I

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Haziran 2010, Ankara

II

III

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Editr Yrd. Do Dr. Armaan Erdoan Katkda Bulunanlar Prof. Dr. Metin Toprak Prof. Dr. Gnl Akamete Prof. Dr. Sheyda Atalay Prof. Dr. Lerzan zkale Yrd. Do. Dr. mer Akgz Prof. Dr. Selda nderolu Prof. Dr. Nebahat Sar

Hazrlayanlar Aya Turan Muharrem Kaplan Derya Barlak Ercan Lain Prl Akn Canan nvan Esin Salam Seil Aslan

Kitap iin karikatrlerini ve fotoraflarn paylaanlara teekkr ederiz. Grafik Tasarm ve Bask Grsel Tantm 0.312 384 01 04

IV

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

indekiler

Sunu 1. Bologna Sreci Nedir? 2. Bologna Sreci Nasl Geliti? 3. Bologna Sreci'ne Hangi lkeler Dahildir? 4. Bologna Sreci Nasl ler? 5. Bologna Sreci'nin Paydalar Kimlerdir? 6. Bologna Sreci Sadece Avrupa lkelerini mi Kapsar? 7. Bologna Sreci Temel Faaliyet Alanlar Nelerdir? 8. 2010 Sonras in Belirlenen Yeni Hedefler Nelerdir? 9 Bologna Sreci Yksekretim Kurumlarn Tektipletirmeyi mi Amalamaktadr? 10. Bologna Sreci'nde Mezunlarn stihdam Edilebilirlii Niin nem Tamaktadr? 11. Bologna Sreci lkemizde Nasl lemektedir? 12. Bologna Sreci Yksekretim Sistemimiz Asndan Neden nemlidir? 13. Bologna Sreci retim Elemanlar Asndan Neden nemlidir? 14. Bologna Sreci renciler Asndan Neden nemlidir? 15. Bologna Sreci verenler Asndan Neden nemlidir? 16. l Derece Sisteminin (Lisans, Yksek Lisans ve Doktora) Uygulanmas ve Dereceler Aras Gei Nasldr? 17. Ulusal Yeterlilikler erevesi Nedir? 18. Avrupa Dzeyinde Ka Yeterlilik erevesi Vardr? 19. Ulusal Yeterlilikler erevesi Kapsamnda Trkiye'de Neler Yaplmtr? 20. TYY Dzeylerine Gre Yeterlilikler Nelerdir? 21. Yeniden Yaplanma Kapsamnda nlisans Programlarnda Neler Yapld? 22. Yeniden Yaplanma erevesinde Yksekretim Kurumlar Hangi almalar Yapacaklardr? 23. Alan Yeterlilikleri Nedir ve Nasl Oluturulur? 24. Program Yeterlilikleri Nedir ve Nasl Oluturulur? 25. renme Kazanmlar Nedir ve Nasl Oluturulur? 26. renme Kazanmlar ile Dersin Ama ve Hedefleri Arasndaki Fark Nedir? 27. renme Kazanmlar Yazarken Nelere Dikkat Edilmelidir? 28. Program Yeterlilikleri Zaman iinde Deiebilir mi? 29. Mesleki Yeterlilik Kurumu'nun Bu Srete Rol Nedir? 30. Kalite Gvencesi Nedir? 31. Kalite Gvence Sistemi Trkiye'de Nasl Uygulanmaktadr? 32. YDEK (Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Komisyonu) Nedir? 33. ADEK (Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Kurulu) Nedir? 34. Kalite Gvence Mekanizmas Olarak Deerlendirme Sreci Nasl alr?

1 2 3 4 6 6 8 9 10 11 12 14 15 16 17 18 19 19 20 22 25 26 27 28 29 29 30 31 31 33 34 35 36 36 37

35. Kalite Gvence Mekanizmas Olarak D Deerlendirme Sreci Nasl alr? 36. renciler Kalite Gvence Srelerine Nasl Katlm Salarlar? 37. renim Srelerinin ve Diplomalarn Tannmas Nedir? 38. Lizbon Tanma Szlemesi Neleri Kapsamaktadr? 39. ENIC/NARIC Merkezleri Nelerdir? 40. Diploma Eki Nedir? 41. Diploma Eki Nasl Hazrlanr? 42. Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi (AKTS / ECTS) Nedir? 43. AKTS Kredileri Nasl Hesaplanr? 44. Diploma Eki Etiketi Nedir? 45. AKTS Etiketi Nedir? 46. Diploma Eki/AKTS Etiketlerine Nasl Bavurulur? 47.Yksekretimde Sosyal Boyut ile Ne Kastedilmektedir? 48. Sosyal Boyut Bologna Sreci'nde Ne Zaman Yerini Almtr? 49. Yksekretimde Sosyal Boyut Kapsamnda Belirlenen Hedefler Nelerdir? 50. Eurostudent Projesi Nedir? 51. renci Katlm Hangi Unsurlar Kapsamaktadr? 52. Avrupa'da ve Trkiye'de renci Katlm Nasl Gerekletirilmektedir? 53. Hareketlilik Ne Demektir? 54. Hareketlilik Konusunda Belirlenen Hedef Nedir? 55. Trkiye'de Hareketlilik Konusunda Gerekletirilen almalar Nelerdir? 56. Erasmus Program Nedir? 57. Farabi Program Nedir? 58. Hayat Boyu renme Nedir? 59. Trkiye'de Hayat Boyu renme Kapsamnda Neler Yaplmaktadr? 60. Srekli Eitim Merkezi (SEM) Nedir? 61. Ortak ve ift Diploma Programlar Nedir? 62. Bologna Egdm Komisyonlarnn (BEK) Yaplanmas Nasldr ve Grevleri Nelerdir? 63. Bologna Egdm Komisyonu Raporlar Neden Hazrlanyor? 64. Bologna Egdm Komisyonlar (BEK) Neler Yapyor? 65. Bologna Faaliyet Alanlarndaki Trkiye Karnesi Nedir? 66. Bologna Sreci'ne Dair Olumsuz Alglama Var mdr? Ksatmalar Ksa Szlk Bilgi Kaynaklar lgili Kurumlar Ekler

37 39 40 40 41 41 42 43 44 45 46 46 47 47 48 48 49 49 50 50 50 51 51 52 54 54 55 56 57 57 58 61 62 64 66 68 70

VI

Yksekretim Kurulu

Yksekretim sistemleri 21. yzylda nemli bir yeniden yaplanma srecinden gemektedir. Bu dorultuda, yksekretim stratejimizdeki nceliklerimiz yksekretim sistemimizin uluslararas alanda rekabet edebilir donanmlara sahip mezunlar yetitirmesini temin etmeye ynelik olarak, uluslararaslamak, kalite gvencesini arttrmak ve yksekretime eriimi talep eden rencilerle, yksekretimdeki arz dengelemek ve niversite zerkliini salamaya ynelik tedbirler almaktr. 2001 ylndan itibaren ye olduumuz ve 2010 ylnda 47 lkenin dahil olduu Bologna Sreci, yksekretim nceliklerimiz olan bu hedeflere ulamay mmkn klacak uygun aralar sunmaktadr. Gerek uluslararas yksekretim eilimlerinin ve yaklamlarnn iinde aktif rol almak, gerekse lkemizdeki yksekretimin, an gereklerine uygun ekilde yeniden yaplandrmak bakmndan, tm yksekretim kurumlarmzn, yksekretim sistemimizde yeniden yaplanma reformlar olarak grdmz Bologna Sreci'nin faaliyet alanlaryla uyumlu almalar yapmas nem arz etmektedir. Bu nedenle Yksekretim Kurulu olarak yksekretimimize katk salamak zere Avrupa Yksekretim Alan'ndaki gelimeleri takip etmek ve yksekretim sistemimizi uyumlu hale getirmek iin farkl faaliyet ve almalar yrtmekteyiz. Bu almalar yaparken Bologna projesi erevesindeki almalarmza ek olarak, yksekretim kurumlarmzn bu alanda yetkin retim yelerinden oluturulan yeterlilikler komisyonu, alma gruplar ve yksekretim kurumlarmzda oluturulan Bologna Egdm Komisyonlar (BEK) nemli katklar vermektedirler. Srecin balangcndan itibaren Trkiye'de baaryla uygulanmasnda katk salayan btn Bologna uzmanlarna, yeterlilikler komisyonu ve alma gruplar yelerine, yksekretim kurumlarnda srecin uygulanmasnda fiilen alan retim elemanlarna, hareketlilik konusunda baarl uygulamalarnn yannda Avrupa Komisyonunca desteklenen Bologna Projelerinin yrtlmesinde katk veren Ulusal Ajansa ve bu almalar Bakanlmz adna yrten AB ve Uluslararas likiler Birimimizin sorumlular ve tm alanlarna teekkr ediyorum. Yksekretimimizin yeniden yaplanma srecinde yrtmekte olduumuz faaliyet balklar ve bunlara ilikin olarak ortaya kan sorular paylamak amacyla hazrladmz bu kitap yksekretim kurumlarmza, retim elemanlarmza, rencilerimize ve paydalarmza sunuyor; yksekretimimizi daha effaf, daha tannr ve daha rekabet edebilir bir yapya kavuturmak iin tm paydalarmzn katklarn bekliyorum.

Sunu

Prof. Dr. Yusuf Ziya zcan Bakan

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

1. Bologna Sreci Nedir?

inde bulunduumuz yzylda ortaya kan ekonomik, sosyal, kltrel, siyasi, bilimsel ve teknolojik gelimeler yksekretimin yeniden yaplanmasn gerekli klmaktadr. Bilgi toplumunda yksekretime talep artmakta, yksekretim sistemlerinde hesap verebilir ve effaf sreler gelitirilmesini zorunlu klmaktadr. Yeni teknolojiler, eitim ve aratrma alannda yeni materyallerin kullanlmasn mmkn klmakta, esnek renme yollarnn ve hayat boyu renmenin nemini artrmaktadr. Ayrca, kreselleen ekonomilerde yksekretime artan taleple birlikte, yksekretim kurumlar ile i dnyas arasndaki ilikinin nemi artmakta; rekabet, eitimde kaliteyi gerekli klmaktadr. Kresellemenin sonucu olarak artan mal ve hizmet dolam, yksekretim kurumlar bata olmak zere, yksekretim alanna dahil her payda, bu srecin zorunlu kld deiimlerin gerekletirilmesinde aba gstermeye ynlendirmektedir. Yksekretim alan tarihte hi olmad kadar uluslararas rekabete ak hale gelmitir. Tm bu gelimelere bal olarak, yksekretim, dnyann hemen hemen btn blgelerinde son yirmi yldr ok nemli bir dnm srecinden gemektedir. lkeler, kendi yksekretim sistemlerini karlatrmak, benzer sorunlara ortak zmler retmek zere blgesel ibirlikleri oluturmaya balamlardr. Bunlardan en kapsamls, Amerika Birleik Devletleri ve Japonya'nn ekonomik geliimiyle rekabet etmek amacyla Avrupa blgesinde ortak bir Avrupa Yksekretim Alan (AYA) oluturmak zere balatlan Bologna Sreci'dir. ye lkelerde karlatrlabilir, rekabeti ve effaf bir yksekretim alan oluturmak hedefiyle ortaya kan Bologna Sreci'nde lkelerin uygulamalarna bal olarak, belirlenen hedefler de ihtiyalar erevesinde gelitirilmektedir. Bu balamda, Bologna Sreci, srekli gelitirilen ve dinamik bir nitelik tamaktadr. Bir baka deyile, Bologna Sreci duraan bir sistem deil srekli gelien bir sretir.

ologna Sreci ilk kez 1998 ylnda Fransa, talya, Almanya ve ngiltere Eitim Bakanlar'nn Sorbonne'da gerekletirdikleri toplant sonrasnda yaymlanan Sorbonne Bildirgesi ile ortaya kmtr. Bu Bildirgede ilk defa olarak Avrupa'da ortak bir yksekretim alan yaratma fikri gelitirilmitir. 1999 ylnda talya'nn Bologna kentinde dzenlenen ve 29 Avrupa lkesinin yksekretimden sorumlu Bakanlarnn imza attklar Bologna Bildirgesi'yle Bologna Sreci resmen balamtr. Srecin temel hedefleri bu Bildirge ile ilan edilmitir. Bu hedefler ksaca aadaki gibi sralanabilir: Kolay anlalr ve birbiriyle karlatrlabilir yksekretim diploma ve dereceleri oluturmak (Bu ama dorultusunda Diploma Eki uygulamasnn gelitirilmesi). Yksekretimde lisans ve yksek lisans olmak zere iki aamal derece sistemine gemek (2003 Berlin Bildirgesi'nde yksek retimin mevcut iki aamasnn yan sra, nc aama olan doktora dzeyini de iermesinin gereklilii zerinde fikir birliine varlm, dolaysyla bu tarihten itibaren iki aamal derece sistemi yerine aamal derece sistemine gei Bologna Sreci'nin ana hedefleri arasnda yerini almtr.) Avrupa Kredi Transfer Sistemini - AKTS (ECTS: European Credit Transfer System) uygulamak. rencilerin ve retim elemanlarnn hareketliliini salamak ve yaygnlatrmak. Yksekretimde kalite gvencesi sistemleri an uygulamak ve yaygnlatrmak. Yksekretimde Avrupa boyutunu gelitirmek.

2. Bologna Sreci Nasl Geliti?

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

4. Bologna Sreci Nasl ler?

ologna Sreci, balangcndan itibaren srekli izlenerek deerlendirilen ve gelitirilen bir sretir. Birbirinden farkl ekonomik, siyasi, sosyal ve kltrel yaplara sahip 47 lkenin yksekretim sistemlerini effaf, anlalr ve rekabet edebilir bir dzeye getirme hedefleri doal olarak her lkede nemli reformlarn yaplmasn gerektirmektedir. Bu nedenle, iki ylda bir yaplan ve srece dahil lkelerin yksekretimden sorumlu Bakanlarnn bir araya geldikleri Bologna Bakanlar Toplantlar Srecin uluslararas dzeyde en st siyasi seviyesidir. Bu toplantlarda her bir Bologna lkesinden elde edilen veriler dorultusunda durum tespiti sonular deerlendirilerek yeni hedefler saptanmakta, alnan kararlar ortak bildiri ve bildirgelerle kamuoyuna duyurulmaktadr. Srecin ikinci seviyesini Bologna zleme Grubu (BFUG: Bologna FollowUp Group) oluturmaktadr. Bologna zleme Grubu, Bologna Sreci'ne katlan lkelerin yksekretimden sorumlu temsilcilerinin oluturduu bir gruptur ve yksekretimden sorumlu Bakanlar toplantlarnda belirlenen hedeflerin ulusal dzeyde uygulanmasn ve takip edilmesini salarlar. Bologna zleme Grubu, tm lke temsilcilerinin katlmyla belirli aralklarla deerlendirme toplantlar yaparlar. Ayrca belirlenen hedeflerin uygulamaya geirilmesi iin lke temsilcilerinden oluan alt alma gruplar olutururlar. Bu yapsyla Bologna Sreci lkelerin saladklar bilgi, gr ve veriler dorultusunda, srece dahil dier paydalarn da (EUA, ESU, ENQA, EURASHE vb.) aktif katklaryla katlmc bir ekilde devam etmektedir.
ologna Sreci kapsamnda yaplan faaliyetlerin gerekletirilmesinde ye lkelerin yan sra birok payda rol almaktadr.1 Bunlar arasnda en nemlileri ba harflerinden dolay E4 olarak bilinen drt organizasyondur: ENQA (European Association for Quality Assurance in Higher Education Dipnotlar 1 lgili paydalarn internet adreslerini kitabn arka ksmndaki ilgili kurumlar listesinde grebilirsiniz.

Yksekretimde Avrupa Kalite Gvence Birlii), ESU (European Students' Union - Avrupa renci Birlii), EUA (European University Association - Avrupa niversiteleri Birlii) ve EURASHE (European Association of Institutions in Higher Education - Avrupa Yksekretim Kurumlar Birlii). Bu kurumlar dnda Avrupa Konseyi (Council of Europe), Avrupa Komisyonu (European Commission), UNESCO-CEPES (European Centre for Higher Education), OECD (Organization for Economic Co-operation and Development - Ekonomik birlii ve Kalknma rgt), EI (Education International Pan-European StructureUluslararas Eitim Pan Avrupa Yaps), BUSINESS EUROPE (The Confederation of European Business - Avrupa Dnyas Konfederasyonu) sreci takip eden ve katk salayan dier nemli paydalardr.

Tablo 1: Bologna Sreci Organizasyon Yaps

Yksekretimden Sorumlu Bakanlar Konferans'nda Alnan Kararlar Bologna zleme Grubu (BFUG) Tm ye lke ve payda kurululardan birer temsilci

Bakan AB Dnem Bakan olan lke

Bakan Yardmclar Bir sonraki Bakanlar Toplantsna ev sahiplii yapacak lke

yeler 47 lke ve Avrupa Komisyonu

5. Bologna Sreci'nin Paydalar Kimlerdir?

Payda Kurulular

BUSINESS EUROPE

Avrupa Konseyi

EI

ENQA

ESU

EUA

EURASHE

UNESCO/CEPES

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

6. Bologna Sreci Sadece Avrupa lkelerini mi Kapsar?

ologna Sreci sadece Avrupa Birlii lkelerini deil, daha geni bir Avrupa Yksekretim Alan'n kapsamaktadr. Ayrca, Bologna Sreci'nin son 10 yldr Avrupa Yksekretim Alan'nda alm olduu mesafe, yksekretim sistemlerine sunduu aralar uygulanabilir ve karlatrlabilir olduundan dolay dnyann dier blgelerinde de srece ilgi oluturmutur. Yksekretim alannda oluturulmaya balanan birok blgesel ibirlii Bologna Sreci'nin aralarn referans olarak almaya balamtr. rnein, Nisan 2009'da gerekletirilen Leuven Bakanlar Konferans'nda ilk defa Policy Forum adyla srece ye olmayan lkelerin de gr ve ilgilerini ieren bir toplantya yer verilmitir. Leuven'de gerekletirilen ilk Policy Forum'a katlarak Bologna Sreci'ne ilikin ilgilerini Bakanlar dzeyinde ortaya koyan lkeler, Amerika Birleik Devletleri, Avusturalya, Brezilya, in Halk Cumhuriyeti, Etiyopya, Fas, Gana, srail, Japonya, Kanada, Kazakistan, Meksika, Msr, Tunus, Yeni Zelanda'dr. Ayrca bata IAU (International Association of Universities Uluslararas niversiteler Birlii) olmak zere birok uluslararas kurulutan olumaktadr. 2010'da Budapete/Viyana'da gerekletirilen ikinci Policy Forum'da ilk Policy Foruma katlan lke ve uluslararas kurululara ek olarak Filipinler, Gney Afrika, Kolombiya, Malezya, Mali, Senegal, Suudi Arabistan, Tayland, rdn ve OECD yer almlardr. Policy Forum'a katlan Bakanlar yaynladklar Bildirgede kendi lke ve blgelerinde Bologna Sreciyle uyumlu yksekretim yaplanmasn gelitirmek iin aba harcayacaklarn ve lkeler arasnda iletiimi salamak zere birer temsilci grevlendireceklerini beyan etmilerdir. Bu haliyle Bologna Sreci 10. ylnda blgesel bir yksekretim srecinden kresel bir boyuta doru yol almtr.

Bologna Sreci'nin Kresel Grnm

Bologna Sreci'ne ye lkeler. Bologna Sreci'ni ve faaliyetlerini yksekretim sistemlerinde kullanmak zere takip eden ve 2009'dan itibaren Bakanlar Konferans ndaki Bologna Policy Forum toplant na kat lkeler. lar lan

ksekretimden sorumlu Bakanlar, 1999 Bologna Bildirgesi ile belirlenen hedeflerin Avrupa dzeyinde, ulusal ve kurumsal balamda 2010 ylna kadar tam olarak uygulanaca taahhdnde bulunmulardr. Bu kapsamda, 1999 Bologna Bildirgesi'yle balayan ve 2010 ylna kadar her bir lkenin ulamas planlanan hedefler u ekilde zetlenebilir: Kolay Anlalabilir ve Karlatrlabilir Bir Akademik Derece Sistemi: 3'l derece (Lisans / Yksek Lisans / Doktora) sistemine sahip yksekretim sistemi Dzeyler arasnda geiin nasl yaplacann tanmlanmas Yksekretimde Ulusal Yeterlilikler erevesi oluturulmas Kalite Gvencesi: Avrupa ilke standartlar ile uyumlu ulusal kalite gvence sisteminin kurulmas

7. Bologna Sreci Temel Faaliyet Alanlar Nelerdir?

10

11

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

rencinin yksekretimde karar srelerine katlmnn salanmas Ulusal kalite gvence faaliyetlerine uluslararas katlmn temin edilmesi Diplomalarn ve renim Srelerinin Tannmas: ye lkelerde Diploma Eki (DE/DS: Diploma Supplement) uygulamasna geilmesi Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi'nin (AKTS/ECTS: European Credit Transfer and Accumulation System) tm ye lkelerde hayata geirilmesi Lizbon Tanma Szlemesi erevesinde szlemeye dahil lkelerde diploma ve derecelerin tannmas iin gerekli dzenlemelerin yaplmas Hayat Boyu renme: Tecrbeye ve okul d renmelere dayal yeterliliklerin formel retimdeki derecelere denkliinin tannmasna ynelik dzenlemelerin yaplmas Formel, informel ve non-formel yollarla elde edilen yeterliliklerin llmesi ve belgelenmesi Ortak Dereceler: lkeler arasnda yksekretim alannda ortak derece ve diploma programlarnn oluturulmas ve bunlarn karlkl olarak tannmas

8. 2010 Sonras iin Belirlenen Yeni Hedefler Nelerdir?

isan 2009'da gereklestirilen Leuven Bakanlar Konferansi Bildirgesi ile 2010 sonrasi ncelikli hedefler ve faaliyet alanlarina dikkat ekilmistir.2 Bu kapsamda yukaridaki temel faaliyet alanlarina ek olarak nmzdeki 10 yil iin yksekgretimin takip etmesi ve gelistirmesi gereken ncelikli faaliyet alanlarina asagidakiler eklenmistir: Hareketlilik Sosyal Boyut Hayat Boyu grenme
Dipnotlar 2Leuven/Louvain-la-Neuve Bakanlar Konferans Bildirgesi iin baknz: http://www.ond.vlaanderen.be/ hogeronderwijs/Bologna/conference/documents/Leuven_Louvain-la-Neuve_Communiqu_April_2009.pdf

ologna Sreci'nin amac, Bologna lkelerinin yksekretim sistemlerindeki farkllk ve zgnlklerini ortadan kaldrarak tek tip bir yksekretim modeli oluturmak deildir. Byle bir ama, niversite zerkliini ortadan kaldrr. Tersine, farkl lkelerin ve hatta bu lkelerde amalar ve gelimilik dzeyleri birbirinden farkl yksekretim kurumlarnn varolan zgnlklerinin veya farkllklarnn belirgin biimde ifade edilebilmesi, bu zgnlk ve farkllk iddialarnn, soyut birer iddia olmaktan karlp nesnel biimde ortaya konmasnda kullanlabilecek uygun aralar sunmaktadr. Avrupa Yksekretim Alan'nda, farkl yksek retim dzeyleri iin ngrlen asgari yeterlilikleri kazandrdn garantileyen diploma programlar, kendilerini zgn veya farkl klabilecek yenilikleri yapmakta tamamen serbesttirler. Bu farkllklarn hangi faaliyetlerle nasl salanaca, rencilere kazandrlaca ngrlen yeterliliklerin gerekte kazandrlp kazandrlmadnn nasl llecei ve tm bu almalarn kalite gvencesinin nasl salanacann gsterilmesi, yani yksekretim sisteminin bilinir aralarla effaflatrlmas kaydyla tm zgnlk ve farkllklar zenle korunmaldr. nk bireylerin kiisel geliimine olan katklar lkeden lkeye farkllk gsteren retim dili, retim yntemleri, eitim-retim ortamn biimlendiren deerler ile eitsel ara ve gerelerin farkllnn korunmas, yaratc ve etkin bir yksekretim iin vazgeilmezdir. zellikle keyfilik ve statkoculuk nitelii tamayan, yeniliklerin ve yaratcln nn aacak her trl giriim niversite zerkliinin vazgeilemez en temel koullarndandr. Bologna Sreci, mezunlarn farkl lkelerde serbest biimde dolamna imkan vermek zere, yksekretimde kazandrlan yeterliliklerin effaflatrlp diploma denkliklerinin

9. Bologna Sreci Yksekretim Kurumlarn Tektipletirmeyi mi Amalamaktadr?

12

13

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

kolayca salanmas ile yeniliki ve lkelere zg farkllk ve zenginliklerin korunmasn birlikte salayacak sistematik aralar btn sunmaktadr. Yukarda 2010 Budapete-Viyana Bakanlar Konferans iin Macaristan Gzel Sanatlar niversitesi rencisi Zsuzsanna Palman tarafndan hazrlanan Avrupa Yksekretim Alan'n simgeleyen logo yer almaktadr. Logo ok net bir ekilde srecin tektiplemeyi deil, farkllklarn uyumlu bir iletiim iinde olmalarn temsil etmektedir. En alttaki 3 temel para 3 dereceli sisteme geii ortak payda olarak vermekte, onun stne yerletirilen her bir farkl para ise gerek farkl yksekretim sistemlerini, gerekse fakl Bologna faaliyet alanlarn yanstmaktadr. En stte dierlerinden ayr durumda olan paralar ise srecin devam ettiini ve gelecekte yeni eklemeler de olabileceini gstermektedir.

10. Bologna Sreci'nde Mezunlarn stihdam Edilebilirlii Niin nem Tamaktadr?

ksekretim, bireylerin yeteneklerini gelitirmelerine ve en etkin biimde kullanabilmelerine yardmc olan kiisel geliim imkan sunar. Bu imkandan bireylerin azami lde yararlanmalarn salamak, varsa bunu nleyen veya geciktiren engelleri ortadan kaldrmak vatandalarnn mutluluunu artrmay amalayan etkin bir devletin nemli sorumluluklar arasnda saylmaldr. Dolaysyla yksekretim kurumlar, imkanlar

lsnde isteyen ve gereklerini tayan herkese yksekretim imkan sunmal ve mmkn olan en ksa srede onlara vaat ettii yeterlilikleri kazandrarak mezun etmelidir. Yksekretim alan herkesin, mezuniyetten sonra, eitim ald alanda bir ite istihdam edilememesi yksekretim kurumlarnn mezun saylarn azaltarak zebilecei bir sorun olarak dnlmemelidir. nk bir toplumun i ve istihdam imkanlar bireylerin sahip olduklar eitim ile ilikili olmakla birlikte, sadece eitimin bir sonucu deildir. Ekonomi ve devlet brokrasisinin gelimilik dzeyi, dier lkelerle ekonomik, ticari ve siyasi ilikiler veya vatandalk kimliinin dier lkelerde sahip olduu itibara bal olarak mezunlarn lke dnda alma imkanlarnn artp azalmas gibi bir ok faktre baldr. Bu sorunlarn bir ksm eitimle zlmekle birlikte (rnein birka yabanc dil retme, renci deiim programlar ile baka lkelerde de yaama deneyimi kazandrlmas gibi) tmyle yksekretim kurumlar tarafndan zlmesi beklenemez. Bu nedenle, mezunlarn i bulamamasnda yksekretim kurumlarnn sorumluluu, daha ok mezunlarn i olmas halinde o ii yapacak yeterliliklerle donatlp donatlmamas ile ilgilidir. Bu yzden yksekretim kurumlarnn i dnyasnn arad vasflarla donanml biimde mezunlar yetitirmenin tesinde, mezunlarn i olanaklarna bakarak, renci kontenjan belirlemeleri, istihdam azald iin mezun saylarn azaltmalar beklenmemelidir. Bu, nasl olsa mezun olduunda i bulamayacak n tahminiyle, kiilerin i imkanlarnn yan sra kiisel geliimden de yoksun braklarak iki kez cezalandrlmas anlamna gelir. Yksekretim kurumlarnn sorumluluu, istihdam imkanlarna gre mezun vermek deil, imkanlar lsnde talepte bulunan herkese yksekretim imkan sunmak, ancak verdii mezunlar i olmas halinde o ii en iyi yapacak bilgi, beceri ve yetkinliklerle donattn garantileyerek mezun etmesidir. Bu ekilde yeterli donanma sahip mezunlarn hangi

14

15

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

lkede ve nasl alacaklar konular, toplumun dier kurumlarnn grev ve sorumluluk alanna girmektedir. te yandan, mezunlarn istihdam edilebilirliklerini artrmann nemli bir yolu da yksekretim srelerine iverenler, renciler, mezunlar gibi paydalar katmaktr. Yksekretim kurumlar programlarn olutururken ve gelitirirken, i dnyasnn ve farkl sektrlerin hangi yeterliliklerle donatlm bir alana ihtiya duyduklarn bilmek durumundadr. Ayn ekilde mezun ettii kiilerin ne tr ilerde altn, ne kadar sre iinde i dnyasna katld gibi tecrbeleri tespit etmek zere mezunlaryla da irtibatl olmaldr. Bu tr paylamlardan elde edilen verilerin program gelitirme srelerinde dikkate alnmas, mevcut ve gelecekteki rencilerinin istihdam edilebilirliini de arttrmaya katkda bulunacaktr. ologna Sreci'nin ulusal balamda uygulanmasnda bata yksekretim kurumlar olmak zere birok paydaa ok nemli sorumluluklar dmektedir. lkemizde Yksekretim Kurulu (YK) srecin uygulanmasnda ve takip edilmesinde birinci dereceden sorumlu kurumdur. Yksekretim Kurulu, Bologna Sreci'ni yksekretim sistemimizin yeniden yaplanmas iin uygun bir ara olarak deerlendirmekte ve yksekretim kurumlarmzn uluslararas dzeyde grnrln, tannrln, kalitesini artrmak iin almalarn srdrmektedir. Bu almalardan bir ksm Avrupa Komisyonu tarafndan desteklenen ve lkemizde 2004 ylndan itibaren yrtlen Bologna Uzmanlar Ulusal Takm Projesi kapsamnda, bir ksm ise Yksekretim Kurulu'nun oluturduu komisyonlar tarafndan yrtlmekte ve yaplan almalarla yksekretim kurumlarmzn tamamn srece dahil etmeyi hedeflemektedir. Bu erevede; retim elemanlar, renciler ve idari personel bu yeniden yaplanma srecinin uygulanmas ve yksekretim sistemimize katk salamas iin nemli bir role sahip olacaktr.

ologna Sreci kapsamnda ngrlen faaliyet ve dzenlemelerin yaplmas;

11. Bologna Sreci lkemizde Nasl lemektedir?

lke dnda yksekretim sistemimizin daha iyi tannmasn salar ve yksekretim kurumlarna ilgiyi artrr. renci ve dier paydalara kar sorumluluklarn yerine getiren (zerk) yksekretim kurumlarn destekler. Ulusal yeterlilikler erevesinin oluturulmasn yeterliliklerin bir btn olarak sistem ierisinde birbirleri ile ilikilendirilebilmelerini ve bu sayede eitimin farkl dzeyleri arasnda ilerleme ve geii kolaylatrr. Deien toplumsal ihtiyalara uygun olan yeni yeterliliklerin gelitirilmesine yardmc olur. Yeterlilikler ile tannma ve hareketlilik arasndaki ilikiyi aklayarak ulusal ve uluslararas dzeyde vatandalarn ve iverenlerin bilincini ykseltir. Kalite gvence sistemlerinin gelitirilmesine ve dnya ile rekabet edebilir bir yksekretim sisteminin oluturulmasna katk salar.

12. Bologna Sreci Yksekretim Sistemimiz Asndan Neden nemlidir?

16

17

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

ologna Sreci'nin yksekgretim kurumlarina sundugu aralar gretim elemanlarina su katkilari sunar;

ologna Sreci'nin nihai amaci mezunlara nemli kazanimlar saglamaktir. Bu erevede;

13. Bologna Sreci retim Elemanlar Asndan Neden nemlidir?

Ders programi olusturma ve gncellemeyi kolaylastirir. lme ve degerlendirme srelerinin grenme iktilariyla iliskilendirilmesi sonucunda derslerin basari ve etkinligini gelistirmelerine yardimci olur. Derslerin ieriginin ulusal ve uluslararasi dzeyde daha kolay anlasilmasini ve taninmasini saglar. grenci merkezli gretim sisteminin bir sonucu olarak grenciler srece daha aktif katilmis olacaklarindan gretim elemanlarinin karsilarinda daha bilinli ve aktif grenci bulmalarini saglar. grencilerin grenim grdkleri programin, program ierisindeki derslerin amalarini ve bunlari basariyla tamamladiklarinda kazanacaklari yeterlilikleri bilmelerine yardimci olur. Bologna Sreci'nin temel ayagi olan hareketlilik kapsaminda grenci ve gretim elemani degisimi yksekgretimin gretim srecine nemli zenginlikler katar. gretim elemanlarina farkli lke ve niversitelerde kisa sreli alisma firsati sunarak diger lkelerde ortak projeler ve bilimsel alismalar yapmalarini kolaylastirir.

Bologna Sreci grenci merkezli bir yaklasimi ngrdgnden grencilerin egitim hayatlarina aktif katilimlarini saglar. grencilerin egitim programlarini ve derslerini daha bilinli semelerine yardimci olur. Setikleri dersleri ve programlari tamamladiklarinda hangi yeterliliklere sahip olacaklarini; yani neleri bileceklerini, neleri uygulayabileceklerini ve hangi sosyal, mesleki ve iletisim yetkinliklerine sahip olabileceklerini nceden bilmelerine yardimci olur. Ders kredileri grenci is yk temel alinarak olusturulacagi iin grencilerin ders disindaki faaliyetlerini tesvik eder ve bu faaliyetlerin aldiklari dereceye aktarilmasini saglar. Egitim-gretim dzeyleri arasindaki yatay ve dikey geisleri anlasilabilir hale getirir ve kolaylastirir. Tm yksekgretim kurumlarinda uygulanan kalite gvencesi sayesinde kurumlar arasindaki kalite farki azalacagindan tm grencilerin kaliteli egitim almalarini saglayarak grenciler arasinda firsat esitligini gelistirir. Yeterlilikler ve kalite gvencesiyle olusturulan programlardan mezun olan grencilerin istihdam edilebilme oranlari artar. Diploma Eki ve Avrupa Kredi Transfer Sistemi gibi taninma aralari sayesinde grencilerin almis olduklari egitimin yurt disinda taninmasina imkan saglayarak mesleki ve akademik hareketliligini arttirir. grenci hareketliligini zendirir ve hareketliligin nndeki engelleri azaltir. Sadece formel grenme iin degil, tm grenme iin hayat boyu grenmeyi tesvik eder.

14. Bologna Sreci renciler Asndan Neden nemlidir?

18

19

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

15. Bologna Sreci verenler Asndan Neden nemlidir?

ologna Sreci'yle yeniden yapilandirilan yksekgretim sistemi, isverenlerin;

Istihdam edecekleri kisilerin mezun olduklarinda neleri bileceklerini, bunlari hangi lde uygulamaya aktarabileceklerini, bilgi ve becerilerinden ne bekleyeceklerini daha kolay anlamalarini saglar. Egitim kademeleri arasindaki yeterliliklere dayali farki grmelerine, istihdam edecekleri kisilerin yeterliliklerine ynelik daha bilinli tercih yapmalarina yardimci olur. Ilgili olduklari alanlarda egitim-gretim programlarinin gelistirilmesi paydas olarak katilmalarina ve is dnyasinin beklentilerini aktarmalarina firsat verir.

ologna Sreci'nin ngrd lisans ve lisansst eitimleri kapsayan dzeyli derece sistemi (3-cycle degree system), lkemizde Bologna reformlarnn balamasndan nce de mevcuttu. Avrupa Yksekretim Alan iin ngrlen dzeyli sistemde lisans eitimi birinci, yksek lisans eitimi ikinci, doktora eitimi ise nc dzey olarak yer almaktadr. Derece sistemleri bakmndan lkemizde farkl yapya sahip uygulamalar olarak nlisans eitimi de (iki ya da drt senelik meslek yksekokullarnda verilen eitim) yksekretim sistemimiz iinde yer alr. Ayrca Tp, Eczaclk, Mimarlk, Di Hekimlii ve Veteriner Hekimlik alanlarnda verilen eitim, lisans ile yksek lisans dzeyi olarak kabul edilmektedir. Dzeyler aras gei, rencilerin renim grdkleri herhangi bir dzeyden (n lisans, lisans, yksek lisans ve doktora) bir st seviyeye geilerini ifade etmektedir. lkemizde dzeyler aras gei belirli bir mevzuat erevesinde uygulanabilir durumdadr. Ancak yksekretim alannda ulusal yeterlilikler erevesinin tamamlanmas ve uygulamaya konmasnn ardndan tm dzeyler ve programlarn renme ktlar effaf ve karlatrlabilir bir ekilde tanmlanm olaca iin, st dzeylere geii olmayan disiplinlerin nndeki gei sorunlar da ortadan kalkacaktr.

16. l Derece Sisteminin (Lisans, Yksek Lisans ve Doktora) Uygulanmas ve Dereceler Aras Gei Nasldr?

ksekretim alannda yeterlilik, herhangi bir yksekretim derecesini baar ile tamamlayan bir kiinin neleri bilebilecei, neleri yapabilecei ve nelere yetkin olacan ifade eder. Ulusal Yeterlilikler erevesi ise ulusal dzeyde veya bir eitim sistemindeki yeterlilikleri ve bunlarn birbiriyle ilikisini aklayan, ulusal ve uluslararas paydalarca tannan ve ilikilendirilebilen yeterliliklerin belirli bir dzen ierisinde yaplandrld bir sistemdir. Bu sistem araclyla, yksekretimde tm yeterlilikler ve dier renme kazanmlar aklanabilir ve tutarl bir ekilde birbiri ile ilikilendirilebilir. Yeterliliklerin kazanlma derecesi, her ders/modl esnasnda ve sonunda uygun nesnel yntemlerle renme kazanmlar olarak llr.

17. Ulusal Yeterlilikler erevesi Nedir?

20

21

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Tablo 2: Ulusal Yeterlilikler ereveleri veya Sistemlerinin 3 Avrupa Yeterlilikler erevesi ile likilendirilmesi
LKE A
D PLOMA

Yeterlilikler erevesi'nin Dnyada Uygulama rnekleri

LKE B

UY/UYS
D PLOMA

AY 8. Dzey AY 7. Dzey
D PLOMA

UY/UYS
D PLOMA

UY/UYS
D PLOMA

AY 6. Dzey AY 5. Dzey AY 4. Dzey UY/UYS

D PLOMA

UY/UYS
D PLOMA

AY 3. Dzey AY 2. Dzey UY/UYS

UY/UYS

AY 1. Dzey

UY-Ulusal Yeterlilikler erevesi UYS-Ulusal Yeterlilikler Sistemi AY-Avrupa Yeterlilikler erevesi

18. Avrupa leinde Ka Yeterlilik erevesi Vardr?

vrupa'da yksekretim alannda iki farkl yeterlilikler erevesi tanmlanmtr. Bunlardan ilki, 2005 ylnda Bergen Bakanlar Konferans'nda kabul edilen Avrupa Yksekretim Alan iin Yeterlilikler erevesidir (QF-EHEA: Qualifications Framework for European Higher Education Area). Dieri ise, 22 Nisan 2008 tarihinde Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birlii Konseyi tarafndan yaynlanan tavsiye karar ile kabul edilen Hayat Boyu renme iin Avrupa Yeterlilikler erevesidir (EQFLLL: European Qualifications Framework for Lifelong Learning). Bu iki erevenin yaklamlar ve hedefleri ortak olmakla birlikte aralarndaki en belirgin fark, kapsadklar dzeylerle ilgilidir. Bologna Sreci'nde kabul edilen Avrupa Yksekretim Alan iin Yeterlilikler erevesi yalnzca yksekretim dzeylerini (n lisans, lisans, yksek lisans, doktora) kapsarken, Hayat Boyu renme iin Avrupa Yeterlilikler erevesi ise ilkretimden balayarak eitimin tm dzeylerini kapsamaktadr. Buna gre eitim 8 dzeye karlk gelmektedir.
Dipnotlar 3Avrupa Yksekretim erevesi Haber Blteni (Nisan 2010)

Koyu Mavi Krmz Ak Mavi effaf Yeil effaf Mavi

: Ulusal Yksekretim Yeterlilikler erevesini tamamlam ve uygulamakta olan lkeler : Ulusal Yksekretim Yeterlilikler erevesini gelitirmekte olan lkeler : Yetkinlik temelli retim sistemlerini gelitirmekte olan lkeler : Gelitirilmekte olan blgesel veya ulusar yeterlilikler ereveleri : Gneydou Asya Uluslar Birlii'nin (ASEAN) sektrel dzenlemelerinin karlkl tannmas

effaf Turuncu : Krfez birlii lkeleri blgesel erevesi (prensipte anlalm, ancak uygulama aamasna geilmemi) Belirtilmemi : Kk ve Ada Devletleri iin Sanal niversite Ulusar Yeterlilikler erevesi

Dipnotlar 4Avrupa Yksekretim erevesi Haber Blteni (Nisan 2010)

22

23

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Tablo 3: EQF-LLL ve QF-EHEA Karlatrmas

EQF-LLL
Yksekretim Dzeyleri

QF-EHEA nc Dzey (Doktora) kinci Dzey (Yksek Lisans) Birinci Dzey (Lisans) Ksa Dzey (nlisans)

AKTS 180-240 90-120 240 120

EQF-Dzeyi 8 EQF-Dzeyi 7 EQF-Dzeyi 6 EQF-Dzeyi 5

lk ve Ortaretim Dzeyleri

EQF-Dzeyi 4 EQF-Dzeyi 3 EQF-Dzeyi 2 EQF-Dzeyi 1

19. Ulusal Yeterlilikler erevesi Kapsamnda Trkiye'de Neler Yaplmtr?

rkiye'de yksekretimde ulusal yeterlilikler erevesi oluturulmasna ynelik ilk almalar, Yksekretim Kurulu tarafndan 2005 ylnda Bergen'de gerekletirilen ve Ulusal Yeterlilikler erevelerinin oluturulmasn karara balayan Bakanlar Toplants sonrasnda balatlmtr. Yksekretim Kurulu tarafndan 2006 ylnda kurulan ilk Yksekretim Yeterlilikler Komisyonu (YYK) yeleri Yksekretim Kurulu ve yksekretim kurumlar temsilcilerinden oluturulmu ve almalarn 04.02.2008 tarihine kadar srdrmtr. 10.07.2008 tarihinde Yksekretim Kurulu Bakanl tarafndan Ulusal

Yeterlilik erevesi almalarn daha geni bir lekte srdrmek zere Komisyon yeleri yenilenmi ve Komisyon almalarna destek vermek zere farkl niversitelerden ve disiplinlerden deneyimli akademisyenlerin katlmyla Yksekretimde Yeterlilikler alma Grubu oluturularak, yeterlilik almalar yeniden balatlmtr. Yksekretim yeterlilikler almalarnn oluturulmas aamalarn planlayan bir takvim oluturulmu, komisyon ve alma grubu bu erevede almalarn yrtmtr. Belirlenen takvim dorultusunda Trkiye Yksekretim Yeterlilikler erevesi (TYY) iin Avrupa Hayat Boyu renme (EQF-LLL) yaklam referans alnarak; lisans, yksek lisans ve doktora dzeylerinde yksek retim yeterlilikleri taslak olarak belirlenmitir. Belirlenen taslak yeterlilikler, paydalarn (130 niversite Rektrl, 18 Bakanlk ve 55 meslek odas, konfederasyonlar ve dernekler) grleri alnarak yeniden deerlendirilmi, nihai hale getirilmi ve 21.05.2009 tarihli Genel Kurul Karar ile n lisans, sanat ve mesleki yeterlilikler dndaki yksekretim yeterlilikleri kabul edilmitir. Bu almalarn neticesinde, Yksekretim Kurulu'nun 21.05.2009 tarihli Genel Kurul Karar uyarnca mesleki eitim yeterlilikler erevesi almalar iin Milli Eitim Bakanl ve Mesleki Yeterlilikler Kurumu'ndan ilgili temsilcilerin de iinde bulunduu Yksekretim Mesleki Eitim Yeterlilikler alma Grubunun, sanat eitimi yeterlilikler erevesi almalar iin Gzel Sanatlar Fakltesi ile Konservatuar temsilcilerinin iinde yer ald Yksekretim Sanat Eitimi Yeterlilikler alma Grubunun oluturulmasna karar verilmitir. Bu karar dorultusunda alma gruplar oluturulmu ve bu gruplar almalarn tamamlamlardr. Bu srete ayrca orta retim dzeylerindeki yeterliliklerle ve mesleki yeterliliklerle uyumu salamak amacyla Milli Eitim Bakanl ve Mesleki Yeterlilikler Kurumu ile altaylar gerekletirilmitir. Trkiye Yksekretim Yeterlilikler erevesi'nin Yksekretim Kurulu tarafndan tamamen onaylanmas 21.01.2010 tarihli Genel Kurul karar ile olmutur. TYY aadaki gibidir ve tm yksekretim kurumlarnn bu dorultuda yaplanmas gerekmektedir.

24

25

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Tablo 4: TYY Dzeyleri Yeterlilik Profilleri

ablo 4'te belirtildii zere yksekretim sistemimizde 4 temel dzey yer almaktadr: Ksa Dzey (n lisans), Birinci Dzey (Lisans), kinci Dzey (Yksek Lisans) ve nc Dzey (Doktora). Yksekretim Kurulu'nun 21.01.2010 tarihli Genel Kurul toplantsnda yksekretimin herhangi bir dzeyini baaryla tamamlayan bir rencinin kazanm olaca bilgi, beceri ve yetkinlikler Ek 2 de gsterildii ekilde kabul edilmitir.5

20. TYY Dzeylerine Gre Yeterlilikler Nelerdir?

Lisans programlar ierisinde veya lisans programlar ile ilikilendirilmi bilgi arlkl nlisans eitim ve retim programlar 2 Lisans programlar ierisinde veya lisans programlar ile ilikilendirilmi uygulama arlkl nlisans eitim ve retim programlar 3 Meslek yksekokullar uygulama arlkl nlisans eitim ve retim programlar 4 Bilgi arlkllisans programlar 5 Uygulama arlkllisans programlar 6 Bilgi arlkl tezli veya tezsizyksek lisans programlar 7 Uygulama arlkltezli veya tezsizyksek lisans programlar 8 Doktora programlar

gc piyasas ile meslek yksekokullar arasnda istihdam amal birlikteliin salanarak hayat boyu renme perspektifinde, mesleki eitimin modernizasyonu ve kalitesinin artrlmas yoluyla, insan kaynaklar geliimini tevik etmek amacyla meslek yksekokullarnda yeterlilie dayal, modler eitime geme projesi balatlmtr. Avrupa Birlii tarafndan IPA 2006 (Instrument for Pre-Accession - Katlm ncesi Mali Yardm) program kapsamnda finanse edilen nsan Kaynaklarnn Mesleki Eitim Yoluyla Gelitirilmesi Projesinin (IKMEP) genel amac nitelikli i gcnn katlm ile Dou ve Gneydou blgelerindeki kk ve orta lekli iletmelerin geliimini ve rekabet edilebilirliini tevik etmektir. Uluslararas Eitim Snflandrmas ISCED 97 referans alnarak, meslek yksekokullar program isimleri yeniden belirlenmi ve snflandrlmtr. Proje kapsamnda, Bologna Sreci'yle uyumlu, Avrupa Yksekretim Alan iin Yeterlilikler erevesi referans alnarak, meslek yksekokullarnda uygulanan programlarn mfredat almas balatlm, pilot proje kapsamnda 8 ilde Biliim Teknolojileri, Elektrik-Elektronik, Gda, Makine, Metal leri, Otomotiv, Tekstil ve Turizm sektrlerine ynelik hizmet veren mesleklere ynelik igc talep analizleri, meslek analizleri ve i-ilem analizleri yaplmtr. Analizlere dayal mesleki yeterlilikler tespit edilmi ve bu mesleklere ait eitim ve retim mfredat hazrlanmtr.
Dipnotlar 5 Baknz Ek 1: Trkiye Yksekretim Yeterlilikler erevesi (TYY) Dzeylerine Gre Yeterlilikler Tablosu

21. Yeniden Yaplanma Kapsamnda nlisans Programlarnda Neler Yapld?

26

27

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

KMEP kapsamnda 13 meslek alannda gelitirilmi olan taslak meslek standartlar temel alnarak, 19 adet 5. dzey ve 21 adet 4. dzey meslee ilikin ilem analizleri, yeterlilik tablolar, ders bilgi formlar, modl bilgi formlar ve ders planlar hazrlanmtr. ou 5'er gnlk altaylar olmak zere, yaplan 25 civarndaki altay ile gelinen bu noktada almalar, 5. dzeyde 39 programda devam etmektedir. Projenin tamamlanmasyla birlikte 5. dzey (n lisans) programlarnn, renci younluu ve sektrel arlk olarak ortalama % 85'i tamamlanm olacaktr. Proje kapsamnda, yeterlilie ve modler eitime dayal eitim ve retim iin 8 pilot meslek yksekokulu ynetici ve eiticilerine hizmet ii eitim verilmitir. 39 programn tamamlanmas ile, yeterlilie ve modler eitime dayal bu yeni sistem, Trkiye'deki btn meslek yksekokullarna yaygnlatrlacaktr.

rkiye Yksekretim Yeterlilikler erevesi'nin tamamlanmasyla lkemizdeki tm yksekretim kurumlarn balayc nitelikteki st ereve belirlenmitir. TYY kapsamnda Temel Alan Yeterliliklerinin tanmlanmas almalarna esas tekil etmek zere TYY Temel Alanlar olarak Uluslararas Eitim Snflandrma Standard'nn (ISCED 97) belirledii temel alanlar benimsenmitir. 6 Bu alanlar lke ihtiyalarna gre zaman ierisinde deiiklik gsterebilir. TYY Temel Alan Yeterliliklerinin tanmlanmasnda grev alacak olan Temel Alan alma Grubu niversiteleraras Kurul'un (AK) Eitim Konseyleri tarafndan arlkl olarak ilgili dekanlar arasndan seilerek belirlenen yelerin katlm ile oluturulmutur. TYY'nin pilot lekte belirlenecek olan kurum ve programlarda uygulanmasnn 2010 ylnn sonuna kadar tamamlanmas ngrlmektedir. Bu almalarn tamamlanmasnda retim yelerini youn bir mesai beklemektedir. Tm yksekretim kurumlar ve programlar kapsayacak ekilde uygulanmasnn ise 2012 ylnn sonuna kadar tamamlanmas planlanmtr. Yksekretim kurumlar tarafndan verilen yeterliliklerin ulusal kalite gvencesi sistemi ile TYY'ye dahil edilmesi almalarnn 2010-2015 yllar arasnda, erevenin Avrupa st Yeterlilikler ereveleri ile uyumluluunun belgelendirilmesi almalarnn ise 2010-2012 yllar arasnda tamamlanmas ngrlmtr. Ulusal Yeterlilikler erevesi'ne ait almalarn ve gelimelerin yer alaca TYY web sayfas almalar devam etmekte olup 2010 iinde kullanma alacaktr.

22. Yeniden Yaplanma erevesinde Yksekretim Kurumlar Hangi almalar Yapacaklardr?

Dipnotlar 6 Baknz Ek 7: ISCED 97 Eitim ve retim Temel Alanlar Tablosu

28

29

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Tablo 5: Yksekretimde Yeterliliklerin Belirlenmesi Aamalar

Avrupa Yeterlilikler erevesi

Ulusal Yeterlilikler erevesi Blm Misyonu

rogram Yeterlilikleri, rencilerin bir programdan mezun oluncaya kadar kazanmalar gereken bilgi, beceri ve yetkinlikleri tanmlayan ifadelerdir. rencinin mezun olduunda neyi bildii, neyi yapabildii ve nelere yetkin olduu program yeterlilikleri ile aklanr. Bu srete, programn ama ve hedefleri, temel alan yeterlilikleri gz nne alnmak suretiyle i ve d paydalarn gr ve katlmlar da salanarak program yeterlilikleri oluturulur. Program yeterlilikleri belirlendikten sonra programn ierii, yaps, dersleri ve renme kazanmlar oluturulur.

24. Program Yeterlilikleri Nedir ve Nasl Oluturulur?

Alana zgr Yeterlilikler

Payda Grleri

Eitim Amalar

Program Yeterlilikleri

Ders

renme Kazanmlar

23. Alan Yeterlilikleri Nedir ve Nasl Oluturulur?

lan yeterlilikleri, ulusal dzeyde belirlenen yeterlilikler gz nnde bulundurularak, herhangi bir temel alandaki yeterliliklerin, ilgili paydalarn grleri alnarak belirli bir dzen ierisinde yaplandrld bir sistemdir. Bu srete her bir alanla ilgili olarak ulusal yksekretim erevesi temel alann ilgili programlar gz nne alnmak suretiyle belirlenecektir. Alan yeterlilikleri almalarn takiben her alann altnda yer alan programlar iin program yeterlilikleri ve bu derslerin renme kazanmlarnn belirlenmesi ve mfredatlarn bu erevede gzden geirilmesi programn retim elemanlar tarafndan yaplacaktr.

renme-retme srecinde rencilerin ulaaca renme kazanmlarnn belirlenmesi ve yazlmasnda bilisel, duyusal ve davransal olarak adlandrlan aamal bir snflandrma sistemi kullanlmaktadr. renme kazanmlarn yazarken retim yntem ve stratejilerini, lme ve deerlendirme biimlerini bu boyutlarla ilikilendirmemiz gerekmektedir. Bu nedenle, mfredat oluturma ve yenileme almalar yaplrken, renmenin bilisel, duyusal ve davransal ynnn de dikkate alnmas gerekir. renme kazanm, bir renme srecinin tamamlanmasnn ardndan renenin neleri bileceinin, neleri kavrayacann ve neleri yapabileceinin ak, gzlenebilir ve llebilir biimde tanmlanmasdr. renme kazanmlar, yksekretim dzeyinde oluturulan yeterlilikler erevesiyle uyumlu olacak ekilde, temel alanlar iin (sanat, beeri bilimler, hukuk, salk gibi), bu alanlardaki her bir program ve bu programlar ierisindeki her ders iin ayr olarak belirlenir.7 renme kazanmlar retmek temelli bir anlaytan renme temelli bir anlaya dnm vurgular. Bir baka deyile geleneksel reten merkezli yaklamdan renci merkezli yaklama dnmdr. renci
Dipnotlar 7 Baknz Ek 4: rnek Bir Dersin renme ktlarnn Belirlenmesi

25. renme Kazanmlar Nedir ve Nasl Oluturulur?

30

31

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

merkezli renme, retme-renme deerlendirme ilikisine ve renmenin programlanmas, srdrlmesi ve llmesi balantsna odaklanmay gerekli klar. renme kazanm ders ierii ya da retim elemannn ne yapmak istediini belirten ifadeler deildir. renme kazanmlarnn belirlenmesinin en nemli yarar, rencinin neyi renmesi gerektii ve rendii eyi nasl pratie dntrecei konusunda net ifadeler sunmasdr. renme kazanmlar dersi verecek retim eleman tarafndan hazrlanr. Her bir dersin kazandraca ktlar, blmn veya programn yeterlilikleri ile uyumlu ve birbirini tamamlayc nitelikte olmaldr. Program yeterlilikleri olarak genel nitelikteki ifadeler, ders kazanmlar somut ve llebilir ifadelere dnr. renme kazanmlar yazmadan nce dersin ama ve hedeflerinin belirlenmesi gerekir. ersin amac; genellikle retenin bak asndan dersin genel ieriini ve ynn belirtmek zere yazlr. Dersin hedefi; retme niyetinin zel bir ifadesidir ve retenin bir derste ileyecei alanlardan bir tanesini gsterir. Dersin renme kazanmlar; renim srecinin tamamlanmasndan sonra baarl olmu bir rencinin ne bileceini, ne anlayabileceini, ne yapabileceini ifade eden yetkinliklerdir. Dersin ama ve hedefleri, renme srecinde rencinin renme kazanmlarna dayal reneceklerini llebilir biimde ifade eden geni ve genel beyandr. Dersin amac, renme kazanmlarna oranla daha soyut ve geneldir. renme kazanmlar, sz konusu ama ve hedeflere ulalmas iin gerekli somut gstergeleri ifade eder. renme kazanmlarnn, dersin ama ve hedefleriyle uyumlu olmas gerekir.

grenme kazanimlari; dersin seviyesine (Lisans- lisansst vb.) uygun olmalidir. Her bir kazanim iin tek bir fiil kullanilmalidir. Bilmek, anlamak, grenmek, asina olmak, maruz kalmak, haberdar olmak gibi belirsiz terimlerden kainilmalidir. Bu terimler, grenme kazanimlarindan ziyade gretme amalarina yneliktir. grenme kazanimlari gzlemlenebilir, llebilir ve degerlendirilebilir olmalidir. Herkes iin anlasilir olmali, yoruma aik olmamalidir. Eger hedef uzun sreli ise (meslek yasantisina kadar uzanacaksa) belirtilmelidir. 3 kredilik bir ders iin yaklasik 5-8 tane olmalidir.

27. renme Kazanmlarn Yazarken Nelere Dikkat Edilmelidir?

26. renme Kazanmlar ile Dersin Ama ve Hedefleri Arasndaki Fark Nedir?

Avrupa Yeterlilikler erevesi periyodik olarak gzden geirilmekte ve gelien koullar erevesinde gncellenmektedir. Dolaysyla, gerek ulusal ve alana zg yeterlilikler, gerekse program yeterliliklerinin periyodik olarak gncellenmesi, uluslararas evrede uyumu srdrlebilir klmann nartlar arasndadr. Program yeterliliklerinin gncellenmesi iin, programlarn srekli bir deerlendirme srecine tabi tutulmas gerekir. Genellikle son snfn son dneminin deerlendirme iin en uygun zaman olduu dnlmektedir; nk bu dnemde rencilerin kazanacaklar bilgi, beceri ve yetkinlikleri en yksek dzeyde tespit etmek mmkndr. Program deerlendirilirken renciye aratrma makalesi yazdrma, bitirme tezi veya devi hazrlatma, rencinin baka rencilerin makale veya tezlerini deerlendirme, yeni ve daha eski mezunlara anket uygulama, kamu ve zel sektr temsilcilerine anket uygulama veya bu kiilerle derinlemesine grmeler yapma, uygulamalar srasnda gzlem yapma, periyodik olarak dzenli mfredat gelitirme, retim yesi/renci hareketlilii ile geri bildirimler alma vb. birok teknik ve yntemlerden

28. Program Yeterlilikleri Zaman iinde Degisebilir mi?

32

33

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

yararlanlabilir. Ayrca mezunlar, iverenler, meslek odas temsilcileri ve danma kurulu gibi d paydalar ile retim elemanlar, blm personeli ve renciler gibi i paydalarn bu srece katlmas salanmaldr. Tablo 6: Program yiletirme Admlar

Programlarn Eitim Ama ve Hedeflerinin Belirlenmesi D Payda Payda Blm Misyon ve Vizyonu

Programlarn renme kazanmlarnn Belirlenmesi Ulusal Yeterlilikler erevesi Alan Yeterlilikleri Program Yeterlilikleri

Srekli zleme ve yiletirme Anketler ve Deerlendirme Ders Baar Durumunun Deerlendirilmesi retim Eleman Deerlendirilmesi Yeterlilik - renme Kazanm Deerlendirmesi AKTS Yk Deerlendirmesi dari ve Destek Hizmetlerin Deerlendirilmesi

Ders Planlarnn Oluturulmas Ders Ama ve Hedefleri Dersin renme Kazanmlar Yk ve AKTS Kredilerinin Belirlenmesi

8 esleki Yeterlilik Kurumu (MYK), meslek standartlarn temel alarak, teknik ve mesleki alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarn belirlemek; denetim, lme ve deerlendirme, belgelendirme ve sertifikalandrmaya ilikin MESLEK YETERL L K KURUMU faaliyetleri yrtmek zere 21.09.2006 tarihli ve 5544 sayl Kanun ile kurulmutur. Kurumun temel grevi, Avrupa Birlii ile uyumlu "ulusal mesleki yeterlilik sistemini" kurmak ve iletmektir. Kurum bu grevlerini Milli Eitim Bakanl, Yksekretim Kurulu, ii, iveren, meslek kurulular ve dier ilgili kurumlarla ibirlii yaparak yerine getirmektedir. Meslek standartlarnn belirlenmesi MYK'nn temel grevleri arasndadr. Eitim ve retim programlarnn i piyasas gereklerine gre oluturulmasnda ve bireylerin meslei icra edebilme becerilerinin tespitinde meslek standartlar temel tekil etmektedir. Meslek standard; bir meslein baar ile icra edilebilmesi iin, gerekli bilgi, beceri, tavr ve tutumlarn neler olduunu gsteren asgari yeterlilikler olarak tanmlanabilir. Meslek standardn i dnyasndaki mesleki koullar tanmlayan, alanlarn yapabilmesi gereken grev ve ilemleri zetleyen metinler olarak deerlendirmek mmkndr. Meslek standartlarnn gelitirilmesi srecinde; aratrma, inceleme, analiz ve dier teknik almalarn yaplmas gereklidir; ancak bu yeterli deildir. Bu almalar ayn zamanda ilgili taraflar arasnda uzlama srecini iermeli, devlet, ii, iveren ve meslek kurulularnn uzlasyla ortaya kmaldr. Bu erevede, yksekretim alannda yaplan yeterlilikler almalar yksekretime renci yetitiren ortaretim yeterlilikleriyle ve mezunlarnn istihdam edilmelerini arttrmak bakmndan meslek standartlaryla uyumlu olmak durumundadr. Bu nedenle yksekretim yeterliliklerinin belirlenmesi aamasnda ve bu yeterliliklerin takibini yapmak bakmndan gerek Milli Eitim Bakanl, gerekse Mesleki Yeterlilikler Kurumu ile egdm iinde almalarn yrtlmesi gerekmektedir.

M K

29. Mesleki Yeterlilik Kurumu'nun Bu Srete Rol Nedir?

Dipnotlar 8 http://www.myk.gov.tr/

34

35

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

ksekgretimde ENQA'nin 2005 yilinda yayinlamis oldugu Avrupa Yksekgretim Alaninda Kalite Gvence Ilke ve Standartlari Raporunda 9 (ESG: European Standards and Guidelines for Quality Assurance) belirtilen ilke ve standartlar bu alanda gnmzde yrtlmekte olan alismalara rehberlik etmektedir. Bu ilkeler ile Avrupa Yksekgretim Alani'nda yksekgretim kurumlarinin birbirleri ile uyum iinde ve kiyaslanabilir kalite dzeyinde hizmet vermeleri hedeflenmektedir. Bu erevede, asagida belirtilen ilkeler i ve dis kalite gvence sistemlerinin olusturulmasinda temel prensipler olarak dikkat ekmektedir:

30. Kalite Gvencesi Nedir?

grencilerin ve akademik kadronun yksekgretimde kalite gvencesi konusunda farkindaliklarinin artirilmasinin saglanmasi, Yksekgretim kurumlari ve grencileri iin programlarin kalitelerinin gelistirilmesi ve srekliliginin saglanmasi, Kalite gvencesi srecinde yabanci uzmanlardan yararlanilmasi ve aiklik ilkelerine uyulmasi, Amalara uygun dis kalite gvence gereksinimlerinin ortaya konulmasi ve bunlari karsilayacak kurumlara sorumluluk verilmesi Bu kapsamda, her lke kendi egitim sistemine uygun kalite gvence standartlarini ortaya koymakta ve bu standartlar isiginda kendi egitim sistemini degerlendirmektedir. Ayni zamanda, lkeler yksekgretim kurumlarinin kalite gelistirme faaliyetlerinin degerlendirilmesi iin kalite ajanslari olusturmakta ve dis degerlendiricileri kullanarak yksekgretim kurumlarinin kalite dzeylerinin belirlenmesini saglamaktadirlar.
Dipnotlar 9 Standarts and Guidelines for Quality Assurance in the European Higher Education Area iin baknz: http://www.enqa.eu/files

rkiye'de kalite gvence sistemi, yksekretim kurumlar tarafndan yllk olarak gerekletirilen i deerlendirme sreci ve bu alanndaki almalar Yksekretim Kurulu tarafndan hazrlanm olan Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite 10 Gelitirme Ynetmelii ve bu ynetmelik esaslarnca oluturulan YDEK (Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Komisyonu) tarafndan hazrlanm olan Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Rehberi'nde gsterilen esaslara gre11 yrtlmektedir. Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Ynetmelii Yksekretim Kurulu tarafndan 2005 ylnda eitim, retim, aratrma faaliyetlerinin kalitesinin gelitirilmesi ve deerlendirilmesi amacyla, Avrupa Kalite Gvencesi Standart ve lkelerine de uygun olacak ekilde yaynlanmtr. Yksekretimde kalite standartlarnn oluturulmas ve bu alanda uluslararas uyumluluun salanabilmesi amacyla hazrlanan ynetmelik, yksekretim kurumlarnn eitim, retim ve aratrma faaliyetleri ile idari hizmetlerinin deerlendirilmesi, kalitelerinin gelitirilmesi, bamsz "d deerlendirme" sreciyle kalite dzeylerinin onaylanmas ve tannmas konusundaki almalara ilikin esaslar dzenlemektedir.

31. Kalite Gvence Sistemi Trkiye'de Nasl Uygulanmaktadr?

Dipnotlar 10 Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Ynetmelii iin baknz: http://www.yodek.org.tr/download/yonetmelik_dl.pdf 11 Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Rehberi iin baknz: http://www.yodek.org.tr/yodek/files

36

37

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

32. YDEK (Yksekgretim Kurumlarinda Akademik Degerlendirme ve Kalite Gelistirme Komisyonu) Nedir?

ukarida adi geen ynetmelik kapsaminda olusturulan YDEK; niversitelerarasi Kurul tarafindan seilen dokuz ye ile Ulusal grenci Konseyi tarafindan belirlenen bir grenci temsilcisinden olusur. Yksekgretim kurumlarinda akademik degerlendirme ve kalite gelistirme alismalarinin ulusal dzeyde dzenlenmesi ve koordinasyonundan sorumludur. YDEK, Yksekgretim Kurumlarinda Akademik Degerlendirme ve Kalite Gelistirme Rehberi'ni hazirlamistir. Buna gre yksekgretim kurumlarinin akademik degerlendirme ve kalite gelistirme alismalarinin sistematik bir sekilde yrtebilmeleri iin gerekli sreleri ve performans gstergelerini tanimlamistir. Belirlenen sreler su sekilde siralanabilir: Yksekgretim Kurumlarinda Akademik Degerlendirme ve Kalite Gelistirme Sreci Stratejik Planlama Sreci Kurumsal Degerlendirme Sreci Periyodik Iyilestirme ve Izleme Sreci

almay ve zellikle "i deerlendirme" almalarn yrtmek ve buna bal olarak i deerlendirme raporunu hazrlamak veya hazrlatmak; ilgili yksekretim kurumunun "d deerlendirme" yaptrmas durumunda, gerekli hazrlklar yapmak, d deerlendirici kurum, kurulu veya kurula her trl destei vermek; YDEK ile sk ibirlii iinde almak, YDEK'in belirleyecei usul ve esaslar dorultusunda almalar yrtmek ve rnek uygulamalar Komisyon ile paylamak olarak sralanabilir.

Kalite Gvencesi esaslar, Yksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Ynetmelii'nin 13, 14 ve 15'inci maddelerinde dzenlenmektedir. Bu erevede, bir yksekretim kurumu, ADEK tarafndan belirlenen i deerlendirme srecine gre, ylda bir kez Ocak ve ubat aylarnda, bir nceki yln, bu Ynetmeliin 15'inci maddesinde belirtilen konular ieren i deerlendirme almasn YDEK'in belirleyecei sre, usul ve esaslar gz nne alarak tamamlar ve YDEK'e gnderir.

34. Kalite Gvence Mekanizmas Olarak Deerlendirme Sreci Nasl alr?

33. ADEK (Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Kurulu) Nedir?

ksekretim Kurumlarnda Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Ynetmelii gereince yksekretim kurumlarnn kendi ilerinde akademik deerlendirme ve kalite gelitirme almalarndan sorumlu olan Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Kurullar (ADEK) oluturulmutur. ADEK'ler ye says ve yeleri, ilgili yksekretim kurumunun senatosu tarafndan belirlenen ve en az dokuz, en fazla on sekiz kiiden olumaktadr. ADEK'in balca grevleri ilgili yksekretim kurumunda kurumun stratejik plan ve hedefleri dorultusunda; akademik ve idari hizmetlerin deerlendirilmesi, kalitesinin gelitirilmesi ve kalite dzeyinin onaylanmas iin yaplacak her trl

urumlar, ncelikle kalite gvence sistemlerinin ama ve hedeflerini belirlemeli ve bunlarn belirli yntemler ile yaynlanmasn salamaldrlar. Gelitirilen srelerin akln ve yaygnlatrlabilmesini garanti edebilmek iin, d kalite srelerinin tm paydalarn katlm ile gelitirilmesi nerilmektedir. Yksekretim kurumlarnn d deerlendirmesi, i deerlendirme srecinde olduu gibi Ynetmeliin 15'inci maddesinde belirtilen konular ierecek ekilde gerekletirilir. Bir yksekretim kurumu uygun grd durumda, kendi i deerlendirme srecini, bu Ynetmeliin 14'nc maddesinde belirtilen takvime gre, Kalite Deerlendirme Tescil Belgesi'ne sahip bamsz bir kurum, kurulu veya kurul ile birlikte yrtebilir.

35. Kalite Gvence Mekanizmas Olarak D Deerlendirme Sreci Nasl alr?

38

39

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Tablo 7: Yksekretim Kurumlarnda Kalite Sreci

Eitim Hedefleri

Misyon

lme/ Deerlendirme

Program Yeterlilikleri

Performans ltleri

srecinden geen yksekretim kurumlar, kurumun kalite seviyesini ve kalite alanndaki gelimelerini gsterecek olan Kalite Sertifikas alacaklardr. Bu sertifikann geerlilik sresi 5 yldr. Yksekretim kurumunun alaca Kalite Sertifikas kurum baznda olabilecei gibi akademik birimler veya program baznda da olabilecektir. Trkiye Kalite Gvence Sistemi yurtd deerlendirmelere de ak durumdadr. Bugne kadar drt niversitenin toplam 42 mhendislik 12 program Accreditation Board for Engineering and Technology-USA... (ABET) tarafndan farkl zamanlarda deerlendirilerek ABET edeerlilik (substantial equivalence/byk lde edeerlilik) belgesini almtr.

Paydalar

Srekli Kalite Gelitirme in Geri Bildirim

Eitsel Uygulamalar/Strratejiler

Deerlendirme

lme Veri Toplama Kantlarnn Analizi

Bamsz ulusal d kalite gvence ajanslar kurulmasn da hedefleyen ynetmelik ile, ulusal d kalite gvence ajanslarna lisans verme yetkisi YDEK'in grleri dorultusunda Yksekretim Kurulu'na verilmektedir. Buna gre yetkilendirilmi ve kendilerine Kalite Deerlendirme Tescil Belgesi verilmi olan kurum ve kurulular tarafndan d deerlendirme

renciler, kalite gvence srelerine nceden belirlenen ltler dorultusunda dzenli olarak dahil edilmektedirler. Bologna Sreci'nde uygulanmas hedeflenen kalite gvence sistemleri, bamsz kalite gvence kurulularnn yapmakta olduklar deerlendirmelerdir. Bu deerlendirmelerin ancak; kalite gvencesi srecinde ana paydalar olan kalite gvence kurulular, hkmet yetkilileri, yksekretim kurumlar temsilcileri, akademisyenler ve rencilerin deerlendirmelere katlm ile bamsz deerlendirmeler olarak ele alnabilecei genel kabul grm bir ilkedir. lkemizde kalite gvence srelerinde d deerlendirme alan kurumlarda, rencilerin kalite gvence srecine katlmlar Bologna lkeleri iinde yksek seviyelerde grlmektedir. renciler bu srete ulusal kalite gvence kurulularnn ynetiminde (YDEK), yksekretim kurumlarnn ve/veya programlarnn d deerlendirme srelerinde, d deerlendirme srecinde, danma srelerinde, i deerlendirme srelerinde ve z deerlendirme raporlar hazrlanmasnda katlm salamaktadrlar. Ancak, renci katlmnn nitelik ve niceliksel olarak daha fazla olmas gerekmektedir.
Dipnotlar 12 http://www.abet.org/

36. renciler Kalite Gvence Srelerine Nasl Katlm Salarlar?

40

41

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

37. renim Srelerinin ve Diplomalarn Tannmas Nedir?

vrupa Blgesi'nde bir baka lkeden alnm olan derecenin ve renim srelerinin tannmas, yabanc diplomalarn ev sahibi lkenin eitim sistemi ve/veya i sektrndeki gerek yerinin belirlenmesidir.

A L

38. Lizbon Tanma Szlemesi Neleri Kapsamaktadr?

izbon Tanma Szlemesi, Avrupa Konseyi ve UNESCO tarafndan onaylanarak 11 Nisan 1997 tarihinde yrrle girmitir. Szleme'nin tam ad Avrupa Blgesi'nde Yksekretimle lgili Belgelerin Tannmasna likin Szlemedir. Bu Szleme, Avrupa Blgesinde bir baka lkeden alnm olan derece ve renim srelerinin tannmasna ilikin usulleri belirlemektedir. Szlemenin imzalanmas, yksekretimle ilgili yeterliliklerin tannmas ve nndeki engellerin kaldrlarak hareketliliin arttrlmasn hedefleyen ok nemli bir gelimedir. Szlemeye imza atan lke says 46'dr.14 Trkiye, Szlemeyi 01.12.2004 tarihinde imzalam ve Szleme 01/03/2007 tarihinde yrrle girmitir. Szleme ile ulusal mevzuat arasndaki uyumazlklar kaldrmak amacyla yeni Yurtd Yksekretim Diplomalar Denklik Ynetmelii hazrlanmtr. Sz konusu Ynetmelik, 11 Mays 2007 tarihinden itibaren yrrlktedir.15 Diploma Eki ile Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi, Lizbon Szlemesi'nin desteklenmesi ve glendirilmesi iin gelitirilen iki nemli tanma aracdr. Szleme'de NARIC (National Academic Recognition Information Centers Ulusal Akademik Tanma Merkezi) ve ENIC (European Network of Information Centres - Avrupa Birlii Merkezleri A) tanma alar olarak belirtilmitir.
Dipnotlar 13 Convention on the Recognition of Qualifications concerning Higher Education in the European Region iin baknz: http://conventions.coe.int 14 Szlemeyi onaylayan ve imzalayan lkelerin listesi iin baknz: http://conventions.coe.int 15 Yurtd Yksekretim Diplomalar Denklik Ynetmelii iin baknz: http://www.yok.gov.tr

13

ARIC, 1984 yilinda kurulmustur ve yabanci bir lkede alinan diploma ve grenim srelerinin akademik olarak gelistirilmesini saglamaktadir. ENIC ise akademik yeterliliklerin taninmasi alaninda ortak tutum ve hareketlilik yaratmak iin kurulan bir iletisim agidir. Trkiye ENIC/NARIC Merkezi, Yksekgretim Kurulu bnyesinde yapilandirilmis ve 2003 yilindan itibaren ENIC/NARIC iletisim aginin16 bir parasi olarak faaliyet gstermektedir. Trkiye ENIC/NARIC Merkezi, asagida belirtilen konularda ENIC/NARIC iletisim agina dahil diger ENIC/NARIC Merkezleri ile bilgi ve grs alisverisinde bulunarak grencileri, isverenleri, niversiteleri, diger yksekgretim kurumlarini, yksekgretimden sorumlu bakanlari ve organizasyonlari bilgilendirmektedir: Yabanci lkede kazanilan diplomalarin, derecelerin ve diger yeterliklerin taninmasi, Yabanci lkelerin ve Trkiye'nin yksekgretim sistemleri, Yurt disinda egitim alabilmek iin iletilebilecek pratik sorular (burslar, ders sistemleri, programlarin denkligi) vrupa Konseyi, Avrupa Komisyonu ve UNESCO/CEPES tarafndan gelitirilen Diploma Eki, alnan derecenin rahata anlalabilmesi iin yksekretim kurumlar tarafndan diplomaya ek olarak verilen bir belgedir. Diploma ile birlikte, renci talep etmeksizin bedelsiz sunulmas gerekir ve tpk diploma gibi yalnzca bir kez, tek nsha olarak dzenlenir. Bir lkede verilmi olan diploma ve derecelerin dier lkelerdeki ilgili kurum ve kurulular tarafndan da tam olarak anlalabilmesi amacyla tasarlanm bir formdur. Diploma Eki, rencilerin renim sreleri boyunca kazandklar
Dipnotlar 16http://www.enic-naric.net

39. ENIC/NARIC Merkezleri Nelerdir?

40. Diploma Eki Nedir?

42

43

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

beceri ve yeterliliklerini daha iyi anlatabilmelerine yardmc olur. Bylece, egitim veya alisma amali yurt disina gitmek isteyen grencilerin diplomalari ve grenim sreleri yurt disinda rahata anlasilir. Diploma Eki 8 blmden olusur. Diploma Ekinin ilk blmnde kisi hakkinda bilgi verilir. Diger blmlerinde ise derecenin ne oldugu, derecenin dzeyi, tamamlanan programin ierigi, ilgili grencinin program sresince aldigi dersler ve notlari, derecenin kisiye kazandirdigi akademik/mesleki haklar ve egitim grlen lkenin yksekgretim sistemi hakkinda aiklamalara yer verilir.
Diploma Eki; Transcript veya not izelgesi yerine gemez. zgemis (CV) degildir. Kendiliginden akademik/mesleki taninirlik saglamaz. Trkiye'de Diploma Eki uygulamasina Yksekgretim Kurulu'nun 11.03.2005 tarihli Genel Kurul toplantisinda almis oldugu karara gre 20052006 gretim yili itibariyle baslanmistir. Buna gre, 2005-2006 akademik yilindan itibaren yksekgretim kurumlari mezun olan grencilerine diplomalarina ek olarak, yaygin olarak konusulan bir Avrupa dilinde hazirlanmis Diploma Eki vermek zorundadir.

onaylanm format zerinden mezun olan rencilerine, diplomalarna ek olarak Diploma Eki verir. Her yl Mays ay sonuna kadar hazrlanarak Yksekretim Kurulu'na iletilen Bologna Egdm Komisyonu (BEK) raporlar vastasyla yksekretim kurumlarnn Diploma Eki almalarnda hangi aamada olduu ve u ana kadar ka adet Diploma Eki vermi olduklar tespit edilmektedir.

41. Diploma Eki Nasl Hazrlanr?

iploma Eki almalarna henz balamam olan yksekretim kurumlarnn UNESCO/CEPES, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Konseyi tarafndan belirlenen standart forma uygun ve ngilizce olarak n lisans, lisans ve yksek lisans seviyelerinde Diploma Eki rnei hazrlamas, hazrlanan Diploma Eki rneklerini son kontrol ve onay iin Yksekretim Kurulu'na gndermeleri gerekmektedir.17 Her seviyede hazrlanm Diploma Eki rnekleri kontrol edildikten sonra Yksekretim Kurulu tarafndan yksekretim kurumlarna onay yazs gnderilir. Yksekretim kurumlar
Dipnotlar 17 Baknz Ek 6: Diploma Eki rnei.

vrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi (AKTS), lkelerin yksekretim sistemlerinin farkl olmasndan dolay hareketlilik ve tannmann nnde engel oluturan sorunlara zm getirmek zere gelitirilen ok nemli bir aratr. AKTS ders kredileri, bir derste rencilere kazandrlan yetkinlikleri esas alr ve bu yetkinlikleri kazanmak iin rencinin i ykne gre hesaplanr. AKTS, bir diploma programnn veya dersin ngrlen renme ktlarn ve yeterliliklerle ifade edilen hedeflerini baarabilmesi iin gereken i yk gz nnde tutularak hesaplanan bir kredi sistemi olarak tanmlanr. AKTS balangta Erasmus program kapsamnda hareketlilik faaliyetlerinde kredi transferi amacyla kullanlrken, daha sonra kredi biriktirme sistemi olarak da kullanlmaya balanmtr. Bologna Sreci'nin en nemli aralarndan birisidir. AKTS kredisi, bir dersi baaryla tamamlayabilmesi iin, rencinin yapmas gereken almalarn tamamn (teorik ders, uygulama, seminer, bireysel alma, snavlar, devler, vs.) kapsayan, i ykn temel alan bir deerdir. Bu deer; her dersin, bir yksekretim kurumunda bir akademik yln tam zamanl olarak tamamlanmas iin gereken toplam alma yknn ne kadarlk bir blmn kapsadn da dolayl olarak gsterir. Bir akademik yl iin AKTS kredisi 60 olarak belirlenmitir. Bu krediye denk olarak 1500-1800 saat arasnda renci i yk ngrlmtr. 1 AKTS, 25-30 saat alma karl olarak belirlenmektedir. Yksekretim dzeylerine gre AKTS kredileri aadaki ekilde belirlenmitir:

42. Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi (AKTS / ECTS) Nedir?

44

45

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Tablo 8: TYY Dzeyleri in Toplam Kredi (AKTS)

Tablo 9: AKTS Kredilendirilmesi rnei

AKTS kredisi dersi tamamlayarak renme kazanmlarn edinen renciye verilir. renme kazanmlar, daha nceki blmlerde de ifade edildii gibi, renme srecini tamamlayan bir rencinin neleri bileceini, neleri anlayacan ve neleri yapabileceini gsterir. Bologna Sreci'nin Trkiye'de uygulanmas aamasnda AKTS nemli bir alma alandr. Bu kapsamda, yksekretim kurumlarnda hem AKTS'nin uygulanndan, hem de rencilerin AKTS hakknda bilgilendirilmesinden sorumlu olmak zere AKTS kurum koordinatrleri ve her faklte/ blm iin de ayr AKTS blm koordinatrleri belirlenmitir.

B
43. AKTS Kredileri Nasl Hesaplanr?

ir dersin AKTS kredisinin hesaplanmas aadaki ekilde yaplr: Yaryl Sresi: Snav dnemi dahil 16 hafta Dersin renim Faaliyetleri: iploma Eki Etiketi (Diploma Supplement Label), yaygn olarak kullanlan bir Avrupa dilinde doru ekilde hazrlanm Diploma Eki'ni lisans ve yksek lisans mezunlarna otomatik olarak ve cretsiz olarak verebilen yksekretim kurumlarna Avrupa Komisyonu tarafndan verilen bir belgedir.

Her hafta 4 saat teorik derse katlm Her hafta 1 saat snfta rehberli problem zme (tutorial) Haftalk dev hazrlanmas Ksa Snav (Quiz) Verilen problemlerin tek bana veya grup halinde zlmesi ve uygulama saatinde tartlmas Dnem projesinin rapor/tasarm halinde hazrlanmas ve snf ortamnda sunulmas/sergilenmesi Ak kitap ara snav ve final snav.

44. Diploma Eki Etiketi Nedir?

48

49

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

49. Yksekretimde Sosyal Boyut Kapsamnda Belirlenen Hedefler Nelerdir?

ksekgretimde sosyal boyutun gelistirilmesi ile Bologna yesi lkelerde ulasilmasi beklenen hedefler sunlardir:

Yksekgretime erisimde herkese esit firsat sunmak, grencilerin yksekgretim ynetimine katilimlarini saglamak, Yksekgretim grencileri iin uygun alisma ve hayat sartlari olusturmak, Yksekgretime erisimi artirmak iin grencilere rehberlik ve danismanlik hizmetleri sunmak, Dezavantajli gruplardan gelen grencilere devlet destegi saglamak, Yksekgretime erisimde ve yksekgretim ierisinde esnek grenme yollari olusturmak.

renci katlm, rencilerin yksekretim ynetimine katlmas ve karar srelerinde eit payda olarak yer almas anlamna gelir. Bu da rencilerin nitelikli, aktif ve yapc ortaklar olarak yksekretim alanndaki deiiklikler iin itici gler kapsamnda grlmelerini beraberinde getirmektedir. Aktif renci katlm ulusal, blgesel ve kurumsal olmak zere Avrupa Yksekretim Alannn tm aamalarnda, yksekretim sisteminin baars iin ana koullardandr.

51. renci Katlm Hangi Unsurlar Kapsamaktadr?

50. Eurostudent Projesi Nedir?

rkiye'nin 2007 ylnda nc dneminden itibaren dahil olduu, halen devam etmekte olan drdnc dneminde de katlmc olarak yer ald Eurostudent Projesi, konuyla ilgili olarak Avrupa leinde gerekletirilen nemli projelerden biridir. nc turuna 23 lkenin, drdnc turuna ise 28 lkenin katld Eurostudent Projesi'nin ana hedefi, ulusal dzeyde yrtlen renci anketleriyle, Avrupa'daki rencilerin ierisinde bulunduklar sosyo-ekonomik koullar hakknda uluslararas karlatrlabilirlikte ve gvenilir veri toplamak, bu bilgileri analiz etmek, karlatrmak ve katlmc lkelerdeki ilgili kurumlara eitim politikalarn belirlemelerinde ve/veya mevcut politikalarn iyiletirmelerinde yardmc olmaktr.19

vrupa'da, renci katlm almalar 38 lkeden 49 ulusal renci konseyini bnyesinde barndran ve yaklak 10 milyondan fazla renciyi temsil etmekte olan Avrupa renci Birlii (ESU) tarafndan yrtlmektedir. ESU'nun amac, Avrupa Birlii, Bologna zleme Grubu (BFUG), Avrupa Konseyi, UNESCO ve dier tm ilgili kurumlar nezdinde, Avrupa genelindeki rencilerin eitimle ilgili, sosyal, ekonomik ve kltrel ilgi ve ihtiyalarn temsil etmek ve desteklemektir. Trkiye'de ise renci katlm almalar Ulusal renci Konseyi ve Yksekretim Kurumlar renci Konseyleri tarafndan yrtlmektedir.20 Ulusal renci Konseyi 20 Eyll 2005 tarihinde resmi gazetede yaymlanan Yksekretim Kurumlar renci Konseyleri ve Ulusal renci Konseyi Ynetmelii'nce kurulmutur. Her yl yaplan toplantlarda, Yksekretim Kurumlarnn renci konseyleri iin konsey bakanlar seimi yaplmakta ve seim sonucunda belirlenen konsey bakanlarndan oluan ulusal renci konseyleri kurultay, her yl toplanmaktadr. Ulusal renci Konseyi'nin Avrupa renci Birlii'nde (ESU) ye olarak temsil edilmesi, rencilerimizin uluslararas gelimeleri izlemeleri ve bu dorultuda gelime gstermelerine katk salayacaktr.
Dipnotlar 20 Detayl bilgi iin baknz: http://www.tuok.org

Dipnotlar 19 Detayl bilgi iin baknz: http://www.eurostudent.metu.edu.tr

52. Avrupa'da ve Trkiye'de renci Katlm Nasl Gerekletirilmektedir?

50

51

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

53. Hareketlilik Ne Demektir?

ksekretimde hareketlilik, Bologna Sreci'nin temel yap talarndan olup, reformlarn baarya ulap ulamadn gsteren en nemli gstergelerden biridir. Hareketlilik daha ak ve hogrye dayal, farkl kltrlerle birlikte yaama bilincine sahip bir toplumun olumas ve zenofobinin (yabanc dmanl) ortadan kalkmas asndan ok nemlidir. Bu erevede, bata sosyal boyut olmak zere, srecin her tr faaliyet alanyla yakndan ilikilidir.

54 Hareketlilik Konusunda Belirlenen Hedef Nedir?

euven'de 2009 ylnda gerekletirilen Bakanlar Konferas Bildirgesi'nde her lkeye hareketlilii ve hareketliliin kalitesinin artrlmas, ekil ve alanlarnn eitlendirilmesi iin ar yaplmtr. 2020'de, Avrupa yksekretim alanna dahil olan lkelerdeki mezunlarn en az %20'sinin yurtdnda bir sre eitim alm veya staj amal bulunmu olmasnn salanmas iin gerekli tedbirlerin alnmas hedefi konulmutur.

rasmus Deiim Program, rencilere bir veya iki yaryl, akademik ve idari personele ise katlacaklar etkinliin gerektirdii belli sreler iin Avrupa niversitelerinden birinde srasyla renim, staj, ders verme veya eitim alma destei veren, yksekretim kurumlarnn birbirleri ile ibirlii yapmalarn tevik etmeye ynelik bir Avrupa Birlii programdr. Trkiye'de Babakanlk Devlet Planlama Tekilat bnyesindeki Avrupa Birlii Eitim ve Genlik Programlar Merkezi Bakanl (Ulusal Ajans) tarafndan yrtlmektedir. Programn ana hedefleri olarak yksekretimde kaliteyi, renci ve retim eleman hareketliliini artrmak ve yksekretim i dnyas ibirliini (staj hareketlilii) salamak olarak saylabilir. 21
saca Farabi Deiim Program olarak adlandrlan Yksekretim Kurumlar Arasnda renci ve retim yesi Deiim Program, renci ve/veya akademik personelin bir veya iki yaryl sresince kendi yksekretim kurumlar dnda, niversite ve yksek teknoloji enstitleri bnyesinde n lisans, lisans, yksek lisans ve doktora dzeyinde eitim-retim yapan yksekretim kurumlarnda eitim ve retim faaliyetlerine devam etmelerini amalayan yurtii deiim programdr. 22
Dipnotlar 21 Detayl bilgi iin baknz: http://www.ua.gov.tr 22 Detayl bilgi iin baknz. http://farabi.yok.gov.tr

56. Erasmus Program Nedir?

55. Trkiye'de Hareketlilik Konusunda Gerekletirilen almalar Nelerdir?

areketlilik konusunun Trk yksekretim sisteminde eitli uygulama rnekleri vardr. Bunlardan en nemli olanlar uluslararas renci deiimini ngren Erasmus Program ve yurtii hareketlilii ngren Farabi Program'dr.

57. Farabi Program Nedir?

52

53

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

58. Hayat Boyu renme Nedir?

ayat boyu grenme kisisel, toplumsal, sosyal ve istihdam ile iliskili bir yaklasimla bireyin, bilgi, beceri, ilgi ve yeterliliklerini gelistirmek amaciyla hayati boyunca katildigi her trl grenme etkinligi anlamina gelmektedir. Hayat boyu grenmenin amaci, bireylerin bilgi toplumuna uyum saglamalari ve bu toplumda hayatlarini daha iyi kontrol edebilmeleri iin ekonomik ve sosyal hayatin tm evrelerine aktif bir sekilde katilimlarina imkn vermektir. 23 Trkiye'nin AB Mktesebatina Uyum Programi (2007-2013)... kapsaminda Milli Egitim Bakanligi koordinasyonunda Yksekgretim Kurulu'nun da arasinda bulundugu ilgili kurum ve kuruluslarin grs ve nerileri ile hazirlanmis olan Hayat Boyu grenme Strateji Belgesi ve 24 Strateji Eylem Plani 05.06.2009 tarihli Basbakanlik Yksek Planlama Kurulu karari ile kabul edilmistir. Stratejide, Trkiye'de hayat boyu grenme anlayisinin egitimin tmn kapsayacak sekilde algilanmasi ynndeki gelismelere paralel olarak, egitim altyapisinin glendirilmesi ve kalitenin arttirilmasi genel hedeflerine ulasilmasi ynnde 16 ncelik tespit edilmis durumdadir: Hayat boyu grenmenin esgdm iin taraflarin grev ve sorumluluklarinin aika belirtildigi bir yasal dzenlemenin yapilmasi, Toplumsal farkindalik artirilarak, hayat boyu grenme kltrnn olusturulmasi, Etkin izleme, degerlendirme ve karar verme iin veri toplama sisteminin glendirilmesi, Tm bireylere okuma-yazma becerisi kazandirilarak okur-yazar oraninda artis saglanmasi,
Dipnotlar 23 Trkiye'nin AB Mktesebatna Uyum Program (2007-2013) iin baknz: http://www.abgs.gov.tr 24 Hayat Boyu renme Strateji Belgesi iin baknz: http://projeler.meb.gov.tr/pkm1/images/stories/haberler/hayatboyu_agustos_2009/dokuman.pdf

Temel eitim bata olmak zere eitimin tm kademelerinde okullama oranlarnda art salanmas, Eitim kurumlarnn fiziki altyaps ile eitici personel saysnn ve niteliinin ihtiyalara uygun hale getirilmesi, retim programlarnn deien ihtiyalar dorultusunda srekli gncellenmesi, Bireylerin an deien gereksinimlerine uyum salayabilmeleri amacyla bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanmnn etkin hale getirilmesi, Hayat boyu renmeye katlm srecinde dezavantajl bireylere zel nem verilmesi, Hayat boyu renme kapsamnda mesleki rehberlik hizmetlerinin glendirilmesi, Mesleki yeterlilik sistemi aktif hale getirilerek kalite gvence sisteminin kurulmas, retim programlar arasnda ve okuldan ie, iten okula geilerin kolaylatrlmas, gc niteliinin uluslararas rekabet edilebilir seviyeye ulatrlmas, Hayat boyu renmenin finansmannn taraflarca paylalmasnn salanmas, Hayat boyu renme kapsamnda uluslararas ibirliinin ve hareketliliin artrlmas, Yallarn sosyal ve ekonomik hayata etkin katlmlarn artrmak zere hayat boyu renme faaliyetlerinin desteklenmesi.

54

55

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

59. Trkiye'de Hayat Boyu renme Kapsamnda Neler Yaplmaktadr?

ayat boyu renme erevesinde, yksekretim boyutunda kinci niversite projesi 2001 ylndan bu yana uygulanmaktadr. Proje erevesinde n lisans ve lisans diploma sahipleri Anadolu niversitesi'nin uzaktan eitim programlarna niversite giri snavna gerek olmadan giri yapabilmektedir. Lisans diplomas sahipleri hem n lisans hem lisans programlarna giri yapabilirken, n lisans diploma sahipleri n lisans programlarna giri yapabilmektedir. Proje kapsamnda Anadolu niversitesi'nde 2001-2002 eitim-retim ylndan balamak zere bu programlardan 161.000 kii faydalanmaktadr. Bunun yannda, i hayatna atlm, fakat eitimine devam etmek isteyen kiiler iin ikinci retim uygulamas mevcuttur. Birok niversitemizin lisans ve yksek lisans programlarnda ikinci retim programlar mevcuttur. Ayrca, eitimlerine devam etmek isteyen lise mezunu memurlar iin n lisans seviyesinde mesleki eitim programlar uygulanmaktadr. n lisans meslek eitim programlarna katlan meslek sahipleri hemire, ebe, polis ve retmenlerdir. Buna benzer olarak engelli vatandalar ve tutuklular iin de n lisans diplomas salayan mesleki eitim programlar bulunmaktadr. ayat boyu renmenin en nemli aralarndan biri olan Srekli Eitim Merkezleri niversitelerin rgn lisans ve lisansst retim programlar dnda eitim programlar dzenleyerek; niversitenin kamu, zel sektr ve uluslararas kurulular ile olan ibirliinin gelimesine katkda bulunmaktadr. Srekli Eitim Merkezi amalar dorultusunda, kamu, zel sektr ve uluslararas kurulu ve kiilere, ihtiya duyduklar alanlarda, ulusal ve uluslararas dzeyde eitim programlar, kurslar, seminerler, konferanslar dzenlemekte; bu faaliyetlerin koordinasyonunu salamaktadr. 2009 yl sonu itibariyle

Trkiye'de 36 niversiteyle lisans ve lisansst programlarin yanisira srekli egitim programlari da bulunmaktadir. Srekli Egitim Merkezlerinde planlanan egitimler, amaci, yapi ve katilimci kitlesi gibi faktrler dikkate alinarak esitli gruplara ayrilmistir; Mesleki Egitim Programlari Beceri Kazandirma Programlari Bilgisayar-Bilisim Programlari Dil Egitimi Programlari Meslek Edindirme Programlari Kltr ve Sanat Programlari Spor Egitim Programlari

Dzenlenen egitim programlari, lke ve blgenin gncel ekonomik faaliyetleri ve gelisimi aisindan ncelik kazanan alanlarda meslek edinmek, meslekle ilgili bilgi ve beceri dzeyini ykseltmek, yeni mesleki beceriler edinmek ve kisisel gelisim ihtiyacini karsilamak isteyen, toplumun her kesiminden bireylerin ya da bu egitimlerden alisanlarini ve/veya yelerini yararlandirmak isteyen kamu ve zel tm kuruluslarin talep ve ihtiyalarina gre tasarlanmakta ve yrtlmektedir. rtak ve ift diploma programlar, Trkiye'nin Socrates programna katlm sonrasnda hz kazanm bir uygulamadr. Bu programlarda yksekretim kurumlar genellikle nceden farkl programlar altnda yrtmekte olduklar akademik ibirliklerini bir derece programna dntrme ans yakalamlardr. Bu derece programlar sonucunda ortaklk yapan yksekretim kurumlarnda karlkl yrtlen bir derece programndan mezun olan bir renci, programn trne bal olarak ya iki yksekretim kurumunun diplomalarn; ya da her iki yksekretim kurumunun rektrnn imzalad bir ortak diplomay kazanr.

60. Srekli Eitim Merkezi (SEM) Nedir?

61. Ortak ve ift Diploma Programlar Nedir?

56

57

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

rtak programlar, ortak program yrtecek kurum ve kurulular arasnda 28.12.2006 tarih ve 26390 sayl resmi gazetede yaymlanan Yksekretim Kurumlarnn Yurtd Kapsama Dahil Yksekretim Kurumlaryla Ortak Eitim ve retim Programlar Tesisi Hakknda Ynetmelik hkmleriyle uyumlu bir protokol yaplp YK'n onay alndktan sonra balatlabilmektedir. Ortak programlara renciler, ilgili kurum ve kurulularn renci kabulnde uyguladklar asgari koullara uyularak alnabilirler. Trkiye Cumhuriyeti vatanda rencilerden, nlisans ve lisans programlar iin SS'ye girme ve tercihleri arasnda gstererek, ortak programa yerleecek kadar puan alma koulu aranmaktadr. Trk renciler buna ek olarak, yurt dndaki kurumun kabul koullarn da salamaldrlar. Yksek lisans veya doktora programlarna kabul edilecek rencilerin de her iki yksekretim kurumunun asgari kabul koullarn salamalar istenmektedir. Ortak programlarn saysnn ve niteliinin artrlmas yksekretim sistemimizin kalitesini ve rekabet gcn gelitirmekte nemli bir role sahip olacaktr. ologna Egdm Komisyonlar (BEK), Trkiye'deki tm yksekretim kurumlarnda Yksekretim Genel Kurul karar uyarnca kurulmutur. BEK'ler yksekretim kurumlarnda Bologna Sreci erevesinde srdrlen faaliyetlerin yrtlmesinden sorumludurlar. Bologna Egdm Komisyonlar Rektr tarafndan belirlenen u kiilerden oluur: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Eitim ve/veya Uluslararas likilerden sorumlu Rektr Yardmclar ADEK Bakan Bologna Uzman (var ise) AKTS/DE ve Erasmus Koordinatrleri renci leri Daire Bakan renci Konseyi Bakan Rektrn uygun grd dier yeler

K 20.11.2008 tarihli Genel Kurul karari25 ile Yksekgretim kurumlarinda olusturulmasi kararlastirilan Bologna Esgdm Komisyonlari'nin grevleri sunlardir: Bologna Sreci'nin faaliyet alanina giren ve YK tarafindan erevesi belirlenmis olan konularda kurumun Yilik Eylem Planini hazirlamak, uygulanmasini saglamak; Kurum Raporunu hazirlanacak yillik ulusal rapora veri olusturmak zere, her yilin en ge Mayis ayi sonuna kadar Yksekgretim Kurulu'na gndermek. Bologna Sreci'nin ana alisma alanlarinda i ve dis paydaslara ilgili mevzuat ve uygulama konularinda sistematik olarak hizmet ii egitim seminerlerinin dzenlenmesini saglamak; Kurum ve birimlerin akademik kurullarinda Bologna Sreci uygulamalarinin yerlesmesi iin gerekli nlemleri almak. Yapilan alismalari degerlendirip yeni dnem uygulamalari iin strateji belirlemek. Bologna Sreci'yle ilgili, Yksekgretim Kurulu'nun, Avrupa Yksekgretim Alaninda faaliyet gsteren kurum ve kuruluslarin (EUA, ENQA, ESU, EURASHE gibi) etkinliklerini takip etmek. ksekretim sistemleri effaf, karlatrlabilir ve rekabet edebilir olmak iin srdrlebilir bir gelime ve deerlendirme iinde olmaldrlar. Btn dnyada yksekretime ilikin durum tespitlerinin yaplmas, gvenilir istatistik ve verilerin oluturulmas giderek nem kazanmaktadr. 2009 ylnda kabul edilen Leuven Bildirgesinde Avrupa Yksekretim Alan iindeki yksekretim sistemlerinin gvenilir ve karlatrlabilir veri toplamalarnn temin edilmesi istenmitir. Bu verilerin Avrupa Yksekretim Alan dnda olan lkelerle de oluturulan bir a zerinden paylalmas hedeflenmitir.
Dipnotlar 25 Genel Kurul Karar iin baknz: http://bologna.yok.gov.tr/bologna/files

63. Bologna Egdm Komisyonlar (BEK) Neler Yapyor?

62. Bologna Egdm Komisyonlarnn (BEK) Yaplanmas Nasldr ve Grevleri Nelerdir?

64. Bologna Egdm Komisyonu Raporlar Neden Hazrlanyor?

58

59

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Bologna Sreci'nde yksekretim kurumlarmzn yapmalar gereken faaliyetleri takip etmek, yrtlen faaliyetler hakkndaki bilgileri tek elde toplayarak politikalar retmek ve ayrca bu faaliyetlerde onlara yol haritasn iaret etmek iin ilk kez Yksekretim Kurulu bnyesinde Mays 2009'da BEK Bilgi Formu formatnda bilgi toplanmtr. Yksekretim kurumlarndan gelen bu raporlar esas alnarak Bologna Sreci kapsamndaki faaliyetlerin takibi yllk olarak yaplmaktadr. Gelitirilerek devam eden bu Bilgi Formu yksekretim kurumlarmzn verileri dorultusunda durum tespiti yaplmas ve ulusal stratejilerin gelitirilmesi iin kullanlmaktadr.

65. Bologna Faaliyet Alanlarndaki Trkiye Karnesi Nedir?

m Bologna lkelerinin Bologna Sreci'nde gelmi olduklar durum her iki ylda bir gerekletirilen Bakanlar Konferans ncesinde lkelerden alnm olan raporlara dayanlarak deerlendirilir. Bu kapsamda lkelerin Bologna karneleri oluturulur. Bologna karnesi, objektif kriterlere ve gstergelere dayanmaktadr. Bologna Sreci, bir durumu deil sreci temsil ettiinden birtakm kriterler ve gstergeler zaman iinde deiiklik gsterebilmekte, daha ayrntl hale getirilmektedir. Karneler, Bologna Bakanlar toplantlarnda belirlenen hedeflerin yerine getirilmesinde lkelerin hangi aamada olduunu gstermekte ve lkelerdeki Bologna Sreci'ndeki ilerlemenin gelecekte de llmeye devam edebilmesini salamaktadr. Bu kapsamda, her lke iin hazrlanan karne mutlak bir lm arac olarak deil, bir ilerleme izelgesi olarak kabul edilmektedir. Bologna Karnesi sistemi ilk kez 2005 Bergen'de gerekletirilmitir. Daha sonra 2007 Londra'da ve 2009 Leuven/Louvain-la-Neuve'de yeni faaliyet alanlarndaki almalarn da llmesi iin ayrntlandrlarak oluturulmutur. lkemizin yllara gre Bologna karnesi aada yer almaktadr. Bu tabloda gl ve zayf olduumuz faaliyet alanlar grlmekte, bu balamda Trkiye'nin 2005, 2007 ve 2009 dnemlerinde Bologna alma konularnda gsterdii geliim zetlenmektedir.

Tablodan aka anlalaca zere, Trkiye 2005'ten 2009'a kadar olan dnemde Bologna Sreci almalarnda nemli mesafeler almtr. Trkiye'nin 2005 ylnda iyi performans (3.44) olan genel ortalamasnn 2007'de ok iyi performansa (4.17) ykseldii ve 2009 da ise zellikle hayat boyu renme almalarndaki eksiklikler gz nne alndnda iyi performans (3.34) olarak deerlendirildii gzkmektedir. Her Bakanlar Konferans dneminde deerlendirme kriterleri bir ncekine oranla biraz daha ayrntl almalar gerektirmektedir. 2005 ylnda oluturulan Bologna karnelerinde zellikle Srece ye lkelerin Bologna faaliyet alanlarndaki durum tespiti yaplmasna ynelik veriler deerlendirilmitir. 2007 ylnda Londra Bakanlar Toplants'nda aklanan lke karneleri ise lkelerin Bologna faaliyetleri konusunda yapmay planladklar almalar, uygulamalar ve niyet beyanlarna ilikin ulusal raporlar deerlendirilerek oluturulmutur. 2009 ylnda Leuven'de aklanan lke karnelerine veri oluturan ulusal raporlarda ise uygulama boyutundaki istatistiki veriler dikkate alnarak notlandrma yaplmtr. rnein; Hayat Boyu renme ve ulusal yeterlilikler erevesi balklar 2007 ylnda ilk kez ve genel durum tespiti olarak dikkate alnrken, 2009 ylnda hayat boyu renme alannda zellikle nceki renmelerin tannmas konusunda mevzuat oluturulmas, yeterlilikler erevesi balnda ise yaplan somut almalar deerlendirmeye alnmtr. Benzer ekilde ortak dereceler bal sadece 2007 ylnda llmtr. 2009 verilerine bakldnda Trkiye'nin geliim dzeyi ok olumludur. 2009 genel performansnn 2007'ye kyasla daha dk bir genel ortalamaya sahip gzkmesi lkemizin Bologna Sreci'ndeki almalarnda bir gerileme olduu anlamna gelmeyip, yukarda belirtildii zere kriter ve gstergelerin ayrntlandrlm olmasndan kaynaklanmaktadr. Trkiye Bologna Sreci faaliyet alanlarnn bir ounda gzle grlr bir ilerleme salarken, kalite gvencesinde uluslararas katlmn

60

61

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

salanmas, yksekretim kurumlarnda AKTS almalarnn ve Hayat Boyu renme alanlarnda faaliyetlerin hzlandrmas gerektii anlalmaktadr. Tablo 10: Yllara gre Trkiye Bologna Karnesi
BERGEN-2005 LONDRA-2007 LEUVEN-2009
DERECE S STEM kili Sistemin Uygulama Dzeyi 1 den 2'ye Gei kili Sistemdeki renci Oran Ulusal Yeterlilikler erevesi Uygulama Dzeyi KAL TE GVENCES AYA ile uyumlu Ulusal Kalite Sistemi Uygulama Dzeyi D Kalite Gvence Sistemi Gelime Dzeyi rencilerin Katlm Dzeyi Uluslararas Katlm Dzeyi D PLOMA VE E T M SRELER N N DENKL Diploma Eki Uygulama Dzeyi Lizbon Tannma Konvansiyonu ECTSUygulama Dzeyi YAAM BOYU REN M nceki renimin Tannmas ORTAK DERECELER Ortak Derecelerin Oluturulmas ve Tannmas GENEL
Y (3,45) MKEMMEL (5) OK Y (4,13) Y (3,80) Y (3) ZAYIF (1) OK Y (4) Y (3) OK Y (4) OK Y (4) OK Y (4) MKEMMEL (5) Y (3) MKEMMEL (5) Y (3) ORTA (2) ORTA (2) ORTA (2) ORTA (2) MKEMMEL (5) OK Y (4) OK Y (4) Y (3) Y (3) MKEMMEL (5) OK Y (4) MKEMMEL (5) OK Y (4) MKEMMEL (5) Y (3) Y (3) MKEMMEL (5) MKEMMEL (5) MKEMMEL (5) MKEMMEL (5)

ukarda da bahsedildii zere Bologna Sreci 4 lkenin yksekretimden sorumlu bakanlarnn bir araya gelerek oluturduklar bir inisiyatif olarak balam, 10. ylnda 47 lkenin ye olduu ve dnyann birok blgesinde referans olarak kullanlan kresel bir nitelik kazanmtr. Bologna Bildirgesi'nde konan hedeflerin bir ksmnn (rnein derece sistemleri, yeterlilikler erevesi, hayat boyu renme gibi) sonraki Bakanlar konferanslar bildirgelerinde gelitirilerek ve geniletilerek uygulanmas uygun bulunmutur. 10 yllk uygulama srecinde byk oranda ye lkelerde Bologna Sreci'nin ngrd alanlarla uyumlu sistemler balatlmtr. Ancak her faaliyet alanndaki baar farkl tarihi, ekonomik ve sosyal yapya sahip lkelerde ayn dzeyde olmamtr. Zira, yksekretim sistemlerinin dntrlmesi ok kolay bir uygulama alan deildir; lkelerin siyasi uygulamalar ve iradeleriyle de dorudan ilgilidir. Bu noktada, zellikle yksekretim sistemlerindeki derece yaplar 3 dzeyli sistemle (lisans, yksek lisans, doktora) uyumlu olmayan baz lkelerde Bologna Sreci'nin getirdii 1. 2. 3. dereceli sisteme gei aamasnda baz renciler ve retim elemanlar i yklerinin arttn syleyerek sreten memnuniyetsizliklerini dile getirmilerdir. Ya da baz lkelerde uygulamaya konan ve hibir ekilde Bologna Sreci'yle ilgisi olmayan birtakm finansal uygulamalar tepkilere neden olmutur. Ancak bunlarn hibiri Bologna Sreci'nin ngrd faaliyet alanlarnn ve getirecei reformlarn baarsn sorgulamay gerektirecek seviyede deildir. Bu nedenle, yksekretim kurumlarmzn, retim elemanlarmzn, rencilerimizin ve bu sreten etkilenecek dier paydalarn Bologna Sreci hakknda doru bilgilenmeleri, Trk yksekretim sisteminin kalite, yeterlilikler ve tm dnyayla uyumlu kredi sistemleri kullanarak uluslararas dzeyde rekabet edebilirliinin arttrlmas iin ok nemlidir.

66. Bologna Sreci'ne Dair Olumsuz Alglama Var mdr?

62

63

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

ABET ADEK AKTS AYA BEK BFUG DE DS ECTS

Accreditation Board for Engineering and Technology-USA (Mhendislik ve Teknoloji iin Akreditasyon Konseyi) Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Kurulu Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi Avrupa Yksekretim Alan Bologna Egdm Komisyonu Bologna Follow-Up Group (Bologna zleme Grubu) Diploma Eki Diploma Supplement (Diploma Eki) European Credit Transfer and Accumulation System (Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi) European Higher Education Area (Avrupa Yksekretim Alan) Education International Pan-European Structure (Uluslararas Eitim Pan - Avrupa Yasas) European Network of Information Centres (Avrupa Birlii Merkezleri A) European Association for Quality Assurance in Higher Education (Yksekretimde Avrupa Kalite Gvence Birlii) European Qualifications Framework for Lifelong Learning (Hayat Boyu renme iin Avrupa Yeterlilikler erevesi) The European Standards and Guidelines for Quality Assurance (Avrupa Yksekretim Alannda Kalite Gvence lke ve Standartlar Raporu)

ESU EUA EURASHE IAU IKMEP MYK NARIC OECD QF-EHEA SEM TYY AK YDEK YK YYK

European Students' Union (Avrupa renci Birlii) European University Association (Avrupa niversiteleri Birlii) European Association of Institutions in Higher Education (Avrupa Yksekretim Kurumlar Birlii) International Association of Universities (Uluslararas niversiteler Birlii) nsan Kaynaklarnn Mesleki Eitim Yoluyla Gelitirilmesi Projesi Mesleki Yeterlilik Kurumu National Academic Recognition Information Centre (Ulusal Akademik Tanma Merkezi) Organisation for Economic Cooperation and Development (Ekonomik birlii ve Kalknma rgt) Qualifications Framework for European Higher Education Area (Avrupa Yksekretim Alan Yeterlilikler erevesi) Srekli Eitim Merkezi Trkiye Yksekretim Yeterlilikler erevesi niversiteleraras Kurul Yksekretim Akademik Deerlendirme ve Kalite Gelitirme Komisyonu Yksekretim Kurulu Yksekretim Yeterlilikler Komisyonu

Ksaltmalar

EHEA EI ENIC ENQA EQF-LLL ESG

64

65

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Alana zg Yeterlilikler (Sectoral Qualifications): Yeterliliklerin, mesleki faaliyetler, ana ekonomik fonksiyonlar, rnler, hizmet ya da teknolojilere dayal olarak gruplandrld alanlardr.
Avrupa Yksekretim Alan (AYA / EHEA: European Higher Education Area): Avrupa dzeyinde yksekretim sistemlerinin farkllklarn ve yksekretim kurumlarnn zerkliklerini koruyarak, Avrupa toplumunun ekonomik ve sosyal ihtiyalarna uygun, ortak referans noktalarna dayal anlalabilir, karlatrlabilir ulusal yksekretim sistemleri oluturmak, yksekretim kurumlar arasnda ibirliini, hareketlilii ve mezunlarn istihdam edilebilirliini arttrmak ve bu sayede yksekretimde Avrupa boyutunu ne karmak iin Bologna Srecine dahil lkelerin Eitim Bakanlarnn 19 Haziran 1999 tarihli ortak deklarasyonu ile balattklar Avrupa lkelerinin yksekretim yaplanmasdr. Beceri (Skill): Bilgiyi uygulayabilme, problemleri zebilme ve grevleri tamamlayabilme yeteneidir. EQF-LLL kapsamnda beceriler, bilisel (mantksal, sezgisel ve yaratc dnce) veya uygulamal (el becerisi ve yntem, materyal, ara gere kullanabilme) olarak tanmlanmaktadr. Bilgi (Knowledge): Verilerin renme yoluyla zmsenmesidir. Herhangi bir alma veya aratrma alan ile ilgili gereklerin, ilkelerin, teorilerin ve uygulamalarn btndr. EQF-LLL kapsamnda bilgi kuramsal ve/veya uygulamal olarak tanmlanmaktadr. Dzey (Level): Dzey tanmlayclar kullanlarak oluturulan, temel yeterliliklere karlk gelen ve onlarn geliimini gsteren birbirini izleyen genel yeterlilik gruplardr. Bologna Srecinde yksekretim dzeye ayrlmtr. Birinci dzey (first cycle) 3 ya da 4 yldan oluan lisans derecesini, ikinci dzey (second cycle) 1-2 yl sreli yksek lisans derecesini ve nc

dzey (third cycle) 3-4 yldan oluan doktora derecesini tanmlamaktadr. Ayrca birinci dzeyin iinde ya da onunla ilikilendirilmi ksa dnem (short cycle) nlisans derecesi tarif edilmitir. EQF-LLL iin sekiz dzey tanmlanmtr. lk drd, ilk ve ortaretim ile ilgili olup, yksekretimle ilgili dzeylerin ilki olan beinci dzey nlisans derecesini (Bologna Srecinde ksa dnem), altnc dzey lisans derecesini (Bologna Srecinde birinci dzey), yedinci dzey yksek lisans derecesini (Bologna Srecinde ikinci dzey) ve sekizinci dzey doktora derecesini (Bologna Srecinde nc dzey) tanmlamaktadr. Dzey Tanmlayclar (Level Descriptors): QF-EHEA iinde, bilgi ve kavrama, bilinenlerin ve kavrananlarn uygulanmas, inisiyatif getirebilme, karar verebilme, renmeyi renme ve iletiim becerileri gibi genel renme ktlarn ve EQF-LLL iinde bilgi (knowledge), beceri (skill) ve yetkinlik (competence) gibi genel ktlar ifade eden tanmlayclardr. alma (i) Yk (Study Workload): renme ktlarnn baarlabilmesi iin gerekebilecek dersler, seminerler, sunumlar, uygulamalar, zel dersler, bilgi toplama, aratrma vb. renme aktivitelerinin niceliksel lsdr.

Ksa Szlk

Profil (Profile): Bir yeterliin zel bir alanda renilmesi, ya da ortak bir ama veya neme sahip farkl alanlardan program veya yeterlilikler gruplarnn daha byk kmeler halinde toplanmasdr. (rn. Mesleki eitim ile daha kuramsal akademik eitim) Yetkinlik (Competence): Bilgiyi, kiisel, sosyal ve/veya metodolojik becerileri i ve alma ortamlar ile mesleki ve kiisel geliim konusunda kullanabilme yeteneidir. EQF-LLL kapsamnda yetkinlik, sorumluluk ve zerklik kavramlar ile tanmlanr.

66

67

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu Yksekretim Kurulu

Avrupa Komisyonu Eitim ve Kltr Genel Direktrl http://ec.europa.eu/dgs/education_culture/index_en.htm Eitim ve retimde Avrupa birlii ve Stratejisi http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc28_en.htm Bologna Sreci - Yksekretim http://ec.europa.eu/education/higher-education/doc1290_en.htm http://www.ond.vlaanderen.be/hogeronderwijs/Bologna/ Kopenhag Sreci - Mesleki Eitim ve retim http://ec.europa.eu/education/vocational-education/doc1143_en.htm ENIC (Avrupa Birlii Merkezleri A) NARIC (Ulusal Akademik Tanma Merkezi) Tanma Alar http://www.enic-naric.net PLOTEUS (Avrupa Genelinde Eitim Olanaklar Portal) http://ec.europa.eu/ploteus EURAXESS (Avrupa Aratrmac Hareketlilik Portal) http://ec.europa.eu/euraxess ERASMUS http://ec.europa.eu/education/lifelong-learningprogramme/doc80_en.htm

ERASMUS MUNDUS http://ec.europa.eu/education/external-relationprogrammes/doc72_en.htm TEMPUS (niversite almalar iin TransAvrupa Hareketlilik Plan) http://ec.europa.eu/tempus ECTS (Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc48_en.htm DS (Diploma Eki) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learningpolicy/doc1239_en.htm EQF (Hayat Boyu renme iin Avrupa Yeterlilikler erevesi) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc44_en.htm ECVET (Mesleki Eitim ve retimde Kredi Transfer Sistemi) http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc50_en.htm EUROPASS http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc46_en.htm

Bilgi Kaynaklar

68

69

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

Avrupa Komisyonu http://ec.europa.eu/education EURASHE (Avrupa Yksekretim Kurumlar Birlii) http://www.eurashe.eu

Avrupa Konseyi http://www.coe.int

ESU (Avrupa renci Birlii) http://www.esib.org

lgili Kurumlar

CEPES

UNESCO-CEPES (UNESCO Avrupa Yksekretim Merkezi) http://www.cepes.ro EI ENQA (Yksekretimde Avrupa Kalite Gvence Birlii) http://www.enqa.eu (Uluslararas Eitim Pan Avrupa Yaps) http://www.ei-ie.org

ENQA

EUA (Avrupa niversiteleri Birlii) http://www.eua.be

BUSINESSEUROPE (Avrupa Dnyas Konfederasyonu) http://www.businesseurope.eu

70

71

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

EK 1

Trkiye Yksekretim nlisans Yeterlilikleri (TYY 5. Dzey)

TYY DZEY B LG - Kuramsal - Uygulamal BECER - Kavramsal/Bilisel - Uygulamal YETK NL K Bamsz alabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinlii Alan ile ilgili temel dzeydeki bir almay bamsz olarak yrtebilme. Alan ile ilgili uygulamalarda karlalan ve ngrlemeyen karmak sorunlar zmek iin ekip yesi olarak sorumluluk alabilme. Sorumluluu altn-da alanlarn bir proje erevesinde geliimlerine ynelik etkinlikleri yrtebilme. renme Yetkinlii letiim ve Sosyal Yetkinlik Alana zg Yetkinlik

TRK YE YKSEKRET M YETERL L KLER EREVES (TYY)

5
N L SANS _____ EQF-LLL: 5. Dzey _____ QF-EHEA: Ksa Dzey

Ortaretim dzeyinde kazanlan yeterliliklere dayal olarak alanndaki gncel bilgileri ieren ders kitaplar, uygulama ara gereleri ve dier kaynaklarla desteklenen temel dzeydeki kuramsal ve uygulamal bilgilere sahip olma.

Alannda edindii temel dzeydeki kuramsal ve uygulamal bilgileri ayn alanda bir ileri eitim dzeyinde veya ayn d ze y d e k i b i r a l a n d a kullanabilme becerileri kazanma. Alannda edindii temel dzeydeki bilgi ve becerileri kullanarak, verileri yorumlayabilme ve deerlendirebilme, sorunlar tanmlayabilme, analiz edebilme, kantlara dayal zm nerileri gelitirebilme.

Alannda edindii temel dzeydeki bilgi ve becerileri eletirel bir yaklamla deerlendirebilme, renme gereksinimlerini belirleyebilme ve karlayabilme. renimini ayn alanda bir ileri eitim dzeyine veya ayn dzeydeki bir meslee ynlendirebilme. Ya a m b o y u re n m e bilinci kazanm olma.

Alan ile ilgili konularda sahip olduu temel bilgi ve beceriler dzeyinde dncelerini yazl ve szl iletiim yoluyla aktarabilme. Alan ile ilgili konularda dncelerini ve sorunlara ilikin zm nerilerini uzman olan ve olmayan kiilerle paylaabilme. Bir yabanc dili en az Avrupa Dil Portfy A2 Genel Dzeyi'nde kullanarak alanndaki bilgileri izleyebilme ve meslektalar ile iletiim kurabilme. Alannn gerektirdii en az Avrupa Bilgisayar Kullanma L i s a n s Te m e l D zey i n d e bilgisayar yazlm ile birlikte biliim ve iletiim teknolojilerini kullanabilme.

Alan ile ilgili verilerin toplanmas, uygulanmas ve sonularnn duyurulmas aamalarnda toplumsal, bilimsel, kltrel ve etik deerlere sahip olma. Sosyal haklarn evrensellii, sosyal adalet, kalite ve kltrel deerler ile evre koruma, i sal ve g v e n l i i ko n u l a r n d a yeterli bilince sahip olma.

72

73

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

EK 2

Trkiye Yksekgretim Lisans Yeterlilikleri (TYY 6. Dzey)

B LG - Kuramsal - Uygulamal BECER - Kavramsal/Bilisel - Uygulamal YETK NL K Bamsz alabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinlii A lan ile ilgili ileri dzeydeki bir almay bamsz olarak yrtebilme. Alan ile ilgili uygulamalarda karlalan ve ngrlemeyen karmak sorunlar zmek iin bireysel ve ekip yesi olarak sorumluluk alabilme. Sorumluluu altnda
alanlarn bir proje erevesinde geliimlerine ynelik etkinlikleri planlayabilme ve ynetebilme.

TYY DZEY

renme Yetkinlii A lannda edindii ileri dzeydeki bilgi ve becerileri eletirel bir yaklamla deerlendirebilme. renme gereksinimlerini belirleyebilme ve renmesini ynlendirebilme. Y aamboyu renmeye
ilikin olumlu tutum gelitirebilme.

letiim ve Sosyal Yetkinlik Alan ile ilgili konularda ilgili kii ve kurumlar bilgilendirebilme; dncelerini ve sorunlara ilikin zm nerilerini yazl ve szl olarak aktarabilme. A lan ile ilgili konularda dncelerini ve sorunlara ilikin zm nerilerini nicel ve nitel verilerle destekleyerek uzman o l a n ve o l m aya n k i i l e r l e paylaabilme.
Toplumsal sorumluluk bilinci ile yaad sosyal evre iin proje ve etkinlikler dzenleyebilme ve bunlar uygulayabilme. Bir yabanc dili en az Avrupa Dil Portfy B1 Genel Dzeyi'nde kullanarak alanndaki bilgileri izleyebilme ve meslektalar ile iletiim kurabilme.

Alana zg Yetkinlik Alan ile ilgili verilerin toplanmas, yorumlanmas, uygulanmas ve sonularnn duyurulmas aamalarnda toplumsal, bilimsel, kltrel ve etik deerlere uygun hareket etme. Sosyal haklarn evrensellii, sosyal adalet, kalite kltr ve kltrel deerlerin korunmas ile evre ko r u m a , i s a l ve g v e n l i i ko n u l a r n d a yeterli bilince sahip olma.

A lanndaki gncel bilgileri ieren ders kitaplar, uygulama ara-gereleri ve dier kaynaklarla desteklenen ileri dzeydeki kuramsal ve uyg u l a m a l b i l g i l e re sahip olma.

A lannda edindii ileri dzeydeki kuramsal ve uygulamal bilgileri kullanabilme. A lannda edindii ileri dzeydeki bilgi ve becerileri kullanarak verileri yorumlayabilme ve deerlendirebilme, sorunlar tanmlayabilme, analiz edebilme, aratrmalara ve kantlara dayal zm nerileri gelitirebilme.

6
L SANS _____ EQF-LLL: 6. Dzey _____ QF-EHEA: 1. Dzey

A lannn gerektirdii en az Avrupa Bilgisayar Kullanma Lisans leri Dzeyinde bilgisayar yazlm ile birlikte biliim ve iletiim teknolojilerini kullanabilme.

74

75

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

EK 3

Trkiye Yksekretim Yksek Lisans Yeterlilikleri (TYY 7. Dzey)

TYY DZEY B LG - Kuramsal - Uygulamal BECER - Kavramsal/Bilisel - Uygulamal YETK NL K Bamsz alabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinlii Alan ile ilgili uzmanlk gerektiren bir almay bamsz olarak yrtebilme. Alan ile ilgili uygulamalarda karlalan ve ngrlemeyen karmak sorunlarn zm iin yeni stratejik yaklamlar gelitirebilme ve sorumluluk alarak zm retebilme. Alan ile ilgili sorunlarn zmlenmesini gerektiren ortamlarda liderlik yapabilme. renme Yetkinlii letiim ve Sosyal Yetkinlik Alana zg Yetkinlik

Lisans dzeyi yeterliliklerine dayal olarak, ayn veya farkl bir alanda bilgilerini uzmanlk dzeyinde gelitirebilme ve derinletirebilme.

Alannda edindii uzmanlk dzeyindeki kuramsal ve uygulamal bilgileri kullanabilme. Alannda edindii bilgileri farkl disiplin alanlarndan gelen bilgilerle btnletirerek yorumlayabilme ve yen i b ilgiler o lu turabilme, Alan ile ilgili karlalan sorunlar aratrma yntemlerini kullanarak zmleyebilme.

Alannda edindii uzmanlk dzeyindeki bilgi ve becerileri eletirel bir yaklamla deerlendirebilme ve renmesini ynlendirebilme.

Alanndaki gncel gelimeleri ve kendi almalarn, nicel ve nitel veriler ile destekleyerek alanndaki ve alan dndaki gruplara, yazl, szl ve grsel olarak sistemli biimde aktarabilme. Sosyal ilikileri ve bu ilikileri ynlendiren normlar eletirel bir bak asyla incelemeyebilme, gelitirebilme ve gerektiinde deitirmek zere harekete geebilme. Bir yabanc dili en az Avrupa Dil Portfy B2 Genel Dzeyi'nde kullanarak szl ve yazl iletiim kurabilme. Alannn gerektirdii dzeyde bilgisayar yazlm ile birlikte biliim ve iletiim teknolojilerini ileri dzeyde kullanabilme.

Alan ile ilgili verilerin toplanmas, yorumlanmas, uygulanmas ve duyurulmas aamalarnda toplumsal, bilimsel, kltrel ve etik deerleri gzeterek denetleyebilme ve bu deerleri retebilme. Alan ile ilgili konularda strateji, politika ve uygulama planlar gelitirebilme ve elde edilen sonular, kalite sreleri erevesinde deerlendirebilme. Alannda zmsedikleri bilgiyi, problem zme ve/veya uygulama becerilerini, disiplinleraras almalarda kullanabilme.

7
YKSEK L SANS _____ EQF-LLL: 7. Dzey _____ QF-EHEA: 2. Dzey

Alannn ilikili olduu disiplinler aras etkileimi kavrayabilme.

76

77

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

EK 4

Trkiye Yksekretim Doktora Yeterlilikleri (TYY 8. Dzey)

B LG - Kuramsal - Uygulamal BECER - Kavramsal/Bilisel - Uygulamal YETK NL K Bamsz alabilme ve Sorumluluk Alabilme Yetkinlii Alanna yenilik getiren, yeni bir dnce, yntem, tasarm ve/veya uygulama gelitiren ya da bilinen bir dnce, yntem, tasarm ve/veya uygulamay farkl bir alana uygulayan zgn bir almay bamsz olarak gerekletirerek alanndaki ilerlemeye katkda bulanabilme. Alan ile ilgili en az bir bilimsel makaleyi ulusal ve/veya uluslararas h a ke m l i d e r g i l e r d e yaynlayarak ve/veya zgn bir yapt reterek ya da yorumlayarak alanndaki bilginin snrlarn geniletebilme. zgn ve disiplinler aras sorunlarn zmlenmesini gerektiren ortamlarda liderlik yapabilme. renme Yetkinlii letiim ve Sosyal Yetkinlik Alana zg Yetkinlik

TYY DZEY

8
DOKTORA _____ EQF-LLL: 8. Dzey _____ QF-EHEA: 3. Dzey

Yksek lisans yeterliliklerine dayal olarak alanndaki gncel ve ileri dzeydeki bilgileri zgn dnce ve/veya aratrma ile uzmanlk dzeyinde gelitirebilme, derinletirebilme ve alanna ye n i l i k get i re c e k z g n t a n m l a ra ulaabilme. Alannn ilikili olduu disiplinler aras etkileimi kavrayabilme; yeni ve karmak fikirleri analiz, sentez ve deerlendirmede uzmanlk gerektiren bilgileri kullanarak z g n s o n u l a ra ulaabilme.

Alanndaki yeni bilgileri sistematik bir yaklamla deerlendirebilme ve kullanabilme. Alanna yenilik getiren, yeni bir dnce, yntem, tasarm ve/veya uygulama gelitirebilme ya da bilinen b i r d n c e , y nte m , tasarm ve/veya uygulamay farkl bir alana uygulayabilme, zgn bir konuyu aratrabilme, kavrayabilme, tasarlayabilme, uyarlayabilme ve uygulayabilme. Yeni ve karmak dncelerin eletirel analizini, sentezini ve deerlendirmesini yapabilme. Alan ile ilgili almalarda aratrma yntemlerini kullanabilmede st dzey beceriler kazanm olma.

Yaratc ve eletirel dnme, sorun zme ve karar verme gibi st dzey zihinsel sreleri kullanarak alan ile ilgili yeni dnce ve yntemler gelitirebilme.

Sosyal ilikileri ve bu ilikileri ynlendiren normlar eletirel bir bak asyla inceleyebilme, gelitirebilme ve gerektiinde deitirmeye ynelik eylemleri ynetebilme. Uzman kiiler ile alanndaki konularn tartlmasnda zgn grlerini savunabilme ve alanndaki yetkinliini gsteren etkili bir iletiim kurabilme. Bir yabanc dili en az Avrupa Dil Portfy C1 Genel Dzeyi'nde kullanarak ileri dzeyde yazl, szl ve grsel iletiim kurabilme ve tartabilme.

Alanndaki bilimsel, teknolojik, sosyal veya kltrel ilerlemeleri tantarak, yaad toplumun bilgi toplumu olma ve bunu srdrebilme srecine katkda bulunabilme. Alan ile ilgili karlalan sorunlarn zmnde st rate j i k ka ra r ve r m e s re l e r i n i ku l l a n a ra k ilevsel etkileim kurabilme. Alan ile ilgili konularda karlalan toplumsal, bilimsel, kltrel ve etik sorunlarn zmne katkda bulunabilme ve bu deerlerin geliimini destekleyebilme.

78

79

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

EK 5 rnek Bir Dersin renme ktlarnn Belirlenmesi Dersin Ad: Ynetim ve Organizasyon AKTS Kredisi: 4 Dersin erii: Ynetim, yneticilik kavramlar, ynetim sreci dngs, ynetim dncesinin evrimi, planlama, rgtleme, liderlik ve uyumlatrma, denetleme, dzeltme ilevleri; retim ve hizmet firmalarnda uygulanmas. Dersin Amalar: 1. Temel ynetim rolleri ve ilevlerini, ynetim sreleri dngs ve ynetim dncesinin evrimini aktarmak, 2. Planlama ilevinin ynetim ilevleri ierisindeki roln rnekler zerinde tanmlamak ve tartmak, 3. rgtleme ilevinin ynetim ilevleri ierisindeki roln rnekler zerinde tanmlamak ve tartmak, 4. Liderlik ve uyumlatrma ilevinin ynetim ilevleri ierisindeki roln rnekler zerinde tanmlamak ve tartmak,

5. Denetleme ve dzeltme faaliyetlerini rnekler zerinde tanmlamak ve tartmak. Dersin renme ktlar: Bu dersi baaran renciler: 1. rgtlerin ynetim ilevlerini ayrntl olarak tanmlar. 2. Ynetim ve yneticilik kavramlarn, ynetim srelerini tanmlar. 3. Ynetim dncesinin tarihsel geliimi ve gnmz yaklamlarn karlatrr. 4. Kaynaklarn etkin ve etkili kullanmnn planlama, irket misyon, vizyon ve i planlarnn oluturulma aamalarn aklayabilir, 5. Belirsiz i evrelerinde oluturulan i planlarna bal olarak, karar verme admlarn belirleyebilir, 6. Kaynaklarn rgt hedeflerine ulamak iin blmlere, ilere, srelere ayrmnn temelinde yatan unsurlar aklayabilir, 7. rgt yapsn ekillendiren unsurlar, yaplarn tiplerini ve zelliklerini belirleyebilir, 8. Yneticilerin, rgt alanlarn motive etme ve ynlendirme yetkinliklerine ilikin temel kavramsal yaklamlar anlayabilir, karlatrabilir ve rgt ii uyumazlklar zebilir, 9. rgt hedeflerinin gerekleip gereklemediini lebilir, gerekleme dzeyini deerlendirebilir ve dzeltici faaliyet admlarn belirleyebilir.

80

81

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

EK 6

82

83

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

84

85

Yksekretim Kurulu

Yksekretim Kurulu

EK 7 ISCED 97 Eitim ve retim Temel Alanlar