Mhendislik Fakltesi Makine Mhendislii Blm

MAK 301L AKIKANLAR MEKAN LABORATUARI

DENEY RAPORU

Deneyin Ad: Laminar Ak Deneyden Sorumlu Asistan: Ece AYLI & Fatih AKTRK

Deney Tarihi ve Grubu: 23.03.2011 / Grup 5 Raporu Hazrlayan: smail Soner CNOLU

ANKARA, 2011

1.NDEKLER

2.GR...................................................................................................................................... 3 3.KURAM ................................................................................................................................. 3 3.1.Akm izgileri ................................................................................................................. 3 3.2. Laminar ve Trblansl Ak ....................................................................................... 3 4.DENEY YNTEM .............................................................................................................. 6 5.DENEY SONULARI .......................................................................................................... 6 6.DENEY VERLERNN ANALZ ..................................................................................... 8 7.DEERLENDRME ........................................................................................................... 10 8.KAYNAKLAR ..................................................................................................................... 10

2.GR Snr tabaka etkilerinin kk olduu durumlarda, bir akmn evrimsiz (irrotational) olmas kabulyle karmak ak sistemleri basite indirgenerek zmlemeler yaplabilir. Bu kabullere uygun zellikteki aklar potansiyel ak olarak adlandrlr. Buna ek olarak incelenen ak daimi ve sktrlamaz kabul edilerek ak iin belirlenen denklemlerin basitletirilmesi sistemlerin incelenmesinde kolaylk salar. Genellikle dk hzl aklarn laminar ak zellii gsterdii bilinmektedir. Deneyin amac eitli cisimler etrafndaki akm izgilerinin gzlemlenmesi ve potansiyel ak rneklerinin -kaynak ve kuyu aklarnn sisteme eklenmesiyle oluan laminar ve ideal aklarn- incelenmesidir.

3.KURAM 3.1.Akm izgileri Daimi kabul edilen bir akta, belli bir anda, akkan paracklarnn hz vektrlerine teet olarak izilen eri akm izgisini gsterir. ki akm izgisi arasnda ilerleyen akmn debisi sabittir. Akm izgileri akm fonksiyonunun tanmlanmasnda kullanlr. Bu deneyde eitli cisimler etrafndaki akm izgileri grsel olarak incelenmitir.

ekil 1: Akm izgileri [1] 3.2. Laminar ve Trblansl Ak Temel olarak dk hzlarda, yksek viskoziteli akkanlarn ak profilleri incelendiinde, birbirine paralel akm izgilerinden oluan bir ak karakteristii gzlemlenir. Bu karakteristie sahip aklara laminar ak ad verilir. Genellikle daha yksek hzlarda grlen bir dier ak tr ise trblansl aktr. Gnlk hayatta birok yerde karlalan bu ak

trnde, akm izgileri geliigzel erilerden oluur ve akmn nasl davranaca nceden bilinemez.

Sekil 2: Ak Trleri Bir akn laminar veya trblansl olmasn, akn gerekletii geometrinin yannda, akkann viskozitesi, younluu ve ak hz belirler. Teoride bir akn trnn belirlenmesi iin, aka ait Reynolds (Re) says belirlenmelidir. Reynolds saysnn 2100den dk olduu aklar laminar, 4000 den byk olduu aklar ise trblansl aklardr. Bu deerler arasnda bir Re saysna sahip akn, gei blgesinde olduu ifade edilir (Transitional Flow).

Re: Reynolds says. [Birimsiz]

: Younluk[kg/m3]
V: Ak hz [m/s]

: Dinamik_Viskosite[Pa*s]

ekil 3: Ak Trlerinin Belirlenmesi 3.3. Kaldrma, Srkleme Kuvvetleri ve Snr Tabaka Kavramlar Bu deneyde, bir akn iinde bulunan cisimler incelenmitir. Akkan iinde bulunan cismin geometrisine ve akkan zelliklerine bal olarak, cisim zerinde bir kuvvet oluur. Cisim zerinde oluan bu kuvvetin ak ynne paralel bileeni srkleme kuvveti (D)dir. Ak ynne dik bileen ise kaldrma kuvveti (L)dir ve cisim etrafndaki basn farkllndan kaynaklanr. Bir ak ierisinde bulunan bir cismin zerine etkiyen bu kuvvetler, srklenme katsays (CD) ve kaldrma katsaysnn (CL) bilinmesiyle hesaplanabilir.

Bir akkan, duraan bir yzey zerinde aktnda, yzeye dokunan akkan paracklar, zerine etkiyen kesme kuvveti nedeniyle hareket etmezler, yani hz sfrdr. Ak hz yzeyden uzaklaldka artar ve bir deerde sabit kalr. Hz belirli bir ak ierisine ekil 4 te grld gibi bir plaka yerletirildiinde, plakann alt ve st ksmlarnda, kesme kuvveti nedeniyle oluan ve yksekliin fonksiyonu olarak deien bir hz profili oluur. Hz profilinin olutuu bu ykseklie ise snr tabaka kalnl ad verilir. [2]

ekil 4: Snr Tabaka 4.DENEY YNTEM 610x892 mm boyutlarndaki laminar ak masas, bir yzey ile cam plaka arasndaki akn gzlemlenmesine olanak salar. ki blmden oluan bu deneyin ilk blmnde yzey ile cam plaka arasna silindirik ve kanat profilinde cisimler yerletirilmi ve ak ierisine pskrtlen mrekkep ile cisimlerin etrafnda oluan akm izgileri ve duraksama noktalar gzlemlenmitir. kinci blmde ise ak masas zerinde bulunan kaynak ve kuyular kullanlarak farkl

potansiyel aklar elde edilmitir. lk olarak akm blgesinin merkezinde bulunan kaynak alarak Rankine Yar Ktlesi elde edilmeye allmtr. Daha sonra, merkezde bulunan bu kaynan yine merkez dorultusunda bulunan, kaynakla eit debiye sahip bir kuyu sisteme eklenmi ve Rankine Ovali gzlemlenmeye allmtr. Son olarak, birbirine ok yakn bir kaynak ve bir kuyu birlikte alarak, oluturulan Doublet etrafndaki akm izgileri gzlemlenmitir. 5.DENEY SONULARI Laminar ak nne yerletirilen silindirik cisim etrafndaki akm izgileri incelendiinde (ekil 5), cisim zerine gelen akkan paracklarnn bir yarsnn cisim zerinden dier bir yarsnn ise cismin altndan hareketine devam ettii grlmtr

ekil 5: Silindirik cisim etrafndaki akm izgileri Ak nne yerletirilen cisim, bir kanat profili ekline sahip olduunda, benzer olarak akkan paracklarnn bir ksm cismin zerinden geerken dier bir ksm da cismin altndan geer (ekil 6).

ekil 6: Kanat profili etrafndaki akm izgileri Deneyin ikinci ksmnda, kaynak ve kuyular sisteme eklenerek, Sekil 7 ve Ek 1 de grlen Rankine yar ktlesi, Rankine ovali ve Doublet elde edilmitir.

ekil 7: Kaynak ve kuyu etrafnda akm izgileri 6.DENEY VERLERNN ANALZ Ak nne konulan silindirik bir cisim etrafndaki akm izgileri incelendiinde, akkan paracklarnn, merkez izgisinden balamak zere, cismin alt ve stnden hareketine devam ettii grlmektedir.Bu cisme tam merkezinden geen bir doru zerinden gelen akkan paracklar ise Ek 1-a da grld gibi bir duraksama noktas (stagnation point) oluturur. Burada akkan, cisim zerinde kaldrma ve srkleme kuvvetleri oluturmaktadr. Ancak cismin geometrisinden dolay, cismin alt ve st ksmlarnda oluan kaldrma kuvvetleri eit byklkte ve ters ynldr. Dolaysyla bu cisim zerinde oluan net kaldrma kuvveti sfrdr. Laminar ak nne konulan kanat profili etrafndaki akm izgileri incelendiinde, silindirik cisimde olduu gibi, zerine gelen akkan paracklar cismin alt ve stnden hareketine devam etmektedir. Ancak Ek 1-b de de grld gibi, oluan duraksama noktas cismin ortasnda bulunmamaktadr. Silindirik cisimden farkl olarak, kanat profili zerinde oluan kaldrma kuvveti sfrdan farkldr. Bunun nedeni su sekilde aklanabilir: Bir ak ierisine yerletirilen kanat profili incelendiinde, duraksama noktasndan sonra hareketine cismin stnden devam eden paracklarn aldklar yol ile cismin altndan devam eden paracklarn aldklar yolun eit olmad grlr. Ancak duraksama noktasnda ayrlan iki parack, cismin bitiminde tekrar birleeceinden, bu farkl uzunluktaki yollar eit srede

almak durumundadrlar. Bu da profil alt ve zerinde grlen akta hz farkna neden olur. Sistemde, kayplarn ve cismin alt ve st noktalar arasndaki ykseklik farknn ihmal edildii kabulleri yaplrsa, Bernoulli denklemi gz nnde bulundurulduunda,

Hzn yksek olduu cismin st ksmnda basncn dk, hzn dk olduu cismin alt ksmnda ise basncn yksek olaca grlmektedir. Bu cismin alt ve st ksmlarnda basn farkna yol aar ve kanat profiline alttan etkiyen kaldrma kuveetinin daha byk olmasna neden olur. Burada, kanat profilinin, ak hz vektrne gre duru asn belirten hcum as tanmlanmtr.

ekil 8: Hcum as Deien bu hcum asna bal olarak, oluan akm izgilerinden grld gibi duraksama noktalarnn konumlarnda ve kanat profili zerinde oluan kaldrma ve srkleme kuvvetlerinde farkllklar olumaktadr. Duraksama noktasnn cismin burnundan aa kaymasyla, yukarda anlatlan basn fark artacak ve cisme etkiyen kaldrma kuvveti byyecektir. Ayn zamanda ak ynne dik cisim yzey alan da artacandan srkleme kuvveti de byyecektir. Ak alan ierisine eklenen kaynaktan kan ak nedeniyle, Ek 1-c de grld gibi, akn geldii tarafta, cismin nne silindirik bir cisim konulduunda elde edilen grnt gzlemlenir. Ancak kaynaktan gelen akn hz deierek kaynak zerine gelen aka eitlenir

ve kaynaktan sonra akm izgilerinde yaklama grlmez. Oluan bu ekil Rankine yar ktlesidir Merkezde bulunan bu kaynak hizasnda, sisteme bir de kuyu eklendiinde ise, kaynak ve kuyudan geen ak hzlar eitse Ek 1-d de grlen Rankine Ovali elde edilir. Kaynaktan nce, sisteme eklenen ak ile, merkezde bir duraksama noktas oluturarak birbirinden ayrlan akm izgileri, kuyudan sonra sisteme eklenen akn ekilmesiyle yeniden birleir ve laminar aka devam eder. Ak masas zerinde birbirine ok yakn yerletirilmi olan bir kaynak ve bir kuyu birlikte alarak ak hzlar birbirine eitlenirse, Ek 1-e de grlen doublet ak gzlemlenir. Doublet ak ve paralel ak birletirildiinde ise yine Ek 1-ede grlen akm izgileri elde edilir. Paralel ak nnde oluturulan bir doublet ak i ak nne konulan silindirik bir cisim gibi davranr. 7.DEERLENDRME Deneyde laminar ak nne konulan eitli cisimlerin etrafnda oluan akm izgileri, akm masasna pskrtlen mrekkep yardmyla gzlemlenmitir. Silindirik ve kanat profiline sahip cisimler kullanlarak incelenen blmde akm izgileri, duraksama noktalar ve cisimler zerinde oluan kuvvetler hakknda bilgiler edinilmitir. Ayrca kaynak ve kuyu aklar hakknda bilgi edinip eitli kombinasyonlarda kullanlan kaynak ve kuyularn farkl potansiyel ak trlerine neden olduu grlm, bu aklar hakknda bilgi edinilmitir.

8.KAYNAKLAR [1] : www.web.itu.edu.tr - UCK 351 Aerodinamik 2006-2007 Gz Yaryl Ders Notlar. M. Adil Ykselen. [2] Fluid Mechanics by Douglas J F, Gasiorek J M, and Swaffield J A. Longman publishers.

10