtr (ekil 4.2 ve 4.3). AF1 reaktrnde 6 g KO/Lgn
organik yklemede, anaerobik reaktrn stabilitesinin bozulduunu gsteren ve
metanojenler iin en toksik uucu ya asiti olarak tanmlanan propiyonik asit
birikimi gzlenmitir. Bu durum metan retimini neredeyse durdurmutur. Benzer
durum Ahring ve ark., (1995) ve Mechichi ve Sayadi (2005) tarafndan da
gzlenmitir.
Ayrca atksuyun KO bileimindeki deiimlerin de metan retiminde rol
olduu dnlmektedir. AF1 reaktrne uygulanan organik yklemeler iin
farkl atksu kullanlmtr (izelge 3.4). OLRnin 4 g KO/Lgnden 6 g
KO/Lgne artmas ile atksuyun FKOsi, 1801 mg/Lden, 859 mg/Lye azalm,
ya-gres konsantrasyonlar ise 2650 mg/Lden 3107 mg/Lye artmtr (izelge 3.1).
92
Organik yk artmasnn yan sra atksu KO bileiminin deimesi ile
paralanabilirlii daha zor olan ya-gres ierii artm ve daha kolay indirgenen
znm miktar da azalmtr.
4.2.1.3. AF1 Reaktr Performans Parametreleri
Anaerobik reaktrlerin stabiliteleri iin, reaktr iinde optimum evre
koullarnn tayini ve takibinde, pH, uucu ya asitleri, alkalinite, ve bunlara bal
olarak toplam uucu asit/toplam alkalinite orann izlenmesi nemlidir.

0
1000
2000
3000
4000
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180
Zaman (gn)
T
.
A
l
k
a
l
i
n
i
t
e

(
m
g

C
a
C
O
3
/
L
)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
p
H
T.Alkalinite TA mg Asetik Asit/L pH
A:OLR:1, B:OLR:2, C:OLR:4, D:OLR:6 gKO/Lgn
A
B C D

ekil 4.4. AF1 Reaktr pH, T.Alkalinite ve TA ilikisi

1 g KO/Lgn organik ykleme ile atksuya adaptasyonun gerekletii
srede pH deerleri 7,54-8,33 ve toplam alkalinite deerleri ise 1586-1840
mgCaCO
3
/L arasnda deimitir. KO giderme verimleri ve metan retimi sonular,
reaktrn stabilitesinin bu organik ykleme boyunca korunduunu gstermitir
(ekil 4.4). Reaktr iinde llememesi ve reaktr k suyunun hava ile temas
ederek damla damla toplanmasndan dolay, pHn deeri, anaerobik reaktrler iin
93
olmas gerekenden yksek tespit edilmi, ancak iletme boyunca 7nin altna
dmemitir.

0
200
400
600
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
A
s
e
t
i
k

a
s
i
t

(
m
g
/
L
)
0
40
80
120
P
r
o
p
i
y
o
n
i
k
,

z
o
B
u
t
i
r
i
k
,
B
t
i
r
i
k
,

z
o
v
a
l
e
r
i
k

A
s
i
t

(
m
g
/
L
)
Asetik asit Propiyonik asit zobtirik asit Btirik asit zovalerik asit
A B C D
OLR; A:1, B:2, C:4, D:6 g KO/Lgn

ekil 4.5. AF1 reaktr uucu ya asitleri

zellikle asetik asit konsantrasyonun art ile 1 g KO/Lgn OLRde, toplam
uucu ya asiti konsantrasyonu 31. gnde 326 mgAA/L deerlerine km, ancak
66. gnden sonra azalarak 50 mgAA/Lnin altna kadar dmtr (ekil 4.5).
Organik yk artlarnda reaktrn artan alkalinite ihtiyacn karlamak zere
alkalinite besleme suyu ile arttrlm, ancak uucu ya asiti konsantrasyonun artmas
ile tekrar azalmtr. Toplam alkalinite deerinde OLRnin 6 g KO/Lgne
arttrld faza kadar bir azalma gzlenmemitir (ekil 4.4).
Organik ykleme orannn 4 g KO/Lgne art, toplam alkalinite deerinin
2224den 3152 mgCaCO
3
/Lye ykselmesine neden olmutur. TA deeri 50den 312
mgAA/Lye artarken, alkalinite deeri 1550 mgCaCO
3
/Lye ve pH ise 7,78den 7,2
deerine dmtr. Bu izleme parametrelerindeki deiimlerle birlikte hem KO
giderim verimi hem de metan retimi ve veriminin azalmas reaktrn stabilitesinin
bozulduunu gstermektedir. zellikle asetik asit konsantrasyonundaki art, bata
94
propiyonik asit olmak zere paralanma ara rnleri olan dier uucu ya asitlerin
birikimini de beraberinde getirmektedir. Bu adan reaktr k suyunda uucu ya
asitleri, zellikle asetat birikimi reaktrn bozulan stabilitesinin erken habercisidir
(Gannoun ve ark., 2008; entrk ve ark., 2010).

0
200
400
600
0 50 100 150
Zaman (gn)
T
A

(
m
g
A
A
/
L
)
0
0,1
0,2
0,3
0,4
T
A
/
T
.
A
l
k
a
l
i
n
i
t
e
TA TA/T.Alk
A B C
D
A:OLR:1, B:OLR:2, C:OLR:4, D:OLR:6
3

ekil 4.6. AF1 Reaktr TA ve TA/T.Alk

OLR deerinin 6 g KO/Lgne ykselmesi, toplam uucu ya asiti
deerlerinin 47den 446 mgAA/Lye kmasna, hem toplam alkalinitenin 3000den
1000 mgCaCO3/Lye dmesine, hem de pH deerinin 8,02den 7,01e dmesine
neden olmutur (ekil 4.4). Bu OLR deerinde asetik asitin yan sra anaerobik
reaktrn stabilitesinin bozulduunu gsteren ve en toksik uucu ya asiti olarak
tanmlanan propiyonik asitin AF1 reaktrnde 40 mg/Lye ykseldii gzlenmitir.
Bu durum Ahring ve ark. (1995) ve Mechichi ve Sayadi (2005) tarafndan yaplan
almalarda da rapor edilmitir.
Anaerobik mikroorganizmalarn optimum evre koullar iin asetik asit
cinsinden toplam uucu ya asiti konsantrasyonunun 1000 mg/Lden kk olmas
istenirken toplam uucu ya asiti/toplam alkaline orannn takibi de reaktr stabilitesi
95
iin nem arz etmektedir. Ancak bu oranla ilgili literatrde farkl deerlerle
karlalmtr. ztrk (1999), TA/T.Alkalinite orann anaerobik bakteriler iin 0,1
deerinin altnda olmas gerektiini bildirmitir. 0,3-0,4 oranlar ise reaktr iin
kritik deerler olarak literatrde nerilmektedir (Parkin ve Owen, 1986; Fanin, 1987;
Borja ve ark., 1998). AF1 reaktr iin TA/T.Alkalinite oran, 1, 2, 4 ve 6 g
KO/Lgn OLR deerlerinde, sras ile 0,19, 0,01, 0,19 ve 0,23 olarak tesbit
edilmitir (ekil 4.6). Bu almada 6 g KO/Lgn OLR deerinde reaktrn
stabilitesinin bozulduu, metan retiminin neredeyse durduu gzlenmi ve
reaktrn geri kazanlmas iin besleme durdurulmutur.
4.2.1.4. KO-Metan Dnm
AF1 reaktr iin, giri ve k KO deerleri (mg/L) ile retilen metann
edeeri KO arasndaki ilikinin, reaktrn performansn ve reaktrdeki organik
madde birikimini gsterdii sonucuna varlmtr. Metann KO edeeri;
) / ( 39 , 0
) / (
4
4
4
KO g CH L
Gn L CH
KO
CH
bantsyla tesbit edilmitir (ekil 4.7). Teorik
metan retimi iin, birim KO bana retilen metan hacmi olarak
KO CH
g L / 39 , 0
4

olarak literatrde verilmektedir (Jeganathan, 2006).
Metan retiminin daha dk olduu adaptasyon sresi iin, metann KO
edeeri de dktr (ekil 4.7). k KO deeri 0,406 g/Lye kadar azalm olsa
da, 30. gne kadar deimedii gzlenmitir. Ancak 30. gnden itibaren, KO
k

deeri 0,18 g/Lye kadar azalrken KO
metan
deeri 0,3827den 0,9050 g/Lye
ykselmitir. Ayn zaman diliminde, reaktre giren organik maddenin anaerobik
olarak paralanmas reaktr iinde TA deerlerinin 326,6 mgAA/Lye kadar art ile
de gzlenmektedir (ekil 4.6). 1 g KO/Lgn OLR deerinin sonlarna doru, 70.
gnde, KO
k
0,07g/Lye derken KO
metan
bu fazn sonunda 0,9050g/Lye kadar
ykselmitir. Bu fazn sonunda atksuya adaptasyon ve organik maddenin metana
dnm gereklemitir.
96
0
2
4
6
8
0 15 30 45 60 75 90 105 120 135 150
Zaman (gn)
G
i
r
i

K
O

(
g
/
L
)
0
2
4
6
8

K
O

(
g
/
L
)

Giri KO k KO Metan KO
A
B C
D
OLR; A:1, B:2, C:4, D:6 gKO/Lgn

ekil 4.7. AF1 Reaktr iin giren, kan ve metan KO

OLR deerinin 2 g KO/Lgne artmas ile KO
metan
deerindeki art devam
ederken, KO
k
deerinin sabit kald gzlenmitir. Reaktre giren organik
maddenin art ile metan retimi de artmtr. Dolaysyla bu fazda reaktrde
herhangi bir organik madde birikiminin gereklemedii tesbit edilmitir.
4 g KO/Lgn OLR deerinde, nce KO
metan
ve KO
k
deerindeki ezamanl
art, ardndan bu organik yklemenin sonunda KO
metan
n azald ve KO
k
n ise
ykseldii gzlenmitir. 6 g KO/Lgn OLR deerinde KO
metan
nn azald,
KO
k
n ise artmaya devam ettii gzlenmitir. Bu durum, reaktre giren organik
maddenin tamamnn metana dnemedii, reaktrde biriktiini gstermektedir.
Reaktre atksu beslemesinin durdurulmasndan sonra metan retiminin 120 gn
boyunca devam etmesi bu dnceyi desteklemektedir. Kesimhane atksularnn
anaerobik ardk kesikli reaktrlerde artlmasnda scakln etkisinin aratrld
bir almada, znm organiklerin metana dnmlerinin kolaylkla
gerekletii, indirgenemeyen kat maddelerin ise byk olaslkla reaktrde biriktii
rapor edilmitir (Masse ve Masse 2000).

97
0
0,1
0,2
0,3
0,4
157 167 177 187 197 207 217 227 237 247 257 267 277
Zaman (gn)
M
e
t
a
n

r
e
t
i
m
i

(
L
/
g
n
)
ekil 4.8. AF1 reaktrnn gerikazanma sresi boyunca metan retimi

Reaktrn geri kazanlmas iin atksu beslemesinin durdurulduu bu sre
boyunca retilen metann KO edeeri, 50,3945 g/Ldir. Reaktrn iletilmesi
boyunca:
TKO
giren
=384,395 g/L
KO
kan
= 110,597 g/L
KO
metan
=117,0628 g/L
KO
giderilen
=273,798 g/Ldir.
Reaktre giren TKO
giren
in % 29u k suyunda, % 30,45i besleme sresince
metana dnm ve % 13 ise besleme durdurulduktan sonra metana dnmtr.
Reaktre giren KO
toplam
n % 72,45lik bir dilimi tespit edilebilirken, % 27,55lik
blm llememitir. llemeyen bu orann reaktrn iinde biriktii
dnlmektedir.
KO
giderilen
nin yaklak 61,61i reaktrn iletilmesi sresinde metana
dnmtr. % 18,41i ise besleme durdurulduktan sonra metana dnmtr.
KO
giderilen
nin % 80,02si metana dnrken, % 19,98i reaktrde biriken ve/veya
bakteriye dnmtr. Masse ve Masse (2000), 30C, 25C ve 20C scaklkta
anaerobik ardk kesikli reaktrlerle kesimhane atksularnn artlmasnda sras ile,
98
KO
giderilen
in 90,8, 88,7 ve % 84,2sinin metana dntn bildirmilerdir. Kalan
yzdelerin ise reaktrdeki bakteriye dnen ve paralanmadan reaktrde biriken
organik madde olduunu bildirmilerdir. Bu almada, metan veriminin azald
277. gnden itibaren, reaktre atksu beslemesi yaplm ancak metan retimi
gzlenemeyince alma durdurulmutur. Reaktr iinde seramik yatak malzemesi,
reaktr keleri ve anaerobik granl amurun etrafnda biriken ya-gres ierii
olduka yksek organik madde gzlenmitir.
AF2 reaktrnn performans, KO giderme verimi, metan retimi, AKM ve
Ya-gres giderme verimleri ile birlikte reaktr performans parametreleri grafiklerle
tartlmtr. Ayrca KO-metan ilikisi de ayr bir balk altnda incelenmitir.
4.2.2.1. KO Giderme Verimi
AF2 reaktr iin, 1g KO/Lgn OLR deeri adaptasyon sresi, 2, 4, 6 g
KO/Lgn OLR deeri kararl hal ve 8, 10, 15 g KO/Lgn ise stabilitesinin
bozulduu durum olarak incelenmitir.
Adaptasyon ve Kararl Durum:AF2 reaktr iin, 1g KO/Lgn organik
yklemesine 40 gn boyunca devam edilmitir. Bu sre iinde KO giderme
veriminin % 90n zerine kt ve 19. gnden itibaren adaptasyon saland
gzlenmitir (ekil 4.9). Borja ve Banks (1994), yukar akl amur rt reaktr
ile palmiye ya atksularnn anaerobik paralanabilirliini aratrdklar bir
almada, 1,27 g KO/Lgn OLR deerinde, 30. gnde % 90 KO giderme verimi
elde edildiini ve adaptasyon sresinde amur kayb gzlediklerini bildirmilerdir.
Bu almada, daha ksa srede adaptasyon gereklemi ve bu srede amur kayb
gzlenmemitir. Najafpour ve ark. (2006), palmiye ya atksularnn yksek hzl
yukar akl anaerobik filtreye adaptasyonunun 26 gnde gerekletiini ve % 86
KO giderme verimi elde ettiklerini bildirmilerdir. Bu almada, AF2 reaktr
iin 19. gnde % 97 gibi yksek KO giderme verimleri elde edilmitir (ekil 4.9).
99
Ayn a amuru, atksu ve evresel artlara sahip olan AF1 ve AF2
reaktrleri iin, AF2 reaktrnde adaptasyon daha ksa srede gereklemi ve
yksek KO giderme verimleri elde edilmitir. AF2 reaktrnn a amuru
konsantrasyonun, AF1 reaktrne gre yaklak 3 kat fazla olmas bu iyilemenin
nedenidir. Biyolojik reaktrlerde adaptasyon sresi, kullanlan a, besleme suyunun
bileimi, tercih edilen reaktr ekli ve evresel faktrlerden etkilenmektedir (Ling ve
Yang, 1991; Tay ve Yan, 1996; Mustapha ve ark., 2003).
OLR deerinin 2, 4 ve 6 g KO/Lgne artrlmas ile % 80 ve zerinde KO
giderme verimi elde edilmitir. 2 g KO/Lgn OLR deerinde, % 80-89 arasnda
KO giderme verimi elde edilmitir. Bu OLR deerinde, reaktrdeki gaz retimi 1,5
kat artmtr. Artan gaz retimi ile reaktrn alt blmelerinden koparak k suyuna
karan katlar, KO giderme veriminin azalmasna neden olmutur (ekil 4.9). Gda
endstrisi atksularnn anaerobik filtre reaktrde artld bir almada, filtre
reaktrn ykseklii boyunca 3 farkl noktadan numune alma vanalar
yerletirilmitir. Bu noktalardan alnan numunelerde, AKM, UAKM ve KO
analizleri takip edilmitir. almada, zellikle dk KO konsantrasyonlarnda,
biyogaz retiminin artt ve reaktrn tabanndan kat maddelerin reaktrn st
noktalarna tand rapor edilmitir (Berardino ve ark., 2000). Bu almada da, 2 g
KO/Lgn OLR deerinde, gnlk gaz retimindeki artn, AKM
konsantrasyonunun artmasna ve KO giderme veriminin azalmasna neden olmutur.
4 ve 6 g KO/Lgn OLR deerlerinde, KO giderme verimleri % 90-92
aralnda deimektedir. 4-6 g KO/Lgn OLR deerinde ve anaerobik filtre
reaktrlerde elde edilen KO giderim verimlerinin, n artmas yaplm kesimhane
atksular iin % 77-80 arasnda, peynir alt atksular iin en fazla % 85, mandra
atksularnn paralanabilirliinin aratrld dier bir almada ise en fazla % 90
KO giderim verimleri elde edildii bildirilmitir. Bu almada reaktr, % 92 KO
giderim verimleri ile sorunsuzca iletilmitir (nce ve ark., 2000; Gannoun ve ark.,
2009; Omil ve ark.,2003).
100
0
10
20
30
40
50
0 20 40 60 80 100 120 140
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
20
40
60
80
100
K
O

g
i
d
e
r
i
m
i

(
%
)
OLR KO
A
B C D
E
OLR; A:1, B:2, C:4, D:6, E: 8, F:10, G:15 gKO/Lgn
F G

ekil 4.9. AF2 Reaktr KO giderim verimleri

Farkl atksu kaynaklar ile anaerobik filtre reaktrlerin performanslarnn
aratrld bir ok aratrmada 6 g KO/Lgn OLR deeri reaktr performans ve
KO giderim verimi ve adaptasyon sresi asndan kritiktir. Protein ierii ile
birlikte, yksek AKM ve ya-gres ierii olan kesimhane atksularnn mezofilik
scaklkta anaerobik filtre ile artlabilirlik almasnda, organik ykn 0,5den 6 g
KO/Lgne arttrlmas 91 gn srm ve % 63-84 KO giderme verimleri elde
edilmitir. Organik yklemenin 5,26 g KO/Lgne arttrlmas ile, KO giderme
veriminin % 63,6ya dt bildirilmitir (Ruiz ve ark., 1997). Bu almada
literatrden farkl olarak OLRnin 6 g KO/Lgn art hem adaptasyon sresi hem
de KO giderim verimi asndan daha iyi sonular vermitir. Bu almada n artma
ilemi yaplmamtr. OLRnin 1 g KO/Lgn deerinden 6 g KO/Lgne
artrlmas, literatrde verilen sreden daha ksa olarak 78 gn srmtr. Bu srede
KO giderme verimi de bildirilen deerlerin stnde elde edilmi (% 80 ve zeri) ve
reaktr yksek bir performans gstermitir. 6 g KO/Lgn OLR deerinde, besleme
pompasndan kaynakl debi salnmna bal organik ykn 6dan 9,780 g
KO/Lgne artmas, KO giderme verimini sadece % 90dan % 80e drmtr
(ekil 4.9).
101
Stabilitenin Bozulduu Durum:AF2 reaktrnde OLRnin 8 g KO/Lgne
artrlmas ile kararl hal durumu bozulmutur. 10 g KO/Lgn OLR deerlerinde
ise, 8 ve 15 g KO/Lgn OLR deerlerine gre, KO giderme verimi, metan retimi
ve TA bakmndan daha stabil bir faz olduu tespit edilmi, ancak stabiletinin
bozulduu durum iinde deerlendirilmitir.
OLRnin 8 g KO/Lgne arttrlmas ile KO giderme veriminin % 87 iken 8.
gnde aniden % 37 deerine dmesinin nedeni, organik ykteki ani arttan (10,279
g KO/Lgn) kaynaklanmtr. Debi salnmlarndan kaynaklanan bu ani organik yk
artndan 2 gn sonra, KO giderme verimi % 69a ykselmitir (ekil 4.9). Ancak
tekrarlanan ikinci bir ani ykleme ile tekrar % 43e dmtr. OLRnin 8 g
KO/Lgn uygulanmaya alld bu srede, ortalama % 66 KO giderme verimi
elde edilmitir. Anaerobik filtre reaktrde, filtre malzemesi zerinde birikip
paralanmadan alkonan ya-gres ierii yksek kat maddeler, debi salnmlar ile
reaktrn ierisinden bulunduklar yerden koparak k suyuna karmlar ve k
suyu KO konsantrasyonlarnn artmasna neden olmulardr.
Yukar akl anaerobik filtre reaktrn performans, atksuyun zellikle KO
bileimine kar olduka hassastr. Atksuyun tamamen metana indirgenmesi, atksu
bileimlerinin her birinin ayr ayr hidroliz hzna baldr. Anaerobik olarak en kolay
indirgenen substrat eker ve baz proteinler iken, yan indirgenmesi ikinci sradadr
(Vidal ve ark., 2000: Gannoun ve ark., 2008). Mandra atksularnn yukar akl
amur rt reaktrnde artlabilirliinin aratrld bir almada, ya-gres
konsantrasyonun 203den 868 mg/Lye arttrlmas ile KO giderim veriminin %
91den % 50ye dt bildirilmitir (Cammarota ve ark., 2001). Bu almada
organik ykn 8 g KO/Lgne artrlmas ile, 2000-4000 mg/L aralnda daha
yksek ya-gres konsantrasyonlarnda atksu reaktre beslenmi ve KO giderim
verimi % 38e kadar dmtr.
Bu almada, OLRnin 10 g KO/Lgne artrlmas ile KO giderme verimi,
toplam uucu ya asiti konsantrasyonun 468 mg/Lye art ile % 44e dmtr.
Ancak gn ierisinde, 250 mg/Lye dmesi ile, nce % 70e sonra da % 87ye
kadar ykselmitir. (ekil 4.9). entrk ve ark. (2010), gda sanayi atksularnn
102
anaerobik kontak reaktrle artlmasn inceledikleri almalarnda, OLRnin 4,5 g
KO/Lgne artrlmas ile toplam uucu ya asiti konsantrasyonunun 1200 mg/Lye
ykseldiini bildirmilerdir. KO giderim verimlerinin ise % 60n altna dt
rapor edilmitir. entrk ve ark. (2010), ayn zamanda, TA konsantrasyonun 1000
mg/Lye azalmas ile KO giderim veriminin tekrar % 75e ykseldiini
bildirmilerdir. Bu almada ise, literatrde verilen OLR deerinin zerinde ve daha
dk TA konsantrasyonlar ile daha yksek KO giderim verimleri elde edilmitir.
Bu almada, OLRnin 15 g KO/Lgne karlmas ile TA 460 mgAA/Lye
km, KO giderim verimi % 80den % 32ye dmtr. Bu ani dn sebebi,
organik madde art ve asetik asitin yan sra propiyonik asit, izobtirik, btirik ve
izovalerik asitin reaktr k suyunda gzlenmesidir. Gannoun (2009), uucu ya
asiti konsantrasyonunun, ok dk OLR artlarnda bile (1 g KO/Lgn) toksik
etkisini bildirmilerdir. Bu almada, 5 g KO/Lgn gibi ok yksek OLR art iin
bile toksik etki gzlenmemitir. TAnn art ve buna bal olarak KO giderim
verimindeki azalma, literatrde verilen deerlerin aasnda kalmaktadr
(Gannoun,2009). Reaktrn stabilitesinin bozulduu bu OLR deerinde, k
suyunda hacimce % 2,5 orannda, ou yal maddelerle birlikte, amurun yzd
tespit edilmitir.
Reaktre atksu beslemesinin baland ilk yklemeden (1 g KO/Lgn)
itibaren metan retimi balam (0,138 L/gn) ve 4. gn 1,5 kat artarak 0,240
L/gne, 30. gnde ise 2,5 kat artarak 0,369 L/gne ykselmitir (ekil 4.10). AF2
reaktr iin ilk gnde KO
giriin
in % 54 metana dnmtr. Adaptasyon
sresince, KO giderimi % 96 olarak llm ve metan retimi ise yaklak iki kat
artmtr.

103
0
10
20
30
40
50
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
3
6
9
M
e
t
a
n

r
e
t
i
m
i
(
L
/
g
n
)
OLR Metan retimi
A B C D E F
OLR;A:1,B:2, C:4, D:6, E:8, F:10gKO/Lgn
G

ekil 4.10. AF2 Reaktr gnlk metan retimi

Kesimhane atksularnn artlmas iin anaerobik filtre reaktr ile yaplan bir
almada, adaptasyon sresinde, bu alma ile uyumlu olarak KO giderim
veriminin % 90lara kadar ulat, ancak KOnin metana dnmnn % 30dan
% 50ye kmas iin 50 gne ihtiya duyulduu bildirilmitir (Ruiz ve ark., 1997).
Bu almada, literatrde verilen 50 gn gibi uzun bir sreye karlk, ilk gnden
itibaren giri KO deerinin % 54 metana dnmtr. Bu almada deneylerden
elde edilen sonular ile ilk gnden bakterilerin atksuya kolaylkla adapte olduu ve
1 g KO/Lgn OLR deerinde paralanma ara rnlerin metan retimini
engellemedii akca grlmtr. AF2 reaktr iin OLRnin 2, 4, 6 g KO/Lgne
arttrlmas ile gnlk metan retimleri 3,7 L/gne kadar artmtr. 1 g KO/Lgn
OLR deerinin uyguland adaptasyon faznda ortalama gnlk metan retimi 0,254
L/gn iken organik ykn 2 g KO/Lgne artrlmas ile 0,7 L/gne yaklak kat
artmtr.

104
0
10
20
30
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0,0
0,2
0,4
0,6
M
e
t
a
n

v
e
r
i
m
i

(
L
C
H
4
/
g
K
O
g
i
d
e
r
i
l
e
n
)
OLR Metan verimi
A B C D E F
OLR;A:1, B:2, C:4, D:6, E:8, F:10, G:15 gLKO/
G

ekil 4.11. AF2 Reaktr iin metan verimi

Organik ykn 4 g KO/Lgne arttrlmas ile, metan gaz retimi 1,8
L/gne kadar artarak, ortalamas bir nceki OLRde elde edilen gnlk metann
retiminin yaklak 3 katna kmtr. Literatrde organik ykleme orannn
1,08den 11,38 g KO/Lgne arttrlmas ile 0,201-3 L/gn metan retimi
bildirilmitir (Ylmaz ve ark., 2008). Bu almada ise daha dk OLR aralnda
(1-6 g KO/Lgn), daha yksek metan retimi gzlenmitir (Ylmaz ve ark., 2008).
Ancak OLRdeki artla metan retimindeki bu paralel durum metan verimleri
asndan farkldr. Organik ykn 6 g KO/Lgne artmas ile metan retiminde art
gzlense de metan verimleri her iki almada da azalmtr.
Asetik asitin metana dnm hz, metanojenik aktivitenin olumsuz
etkilenmedii srece, organik yk art ile artar (Poh ve Chong,2009). Bu almada,
OLRnin 8 g KO/Lgn artrlmas ile TA deeri 5 kat artmtr. Reaktrdeki TA
birikimi, asetik asitin metana dnm hznn retilme hzna gre olduka yava
olduunu gstermektedir. Metanojenler, uucu ya asitlerinin reaktrdeki
birikiminden dolay inhibe olmaktadr. Metan retiminin 3,619dan 0,717 L/gne
azald ve bu nedenle substrat dnm hzn belirleyen safhann hidroliz
safhasndan ok metanojenik safha olduu dnlmektedir. Anaerobik termofilik
105
kontak reaktr kullanlarak, palmiye ya atksularnn artld bir almada,
metanojenik safhann hz snrlayc basamak olduu bildirilmektedir (Poh ve
Chong,2009). Bu balamda mevcut alma ile benzerlik gstermektedir.
OLRnin 8 g KO/Lgne artmas, metan retiminin azalmasna neden
olmutur (ekil 4.10). OLRnin 9,97den 12,10 g KO/Lgne artrlmas ile 2,39
L/gn olan metan retiminin 1,59 L/gne azald bildirilmitir (Borja ve ark.,
2001). Literatrle uyumlu olan bu ani azalmann nedeni uucu ya asiti
konsantrasyonlarndaki art ve giri atksuyunda partikler KO ile birlikte
znm KOdeki art olduu dnlmektedir. znm KOnin metana
dnm kolaylkla gerekleirken, ya-gres ierii yksek partikler KOnin
hidroliz hz yavatr. Yan hidroliz rn olan uzun zincirli ya asitlerinin hidrojen
reten asetojenleri ve asetik asit kullanan metanojenleri inhibe edebildii
bilinmektedir (Lalman ve Bagley, 2000; Zhengkai, 2004). Uzun zincirli ya
asitlerinin reaktrde birikimi, sonrasnda asetat ve propiyonat, daha sonra butirat,
izobtirat ve valerat oluumu, anaerobik prosesin stabilitesinin gstergesidir
(Mechichi ve Sayadi, 2005). Bu almada, OLRnin 8 g KO/Lgne artrlmas ile,
propiyonik asitle birlikte, dier uucu ya asitlerinin art gzlenmitir. Bu arta
bal olarak metan retimi ani bir ekilde dmtr.
Bu almada, OLR deerinin 15 g KO/Lgne artrlmas ile metan retimi
7 L/gne ykselmitir. Ancak metan retimi, asetik, propiyonik, btirik ve
izovalerik asitin artndan dolay, 2 L/gnn altna dmtr (ekil 4.10).
AF2 Reaktrnde metan verimindeki deiim metan retiminden farkldr. En
yksek metan verimi, en dk OLR deerinde (0,484 LCH
4
/gKO
giderilen
) elde
edilmitir (ekil 4.11). Metan verimi, 8 g KO/Lgnlk OLR deerine kadar
kademeli olarak azalm ve 0,046 LCH
4
/gKO
giderilen
deerine dmtr. Yu ve
ark.(1998), anaerobik filtre reaktrnde soyafasulyesi atksular ile yaptklar bir
almada, OLR art ile metan veriminde azalma olduunu bildirmilerdir. Zeytin
ya atksularnn anaerobik filtrede artlmasnn incelendii bir almada ise,
organik ykn 0,75den 1,87 g KO/Lgne artmasna karn metan veriminin
azald bildirilmitir (Tahar ve Sayadi, 2005).
106
Yemek endstrisi atksularnn anaerobik filtre ile artld bir almada,
biyogazn % 89,9u metan olarak rapor edilmitir (Berardino ve ark., 2000). Bu
almada da biyogazn bileiminde % 92 metan gzlenmitir. Mandra, kesimhane
ve bira gibi baz gda sanayi atksularnn anaerobik paralanmasnda % 80-95 metan
bileimi bildirilmektedir (Leal ve ark., 1998; nce, 1998; entrk ve ark., 2010).
Metan, gaz faznda bulunurken, karbondioksit reaktrn iinde sv fazda ksmi
olarak znr veya pHa bal olarak bikarbonata dnr. Bu nedenle retilen
biyogazda metann yzdesi, hesaplanm stokiyometrik orandan genellikle daha
yksektir (Angelidaki ve Sanders, 2004).
Palmiye ya atksularnn yksek hzl yukar akl anaerobik sabit film
biyoreaktr ile artlmalarnda, 0,88-34,73 gKO/Lgn arasndaki organik
yklemerlerde 0,287-0,348 LCH
4
/gKO
giderilen
metan verimleri elde edildii
bildirilmitir (Zinatizadeh ve ark., 2005). Bir dier almada ise 1,60-5,33 g
KO/Lgn arasndaki organik yklemelere kar 0,32 ile 0,421 LCH
4
/gKO
giderilen
metan verimleri elde edildii bildirilmitir (Faisal ve Unno, 2001). Bu almada, 1-
15 g KO/Lgn arasndaki organik yklemelerde, 0,016-0,391 LCH
4
/gKO
giderilen

metan verimi elde edilmi olup verilen literatr deerleri ile uyumludur.
4.2.2.3. Reaktr Performans Parametreleri
AF2 Reaktr iin OLRnin 1den 6 g KO/Lgne arttrld iletme
sresinde pH, toplam alkalinite ve uucu ya asitleri ile AKM ve ya-gres giderim
verimlerine bakldnda reaktrn stabilitesinin iyi olduu ve kritik bir durumla
karlalmad grlmektedir. Bu sre, kararl hal durumu olarak
deerlendirilmitir. KO giderim veriminin % 80nin zerinde olmasnn yan sra,
reaktr performans parametrelerinde kritik bir durum gzlenmemesi de belirleyici
olmutur (ekil 4.9- ekil 4.12, ekil 4.14, ekil 4.15).
Bu almada, kararl hal sresinde, asetik asit konsantrasyonu 100 mg/L
olarak gzlenmitir. Asetik asitin art, toplam alkalinitenin 1500 mgCaCO
3
/Lden
1000 mgCaCO
3
/Lye azalmasna neden olmutur (ekil 4.12). Stabilitenin
korunduu bu zaman diliminde TA/T.A oran anaerobik reaktrler iin verilen kritik
107
deer olan 0,4n stne kmamtr (ekil 4.14). 1-6 g KO/Lgn OLR aralnda
reaktr kararldr.

0
500
1000
1500
2000
2500
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
T
.
A
l
k
a
l
i
n
i
t
e

(
m
g
C
a
C
O
3
/
L
)
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
p
H
T.Alkalinite TA (mg Asetik Asit/L) pH
A
B
C D
E F
OLR; A:1, B:2, C:4, D:6, E:8, F:10, G: 15 g KO / Lgn
G

ekil 4.12. AF2 Reaktr pH, T.Alkalinite ve TA ilikisi

OLRnin 8 g KO/Lgne artrlmas ile, asetik asit 316,5 mg/Lye
ykselmitir. Asetik asitin yan sra, propiyonik, izobtirik, btirik ve izovalerik asit
birikimi gzlenmitir (ekil 4.13). OLRnin 10 g KO/Lgne artrlmas ile, TA
nce 417 mgAA/Lye ykselmi ve bu yklemenin sonunda 137 mgAA/Lye
dmtr (ekil 4.13). Bundan dolay, TA/T.Alk. oran 0,1 deerinin altnda
kalmtr (ekil 4.14). Bu fazda, btn performans parametrelerinden anlalaca
gibi, reaktrn durumunda iyileme gzlenmitir. Aslnda reaktrn 10 g KO/Lgn
organik yklemeye nceki fazda ulat ve bu nedenle iyileme gzlendii
dnlmektedir.

108
0
200
400
600
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
A
s
e
t
i
k

a
s
i
t

(
m
g
/
L
)
0
40
80
120
P
r
o
p
i
y
o
n
i
k
,

z
o
b
t
i
r
i
k
,

B
t
i
r
i
k
,

z
o
v
a
l
e
r
i
k

A
s
i
t

(
m
g
/
L
)
Asetik asit Propiyonik Asit Izobtirik asit Butirik asit Izovalerik asit
A B C D E F G
A:1 B:2, C:4 D:6, E:8, F:10, G:15 gKO/Lgn


OLR deerinin 15 g KO/Lgne arttrlmas ile asetik, propiyonik, btirik ve
izovalerik asitin birikimi reaktrde gzlenmitir (ekil 4.13). TA konsantrasyonu 640
mg/Lye kadar artm, TA/T.Alk. oran 0,3 deerinin zerine karak reaktr iin
kritik bir durumun habercisi olmutur (ekil 4.14). KO giderme veriminin yan sra
metan retimi, AKM ve ya-gres giderim verimlerinin % 20nin altna dmesi de
durumu desteklemektedir (ekil 4.15). Bu kritik duruma reaktrden hacimce % 2,5
orannda ou yal maddelerle birlikte amurun reaktrden kda eklenince
reaktrn beslemesi durdurulmutur.
AF2 Reaktr ya-gres ve AKM giderim verimleri, adaptasyon sresinde %
65-98 arasnda deiirken, reaktrn kararl halinde (2, 4, 6 g KO/Lgn OLR)
ortalama % 97 gibi yksek bir giderim verimi elde edilmi ve % 80nin altna
dmemitir (ekil 4.15).

109
0
100
200
300
400
500
600
700
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
T
A
(
m
g
A
A
/
L
)
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
T
A
/
T
.
A
l
k
TA TA/Talk.
A B C D E F
G
OLR; A:1,B:2,C:4,D:6,E:8,F:10,G:15 gKO/Lgn

ekil 4.14. AF2 Reaktr TA ve TA/T.Alk oran

OLRnin 2 g KO/Lgne arttrld fazda, reaktr besleme suyunda ya-gres
konsantrasyonun 190dan 500 mg/Lye kadar artm olmas ve hzl metan gaz k
ile ya-gres ierii yksek kat maddelerin yzmesi sonucu ya-gres giderim verimi
% 98den 78e azalmtr (ekil 4.15). Mandra atksularnn artlmas iin
endstriyel lekli anaerobik filtre reaktrnn artma performanslarnn aratrld
bir almada, reaktr kararl halde iken, 4,7 gKO /Lgn OLR deerinde % 47lik
bir ya-gres giderimi olduu bildirilmitir (Omil ve ark., 2003). Bu almada ise 4
gKO /Lgn OLR deerinde % 95 giderim verimi elde edilmitir.
Palmiye ya atksularnn artlmasnn incelendii bir almada, OLRnin
1,60dan 5,33 g KO/Lgne arttrlmas ile ya-gres verimlerinin % 90dan 40a
dt bildirilmitir (Faisal ve Unno, 2001). Bu almada, 8 g KO/Lgn OLR
deerinde, ya-gres ve AKM giderim verimleri % 80in stne kmtr. OLRnin 8
g KO/Lgne arttrlmas ile ya-gres ve AKM giderim verimi % 60a dmtr
(ekil 4.15). Mandra atksularnn yukar akl anaerobik amur rt reaktrnde
artlmasnn incelendii bir almada, ya-gresin 600 mg/Lye ykselmesi ile
giderme verimlerinde azalma gzlenmitir (Omil ve ark., 2003). Bu almada ise,
organik yk 8 g KO/Lgne arttrlmas ile ya-gres konsantrasyonu 3000 mg/Lnin
zerine kmtr. Ya-gres giderim verimi ise % 60a dmtr.
110

ekil 4.15. AF2 Reaktr AKM ve Ya-gres giderim verimleri

Saxena ve ark., (1986), 1 g/L AKM ieren kesimhane atksularnn, anaerobik
filtrede artlabilirliini inceledikleri bir almada, 2 g KO/Lgn OLR deerinde,
ya-gres ve AKMden dolay, biyoktlenin hzla bozulduunu bildirmilerdir
(Commarota ve Freire, 2006). Bu almada ise, 0,18-4 g/L AKM ve 0,18-3,8 g/L
ya-gres ieren atksu ile 15 g KO/Lgn OLR deerlerine kadar yksek giderim
verimleri elde edilmitir. OLRnin 15 g KO/Lgne karlmas ile ya-gres ve
AKM giderim verimleri % 20ye dmtr.
4.2.2.4. KO-Metan likisi
1, 2, 4, 6, 8, 10, 15 g KO/Lgn OLR deerlerinde, metana dnen
(KO
metan
), k suyunda znm (FKO
k
) ve partikler formda bulunan KO
(PKO
k
) konsantrasyonlar tespit edilmitir.

111
0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 2 4 6 8 10 15
OLR (gKO/Lgn)
K
O
(
G
i
r
i

%
)
Metan k Filtre k Partikler llemeyen

ekil 4.16. AF2 Reaktr KO dengesi

AF2 reaktrnn iletilmesi sresinde 1 g KO/Lgn organik yklemede
reaktre giren organik ykn yaklak % 68i metana dnmtr (ekil 4.16).
Biyoktlenin atksuya adaptasyon sreci olan ve 1 g KO/Lgn OLRde deerinde
giren organik maddenin % 11i k suyunda znm formda ve % 21lik bir
ksm ise llememitir. OLR deerinin 2 g KO/Lgne artrlmas ile, metana
dnen oran % 73e km ve filtre KO oran % 9a dmtr. Reaktr knda
kat madde arttndan dolay partikler KOde art gzlenmitir. OLRnin 4 g
KO/Lgne karlmas ile, organik ykn yaklak % 85i metana dnrken, %
8i k suyunda znm ve % 3de partikler formda bulunmaktadr. Yal
atksularn YAR ile artld bir almada, OLRnin 2,5dan 5 g KO/Lgne
arttrlmas ile % 75den % 40-50ye dt bildirilmitir (Jeganathan, 2006). Bu
almada ise, organik yk 6 g KO/Lgne artrlmas ile, % 85lik metan dnm
gzlenmitir. Ancak OLRnin 8 g KO/Lgne artmas ile birlikte, k suyunda
partikler KOnin artt ve metana dnmn azald gzlenmitir.
Organik yklemenin 10 g KO/Lgne karlmas ile metana dnen oran
49dan 80e ykselmi ve 15 g KO/Lgne karldnda ise % 59e kadar
azalmtr.
112
Bu almada, iletme sresi boyunca, reaktre giren toplam organik madde
(OM) 828,49 g iken, kan OM 230,03 gdr. ndirgenerek metana dnen OM ise
569,891 gdr. 27,569 g organik madde ise llememitir. Reaktrde giderilen
organik ykn, % 95i metana dnmtr. Kalan % 5lik ksmn ise reaktrde
biriken ve/veya biyoktleye dnen miktar olduu dnlmektedir.
Mikroorganizmalar lipolitik enzimleri sayesinde, proses termofilik koullar
altnda gerekletiinde, hayvansal ve bitkisel yalar daha ok tercih etmektedirler.
Dier taraftan, scaklk art ile ya asitlerinin znrl ve difzyon katsays
artmaktadr (Thomas, 1987; Becker ve ark., 1999; Cammarota, 2006). Termofilik
artlar altnda gerekletirilen anaerobik proses, mezofilik scakla gre, yksek
reaksiyon hz ve gaz retiminden dolay avantajldr (Yang ve ark., 2007). Ayrca,
mezofilik scaklklarla kyaslandnda daha ksa bekleme srelerinde daha yksek
KO giderme verimleri elde edilmektedir. Fakat termofilik koullarda, stma iin
enerji ve altyap maliyetinden dolay ciddi zorluklar olduu bilinmektedir
(Cammarota, 2006). Ya, alkol damtma ve konserve sanayi gibi birok gda ve kat
sanayi atksular yksek sda dearj edilmektedir. Bu nedenle termofilik koullarda
artma nemli bir alternatiftir (Ahring, 1994; Borja ve Banks, 1993; Mustapha ve
ark., 2003). Ya sanayi rafinasyon atksular 50-70 Cde dearj edilirler. Biyolojik
artma iin soutulmalar gereklidir. Bu scaklk, termofilik artma iin elverili ve
soutma ileminin elimine edilmesi bakmndan da avantajldr.
Termofilik scaklkta iletilen AF3 reaktr iin KO giderme verimleri,
gnlk metan retimleri, reaktr izleme parametreleri ayr balklar altnda
tartlmtr (ekil 4.17-4.23).
113
4.2.3.5. KO Giderme Verimi
AF3 reaktr iin 1, 2, 4, 6 g KO/Lgn OLR deerleri adaptasyon ve kararl
hal bal atnda, 8, 10 ve 15 g KO/Lgn deerleri ise stabilitenin bozulduu durum
bal altnda tartlmtr.
- Adaptasyon ve Kararl Durumu: 1 g KO/Lgn OLRde, 30. gnde % 90 KO
giderim verimi elde edilmitir. 36. gnde ise % 93,9e ykselmi ve atksuya
adaptasyon gereklemitir (ekil 4.17). Termofilik scaklklarda iletilen anaerobik
paralayclar iin, zellikle adaptasyon sresinde, scaklk gibi deien evresel
faktrlere hassasiyet olduka fazladr (Letinga, 1995; Mustapha, 2003). Adaptasyon
ve iletme srelerinde termofilik reaktrlerin stabilitesinin izlendii bir ok alma
mevcuttur (Dugba ve Zhang, 1998; Kim ve ark., 2001; Mustapha, 2003; Perez,
2006; Gannoun,2009). Bu almalar arasnda palmiye ya atksularnn termofilik
YAAFde adaptasyon sresi iin stratejiler aratrlmtr. Adaptasyonun 8 hafta
srd, 5,8-10,9 gKO/ Lgn organik yklemelerde % 97 KO giderme verimi
elde edilmitir (Mustapha, 2003). Bu alma da literatrle uyumlu olarak 30. gnde
atksuya adaptasyon salanmtr. Termofilik scaklkta pilot lekli YAR ile,
yemek endstrisi atksularnn artld bir dier almada ise, reaktrn 1,2 g
KO/Lgn OLRde strat-up periyodunda yetersiz tamponlama yznden asitletii
bildirilmitir. Adaptasyonun 39 gn srd ve % 60 KO giderme verimi elde
edildii bildirilmitir (Rintala ve Lepit, 1998: Mustapha, 2003). Bu almada, 30
gnde % 90nn zerinde KO giderme verimi ile, herhangi bir nedenle asitleme
gzlenmemitir.
Palmiye ya atksular iin 3-6 ay, yenilebilir deniz mahsllerinin retim
atksular iin 6-8 aylk adaptasyon sreleri ile kyaslandnda bu almada daha
ksa bir zaman diliminde % 95 KO giderme verimi ile atksuya adaptasyon sorunsuz
bir biimde salanmtr (Borja ve Banks, 1993; Mendez ve ark.,1995).
2, 4, 6 g KO/Lgn OLR deerleri, stabilitenin korunduu kararl hal
durumlardr. Bu OLR deerlerinde sras ile % 89, 90 ve 87,7 KO giderme
verimleri elde edilmitir (ekil 4.17). Ruiz (1997), mezbahane atksularnn
114
anaerobik filtrede artlabilirliini inceledii bir almada, OLR deerinin 3 g
KO/Lgnn zerine kmas ile KO giderim veriminin % 65e kadar azald
bildirilmitir. Dier bir almada ise, 3,6 g KO/Lgn OLR deeri iin, % 93 KO
giderme verimi rapor edilmitir (Gannoun ve ark.,2009). Ancak, OLRnin 4,5 g
KO/Lgne artrlmas ile KO giderme veriminin % 80e azald bildirilmitir. Bu
almada, 4 g KO/Lgn OLRde, % 90 KO giderim verimi elde edilmitir.
OLRnin 6 g KO/Lgn deerine artrlmas ile, % 80 ve zerinde KO giderim
verimi elde edilmitir.

0
10
20
30
40
50
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
20
40
60
80
100
G
i
d
e
r
i
m

v
e
r
i
m
i

(
%
)
OLR KO
A
B C D
E F
OLR;A:1, B:2, C:4, D:6, E:8, F:10 G:15 gKO/Lgn
G

ekil 4.17. AF3 Reaktr KO giderme verimleri

- Stabilitenin Bozulduu Durum: Birok aratrmada, OLR deerinin artmas ile
KO giderme verimlerinin azalaca bildirilmektedir (Perez ve ark.,1998; Patel ve
Madamvar, 2002; Torkian ve di, 2003; Sanchez ve ark., 2005; Poh ve Chong,
2009). Bu alma da literatrle uyumlu olarak, organik ykn 8 g KO/Lgne
art ile, % 60 KO giderme verimi elde edilmitir (ekil 4.18). Termofilik
koullarda anaerobik filtrede, alkol endstrisi atksularnn artld bir almada,
6,3-19,6 g KO/Lgn OLR aralnda % 75,5-47,9 arasnda KO giderme verimleri
elde edilmitir (Perez ve ark.,1998). OLRnin 10 g KO/Lgn deerinin zerine
115
kmas ile, % 60 KO giderme verimi bildirilmitir. 15 g KO/Lgn OLRde ise %
50 KO giderme verimi bildirilmitir. Bu almada, literatrle uyumlu olarak OLR
8 g KO/Lgne artrlmas ile, KO giderme verimi % 60n altna dmtr. Bu
srede, debi salnmlarndan dolay OLRe 11 g KO/Lgne artarken, KO giderme
verimi % 60n altna dmtr (ekil 4.17). OLRnin 10 g KO/Lgne artrlmas
ile, % 80 KO giderme verimi elde edilmitir (ekil 4.17). Gannoun ve ark. (2009),
mezbahane atksularnn termofilik anaerobik filtrede artld almalarnda, %
72 KO giderim verimini elde 9 g KO/Lgnlk OLR deerinde elde ettiklerini
bildirmilerdir. Bu almada OLRnin 10 g KO/Lgne artmas ile KO giderme
verimi % 81e kadar ykselmitir.
OLRnin 15 g KO/Lgne arttrlmas ile reaktr tabanndan st blme kadar
kanal oluumu ile tkanma ve KO giderme veriminde % 33e kadar azalma
gzlenmitir. Organik ykn artmas ile, reaktr performansnn, uucu ya
asitlerinin birikimi ve pHn dmesine bal olarak, bozulduu bilinmektedir (Faisal
ve Unno, 2001; Mechichi ve Sayadi, 2005; Najafpour ve ark., 2006; Poh ve Chong,
2009). Bununla beraber OLR artnda znm kat madde ve AKM art ile
amurun yzerek reaktrden kt, buna bal olarak amurun reaktr iinde
alkonma zamannn azalmasna yol at bilinmektedir (Omil ve ark., 2003; Leitao
ve ark., 2005). Literatrle uyumlu olarak bu almada, OLRnin 15 g KO/Lgne
artmas ile AKM art ve zellikle propiyonik asit olmak zere, reaktr knda
uucu ya asitleri art ile KO giderme verimi % 40n altna kadar dmtr
(ekil 4.17). AF3 reaktrnde stabilitenin bozulduu bu srede KO giderimi % 30a
dmtr. OLRnin 15 g KO/Lgnlk deerinde, anaerobik reaktrler iin en
toksik uucu ya asiti olan propiyonatn birikimi gzlenmi ve 100 mg/Lnin zerine
kmtr. Mechichi ve Sayadi (2005), benzer sonucu rapor etmilerdir.
Anaerobik filtrelerde uzun iletme srelerinde filtrede tkanma nemli bir
sorundur (Jawed ve Tare, 2000; Parawira ve ark., 2006; Bodkhe ve ark., 2008; Poh
ve Cong, 2009). Palmiye ya atksular iin 20 g KO/Lgnde, mezbahane
atksular iin de 6 g KO/Lgnde filtrede tkanma sorunu ile karlalmtr (Poh ve
Cong, 2009). Bu almada literatrle uyumlu olarak, teorik olarak 15 g KO/Lgn
116
organik yklemenin yapld, ancak debi salnmlarna bal olarak 20 g KO/Lgn
OLR deerinin uyguland bu srede reaktrde tkanma gzlenmitir.
zellikle ya-gres ieren atk sularn anaerobik koullarda metana dnm
sz konusu ise, termofilik scaklk, yksek reaksiyon hz ve metan retiminden
dolay tercih edilmektedir (Ann ve Forster, 2002; Cammarota ve ark.,2006; Poh ve
Chong, 2009; Ferrer ve ark., 2010: Palatsi ve ark., 2010).

0
10
20
30
40
50
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
1
2
3
4
5
M
e
t
a
n

r
e
t
i
m
i
(
L
/
g
n
)
OLR Metan retimi
A
B
C D E
F
OLR; A:1,B:2,C:4, D:6, E:8, F:10, G:15 gKO/Lgn
G

ekil 4.18. AF3 Reaktr gnlk metan retimi

Termofilik scaklkta iletilen AF3 reaktrnde, ilk gnden itibaren metan
retimi gzlenmi ve 22. gnde ortalama 0,31 L/gnn zerinde metan retimi elde
edilmitir. Metan retimi OLR art ile artm, 1 g KO/Lgnden sras ile 2, 4, 6 g
KO/Lgnye artan organik yklemelerde ise ortalama 0,583, 1,388, 1,868 L/gn
olarak elde edilmitir (ekil 4.18). n artma yaplm kesimhane atksularnn
yukar akl anaerobik filtre reaktr ile paralanabilirliinin aratrld bir
almada, OLRnin 0,9dan 3,6 g KO/Lgne art ile biyogaz retimi 0,35den 1,4
117
L/Lgne artarken, bu almada benzer biimde 0,31den 1,50 L/Lgne artmtr
(Gannoun ve ark., 2009).
Kararl hal fazlar iinde en yksek metan retimi 6 g KO/Lgnlk OLR
deerinde, 2,88 L/gn olarak elde edilmitir (ekil 4.18). Alkol endstrisi
atksularnn, tam lekli termofilik anaerobik paralaycnn kullanld bir
almada, 6 g KO/Lgn OLR deerinde 1,9 L/Lreaktr gn metan retimi elde
edildii bildirilmitir (Vlissidis ve Zouboulis, 1993). Bu alma iin ayn organik
yklemede daha yksek (2.41 L/Lreaktr gn) metan retimi elde edilmitir.
1, 2, 4, 6 g KO/Lgn OLR deerlerinde, adaptasyon ve kararl hal durumlar
iin metan verimleri, yaklak sabit bir deerde sras ile 0,323, 0,315, 0,369, 0,316
LCH
4
/ gKO
giderilen
olarak elde edilmitir (ekil 4.19). Gannoun ve ark. (2009), bu
almada olduu gibi OLRnin 4,5 g KO/Lgne artmas sresince metan
retiminin artn ve metan veriminin bu sre boyunca yaklak olarak sabit
olduunu, ancak bu organik yklemede aniden azalmaya baladn bildirmilerdir.
Ylmaz ve ark. (2008), kat sanayi atksularnn, termofilik scaklklarda
YAAF ile, 1,07-12,25 g KO/Lgnlk organik yklemelerde, 0,188 ile 0,317
LCH
4
/gKO
giderilen
metan verimleri elde ettiklerini bildirmilerdir. Aratrmaclar en
yksek gaz retimini 12,25 g KO/Lgn OLR deerinde yaklak 3 L/gn, en yksek
metan verimini ise 8,41 g KO/Lgn OLRde 0,317 LCH
4
/gKO
giderilen
olarak rapor
etmilerdir. Bu almada daha ilk yklemede 0,323 LCH
4
/gKO
giderilen
metan verimi
elde edilmi ve artan organik yklemelerde kararl hal sresince belirgin bir deiim
gzlenmemitir. almada literatre gre daha yksek deerlerde elde edilen metan
verimlerinin en nemli nedeni yan indirgenerek metana dnm orannn dier
substratlara gre olduka yksek olmasdr (Pavlostathis ve Giraldo-Gomez,1991;
Jeganathan, 2006).

118
0
10
20
30
40
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
M
e
t
a
n

v
e
r
i
m
i

(
L
C
H
4
/
g

K
O

g
i
d
e
r
i
l
e
n
)
OLR Metan verimi
A
B
C D
E F G
OLR;A:1,B:2, C:4, D:6, E:8, F:10, G:15 gKO/Lgn

ekil 4.19. AF3 Reaktr metan verimi

Organik ykn 8 g KO/Lgne karlmas ile metan verimi ve metan retimi
azalm ve 0,2 LCH
4
/gKO
giderilen
olarak elde edilmitir (ekil 4.19). entrk ve ark.
(2010), gda endstrisi atksularnn termofilik anaerobik kontak reaktrde, en yksek
biyogaz retiminin 8 g KO/Lgnlk organik ykleme deerinde elde edildiini ve
organik yk art ile metan retiminin arttn, ancak metan veriminin sabit
kaldn bildirmilerdir. Bu almada, literatrle uyumlu olarak, 8 g KO/Lgn
OLR deerine kadar metan retimi artarken metan verimi sabit kalmtr. OLRnin,
debi salnmlarndan dolay, 10 g KO/Lgnn zerine kmas ile, asetik asitin yan
sra propiyonik, izobtirik, btirik, izovalerik asit k suyunda gzlenmi, bundan
dolay metan retimi ve verimi aniden dmtr. Gaz retimi organik ykteki artla
artm, ancak metanojenler asetik asiti yeterince hzl bir biimde metana
dntremedikleri iin azalmaya balamtr (Poh ve Chong, 2009). Reaktrn
iletilmesi sresince, en yksek metan retimi 4,35 LCH
4
/gn olarak tesbit
edilmitir. OLRnin,10 g KO/Lgne artrlmas ile bu deer gzlenirken, hem
ortalama metan retimi hem de metan verimi azalmtr.
OLRnin 15 g KO/Lgne karlmas ile, metan retimi 0,16 LCH
4
/gne ve
metan verimi 0,08 LCH
4
/gKO
giderilen
e dmtr. Bu OLR deerinde, bir nceki
119
deere gre, daha dk TA gzlenirken, reaktrn tm iletme sresince en yksek
propiyonik asit 68 mg/L olarak gzlenmitir. Propiyonik asit birikiminin metan
retimini engelledii, hatta prosesin durmasna neden olduu bilinmektedir (Zehnder
ve ark.,1980; Ahring ve ark., 1995; Lau ve Fang, 1997; Mechichi ve Sayadi, 2005).
Anaerobik artlar altnda substratn metana dnmnde, asidojenler
tarafndan propiyonat ve btirat oluumu, ardndan asetojenlerin btiratn (reaksiyon
1) ve propiyonatn (reaksiyon 2) asetat ve H
2
e dnm, nihai olarak da her
ikisininde metana dnm bilinmektedir (reaksiyon 3 ve 4).

Butirat kullanan asetojenler;
+
+ + + H H COO CH O H COOO CH CH CH
2 3 2 2 2 3
2 2 2 kJ G 1 , 48 '
0
+ = A
(Reaksiyon 1)

Propiyonat kullanan asetojenler;
+
+ + + + H HCO H COO CH O H COOO CH CH
3 2 3 2 2 3
3 3 kJ G 1 , 76 '
0
+ = A
(Reaksiyon 2)

Asetat kullanan metanojenler

+ +
3 4 2
3 HCO CH O H COO CH kJ G 0 , 31 '
0
= A
(Reaksiyon 3)

Hidrojen kullanan metanojenler
2 4 3 2
3 4 H CH H HCO H + + +
+
kJ G 4 , 135 '
0
= A
(Reaksiyon 4)
Serbest Gibbs enerjisi '
0
G A n pozitif (+) olmas, reaksiyon 1 ve 2nin normal
artlar altnda gerekleemeyeceini ve propiyonatn daha az asetat eldesi iin daha
ok enerjiye ihtiya duyduunu gstermektedir. Her iki reaksiyon iinde, rnleri
olduka dk konsanstrasyonlara dmeden gerekleemez. Hidrojen veya asetatn
ortamdaki konsantrasyonlarnn azalmas durduu anda, 1. ve 2. reaksiyonlar inhibe
olur ve ortamda uucu ya asiti birikimi sonucu pH ve metan retiminde azalma,
120
nihayetinde de paralanma prosesinin durmasna neden olur (Zehnder ve ark.,1980;
Lau ve Fang, 1997). Aratrmaclar asetat retiminde btirat paralanmasnn
propiyonat paralanmasndan daha hassas olduunu vurgularken, bu almada OLR
nin 15 gKO/L gnlk deerinde, propiyonik asitin yan sra butirik asitin de
birikiminin gzlenmesi, metan retiminin azalmasnn nedenini de aklamaktadr.
4.2.3.7. AF3 Reaktr Performans Parametreleri
Stabil pH, dk TA deeri, yksek gaz retimi hem mezofilik hem de
termofilik scaklklarda iletilen anaerobik reaktrler iin asit reten ve tketen
bakterilerin verimlerini gsterir (Kim ve ark., 2002).
Termofilik scaklkta iletilen AF3 reaktr iin adaptasyon sresinde nce
TA deeri, 280 mgAA/Lye artmtr. Asetik asit ile birlikte, ok dk
konsantrasyonlarda, propiyonik ve izovalerik asit gzlenmitir (ekil 4.21). Ayn
zamanda, dk KO giderimi ve metan retimi, metan bakteri veriminin iyi
olmadn gstermektedir. Ancak 17. gnde toplam asit deerinin 20 mg/Lya
dmesi ile metan retimi ve verimi artm adaptasyon sresi baar ile
tamamlanmtr. Asit retiminin, metan retiminden fazla olduu bu tipik durum,
organik yklemelerin artnda olduu gibi adaptasyon sresinde de gzlenmitir
(Borja ve Banks, 1995; Mustapha ve ark., 2003).
121
0
500
1000
1500
2000
2500
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
A
l
k
a
l
i
n
i
t
e

(
m
g

C
a
C
O
3
/
L
)
0
2
4
6
8
10
p
H
T.Alkalinite TA mg Asetik Asetik/ L pH
A B C D E
F
OLR;A:1,B:2,C:4,D:6,E:8,F:10,G:15 gKO/Lgn
G

ekil 4.20. AF3 Reaktr Reaktr pH, T.Alkalinite ve TA ilikisi

1 g KO/Lgn OLR deerinde toplam asit deerinin azalmas ile toplam
alkalinite deeri 1500den 1200 mgCaCO
3
/L azalmtr. Ancak zellikle 8 g
KO/Lgn OLR deerinden balayarak alkalinitede 1000den 2000 mgCaCO
3
/Lye
ve zerinde toplam alkalinite deerinde art gzlenmitir. Aada verilen
reaksiyonda grld gibi asetat kullanan metanojenlerin metan retimi srasnda
ortamda bikarbonat art bilinmektedir. Adaptasyon faznda toplam alkalinite
deerinde art ve asetik asit konsantrasyonunun azalmas literatrde verilen
reaksiyonla uyumlu olarak bu almada da gzlenmitir (Zehnder ve ark..,1980; Lau
ve Fang, 1997; Zhengkai, 2004).

+ +
3 4 2
3 HCO CH O H COO CH

122
0
200
400
600
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
A
s
e
t
i
k

a
s
i
t

(
m
g
/
L
)
0
30
60
90
120
P
r
o
p
i
y
o
n
i
k
,

z
o
b
t
i
r
i
k
,

B
t
i
r
i
k
,

z
o
v
a
l
e
r
i
k

A
s
i
t

(
m
g
/
L
)
Asetik asit Propiyonik asit zobtirik asit Btirik asit zovalerik asit
A B C D E F G
A:1, B:2, C:4, D:6, E:8, F:10, G:15 gKO/Lgn


2, 4 ve 6 g KO/Lgn OLR deeri kararl hal durumunda, toplam alkalinite
deeri 1000-1500 mgCaCO
3
/L aralndadr. Bu deer, TA ve biyogaz bileiminden
reaktr iinde ksmi olarak znen CO
2
i tamponlayarak, pHn metanojenler iin
uygun aralkta kalmasn salamtr. TA/T.Alkalinite deeri, 0,2 deerinin zerine
km, ancak reaktrn stabilitesini etkilememitir. Anaerobik reaktrler iin nemli
bir deer olan TA/T.Alkalinite oran, bu almada 0,4 deerinin altnda kalmtr
(ekil 4.23). OLRnin 1-6 g KO/Lgnlk deerinde, reaktr, KO giderme
verimleri, metan gaz retimi ve performans parametreleri asndan, kararl haldedir.

123
0
200
400
600
800
1000
0 20 40 60 80 100 120 140
Zaman (gn)
T
A
(
m
g
A
A
/
L
)
0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
T
A
/
T
.
A
l
k
.
TA TA/T.Alk.
A B
C
D E F
G

ekil 4.22. AF3 Reaktr TA ve TA/Talk. likisi

AF3 reaktr iin, organik ykleme oranlarndaki artla, KO ve metan gaz
retiminin yan sra, giri ve k atksularnda ya-gres ve AKM takibi de
yaplmtr. Adaptasyon faznda 20 gne kadar, ya-gres giderme verimi % 35den
% 90a, AKM giderme verimleri ise % 20dan % 90a art gstermitir. Bu art
KO giderme verimi ile paraleldir. 8 g KO/Lgnlk OLR deerinde, hem ya-gres
hem de AKM giderim verimleri % 80in, 15 g KO/Lgn OLR deerinde ise, %
60n altna dmtr (ekil 4.23). Termofilik scaklkta anaerobik asidojenik
reaktrlerde OLRnin 4den 24 g KO/Lgnye artmas ile ya giderim veriminin %
46,1den 18,9a azald bildirilmitir (Yu ve ark.,2002). Bu almada da, 4 g
KO/Lgnlk OLR deerinde % 90 ya-gres giderme verimi elde edilmitir. Bu
deer literatrde karlanlardan yksektir.
OLRnin 8 g KO/Lgne artrlmas ile, giri suyundaki ya-gres
konsantarsyonu kademeli olarak 2000 mg/Lnin zerine kmtr. Bu deer,
anaerobik reaktrler iin, literatrde karlalan konsantrasyonlarn zerindedir. Bu
nedenle, ya-gres giderme verimleri bu organik ykleme deerinde % 80in altna
dmtr. Organik ykleme orannn 10 g KO/Lgne artmas ile, 3400 mg/L ya-
gres ieren atksu verimin % 60a dmesine neden olmutur.
124
0
10
20
30
40
50
0 20 40 60 80 100 120 140
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
20
40
60
80
100
G
i
d
e
r
i
m
(
%
)
OLR Ya-gres AKM
A B C D E
F
OLR;A:1, B:2, C:4, D:6,F:10, G:15 gKO/Lgn
G
ekil 4.23. AF3 Reaktr Ya-gres ve AKM giderim verimleri

AF3 reaktrnde organik ykn 1den 15 g KO/Lgne art ile, ya-gres ve
AKM giderim verimi de literatrle uyumlu olarak azalmtr. 15 g KO/Lgnlk
OLR derinde, ya-gres ve AKM giderim verimleri srasyla % 37 ve % 30 olarak
elde edilmitir. Palmiye ya atksularnn artlmasnda, 1,6 g KO/Lgnlk OLR
deerinde, % 90 ya-gres giderme verimi elde edilirken, OLR deerinin 5,33 g
KO/Lgne art ile % 40a dt bildirilmitir (Faisal ve Unno, 2001). Ancak bu
almada, benzer verimler 15 g KO/Lgn gibi daha yksek OLR deerinde elde
edilmitir.
8 g KO/Lgnlk OLR deerinden balayarak 15 g KO/Lgn OLR deerine
kadar, organik yk art ile, reaktrde biriken ve byk bir ksm ya-gres olan kat
maddelerle beraber biyoktle kayb gzlenmitir. Reaktrden yzerek uzaklaan ve
k suyunda hacimce % 0,4-12,5 arasnda olan bu kat maddeler k suyunun
KO, AKM ve ya-gres ieriinin artmasna ve sonuta giderme verimlerinin
dmesine neden olmutur. Hem znm katlar, hem de askda kat maddelerin
artna neden olan organik yk art, uucu ya asitleri birikimi, pH ve alkalinitenin
dmesi, biyogaz retiminin ve bileiminin deiimi ile birlikte bazen de reaktrden
amur ykanmasna neden olmaktadr (Leitao ve ark., 2006).
125
4.2.3.8. KO-Metan likisi
AF3 reaktrnn iletilmesi sresinde, 1 g KO/Lgn OLRde, giren organik
ykn yaklak % 57si metana dnmtr. Reaktre giren organik maddenin, %
13lk bir ksm znm formda, dier % 13lk ksm ise partikler formda, k
suyunda llmtr. Reaktre giren organik maddenin % 17lik bir ksm ise k
suyunda llememitir (ekil 4.24). Biyoktlenin atksuya adaptasyonunu da iine
alan bu srete, llemeyen organik maddenin reaktrn iinde birikmeye balayan
ve/veya biyoktleye dnen oran olduu dnlmektedir. Organik ykn 2 g
KO/Lgne artrlmas ile, reaktre giren organik maddenin % 80e yakn
indirgenerek metana dnmtr (ekil 4.24).

0%
20%
40%
60%
80%
100%
1 2 4 6 8 10 15
OLR (gKO/Lgn)
K
O

(
G
i
r
i

%
)
Metan KO k FOLR k POLR llemeyen

ekil 4.24. AF3 Reaktr organik yk dengesi

Kararl hal durumunun korunduu 2, 4, 6 g KO/Lgnlk OLR deerlerinde,
giren organik maddenin % 60 ila 80i biyogaz bileiminde metan olarak, % 2-4nn
partikler formda, % 8,5i znm formda k suyunda tespit edilmitir. OLRnin
8 g KO/Lgne artmas ve kararl halin bozulmas ile birlikte, k suyunda
partikler KOnin artt gzlenmitir.
126
10 g KO/Lgnlk OLR deerinde, reaktre giren organik maddenin % 60
metana indirgenirken, 15 g KO/Lgn OLRde % 48i k suyunda partikler
formda llmtr. Metana dnen ksm sadece % 18lik bir ksm olmutur.
AF3 reaktrnn iletilmesi sresinde, 1, 2, 4, 6 g KO/Lgnlk OLR
deerlerinde, giren organik maddenin % 60-80inin, metana dnt gzlenmitir
(ekil 4.24). 8, 10, 15 g KO/Lgnlk OLR deerlerinde ise, giren organik maddenin
% 20-60nn metana dnt gzlenmitir. Bu srede, k suyunda partikler
KO artmtr. k suyunda partikler KOnin artmasnn nedeni, 8-15 g
KO/Lgn OLR deerinde, reaktrde biriken ve byk bir ksm ya-gres olan kat
maddeler ve biyoktledir. Yal atksularn YAR sistemlerinde artlmasnn
incelendii bir almada, zellikle OLRnin 5 g KO/Lgne ykselmesi ile
reaktrden amurun yzerek uzaklat ve reaktrn iindeki amur hacminin 1 ile
3L arasnda azald bildirilmitir (Jeganathan, 2006).
Bu almada, iletme sresi boyunca, reaktre giren toplam organik madde
(OM) 863,99 g iken, kan OM 272,72 gdr. ndirgenerek metana dnen OM ise
454,723 gdr. 136,56 g organik madde ise llememitir. Reaktrde giderilen
organik ykn, % 77si metana dnmtr. Kalan % 23lk ksmn ise reaktrde
biriken ve/veya biyoktleye dnen miktar olduu dnlmektedir
4.2.4. AF2 ve AF3 Reaktrlerinin Karlatrlmas
Endstriyel atksularn artlmasnda kullanlan birok anaerobik reaktr iin
geleneksel mezofilik artlar tercih edilmektedir. Ancak baz endstriler, zellikle
bitkisel ya sanayi, kahve retimi, konserve, alkoll iki retimi, dondurma gibi
gda endstrisi atksular yksek scaklklarda (70-90C) dearj edilirler. Bu atksular
mezofilik artlarda artmak n soutma masrafn da beraberinde getirir. Dier
taraftan, termofilik artlarda anaerobik paralanma prosesinde metanojenlerin
byme hzlararnn mezofilik koullarda bulunan bakterilere gre 2-3 kat daha
yksek olduu ve yksek organik ykleme oranlarnda daha uzun sre iletildii
bilinmektedir (van Lier, 1996; Ahn ve Forster, 2000; Ferrer ve ark., 2010). Ayn
zamanda yal atksularn termofilik artlarda biyolojik artmnda, hidrofobik
127
bileiklerin yksek scaklklarda birok fiziksel zelliklerinin deiimi ile bakteriler
ve enzimleri iin daha ok kabul edilebilir olduklar da bilinmektedir (Thomas, 1987;
Commarota ve Freire 2006). Dolaysyla bu atksular iin termofilik koullarda
artma daha avantajldr (Perez ve ark., 1997; Ahn ve Forster, 2000; Yu ve ark.,2002;
Mustapha ve ark.,2003; Ylmaz ve ark.,2008; entrk ve ark.,2010).
Mezofilik koullarda iletilen AF2 reaktr ile termofilik koullarda iletilen
AF3 reaktrlerinin performanslarnn deerlendirilmesi iin iki reaktrn KO
giderme verimlerinin yan sra metan verimleri, k KO ve TA konsantrasyonlar,
ya-gres, AKM giderim verimleri grafiklerle tartlmtr (ekil 4.25, 26, 27, 28, 29,
30). 1, 2, 4, 6 g KO/Lgn OLR deerleri her iki reaktr iin de adaptasyon ve
kararl hal artlar olarak deerlendirilirken, 8, 10 ve 15 g KO/Lgn OLR deerleri
kararl halin bozulduu durumlardr.
4.2.4.1. KO Giderimi ve Metan retimi
AF2 ve AF3 reaktrlerinin performanslarnn deerlendirilmesinde tek bana
KO giderme verimleri yeterli deildir. Literatrde termofilik ve mezofilik
reaktrlerin zellikle biyogaz verimleri, performanslar ve birbirlerine gre
stnlkleri ile ilgili elikiler bulunmaktadr (Dinsdale ve ark., 1996; Duran ve
Speece, 1997: Ahn ve Forster, 2002; Patel ve Madmwar, 2001; Kim ve ark., 2002;
Yang ve ark., 2008). Bu nedenle her iki reaktr iinde KO giderme verimleri ve
metan verimleri birlikte tartlmtr.
Adaptasyon sresinde KO giderim verimleri 34. gnden itibaren her iki
reaktr iin de % 90n zerine kmtr. OLRnin 2, 4, 6 g KO/Lgnlk kararl
artlar sresinde ise % 80in altna dmemitir (ekil 4.25). Anerobik biyofilm
reaktrlerin start-up ve iletme kontrolnn aratrld bir almada, OLR
artlarnda % 80 KO giderim verimleri minumum performans verimleri olarak
kabul edilmitir (Escudie ve ark., 2011). Bu almada, AF2 ve AF3 reaktrlerinin
her ikisi iin de, 2, 4 ve 6 g KO/Lgn OLR deerlerinde literatrle uyumlu olarak %
80in zerinde KO giderme verimleri elde edilmitir.
128
0
10
20
30
40
50
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
K
O

g
i
d
e
r
i
m

v
e
r
i
m
l
e
r
i
(
%
)
0
20
40
60
80
100
AF2 AF3
A B C D E
F
OLR;A:1,B:2,C:4,D:6,E:8,F:10, G:15 gKO/Lgn
G

ekil 4.25. AF2 ve AF3 Raektrleri KO giderme verimleri

Yang ve ark. (2008), gliserin ieren sentetik atksuyun mezofilik ve termofilik
anaerobik artlarda paralanabilirlii ve metan retimini inceledikleri bir
almalarnda, dk OLRde mezofilik artlar altnda znm organik madde
giderim veriminin termofilik artlar altnda altrlan reaktre gre daha yksek
olduunu bildirmilerdir. Adaptasyonun gerekletii 1 g KO/Lgn OLR deerinde,
AF2 reaktrnde AF3 reaktrne gre literatrle uyumlu olarak daha yksek ve
stabil KO giderim verimleri elde edilmitir. Termofilik koullarda palmiye ya
atksularnn anaerobik filtre reaktrde iletmeye alma stratejilerinin aratrld bir
almada, 0,1-0,5 g KO/Lgn OLR deerinde % 94 KO giderme veriminin elde
edilmesinin 10 hafta srd bildirilmitir (Mustapha ve ark., 2003). Bu almada
termofilik aralkta altrlan AF3 reaktrnde daha ksa bir zaman diliminde (30
gn) % 95 KO giderme verimi elde edilmitir.

129
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
M
e
t
a
n

v
e
r
i
m
i

(
L
C
H
4
/
g
K
O
g
i
d
e
r
i
l
e
n
)
AF3 AF2
A B C D E F
OLR;A:1,B:2,C:4,D:6:E:8,F:10 gKO/Lgn
G

ekil 4.26. AF2 ve AF3 Reaktrleri metan verimleri

OLRnin 2, 4, 6 g KO/Lgne arttrld OLR deerlerinde, her iki reaktr
iin KO giderme verimleri benzer olsada, metan verimleri asndan durum farkldr.
Bu fazlarda AF2 reaktr iin metan verimi azalm ve alma boyunca en yksek
metan verimi AF3 reaktrnde, 6 g KO/Lgnde, 0,433 LCH
4
/gKO
giderilen
olarak
elde edilmitir (ekil 4.26). Petrokimya atksularnn 25, 37, 45 ve 55
o
C
scaklklarda anaerobik filtre reaktrler ile artma performanslarnn aratrld bir
almada (Patel ve Madamwar, 2001), 3,6-21,7 g KO/Lgn OLRde en yksek KO
giderimi (% 90) mezofilik koullarda elde edilirken, en yksek metan verimi, bu
almada olduu gibi, termofilik koullarda altrlan reaktrde 6 g KO/Lgn
OLRde elde edilmitir. Ancak aratrmaclar tm reaktrler arasnda en iyi atksu
stabilizasyonu ve en iyi reaktr stabilitesinin 37
o
Cde iletilen mezofilik reaktrde
gzlendiini bildirmilerdir. Tam karml tank reaktrlerin, 15 saatlik hidrolik
alkonma srelerinde peformanslarnn incelendii dier bir almada ise, mezofilik
scaklkta alan reaktrn k suyu KO konsantrasyonu 2900 mg/L iken,
termofilik scaklkta alan reaktrn k suyu KO konsantrasyonu 3500 mg/L
olarak bildirilmitir (Duran ve Speece 1997; Ahn ve Forster, 2000). Bu almada,
termofilik AF3 reaktr k suyu KO konsantrasyonu deerleri, 2-4-6-8 ve 15 g
KO/Lgn OLR deerlerinde AF2 reaktrne gre daha dk tespit edilmitir. 1 ve
130
10 g KO/Lgn organik ykleme oranlarnda, mezofilik AF2 reaktr k suyu
KO konsantrasyonu daha dktr. Bu artlarda AF3 reaktrnde uucu ya asiti
konsantrasyonlar AF2 reaktrne gre daha yksektir. Termofilik koullarda
iletilen reaktrlerin uucu ya asiti konsantrasyonu, pH gibi evre koularna kar
hassasiyetlerinin fazla olmas bu durumu aklamaktadr. (Ahn ve Forster, 2002).
Her iki reaktr iin de stabilitenin bozulduu 8, 10, 15 g KO/Lgn OLR
deerlerinde, KO giderme verimleri asndan benzer azalmalar gzlense de,
zellikle 15 g KO/Lgn OLRde, AF3 reaktr k suyu KO konstrasyonunda
dalgalanmalar, KO giderme ve metan verimlerini etkilemitir (ekil 4.27). Bu
durumda, AF3 reaktr k suyunda KO konsantrasyonundaki dalgalanmalar, AF3
reaktrnde debi salnmlar nedeni ile AF2 reaktrne gre daha yksek OLR
deerleri olumasna neden olmutur.
AF3 reaktrnde elde edilen metan verimi (0,331 LCH
4
/gKO
giderilen
) AF2
reaktrnde elde edilene gre (0,040 LCH
4
/gKO
giderilen
) yaklak 10 kat yksektir.
Birok aratrmada, zellikle yksek organik yklemelerde, termofilik reaktrlerin
biogaz verimleri asndan stn olduu bilinmektedir (Ylmaz ve ark., 2008; Ferrer
ve ark.,2008; Palatsi ve ark., 2009; Oh ve Martin, 2010).
15 g KO/Lgnlk organik ykleme, hem AF2 hem de AF3 reaktr iin,
KO giderme verimlerinin % 40n altna ve metan verimlerinin de sras ile 0,034,
0,084 LCH
4
/gKO
giderilen
e dmesine neden olmutur. Debi ve konsantrasyondaki
dalgalanmalarn anaerobik reaktrlerin giderim verimlerini kt etkiledii
bilinmektedir (Leitao ve ark., 2006). zelikle 15 g KO/Lgn OLRde, debi
salnmlarndan dolay organik ykleme oranlar her iki reaktr iinde 15 g
KO/Lgnn zerine km ve giderim verimlerini etkilemitir. Bu artlarda AF2
reaktrnde k suyunda hacimce % 2,5, AF3 reaktrnde ise % 0,4-12,5 orannda
ou yal maddelerle birlikte amurun yzerek reaktrden kt gzlenmiir.
131
0
3
6
9
12
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)

K
O

(
g
/
L
)
AF3 AF2
A B C D E F
OLR;A:1,B:2,C:4,D:6,E:8,F:10 gKO/Lgn
G

ekil 4.27. AF2 ve AF3 reaktrleri k KO

Bu almada, 15 g KO/Lgn organik ykleme orannda her iki reaktrde de
tkanmalar gzlenmitir. Yksek AKM ieriine sahip atksularla yksek organik
ykleme oranlarnda her iki reaktrde de gzlenen tkanmalarn nlenmesi iin
teknik zmler (reaktr dizayn veya temizleme vb.) gereklidir (Escudie ve ark.,
2011). Hem znm katlar, hem de askda kat maddelerin artna neden olan
organik yk art, uucu ya asitleri birikimi, pH ve alkalinitenin dmesi, biyogaz
retiminin ve bileiminin deiimi ile birlikte bazen de reaktrden amur
ykanmasna neden olmaktadr (Leitao ve ark., 2006).
4.2.4.2. Reaktr Performans Parametreleri
Aniden deien hidrolik ve organik ykleme oranlarnda, ar yklemelerde
anaerobik reaktrlerde uucu ya asiti birikimi, alkalinite ve pHdaki deiimler tipik
reaktr tepkisidir (Leitao ve ark.,2006). Mezofilik ve termofilik koullarda iletilen
AF3 ve AF2 reaktrlerinin her ikisinde de OLRdeki deiimlere bal olarak reaktr
iinde TA konsantrasyonu, 600 mgAA/L deerine kadar karak asetik asitin yan
sra propiyonik, izobtirik, btirik ve izovalerik asitlerin birikimi ve 1000
mgCaCO
3
/Lnin altnda T.Alkalinite deerleri tespit edilmitir (ekil 4.28). Bu
132
performans parametrelerinin yan sra TA/T.A oran her iki reaktr iin de 0,4n
altnda kalmtr.

0
5
10
15
20
25
30
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
400
800
1200
1600
2000
2400
T
.
A
l
k
.
(
m
g
C
a
C
O
3
/
L
)
OLR AF2 AF3
A B C D E F
G

ekil 4.28. AF2 ve AF3 Reaktrleri T.Alkalinite

Yu ve ark. (2002), sentetik mandra atksularnn asit reaktrlerinde mezofilik
ve termofilik scakllarda 4-24 g KO/Lgnlk artan organik yklemelerde
karbonhidrat, protein ve yan asitlemelerini incelemilerdir. Yu ve ark. (2002),
termofilik reaktrn mezofilik reaktre gre yksek subturat dnm hznn
biyogaz retme hz olduunu, ancak asitleme dereceleri arasnda bir fark
olmadn bildirmilerdir. Bu almada mezofilik scaklk koullarnda alan AF2
reaktr iin TA konsantrasyonu adaptasyonun gerekletii 1 g KO/Lgn OLR
deerinde, 150 mgAA/L ve 10 g KO/Lgn OLR deerinde ise 450 mgAA/L iken,
termofilik AF3 reaktrnde ise sras ile 300 mgAA/L ve 630 mgAA/L deerleri ile
literatrle uyumlu olarak daha yksek konsantrasyonlar gzlenmitir. OLRnin 15 g
KO/Lgne arttrld fazda debi salnmlarndan dolay her iki reaktr de ok
yklemelerle karlalm ve uucu ya asiti birikimi gzlenmitir. zellikle 10 g
KO/Lgn OLR deerinde atksudaki ya-gres konsantrasyonlar yaklak 3,5 g/Lye
kadar artmtr. Bu artlardan termofilik scaklkta altrlan reaktr daha ok
133
etkilenmitir. Termofilik koullarda altrlan reaktrlerin mezofilik koullarda
altrlanlara kyasla daha hassas olduklar bilinmektedir. Bu almada,
stabilitenin bozulduu artlarda ayn durum gzlenmitir (Ahn ve Forster, 2002).

0
150
300
450
600
750
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
T
o
p
l
a
m

u
u
u

y
a

a
s
i
t
i

(
m
g
A
A
/
L
)
AF2 AF3
A
B
C D E
F G
OLR; A:1, B:2, C:4, D:6, E:8, F:10, G:15 gKO/Lgn

ekil 4.29. AF2 ve AF3 Reaktrleri TA deerleri

10 g KO/Lgn OLR deerinde, termofilik paralaycda TA deerinin
yksek olduu gzlenirken, 15 g KO/Lgn OLR deerinde bu durum deimitir.
Asetik asit, propiyonik asitle birlikte butirik ve izovalerik asit konsantrasyonlar AF2
reaktrnde AF3e gre yaklak iki kat artmtr. Kat sanayi atksularnn
mezofilik ve termofilik koullarda anaerobik filtre reaktrde artma
performanslarnn incelendii bir almada, 12 g KO/Lgn OLR deerinin stnde
mezofilik paralayclarda uucu ya asiti konsantrasyonunun termofilik
paralayclara gre daha yksek olduu bildirilmitir (Ylmaz ve ark., 2008). Bu
almada 15 g KO/Lgn OLR deerinde, TAnn yan sra literatrle uyumlu
olarak, propiyonik asit ve btirik asit konsantrasyonlar da mezofilik AF2
reaktrnde daha yksektir. Btirik asit konsantrasyonu AF2 reaktrnde 56, 24
mg/L iken, AF3 reaktrlerinde 24 mg/Ldir. Mezofilik ve termofilik koullarda
anaerobik filtre reaktrlerin performanslarnn aratrld bir almada, 12,4 g
KO/Lgn OLR deerinde, mezofilik artlarda altrlan reaktrde btirik asit
134
konsantrasyonu art ile biyogaz verimi ve KO giderme veriminin azald
bildirilmitir (Ahn ve Forster, 2000).
Ya-gres verimleri asndan AF2 ve AF3 reaktrleri arasnda adaptasyon ve
kararl hal durumunda hemen hemen hi fark yoktur. Her iki reaktrde de 6 g
KO/Lgnlk organik yklemelerden sonra ya-gres giderim verimi azalmtr.
OLRnin 10 g KO/Lgn deerinde, gzlenen iyileme ile birlikte artm, ancak 15 g
KO/Lgnde KO giderme ve metan verimleri ile birlikte azalarak, AF2 iin %
20nin altna, AF3 reaktr iin ise % 40lara kadar dmtr (ekil 4.30).

0
10
20
30
40
50
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
20
40
60
80
100
Y
a
-
g
r
e
s

g
i
d
e
r
i
m
i
(
%
)
OLR AF2 AF3
A
B C D E
F
G

ekil 4.30. AF2-AF3 Ya-gres giderim verimleri

Yu ve ark. (2002), mezofilik ve termofilik koullarda anaerobik asidojenik
reaktrde farkl substratlarn giderim verimlerini aratrdklar bir almalarnda,
iletme scaklnn arttrlmas ile karbonhidrat, protein ve lipit indirgenme
verimlerinin ayn ve scakln substrat dnmne ok az etkisi olduunu
vurgulamlardr. Aratrmaclar, 4 g KO/Lgn OLR iin % 46,9, 24 g KO/Lgn
OLR iin ise % 19,8 lipit verimi bildirmilerdir. Bu almada da literatrle uyumlu
olarak organik ykn artmas ile ya-gres giderim veriminin azald tesbit
edilmitir. Ya-gres ierii yksek atksularn anaerobik paralanmas srasnda,
reaktrn iinden amurun yzmesi ile paralanma durur (Vidal ve ark., 2000).
135
Termofilik koullarda aktif amur sisteminde 77 g/L KO ve 17 g/L lipit ieren yn
temizleme atksularndan % 15-20 arasnda KO giderimleri bildirilmitir (Becker ve
ark., 1999). Bir dier almada ise, % 20-30 arasnda ya-gres giderimleri elde
edildii ve bu verimlerin mezofilik sistemlere gre olduka yksek olduu
bildirilmitir (Cammarota ve Freire, 2006). Bu almada, literatrle uyumlu olarak,
15 g KO/Lgn OLR deerinde AF3 reaktrnde, AF2 reaktrne gre daha yksek
organik ykleme oranlar ve ya-gres konsantrasyonlarnda daha yksek giderim
verimleri elde edilmitir.

0
10
20
30
40
50
0 20 40 60 80 100 120 140 160
Zaman (gn)
O
L
R

(
g
K
O
/
L
g
n
)
0
20
40
60
80
100
A
K
M

g
i
d
e
r
i
m
i
(
%
)
OLR AF2 AF3
A
B
C D E F

ekil 4.31. AF2 ve AF3 Reaktr AKM giderim verimleri

Bu almada AF2 ve AF3 reaktrlerinin iletilmesi sresinde 15 g KO/Lgn
OLR deerinde, her iki reaktrde de ya-gres paraklar ile birlikte amurun
yzd gzlenmitir. k sularnda, AF2 reaktrnde hacimce % 2,5, AF3
reaktrnde ise % 12,5e kadar varan anaerobik amurla birlikte daha ok ya-gres
paraklar gzlenmitir. Ayn zamanda reaktr ilerinde anaerobik amur ve
materyal malzemesinin etrafnda birikmi yal kat maddeler gzlenmitir.
136
Adaptasyon sresinde ve 10 g KO/Lgn OLR deerinde AF2 reaktrnde, 15
g KO/Lgn OLR deerinde ise AF3 reaktrnde daha yksek AKM giderim
verimleri elde edilmitir (ekil 4.31).
AF3 reaktr iin 10 g KO/Lgn organik yklemede k KO deerinin AF2
reaktrne gre daha yksek olmas da k suyunda AKM konsantrasyonundaki
artla aklanabilir. Anaerobik filtre reaktrn organik ykleme kapasitesinin
aratrld bir almada, k suyunda 13 g KO/Lgn OLRde AKMnin ar
derecede artt rapor edilmitir (Liu ve ark.,1991; Hung ve Jih, 1997). Bu almada
literatrle pararlel olarak organik ykleme orannn 15 g KO/Lgne arttrlmas ile
AKM giderim verimlerinin mezofilik koullarda iletilen reaktrde % 20ye kadar
dt gzlenmitir. Termofilik koullarda altrlan reaktrde ise AF2 reaktrne
gre % 40n zerinde daha yksek AKM giderim verimleri elde edilmitir.
4.2.5. Kesikli Reaktrlerin Performanslar
Kesikli reaktrlerde, zellikleri izelge 3.2de belirlenmi olan alm
amurunun anaerobik olarak paralanabilirlii aratrlmtr. Reaktrlerde,
anaerobik granl amur a olarak kullanlmtr. Alm amurunun temin edildii
artma tesisinden alnan atk aktif amur da, a olarak kullanlmtr. Blm
3.1.3.2de belirtildii gibi deney dzenei oluturulmu ve 60 gn boyunca biyogaz
lmleri yaplmtr. 60 gn sonunda reaktrlerde organik madde giderimi tespit
edilmitir.
Alm amurunun farkl a amurlar ile anaerobik paralanabilirliinin
aratrld 6 adet kesikli reaktrn hepsinde ilk gnden itibaren biyogazn retimi
gzlenmitir. 1. reaktrde 26. gnde gaz retimi bitmiken, 3. reaktrde ise bu sre
30 gn gemitir (ekil 4.32). 2. reaktr biyogaz retimine balam ancak gaz
toplama dzeneinde oluan bir sorundan dolay biyogaz llememitir. 4., 5. ve 6.
reaktrlerde biyogazn retimi 60 gne kadar devam ettii gzlenmitir (ekil 4.33).

137
0
1000
2000
3000
4000
0 5 10 15 20 25 30 35 40
Zaman (gn)
r
e
t
i
l
e
n

T
o
p
l
a
m

M
e
t
a
n

(
m
l
)
1. reaktr
3. reaktr

ekil 4.32. 1. ve 3. reaktrlerde retilen toplam metan miktar

Ancak bu reaktrlerin ilk 15 gnde gaz retimi art, ilk iki reaktrn gaz
retiminden olduka dktr. Ayn zamanda bu reaktrlerde paralanma sresi 60
gne kadar uzamtr. lk on be gnlk dk biyogaz retimi ve uzun paralanma
sresinin nedeni, beklenildii gibi a amuru olarak kullanlan atk aktif amurdur.
Alm amurunda eklenen alkalinite dnda, protein ve dier alkalinite
kaynaklarnn miktarlar belirlenmeden reaktrde oluabilecek pH dmelerini
engellemek iin farkl ve artan konsantrasyonlarda alkalinite beslenmitir. Ancak
anaerobik paralayclarda katyon inhibasyonu bilinmektedir. 200 mM (4600
mg/L)den yksek sodyum konsantrasyonunun metanojenler zerine toksik etki
yapt bilinmekte ise de (Speece, 1996), 2000 mg/L Na
+
konsantrasyonuna kadar
anaerobik metan dnmn etkilemedii ve ancak 2000 mg/L den 10000 mg/Lye
kadar olan konsantrasyonlarn metan retimini kademeli olarak azaltt
bilinmektedir (Shin ve ark., 1994). Dier taraftan, Boardman ve ark. (1995), 5250
mg/L Na
+
zeri konsantrasyonun yukar akl anaerobik reaktrn performansn
ar derecede etkilediini bildirmilerdir.
138
0
500
1000
1500
2000
2500
0 10 20 30 40 50 60 70
Zaman (gn)
r
e
t
i
l
e
n

T
o
p
l
a
m

m
e
t
a
n

(
m
l
)
4.Reaktr
5. Reaktr
6. reaktr

ekil 4.33. 3., 4. ve 5. reaktrlerde retilen toplam metan miktar

Kesikli almalara balarken sodyum inhibasyonu olabilecei
ngrlmemitir. Ancak alkalinite ihtiyac olarak eklenen NaHCO
3
ile reaktrlere
giren Na
+
iyon miktar, 10 g/L alkalinite ile 0.12M (2783 mg/L), 15 g/L alkalinite ile
0.18M (4107 mg/L) ve 20 g/L alkalinite ile 0,24M (5476 mg/L)dir. 6. reaktrde
dk UKM giderimi ve ilk on be gnlk srede 4. ve 5. reaktrlerine nazaran
dk biyogaz retimi gzlenmitir (izelge 4.28, ekil 4.33). Organik yk ayn
olan bu reaktr iinde birim metan retimi en az olan, aralarnda alkalinite
miktar en yksek (Na
+
; 5476 mg/L) olan 6. reaktr olup sodyum inhibasyonunun
gerekletii dnlmektedir. 35. gnn sonunda 1. ve 3. reaktrlerde giderilen
uucu kat madde bana retilen metan miktar sras ile 703,4 ve 500,75
LCH
4
/kgUKMdir (izelge 4.28).
Anaerobik granl amurun a olarak kullanld 1. ve 2. reaktrlerde
retilen toplam metan gaz 3., 4. ve 5. reaktrlere gre daha fazla ise de, 4., 5. ve 6.
reaktrlerde birim metan miktarlar daha yksektir. Organik ykn artmasna karlk
metan verimi azalr (Yu ve ark.,1998). Bu almada da ilk reaktrn UKMsi,
son reaktrn UKMsinin yaklak kat olmasna ramen son reaktrn
139
metan verimleri daha yksektir. Dier bir ifade ile organik madde miktar yksek
olmasna karn metan verimleri azalmtr.
Ghyoot ve Verstraete (1997), evsel atksu artma tesisi n keltme amuru
ve bu amurun FeCl
3
ile koaglasyonundan sonra oluan amurlarn anaerobik
paralanmasn incelemilerdir. n keltme amurunun paralanmasnda, % 35
UKM giderimi ve 519-612 LCH
4
/kgUKM metan verimi elde edilirken, demir
amurunun anaerobik paralanmasnda % 57 UKM giderimi ve 299-395 L CH
4
/kg
UKM metan verimi elde edildii bildirilmitir. Ghyoot ve Verstraete (1997),
giderilen UKMnin kg iin retilen metan miktarndaki azalmann, koaglasyon
sonrasnda organik maddenin komposizyonundaki deiikliin kant olduunu
bildirmilerdir. Eklenen kimyasallarla oluan metal hidroksitlerin, baz organik
maddelerin biyolojik olarak paralanabilirliini azaltt ise Gossett ve Dentel (1982)
tarafndan bildirilmitir.

0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
4000
0 10 20 30 40 50 60 70
Zaman (gn)
r
e
t
i
l
e
n

T
o
p
l
a
m

M
e
t
a
n

(
m
l
)
1. reaktr 3. reaktr
4. reaktr 5. reaktr
6. reaktr

ekil 4.34. Btn reaktrler iin retilen toplam metan miktarlar

Bu almada elde edilen en dk metan verimleri ve UKM giderimi sras
ile 500,75 LCH
4
/kgUKM ve % 61dir. Bu deer, demir amurunun anaerobik
140
paralanmasndan elde edilen verimlerden olduka yksektir. Farkl a amurlarnn
ve eklenen alkalinite ile artan Na
+
konsantrasyonlarnn, bitkisel ya sanayi
atksularnn artlmasndan oluan koaglasyon amurlarnn anaerobik
paralanmasna etkileri bilinmektedir. Kesikli reaktrlerle yaplan paralanabilirlik
almalarnda organik yk ve a amurlar ayn olan reaktrler arasnda Na
+
un
0.12, 0,18 ve 0,24 M olarak artan konsantrasyonlarna kar birim metan retimleri
yaklak % 30 azalmtr. Katyon inhibasyonu iinde yer alan sodyum inhibasyonu
gzlenmitir. Atk aktif amurun a olarak kullanld reaktrlerde, anaerobik
granl amurun a olarak kullanld reaktrlere gre, ilk on be gnlk srede
daha dk metan retimi ve daha uzun paralanma sresi gzlenirken daha yksek
organik madde giderimi ve daha yksek birim metan retimi elde edilmitir. Organik
ykn artmasna karlk metan verimi azalmtr. Atk aktif amur, koaglasyon
amurlarnn anaerobik paralanmasnda a amuru olarak kullanlabilmektedir.
Kim ve Speece (2002), atk aktif amurun hem mezofilik hem de termofilik
scakllarda a amuru olarak kullanlabileceini bildirmilerdir.
Artma tesisinde atk aktif amur ve koaglasyon amurunun susuzlatrma
ilemlerinden sonra bile Tehlikeli Atklarn Kontrol ve Ynetmelii Ek 11-Aya
gre tehlikeli atk snfna girmesi, tanmas ve bertaraf iin artma tesisine getirdii
yk dnldnde, bu amurlarn ayn tesis iinde anaerobik olarak paralanmas
ilgi ekici bir alternatif oluturmaktadr.
izelge 4.28. Kesikli reaktrlerde giderilen UKM ve metan verimleri
Reaktr No Paralanma Sresi
Giderilen Uucu Kat
Madde %
L CH
4
/kg UKM

1 35 61 703,4
3 35 61 500,75
4 60 84,5 950,64
5 60 77,6 935,85
6 60 52 899,25

141
4.2.6. Anaerobik Filtre Reaktrler iin Kinetik Sabitler
4.2.6.1. AF1 Reaktr in Kinetik Uygulamalar
Mezofilik ve termofilik anaerobik filtre reaktrlere, ya ve protein formunda,
koloidal ve askda organik madde ierii yksek, ya sanayi, kesim hane atksular,
peyniralt atksular gibi zellikle ya-gres bakmndan organik madde ierii yksek
gda sanayi atksularnn artlabilirlik almalarnda sklkla karlalmaktadr
(Gannoun ve ark., 2008; Gannoun ve ark., 2009; Debik ve Coskun, 2009; entrk ve
ark., 2010).
Biyolojik sistemler iin kullanlan matemetiksel modellerin byk ounluu
Monod kinetik modele dayanmaktadr. Ancak,
max
ve K
S
sabitlerin hesaplanabilmesi
iin aktif biyoktledeki herbir mikroorganizma grubu iin zel almalar gereklidir.
Bu nedenle atksu artma tesisleri iin daha yaklak modeller tretilmitir (Ahn ve
Forster, 2000). Stover-Kincannon (1982), dner biyodiskler ile yapk byyn
biyoktlenin yannda askda byyen biyoktleyi ihmal etmilerdir. Substrat
giderimi iin sunduklar ifadede, disk yzey alan askda byyn biyoktlenin
konsantrasyonu temsil etmektedir. Yu ve ark. (1998), Stover-Kincannon modelinin,
farkl atksularn anaerobik artlmalarnda substrat giderme kinetiinde
uygulanabileceini bildirmilerdir. Modifiye edilmi modelde, substrat giderme hz
aadaki eitlikle ifade edilmektedir;
) / * (
) / * ( *
max
V S Q K
V S Q U
dt
dS
i B
i
+
=
Bu eitlik lineerize edildiinde;
max max
1
1 1
) ( * U OLR U
K
S S Q
V
dt
dS
B
e i
+
(
= |
.
|
\
|

eitlii elde edilir.

OLR
1
ye kar
) (
e i
S S Q
V
e grafie geirildiinde
142
elde edilen dorunun eimi,
max
U
K
B
verir,
y eksenini kestii yer ise
max
1
U
verir.
AF1 reaktr iin elde edilen datalarla
OLR
1
ye kar
) (
e i
S S Q
V
e grafie
geirildiinde U
max
ve K
B
sabitleri elde edilir.
ekil 4.35de modifiye edilmi Stover-Kincannon eimi gsterilmitir.

y = 1,1958x + 0,0192
R
2
= 0,9913
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2
1/OLR (Lgn/g)
V
/
Q
(
S
i
-
S
e
)

(
L
g
n
/
g
)
ekil 4.35 AF1 reaktr iin Stover-Kincannon eimi

Grafikte eim
max
U
K
B
= 1,1958,
max
1
U
=0,0192a eittir;
U
max
= 52,083 g/Lgn, K
B
= 62,281 g/Lgn olarak bulunur.

143
4.2.6.2.AF2 Reaktr in Kinetik Uygulamalar
y = 1,0828x + 0,0312
R
2
= 0,9939
0,0
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
1,4
0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0 1,2 1,4
1/OLR (Lgn/g)
V
/
Q
(
S
i
-
S
e
)

(
L

g
n
/
g
)

ekil 4.36. AF2 reaktr iin Stover-Kincannon eimi

ekil 4.36de verilen grafikte eim

max
U
K
B
= 1,0828,

max
1
U
=0,0312,
U
max
= 32,051 g/Lgn, K
B
= 34,7051 g/Lgn olarak bulunur.

144
4.2.6.3.AF3 Reaktr in Kinetik Uygulamalar
y = 1,097x + 0,0106
R
2
= 0,997
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7
1/OLR
V
/
(
Q
(
S
i
-
S
e
)
)

ekil 4.37. AF3 reaktr iin Stover-Kincannon eimi

Grafikte eim
max
U
K
B
= 1,097,
max
1
U
=0,0106
U
max
= 94,370 g/Lgn, K
B
= 103,491 g/Lgn olarak bulunur

izelge 4.29. AF1, AF2, AF3, reaktrleri iin kinetik sabitler

Kinetik Sabitler
Scaklk Reaktr No U
max
(g/Lgn) K
B
(g/Lgn)
Mezofilik AF1 52,083 62,281
Mezofilik AF2 32,051 34,7051
Termofilik AF3 94,370 103,491
145
AF1 ve AF2 reaktrleri iin elde edilen maksimum substrat
konsantrasyonlar, U
max
ve yar doygunluk sabiti olarak da adlandrlan K
B
sabiti,
atksu ve reaktr boyutlar ayn olmasna ramen olduka farkl bulunmutur. Ancak
AF1 iin OLR 1-6 g KO/Lgn iken, AF2 reaktrnde 1-15 g KO/Lgn arasndadr.
Genellikle dk substrat konsantrasyonundan elde edilen deerler daha az hassastr
(Yreir,1998).

izelge 4.30. Farkl substrat ve reaktrler iin kinetik sabitlerin karlatrlmas
Subtrat
Kayna
Reaktr
Tipi
OLR
g
KO/Lgn
U
max
(g/Lgn)
K
B
(g/Lgn)
Referans
Mezofilik
BYSRA
1
AF 1-6 52,083 62,281 Bu alma
BYSRA
1
AF 1-15 32,051 34,71 Bu alma
MA
2
AHYR 2-20 89,3 102,3 Wang ve ark.,(2009)
KS
3
AF 1,08-
11,38
86,21 104,15 Ylmaz ve ark.,(2008)
SFA
4
AF 2,06-20 83,33 85,5 Yu ve ark. (1998)
SNA
5
AF 1,7-3,7 49,8 50,6 Ahn ve Forster (2000)
TA
6
HYAASFR 1-6 31,69 45,37 Sandhya ve Swaminathan
(2006)
PCA
7
AKR 1-5 22,925 23,586 entrk ve ark. (2010)
STA
8
YAR 0,2-11,9 7,5 8,2 Ik ve Sponza (2005)
Termofilik
BYSRA
1
AF 1-15 94,370 103,491 Bu alma
KS
3
AF 1,08-
11,38
667 843,86 Ylmaz ve ark.,(2008)
SNA
5
AF 1,7-3,7 667 702 Ahn ve Forster (2000)
1
:bitkisel ya sanayi rafinasyon atksuyu,
2
: mandra atksuyu,
3
:kat sanayi atksuyu,
4
:soya fasulyesi atksuyu,

5
:simule niasta atksuyu,
6
: tekstil atksuyu,
7
: patates cipsi retim atksular tekstil atksuyu,
8
: simule tekstil
atksuyu,.
AKR: anaeobik kontak reaktr, AHYR: anaerobik hareketli yatak biyofilm reaktr, HYAASFR: hibrit yukar
akl anaerobik sabit film reaktr, YAR: yukar akl amur rt reaktr, YAPYR: yukar akl paket yatak
reaktr.

Termofilik scaklklarda substrat kullanma ve metan retim hznn daha
yksek olduu bilinmektedir (Ahn ve Forster, 2002; Yu ve ark., 2002; Ylmaz ve
ark., 2008). Literatrle uyumlu olarak, AF3 reaktrnde hem U
max
hem de K
B
sabiti
deerleri AF2 reaktr iin elde edilen deerlerin yaklak kat elde edilmitir.
Her reaktr iin de U
max
deerlerinin, maksimum OLR deerleri (6 ve 15 g
KO/Lgn) ile kyaslandnda olduka yksek olduu grlmektedir. Bu sonu, her
146
reaktr iin de daha yksek organik ykleme oranlar ile iletilebileceini
gstermektedir (Wang ve ark., 2009; entrk ve ark, 2010).
Farkl substrat ve reaktr trleri iin, modifiye Stover-Kincannon kinetik
modeli ile elde edilen U
max
ve K
B
deerlerinin karlatrlmasnda, mezofilik scaklk
iin en yksek deerler mandra atksular iin elde edilmitir (Wang ve ark.,2009).
Bu almada mezofilik scaklk iin elde edilen U
max
ve K
B
deerleri Ahn ve
Forstern, simule niasta atksuyu ile elde ettikleri deerin ardndan 5. srada yer
almaktadr. Termofilik scaklk iin elde edilen U
max
ve K
B
deerleri, mezofilik
scaklklarda elde edilen deerlere gre daha yksek olmasna ramen, literatrde yer
alan deerlerin altnda kalmtr.

5. SONULAR VE NERLER DEMET KALAT
147
5. SONULAR VE NERLER
kisi mezofilik, biri termofilik artlarda adet anaerobik filtre reaktr
bitkisel ya sanayi rafinasyon atksular ile bir seri organik yklemelerle iletilmitir.
1. Anaerobik a amuru konsantrasyonu 13,28 g/L iken, 1, 2, 4 ve 6 g KO/Lgn
OLR deerlerinde % 26-88 arasnda KO giderme verimleri elde edilmitir.
2. A amuru konsantrasyonu 36,09 g/L olan AF2 reaktrnde, 1, 2, 4, 6, 8, 10, 15
g KO/Lgn organik ykleme oranlarnda % 37-97 arasnda KO giderme verimleri
elde edilmitir.
3. AF2 reaktrndeki a amuru konsantrasyonuna bal olarak, AF1 reaktrne
gre, daha yksek KO giderme verimleri elde edilmitir.
4. A amuru konsantrasyonu 40,08 g/L olan AF3 reaktrnde 1, 2, 4, 6, 8, 10, 15
g KO/Lgn OLR deerleri iin % 26-97 arasnda KO giderme verimleri elde
edilmitir.
5. KO giderme verimleri asndan mezofilik ve termofilik artlarda iletilen
reaktrler arasnda belirgin bir fark gzlenmezken, uygulanan en yksek OLRde, 15
g KO/Lgnde, termofilik arlarda iletilen reaktrde daha yksek ya-gres ve AKM
giderim verimleri gzlenmitir.
6. 1-10 g KO/Lgn OLR aralnda, termofilik AF3 reaktrnn k suyu KO
konsantrasyonu ve uucu ya asiti konsantrasyonlar, mezofilik AF2 reaktrne gre
daha yksek iken, 15 g KO/Lgn OLR deerinde, AF2 reaktrnde tm asit trleri
termofilik reaktre gre daha yksek konsantrasyonlardadr.
7. Mezofilik koullarda iletilen, AF1 ve AF2 reaktrleri metan verimleri, sras ile
0,377-0,0132 L CH
4
/g KO
giderilen
ve 0,391-0,016 L CH
4
/ g KO
giderilen
dir. Termofilik
AF3 iin ise, 0,461-0,0839 L CH
4
/g KO
giderilen
arasnda elde edilmitir.
8. Mezofilik scaklkta iletilen AF1 ve AF2 reaktrlerinde metan verimleri artan
organik yklemelere kar azalmtr. Her iki reaktr iin de en yksek metan verimi
(0,377 LCH
4
/gKO
giderilen
) en dk OLRde elde edilmitir. Termofilik AF3
reaktrnde ise her bir organik ykleme orannda daha yksek metan verimleri elde
edilmitir.
148
9. Reaktrlerin iletilmesi sresinde, giderilen organik maddenin metana dnm
takip edilmitir. AF1 reaktrnde giderilen organik maddenin % 61,61i besleme
sresinde, % 18,41lik ksm ise besleme durdurulduktan sonra metana dnmtr.
% 19,98lik bir ksm ise reaktrde birikmi ve/veya biyoktleye dnmtr.
10. AF2 reaktrnde ise, %95i besleme sresinde metana dnm ve %5i
reaktrde birikmi ve/veya biyoktleye dnmtr. AF3 reaktrnde bu oranlar
sras ile % 77 ve % 23tr. Giderilen organik maddenin metana dnm asndan
en iyi performans AF2 reaktrnde elde edilmitir.
11. AF2 ve AF3 reaktrlerinin her ikisinde de, uygulanan en yksek organik
ykleme oranlarnda, k sularnda ya-gres ierii yksek kat maddelerle birlikte
anaerobik granl a amurunun yzerek reaktrden uzaklad ve metan retiminin
azald gzlenmitir.
12. AF1, AF2, AF3 reaktrlerinden elde edilen veriler modifiye edilmi Stover-
Kincannon kinetik modele uygulanm, U
max
ve K
B
deerleri mezofilik artlarda
altrlan AF1 ve AF2 reaktr iin sras ile 52,083 -62,281 g/Lgn, 32,051 -
34,7051 g/Lgn elde edilmi, termofilik artlarda altrlan AF3 reaktr iin
94,370 -103,491 g/Lgn elde edilmitir.
13. Bitkisel ya sanayi rafinasyon atksularnn, yukar akl anaerobik filtre
reaktrlerde, mezofilik ve termofilik artlarda artlmalar, birok avantajlar yannda,
hidroliz hz, metanojenik faza gre daha uzun olan ya-gresin ierii yksek kat
maddelerlerin reaktrde alkonmas ve birikmesi ile sonulanmtr.
14. Her reaktrde de beslemenin durmasndan sonra metan retiminin devam
etmesi reaktrlerdeki birikimi gstermitir.
15. Anaerobik granl amurun a olarak kullanld ve alm amurunun
paralanabilirliinin aratrld kesikli reaktrlerde, mezofilik koullarda, 35 gnde
% 61 UKM giderim verimi ve metan verimi 703,4 L CH
4
/kgUKM elde edilmitir.
16. Atk aktif amurun a olarak kullanld kesikli reaktrlerde ise daha uzun bir
srede (60 gn) % 84,5 UKM giderim verimi elde edilmi ve 950,64 L CH
4
/kgUKM
metan verimi elde edilmitir.
149
17. almada seilen organik yklemelerin aralklar ile a amuru
konsantrasyonlar modifiye edilmi Stover-Kincannon kinetik modelde substrat
giderimi iin elde edilen kinetik sabitleri etkilemitir.
18. Ya-gres ierii yksek atksularn anaerobik fitre reaktrler ile artlmalarnda
farkl reaktr dizaynlar (hibrit, kartrmal reaktrler vb.) veya tkanmalar
nleyecek teknik zmler (gaz syrma gibi) ile yeniden ele alnmas nerilmektedir.

150

151
KAYNAKLAR
ABOUELWAFA R., BADD G. A., SOUAB S., WNTERTON P., CEGARRA J.,
HAFD M. (2008). Aerobic biodegradation of sludge from the effluent
of a vegetable oil processing plant mixed with household waste:
Physicalchemical, microbiological, and spectroscopic analysis.
Bioresource Technology. 99, 85718577.
AHMADUN F., PENDASHTEH A., ABDULLAH L.C., BAK D. R. A.,
MADAEN S. S., ABDN Z. Z. (2009). Review of technologies for oil
and gas produced water treatment. Journal of Hazardous Materials 170:
2-3.
AHN.J.H., and FORSTER.C.F. (2000). A Comparison of Mesophilic and
Thermophilic Anaerobic Upflow Filters. Bioresource Technology.
73:210-205.
AHN.J.H., and FORSTER.C.F. (2000). Kinetic Analysis of the Operation of
Mesophilic and thermophilic Anaerobic Filters Treating a Simulated
Starch Wastewater. Process Biochemistry. 36:19-23
AHN.J.H., and FORSTER.C.F. (2002). A Comparison of Mesophilic and
Thermophilic Anaerobic Upflow Filters Treating Paper- pulp-liquors.
Process Biochemistry.38, 257-262.
AHRING B.K., SANBERG M, ANGELDAK I. (1995). Volatile fatty acids as
indicators of process imbalance in anaerobic digestors. Appl. Microbial.
Biotechnol. 43:559-65. 35;2446-52.
AHRING B.K., IBRAHIM A.A., MLADENOVSKA Z. (2001). Effect of temprature
increase from 55 to 65 C on performance and microbial population
dynamics of an anaerobic reactor treating cattle manure. Water
Research. 35:2446,13.
ANGELIDAKI IRINI, SANDERS WENDY. (2004). Assessment of the anaerobic
biodegradability of macropollutants. Rewiews in Enviromental Science
and Biotechnology. 3: 117-129.

152
AZBAR N. ve T. YONAR. (2004). Comparative evaluation of laboratory and full-
scale treatment alternatives for the vegetable oil refining industry
wastewater (VORW). Process Biochemistry. 39, 869-875
BASU, A.K. (1967). Treatment of Effluents from the Manufacture of Soup and
Hydrogenated Vegetable Oil. Journal W.P.C.F. Vol. 39. No 10. Part 1.
p.1653-1658.
BECKER P., KOSTER D., POPOV M. N., MARKOSSIAN S., ANLIANNILEIAN
G., MARKL H. (1999). The biodegradation of olive oil and the
treatment of lipid-rich wool scouring wastewater under aerobic
thermophilic condition .Water Research. 33, 653-660.
BERARDNO S.DI, S. COSTA, A. CONVERTI. (2000). Semi-Continuous
anaerobic digestion of a food industry wastewater in an anaerobic filter.
Biresource Technology. 71, 261-266.
BTKSEL YA ENDSTRSNN EVRE SORUNLARI HTSAS
KOMSYONU RAPORU. (1984). Trkiye Bilimsel ve Teknik
Aratrma Kurumu, evre Aratrmalar Grubu Ankara.
BOARDMAN, G. D., J.L. TISINGER, AND D.L. GALLAGHER. (1995). Treatment
of Clam Processing Wastewater by Means of Upflow Anaerobic Sludge
Blanket Technology. Water Research. Vol. 29, p. 1483-1490.
BORJA R., CHARLES J., BANKS Z.W., MANCHA A. (1998). Anaerobic digestion
of slaughterhouse wastewater using a combination sludge blanket and
fitler arrangement in a single reactor. Bioresource Technology. 65, 125-
133.
BORJA R., BANKS C.J. (1993). Thermophilic semicontinuos anaerobic treatment of
palm oil mill effluent . Biotecnol Lett, 15 (7):761-766.
BORJA R., BANKS C.J. (1994). Anaerobik digestion of palm oil mill effluent using
an up-flow anaerobic sludge blanket (UASB) reactor. Biomass
Bionergy. 6:381-9.

153
BORJA R.,GONZALEZ E., RAPOSO F., MILLAN F., MARTIN A. (2001).
Performance evaluation of a mesophilic anaerobic fluidized-bed reactor
treating wastewater derived from the production of proteins from
extraced sunflower flour. Bioresource Technology. 76, 45-52.
BORJA R., RINCON B., RAPOSO F., ALBA J.,MARTIN A. (2003). Kinetics of
mesophilic digestion of two-phase olive mill solid waste. Biochemical
Engineering Journal. 15, 139-145
BUYUKKAMACI N. Ve FILIBELI A. (2002). Determination of kinetic constans of
an anaerobic hybrid reactor. Process Biochemistry. 38, 73-79.
CIRNE D. G., PALOUMET X., BJRNSSON L., ALVES M. M., MATTIASSON
B. (2007) Anaerobic digestion of lipid-rich waste- Effects of lipid
concentration. Renewable Energy. 32, 965975.
COMMAROTA M.C., D.M.G.FREIRE. (2006). A review on hydrolytic enzymes in
the treatment of wastewater with high oil and grease content.
Bioresource Technology. 97, 2195-2210.
DART, C. (1974). Wastewaters from the Manifacture of Edible Oils and Margarine.
Proceedings of Symposium on Treatment of Wastes from the Food and
Drink Industry. Newcastle Upon Tyne England.
DEBIK E., COSKUN T. (2009). Use of Static Granular Bed Reactor with anaerobic
sludge treat poultry slaughterhouse wastewater and kinetic modeling.
Bioresource Technology. 100, 2777-2782.
DINSDALE RM, HAWKES FR, HAWKES DL. (1997). Comprasion of mesophilic
and thermophilic upflow anaerobic sludge blanket reactors treating
instant coffee production wastewater. Water Research. 31, 163-9.
EL-MASRY M. H., EL-BESTAWY E., EL-ADL N. (2004). Bioremediation of
vegetable oil and grease from polluted wastewater using a sand biofilm
system. World Journal of Microbiology & Biotechnology 20: 551557,
551.
EROLU, V. ZTURK, , SAN, H.A. ve DEMIR, . (1990). Comparative
Evaluation of Treatment Alternatives for Wastewater from an Edible Oil
Refining Industry. Wat. Sci. Tech. Vol.22, No.9,pp 225-234.

154
ESCUDIE RENAUD, ROMAIN CRESSON, JEAN-PHILIPPE DELGENS,
NICOLAS BERNET. (2011). Control of start-up and operation of
anaerobic biofilm reactors: an overview of 15 years of research. Water
Research 45, 1-10.
FAISAL M., UNNO H. (2001). Kinetic analysis of palm oil mill wastewater
treatment by a modified anaerobic baffled reactor. Biochemical
Engineering Journal. 9, 25-31.
FANNIN K. F. (1987). Start-up, operation, stability and control n: Anaerobic
Digestion of Biomass, ed. D.P. Chynoweth and Isaacsob. Elsevier
Applied Science. pp. 171-196.
FERRER IVET, SERGIO PONSA, FELICITAS VANGAS VAZQUEZ, XAVIER
FONT. (2008). Increasing biogas production by thermal (70 oC) sludge
pre-treatment prior to thermophilic anaerobic digestion. Biochemical
Engineering Journal. 42, 186-192.
FERNANDEZ A., SANCHEZ A., FONT X. (2005). Anaerobic co-digestion of a
simulated organic fraction of municipal solid wastes and fats of animal
and vegetable origin. Biochemical Engineering Journal. 26, 2228.
GANNOUN H., E. KHELF, H. BOUALLAGU, Y. TOUHAM, M. HAMD.
(2008). Ecological clarification of cheese whey prior to anaerobic
digestion in upflow anaerobic fitler. Bioresource Technology. 99, 6105-
6111.
GANNOUN H., H. BOUALLAGU, A. OKB, S. SAYAD, M. HAMD. (2009).
Mesophilic and termophilic anaerobic digestion of biologically
pretreated abattoir wastewater in an upflow anaerobic filter. Journal of
Hazardous Materials. 170, Issue 1, 15, p 263-271.
GHYOOT W. and VERSTRAETE W. (1997). Anaerobic Digestion of primary
sludge from chemical pre-precipitation. Water Science and Technology
Vol.36, Issue 6-7, pp.357-365.
GOSSETT J.M. AND DENTEL S.K. (1982). Effect of chemical coagulation on
anaerobic digestibility of organic materials. Water Research Vol.16,
Issue:5, pp.707-718.

155
HAANDEL.A.C. and LETTINGA.G. (1994). Anaerobic Sewage Treatment. John
Wiley & Sons Ltd. England, 226.
HANQING YU, FRANCIS W. and JOO-HWA T. (1998). Kinetic Analysis of
Anaerobic Filter Treating Soybean Wastewater. Water Research Vol. 32.
No.11 pp, 3341-3352.
HUA FENG LIN. (2007). Ceramic Membrane Technology Applied to Oily
Wastewater Seperation, The Hong Kong Polytechnic Univesty, Ph. D.
HUANG JU-SHENG ve JIH CHARNG-GWO. (1997). Deep-Biofilm Kinetics of
substrat utilization in anaeroic filters. Water Research Vol.31, No.9,
pp.2309-2317,1997.
INCE O. (1998). Performance of a two-phase anaerobic digestion system when
treating dairy wastewater. Water Research. Vol.32, No.9, pp, 2707-
2713,.
INTERNATIONAL CONFERANCE, Oilseed&Oils (2009).
JEGANAESAN JEGANATHAN. (2006). Treatment of high oil and grease
wastewater in anaerobic high-rate reactors, The University of Western
Ontario, Ph.D.
KALAT, D., BAIBYK M., YILMAZ T. (2003). Bitkisel Ya Endstrisi
Atksularnn Artmnda me Suyu Artma Tesisi Atk amurlarnn
Farkl Deneysel artlar Altnda Kullanm. ..Mh.Mim. Fak. Dergisi.
Cilt: 18 Say.2 Yl
KAPDAN I. K. (2005). Kinetic analysis dye stuff and COD removal from synthetic
wastewater in an anaerobic packed column reactor. Process
Biochemistry. Volume 40, Issue 7, June 2005, pages 2545-2550.
KARPATI, I., BENCZE, L., BORSZERK, J. (1995). New Process for
Pysicochemical Prettreatment of Dairy Effluents with Agricultural Use
of Sludge Produced. Water Sci. Technol. 22, 93-100.
KENNETH, S.W. and MEIERHOEFER, C.H. (1976). Use of Disposal of By-
Products and Spend Material from the Vegetable Oil Processing Industry
in the U.S. J.A.M.Oil Chemists' Soc. Vol.53, 437-442.

156
KESTOLU K., YONAR T., AZBAR N. (2005). Feasibility of physico-chemical
treatment and Advanced Oxidation Process (AOPs) as a means of
pretreatment of olive mill effluent (OME). Process Biochemistry. 40,
2409-2416,
KIM MOONIL, YOUNG-HO AHN, R.E.SPEECE. (2002). Comparative process
stability and efficiency of anaerobic digestion; mesophilic vs.
thermophilic. Water Research 36 4369-4385.
KIM MOONIL, R.E.SPEECE. (2002). Aerobic waste activated sludge (WAS) for
start-up seed of mesophilic and thermophilic anaerobic digestion. Water
Research 36 Issue. 15 3860-3866.
KINCANNON D.F. and STOVER E.L. (1982). Design methodology for fixed film
reactors- RBCs and Biological towers. In Civil Engineering for
Practicing and Design Engineers, Vol.2 pp. 107-124, 1982.
KUCU S.., SPONZA D.T. (2009). Kinetics of para-nitrophenol and chemical
oxygen demand removal from synthetic wastewater in an anaerobic
migrating blanket reactor. Journal Hazardous Metarials 161, 787-799.
LAU I.W.C., FANG H.P.H. (1997). Effect of temprature shock to thermophilic
granules. Water Research Vol.31 No.10 pp.2626-2632.
LEAL K., CHACIN E., BEHLING E., GUTIEREZ E. FERMENDEZ N., C.F.
FORSTER. (1998). A mesophilic digestion of brewery wastewater in an
unheated anaerobic fitler. Bioresource Technology. 65, 51-55.
LEITAO R.C., VAN HAANDEL A. C., ZEEMAN G., LETTNGA G. (2006). The
effects of operational and environmental variations on anaerobic
wastewater treatment system:A rewiev. Bioresource Technology 97,
1105-1118.
LIN.K.C., and YANG.Z. (1991). Technical Review on the UASB Process.
Intern.J.Enviromental Studies. 39:203-222.
M.A.MARTIN, M.A.DE LA RUBAI, A.MARTN, R.BORJA, S.MONTALVO,
E.SANCEZ,. (2010). Kinetik Evaluation of Psychrophylic Anaerobic
Digestion of Synthetic Domestic Sewage Using an Uplow Fitler.
Bioresource Technology. 101/1, 131-7.

157
MASSE DANIEL I., LUCIE MASSE. (2001). The effect of temprature on
slaughterhouse wastewater treatment in anaerobic sequencing batch
reactors. Bioresource Technology 76, 91-98.
MASSE L., D.I. MASSE, K.J. KENNEDY. (2003). Effect of hydrolysis
pretreatment on fat degradation during anaerobic digestion of
sloughterhouse wastewater. Process Biochemistry 38, 1365-1372.
MECHICHI TAHAR ve SAYADI SAMI. (2005). Evaluating process imbalance of
anaerobic digestion of olive mill wastewater. Process Biochemistry 40,
139-145.
MENDEZ, R., LAMA J.M. ve SOTO M. (1995). Treatment of seafood processing
wastewater in mesophilic and thermophiic anaerobic filters. Water
Enviromental Research, 67 (1): 33-45.
MUSTAPHA S., B.ASHHUBY, M. RASHID ve I. AZNI. (2003). Start-Up stategy
of a thermophilic uppflow anaerobic fitler for treating palm oil mill
effluent. Institution of Chemical Engineers Trans IChemE, Vol 81, Part
B.
NAJAFPOUR G.D., ZNATZADEH A.A.L., MOHAMED A.R., HASNAN SA
M., NASROLLAHZADEH H. (2006). High-rate anaerobic digestion of
palm oil mill effluent in an upflow anaerobic sludge-fixed film reaktor.
Process Biochemistry 41, 370-379.
NAKHLA G., AL-SABAW M., BASSI A., LIU V. (2003). Anaerobic treatability of
high oil and grease rendering wastewater. Journal of Hazardous
Materials B102 243255.
NIELSEN H.B., UELLENDAHL H., AHING B.K. (2007). Regulation and
optimization of the biogas process: Propionat as a key parameter.
Biomass Bioenergy. 31, 820-830.
OH T. SUNG, MARTIN ALASTAIR. (2010). Long chain fatty acids degradation in
anaerobic digester: Thermodynamic equilibrium consideration. Process
Biochemistry 45, 335-345.

158
OMIL FRANCISCO, JUAN M. GARRIDO, BELEN ARROJO, RAMON
MENDEZ. (2003). Anaerobic filter reactor performance for the
treatmnet of complex dairy wastewater at industrial scale. Water
Research (37), 4099-4108.
ZTRK, ., SAN, H.A. ve EROLU, V. (1989). Pilot and Full Scale Treatability
Studies on Wastewater from an Edible Oil Refining Industry. 44 th.
Annual Perdue Conference on Industrial Wastes, U.S.A.
ZTRK.. (1999). Anaerobik Biyoteknoloji ve Atk Artmndaki Uygulamalar. Su
Vakf Yaynlar. stanbul, 320.
ZTRK, M. (1991). Conversion of acetate, propionate and butyrate to methane
under thermophilic condition in batch reactors. Water Research;12:1509-
12.
PATEL HARDK, MADAMWAR DATTA. (2002). Effects of tempratures and
organic loading rates on biomethanation of acidic petrochemical
wastewater using an anaerobic upflow fixed-film reactor. Bioresource
Technology 82, 65-71.
P.E.POH, M.F. Chong. (2009). Devolopment of Anaerobic Digestion Methods fr
Palm Oil Mill Effluent (POME) Treatment. Bioresource Technology
Vol: 100, Issue:1 ,p.1-9
PARKIN G.F., OWEN W.F. (1986). The fundamentals of anaerobic digestion of
waste water sludges. J Environ. Eng. ASCE 112, 867-920.
PEREZ M. ROMERO L.I. ve SALES D. (1998). Comparative performance of high
rate anaerobic thermophilic Technologies treating indusrtial wastewater.
Water Resource Vol.32, No.3 pp. 559-564.
PEREZ M., R. RODRIGUEZ-CANO R., ROMERO L.I., SALES D., 2006.
Anaerobic thermophilic digestion of cutting oil wastewater: Effect of co-
substrate. Biochemical Engineerin Journal. 29, 250-257.
PRINCE N. DUGBA, RUILHONG ZHANG. (1999). Treatment of dairy wastewater
with two-stage anaerobic sequencing batch reactor system- thermophilic
versus mesophililc operations. Bioresource Technology. 68, 225-233.

159
RAJA P.K., SANDHYA S., SWAMNATHAN K. (2009). Kinetic analysis of
treatment of formaldehyde containing wastewater in UAFB reactor.
Chemical Engineering Journal. Volume 148, Issue 2-3, 15, page 121-
216.
RINTALA J.A. ve S.S. LIST. (1997). Pilot- scale thermophilic anaerobic treatment
f wastewater from seasonal vegetable processing industry. Water
Science and Technology Vol.36, Issues 2-3, p.279-285
RITTMANN B. R. and McCARTY P. L. (2001). Environmental Biotechnology:
Principles and Applications. McGraw-Hill Book Co., 570.
RUIZ I., M.C. VEGA, P. DE SANTAGO ve R.BLAZQUEZ. (1997). Treatment of
slaughterhouse wastewater ina UASB and a AF. Bioresouece
Technology. 251-258.
SANCHEZ B. J., ALONSO J.M.Q., OVIEDO M.D.C. (2006). Use of microbial
activitiy parameters for determination of a biosolid stability index.
Bioresource Technology, 97, 562-568.
SANG, W.C. and KREUTZER, G.M. (1975). Resume of Total Operation of Waste
Treatment Facility for Animal and Vegetable Oil Refinery. J.Am.Oil
Chemists' Soc. Vol.52, pp 9A-13A.
SAW C.B., ANDERSON G.K., SANDERSON J.A., (1986). Comparison of the
anaerobic contact and packed bed processes for the treatment of edible
oil wastewaters. In: Proc.41th Ind. Waste Conf., oo 178-187. Purdue
University, West Lafayette, Ind.
SHAHIDI F. (2005). Baileys Industrial Oil and Fat Products, Memorial University
of Newfoundland, 6. Basm, A John Wiley&Sons, Inc., Publication.
SHN, H. S., M.J. MOON, J.J LEE, Y.J. CHUNG, Y.C. SONG, AND B.U., BAE.
(1994). Anaerobic Treability of Food Waste with High Salt
Concentration. Proc. 7th International Symposia on Anaerobic Digetion-
South Africa, p.120.
SHREVE, R.N. and BRINK, J.A. (1985). Chemical proces Industries II. Mc Graw-
Hill Book Company A:Division of Mc Graw-Hill Inc.

160
SPEECE.R.E. (1996). Anaerobic Biotechnology for Industrial Wastewaters. Archae
Press. United States of America, 394.
STANDARD METHODS FOR THE EXAMNATON OF WATER AND
WASTEWATER (1998). 20
th
Edition. APHA-AWWA-
WEF,Washington D.C
STOVER ENOS ve KINCANNON DON F. (1982). Design Methology for Fixed
Film Reactor- RBCs and Biological Towers. Civil Engineering for
Practicing and Desing Engineers. Vol.2, pp 107-1024.
ENER, F. ve BYKGNGR, H. (1992). Ya Fabrikas Atksularnn
Artmnda Model Sistem Gelitirilmesi. T 3. Endstriyel Kirlenme
Sempozyumu 92, 7-9 Eyll 1992, stanbul.
ENGL, F. ve FLBEL, A. (1992). Pamuk Ya Endstrisi Atksularnn
Karakteristikleri ve Artm. T 3. Endstriyel Kirlenme Sempozyumu
92, stanbul.
ENTRK E.,NCE M., ONKAL ENGN G. (2010). Treatment efficeiency and
VFA compasition of a thermophilic anaerobic contact reactor treting
food industry wastewater. Journal of Hazardous Materials. 176(2010)
843-848.
ENTRK E.,NCE M., ONKAL ENGN G. (2010). Kinetic evaluation
performance of a mesophilic anaerobic contact reactor treating medium-
strength food-processing wastewater, Bioresource Technology. 101,
3970-3977.
TANO-DEBRAH, K., FUKUYAMA, S., OTONAR, N., TANGUCH, F.,
OGURA, M. (1999). An Inoculum for the Aerobic Treatment of
Wastewater with High Concentration of fats and oils. Bioresour.
Technol. 69, 133-139.
VIDAL G. CARVAHO A., MENDEZ Y., LEMA J. M., (2000). Inuence of the
content in fats and proteins on the anaerobic biodegradability of dairy
wastewaters. Bioresource Technology 74, 231239

161
VLISSIDIS A., ZOUBOULIS A.I., Thermophilic anaerobic digestion of alcohol
distillery wastewaters. Bioredource Technology Vol:43, Issue:2, 1993
p:131-140.
WILLEY,ROY, 2001. Fats,Oil,and Greases : The Minimization and Treatment of
Wastewaters Generated from Oil Refining and Margarine Production.
YANG YNGNAN, KENCHRO TSUKAHARA, SHGEK SAWAYAMA, 2008.
Biodegradation and methane production from glcerol-containing
synthetic wastes with fixed-bed bioreactor under mesophilic and
thermophilic anaerobic condition. Process Biochemistry 43, 362- 367.
YILMAZ T., YUCEER A., BASIBUYUK M. (2006). A Comparison of the
performance of mesofilik and termophilic anaerobic filters treating
papermill wastewater. Bioresource Technology, 99, (2008)156-153.
YILMAZ, T. (1997) Bitkisel Ya Sanayii Rafineri Atksularnn Fizikokimyasal ve
Biyolojik Artlabilirliklerinin Aratrlmas. Yksek Lisans Tezi. FBE.,
ukurova niversitesi.
YILMAZ, T., 2004. Yukar akl anaerobik amur rt ve anaerobik filtre
reaktrlerinde siyanr giderimi. Doktora Tezi, ukurova nv. Fen
Bilimleri Ens. , Adana.
YU HANQUING, WILSON F., TAY J.H., (1998). Kinetic analysis of an anerobic
fitler treating soybean wastewater. Water Resource. Vol.32,
No.11,pp.3341-3352, 1998.
YU HANQUING, HERBERT H.P. FANG, GUO- WEI GU. (2002). Comperative
performance of meophilic and thermophilic acidogenic upflow reactors.
Process Biochemistry 38, 447-454.
YRER G. T., 1988. Temel Biyokimya I Nkleik Asitler ve Protein Sentezi.
ukurova niversitesi Tp Fakltesi Yaynlar Yayn No.5 3. Bask
Adana, sayfa 162.
Z.WANG, C.J. BANKS (2007). Treatment of a High-strengt Sulphate-Rich Alkaline
Leachate Using an Anaerobic Filter. Waste Management 27, 359-366.

162
ZHENGKA L, Effects of Microbial Iron-Reduction on Anaerobic Biodegradation
of Vegetable Oil in Freshwater Sediments, 2004. Doktora Tezi,
Washington University, The Henty Edwin Sever Graduate School
Enviromental Engineering Science Programe.
ZINATIZADEH A.A.L., MOHAMED A.R., NAJAFPOUR G.D.HASNAN ISA N.,
NASROLLAHZADEH H. (2006). Kinetic evaluation of palm oil mill
effluent digestion in a high rate upflow anaerobic sludge fixed film
bireactor. Process Biochemistry 41, 1038-1046.

163
ZGEM

1975 ylnda Osmaniyede dodu. Osmaniyede balayan ilkretimini
Adanada tamamlad. 1998 ylnda ukurova niversitesi Mhendislik Mimarlk
Fakltesi, naat Mhendislii blmnden mezun oldu. 1999 ylnda ukurova
niversitesi evre Mhendisliinde yksek lisans eitimine balad. 2001 ylnda evre
Mhendislii Blmnde grevlendirilmek zere Fen Bilimleri Enstits tarafndan
aratrma grevlisi olarak atand. 2003 ylnda doktora eitimine balad ve halen ayn
blmde aratrma grevlisi olarak almaktadr. Evli ve ocuk annesidir.

Demet Kalat

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Demet Kalat

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UKUROVA NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

: Maksimum spesifik byme hz

marka standart metan gaz ile farkl CH

You might also like