You are on page 1of 36



q sjT+ d+....

q sjT+ d+...

#du\ ksT d+|\T


d fyT m\ ksT d+|\T su
THsTT. ~ eTq sh #d u \ #] d+b<jT+
||

p1`15, 2012

d+|{ - 3

d+ - 13

|* |J...
kVs+ n++ d+ dTs <eT+.......5
d+ eTT< d+ sD Y dssT bT............... 8
d , yeT| \ s+&f T deyX+ ......... 11

| m\T...2014 m\T.. z #s. ...........13


sh+ sqTq |+< eekjT+............. 17
$H \ d+ eTT||\T..........................19
Hu \T ` nbV\T........................... 21
| e TTKT\ |se TeTq d_& d*+&sT . ......... 24
b jTT\T de esTqT ++ #*....... 25
| +<_ +<Te y*.......................... 26
s T * <TH $<He .......................... 28
u>q>s X|+> e]q & H J eed. .....30
n_e~ |<+ L{| * jes+Z ........32
d b s e \T.......................... 33

d+b<e s+Z
& jT|wt HsjTDY
|< q d+b< \T

&.$.$.jTdt. es
d+b< \T

d+b< es+Z
. sCs&
+&sT syVHse
=+>s >+><sse
.$. T+se
d.V#Y.mdt. e<ese
T esY &CH : dT ]$T*
&.{.| : C {
b{\T : mH. d+Jy esY

p 1`15 , 2012

eTT+<&T >T. yT\ TssTT 2012 pH


25q #] sj
uj
T du\ s $T{\T Xdqdu dsY H<+&
eTHVsY, Xdq eT+&* #s H &# b D\ n< q deyXy T rdTHsTT.
| u T +, uj
T du\ sjT b\T sj
eTT +s+ y~+#&+
Xu| ] DeT+.
|dT+ #du\ #s\T eT>+ njsTT du\ sb\qT d+_+|
CjT&+ MT< ||\T +B]dT+f, < <V<+ #d |uT|+
eeV]dTq ~. mesT n~s+ eH du sT>TTq rsT es&+ <T . sE
>+<s> +, | o]\ d+ s>& \ T, f*$H bsj<T \T> |+#
|jT+ | duy~qT |CdeTd\| #s\ y~>, |]cs k<q+>
b\T u$+#&+ <T. dudeTjT+ e<e&+, |C<q+ <T]j>+
e&+ bT d+ &{ |<T\| #s\T +&H |\TXK\ &e+&T
]=jT\ H THsTT. _\T\| H , $<q|sy T q n+X\|H q #s\ T
+& bjsTT. #du\ MT< |\ $Xd+ HH{ dq\TTq~. |\
n~s |s+ y>T<\ y~>, #|sT \ E>T| *+#~> e]+~.
|]d T \ Xdq du dsY H<+& eTHVsY #d u \ ksT d+| \
@sT | #=se #|+#sT. nT |uT, T sjT b\qT
|+#&+ T\jsT. bsyT+T 1997 qT+& neT\T sT>TTq
ksT d+| \ | rsTqT n<jTq+ #jT &+ bT, s, u+>, nk+,
~s sc\ ksT d+|\ |rsTqT |]o*+qT |{+#sT.
nqTuy\ <c y{ +f yTsT>q $~$<H\ sh+ ksTTd+|\
@sT #jT #TqT | { + #sT.
C ksT d+|\T #du\ & @s& d+d nsTTq|{
Xdqdu, eT+&* duT \T $$<k sT d+| \ duT \T> e+& &{ |<T \ | H ,
> #{\T = _\T\| H q #s\ T ]| db sdT \qT du\ eTT+<T+#&
@sT M\T *dT+ ~. | \ qT+& $| \ qT d]+#&+ , cT \ |]CH
|j +#Te&+ <s yTsT> q $<H\ s|\ q $ <V<+ #ksTT.
ksT d+|\ $$< b\ #+~q duT\Tq|{, $ yTs\ eTT+<T
deyX\T s| b e&+, sjT \_+ f deTdqT ns+ #dT |]w]+#&+
MT< +B]+#+ @_bjT k<q $ <V<+ #ksTT. sh+ |\T
ss+> u$dTq #du\ |rsTqT ksT d+|\T >TD+>
e]yksTT. e# o\ deyX\H ksT d+|\T @sT ]
sh+ | deTd\ |H, _\T\|H, $$<XK\ |<T\|H nse+yTq #s
b s+u+ neT+<, #d u \ |rsT| | \ $Xd+ eT]+ | +b+<TT+<
<+. n+<T nqT>TD+> #du\ duT\ #H ds[ esTT+<
u$<+.
3

d fyT

q sjT+ d+....

s+

sHssY
s#q\T |+|+&
d fyT | |#TsD d+
yk\T, > j\T, sH \ T, s \T
+~ sTHe |+|+&.

#+< $es\T

d |q sT

q sjT yD d
fy T |
# + <<s T \T> # s + & . .. # ] +# + & .
d+|~+#e\dq bH q+: 040`23311817

u y{, eT\sY
d>+ |J
|P] |J
d+sY d&
u|
|+ { Hd&
u Hd&

m&sY, d fyT,
8`2`674_/2/9, b{ q+ : 93
V| y*, s& q+.13m,
+CsV, V <su< ` 500 034
bH q+sT :
040` 23311817, 23311819,
23311820, 23312829
b : 040`23310612
accountsdept@loksatta.org
loksattatimeslsp@gmail.com

p 1`15 , 2012

$& | : sT. 10 ,
@&~ #+< : sT. 200
eT& #+< : sT. 500
#+< sTdTeTTqT d fyT m+{
q+: 62007167836 mdt._.V#Y., |+C>T
u+#Y, V<su< |] HH &{ #d
$es\qT `yTsTT #jT e#T.
4

2,500
5,000
10,000
`
`
`

10,000
20,000
20,000
15,000
15,000

|q sTdTeTT Loksatta Times


|] V<su< #\TuT njT
$<+> #/&& s|+ |+|>\sT.

d fy T

q sjT+ d+....

kV s+ n++ d+ dTs <eT+


n$b\q n++ d+ eTV<eT+ : d sh sesZ sj
\T
se\ bZH\ C| |\T|#sT.
pH 28,29 B\ & d b |< q
s\jT+ ]q sw sesZ deyX+ sj
\qT
jT|wt HsjTDY MT&j $e]d... n$
es- dTs =*<X <eT+bT d b
du qy<T, sV d u{ <s b d+k>
m \ qT s V + b | P ] k s TT
|CkMT]+#+<T w&qT L& deyX\
KssT#XeT *bsT.

>dT 10 qT+& dTs<eT+ b s+u+


&X+ sY 9 n+srjT n$ es~q+ es
=*<X =qk+|
 sh+ \yTq
jTT #+
 bsT\ V> |
u T d e\ #+
 J$+ n$| |
C #]w T
{eT+~ #s +<T | s e \T

d | + sY 30 es du qy<T...
m\T
n$ sC n++ #jT +, dTsC k~+#+ sV d u{ <s b d+k>

{ +&j & eTsTd{s E >dT 10qT+

E 1e B qT+ d|+sY 30 esL b

mC+& swy| <e bs+_dTHeT,


&d+sY 9q n+sjT rjT n$
e s ~q+ es L d +
{eT+~ |\qT #sTe+
\ +> s e
sVkeT d b n< &T
& j T | wt Hsj T DY
|{+#sT. eed n$
n++ #jT+bT eedqT
u> T # d T
d T sC
k~+#{ n~s q+ #
e+, $<, s>+ |<|
yjT +, eT< jT++#+,
eekj uk{ #jT+,
|<] s*+ | bsT&
>se+ T
#jT + ~s n+X\| |\qT
# q | s # + < eT+
|< qu>eTHsT. jTTe, s T \T,
eTV\T, eT< s> |<m Tq

p 1`15 , 2012

d fyT

|<m Tq j o\ du qy<T sT>TT+~. nsY


31q b duT \/zs eTTksTT< C_qT |{ + q
nq+s+ qe+sY 15q b d+k> m\ w&qT
|{ k +. sw, , jksTT esL m\T
sT>TsTT. b d++<+ +& u{ qT+ eq
c cT \ d+ m\ d+|T + m\qT
sVdT+ ~. b d+k> m\| y]< T~sj
T +.
b m\ bqZ +<+ eyT y] e\dq
d V j T d V s\qT n+~d T + ~. 2009 b
n< | < $ dV =*k] | m\T ]>sTT.
|jT qT eT]+ |{w + #d, <=+>du T \T +&
<, b d<+\ T& |#d duT\
m \ | j T qT s V + b | P ] k s TT
|CkeTjTT+> es+<T |&T |jT+
#dT H + n C| *bsT.
sw+ , <X+ sjT b\T =+eT+~ e\
k+ md { \ T> esj T , keqT\T m+
keTs eTTH b\ m~> neX+< , y{
|P] _q+> d b k++ #dTy\
|\ C| $| #XsT. keq|\ sjT
u>keT+ *+#b <X rs nHjT+
#dq yseTeeT nHsT. eTq+f e deTd\Tq
s, nyT], _H e+{ <X\ @+ yTs ,
ue, eTsH, { us TTsY e+{ keqT\T eT
keTs + b ## qkH\ m>u, <X
~XsX + #dT + f... mH deTd\Tq us< X +
b\T e> dT\T> es+ e\ sjT+,
<X_e~ +T|& |\T re+> qwb THsHsT.
ysd sj\, <T s#], $
n$ \y\+> e]q sjT d+d e]
b |\ y~> #d d b d+k>
m\T, sD+ sT>TTHjTHsT. MTsT HjT\
=&TLTs qs<T, MT sbjT\T
+&qs < T , keTs +, CjTr, de+ d+ =+
w| & |#d \D + +f #\T. d b MT
neX+ k+~. ++f yTsT>q #q\T,

p 1`15 , 2012

q sjT+ d+....

$<H\T L& MT <>sZ +&e#T. sXqT M&+&.


y{ $j+ <X+ d+ w #jT { d
y~qT $j+#T+&. ++ f eT+ neX+
eTs{ MT \_+#<T n C| |\ $| #XsT.
n<|<$ HqT b{#jTqT, CrjTksTT
=qk>T
sV d u{ <s ]> b d+k> m\
mesH eTTs\T { bq> @s& zT d+
|#s+#dTH, \+,eT+,b++,uw |sT
s #>=f |jT + #dH , @<H |u\T H ysT
m\ b{ nqsT\es C| dw+#XsT.
>+H |{+qT qT sw n<|<$
b{#j
T ue+ < C| |qsT<{+ #sT. CrjT
n< > qT =qk>Tq, $T> sc\ b
$u>\ L& #]+ n& L& |CkeT<+ >
b sD+ #|& eT *bsT. eTV\T, md, md,
;d, yTH ]{\ <<| d>+ |<e \ b< +
+& @sT #XeT, jTTe me b<q+
dTH eT C| *bsT.

$<TYs+ >+ reeTeTq d+u+


sw |uT + nqTd]dTq n$, ndeTs, eTs|
$<H\ e\ $<T Ys+ >+ re d+u+ LsTbsTT
+<, eTs < <rsT =qk |&Tq
s .7400 qw + k s .20,000
m>uT+<, ||+ #+H swk sTT ~ ]sT
neT+< C| nHsT. |uT + eT*d+ dsD\T
#jT +& sYd d s T |+#+ e+{ {\
\| + #dT + f, ||+ k+|<jT sjT
(k.s) b\T L& deTdqT ns+ #dT+&
zTu+ sj \T #dT H jT, sjT + rsT
sc n+< s+> esTk+< nHsT. |]XeT\
k|q , jTTe b~ m+&ee nejT C|
+<q e+ #XsT. $<TY |+|D qc\qT,
n$ m b eTT <eTd+d> q|&
|eT ><e] # s T #d #|+#eT, |uT +
6

d fy T

q sjT+ d+....

|{ L& $<H\qT neT\T#d+<T eTT+<T #TTHeT C| #bsT. sjT\ \+>D nH


se+< nHsT.
|b<q +{ |]csy < eT *jT<
yeT| \ *d |#k+
nHsT. sw+ 8 b\T eT n_bjT+ #b
sw+ |&Tq |]d T \ CjTr, < >\ \+>D| sjT+ +T+< +< V+eT+
sjT |ejT+ y\, n+<T eT X# \<, #TTHs, b\ d < , { n+X+
n> CrjTksTT m\ eed esT MT< *+~ bq nHsT. nsTT eT+
<ec m\ eedq T y\, \\ dyT qe+T dV jTdV s\qT n+~+#{ d
yeT| b\ *d |#dT H eT C| z |X b m|& d<+ > +T+< C| *bsT.
de<q+> #bsT. d< + $u< \TH d ,
b]X$T |e<\ ysD| y~ D+
yeT| \ eT< mC+& ksb\THjT, n+<T |DT\ +< @sT #j *
*kq # *kq yTs *d |#keT
l+ m#s eT+&\+ \\b+ dMT|+
*bsT. sjT+> n+sq+ +&L&<, H>sTq n $T ]q |e<+ | C|
|C|j H\ d+ n+X\y> $$< b\ ~>+, $#s e+ #XsT. sw|uT+
*d| #keT dw+ #XsT.
+{T &T| dV jT #s \ |]$T++&... b*
\+>D deTd |]cs+ dV s+...
>T]+, n$ +&, ]\ u < us k #
sjT\ \+>D |b<q| n&q |X e T b]X$T $<H sb+~+#+ d+
y_d. .. |\ +* |]>D rdTy\, H\T>T ys\> y~ # |DT\ $T{
deT>yT q #s , keTsd |]cs+ u>+> e# @sT #j \, <q T>TD+> q #s * rdTy\
\+>DqT d b k>dT+< =*qT+N jT|wt HsjTDY &e+& #XsT. 

dTs<eT+ | d fyT | d+
d b \|{q dTs<eT+| 2012
>dT 1`16 d fy T qT | d+>
y\Te]dTH +. <X+ , sh+ n$ eT\+>
eq sjT eedq T, m\ eedq T $Xw + #
yk\T n$ $X+K\ $e]+# yk\qT
|\ u>keT+ n$sV b\q d+
#|{*q VQeTTK sb\qT |
d+ b+<T|s# \ u$dTH +. n+X\|
yk\qT, b\qT, sH \ qT |+|+#*+~>
sTTH+. yD, ybs, b]X$T d+d\ T,
$<d+d\T n+<s |q\T |
d+ dV ]+#*> sTTH+.

p 1`15 , 2012

|q sT
u y{,
|P] |J
d+sY d&
u|
|+ { Hd&
u Hd&


5,000
`
`
`
`

eT\sY
10,000
20,000
20,000
15,000
15,000

|q sTdTeTT Loksatta Times |] V<su<


#\TuT njT $<+> #/&& s|+ |+|>\sT.
<
d fyT m+{ q+: 62007167836 mdt._.V#Y.,
|+C>T u+#Y, V<su< |] HH &{ #d $es\qT
`yTsTT #jT e#T.
accountsdept@loksatta.org

loksattatimeslsp@gmail.com

d fyT

q sjT+ d+....

= eT<+ b\d |sT

d+eTT<d+ sDY dssT bT


` &.$.$.jTdt. es

d\+ es\T |& b @sTy bT+~.

eTT< d+ bT

$H\T n+~+#b n<qT |bT+~.


p1 = eT<+ d+es+ e+ s+#qT>
bs+u+ e\d+<. ~ dssT +>sT >T&T |f
uT. sE & s+& n @sT |T yT| \
MT< ]be\d+<. | | m\ |#s+
eTTKeT+, eTs | C\ T [q m CXUeT+,
L& = eT<+ b\d &&
+&H e&+ #& s+>d<+ #d+ ~ dssT.
> 5,6 ek\T> = eT<+ b\d n+
|uT+ V&$& #d e+~. > |uT\T
b{b{> sc eT<+< |<X > essTT. \ ~
eT+~ |\ J$\qT TZb\T #d e#sTT. {e\
eT<+ d+& | md_ <&T\T |+ |H\T dw+ #sTT.
sjT HjT\T, m C, bdT n~sT\ eT
y \ T> T e+~. +< T s T b +&
u|&&, |<\ eT+ #dTHeTq U
d+b~+#& M\T> |uT + = eT<+ b\d
|#s+ +~. eT<+< |<X qT eT< jT+D
~X> eT[dT q ue T\T *++~. <X+ yTq eT<+
$<H\qT n< jTq+ #jT & n~sT\ +<
|+|+~. y]# y~qT |]o*+#& eT+ esZ
| d+| @sT #d+ ~. n b\ #s \T
]| T~ sj
T + #keT |{ + +~. n+eT+>
|uT + @ ]bsTq u | +&, n\| deyX+
+& |uT+ @|+> = eT<+ b\d
|{ + +~. p 1 qT+& => dqT\
eT<+ neT\ @sqT #d+ ~. = eT<+
b\d u>>T* $Xw + #& eTT+<T sD
Y dssY
= eT< + b\d <]rd q H | <
|]o*+#Te&+ neds+ .

p 1`15 , 2012

+>dt b n~cq+ sDY esY s&


eTTKeT+> m+| #d+ ~. jTq b HjT&>
m~ mq ysT <T. n+ $T+ Hs D,
$XdjT> eT>Tq ysT L& <T.
B&T jTq eTTKeT+ |<$ n~w+ # H{
b\q d + _ + +~. b n< T | | +~. | >
sXKss & |u y |\T \+> >Ts e HsT.
d |\<w ]+#& = |< \ s|\ q
sD
Y | d] nsTT+~. y{ d+ eTT< *+
HjT> m<>*q neds+ e+~. nsTT u
KsT L&q = |< \qT |{ + #& q ]
ydT\TuT be&+ b |<\ = |sT
|&+ , n e] q eTT<qT *+# |
|PqTHsT. 2014> 15\\ eT+~ <>\T
*kq jTTe ms> >+ sJy jTTeX
|< |sT e], sJy jTTesD
\ |sT d+
eTT<d+ yT> |<+> |{+#sT.
#sD
n~ |P]> <]| +~. D
# d+d\
<|& , b <>\H = <>\T> #|+#&+
e+{ sb\ n~ nudTb+~. D,
<>\T | q |& d+ <sU dT #dT H ysT
L& sT yq T ys\ T edTH sTT. sXKss &
2 sbjT\ _j sM T< d, sD
Y dssY <
eT]|+#& sbsTT |< |{ + +~.
sbjT +Z | |< |* $Xw+ > ]+#~
b> n+{ <s \ T #T\+TT+f sbsTT
+Z | < nq d&+ | m<Ts + ~.
eTV >|\qT T& u+\ n|
#*d #\T e& d+> |uT+ #dT+T+<
8

d fy T

|\T sc\ y\+ |< eq~.


<s dqT\ eT+psT #d |< eTq
sc = <T. 1995 qe] jTH.{.sese
|uT + eT<w< neT\T +~. |uT
L* n~s+ eq #+<uT 1997 @|
eT< w< myX sT. uT Vj+ dqT\
|< neT\T #XsT. + TL +{ yq\
#qT> = b\dd+ n~s +<\ |s q\T,
eT+es Z | d + | \ u { \ nq+ s + > +
#+<uT |uT + nqTd]+q |< H sD
Y dssT
HH T +~. uT dk sD
Y ks> = b\d
s|~<T +~. 2004 es neT\T eq
dqT |< |s ekH\qT kV + jTe]{
#+~q yT sH q |]X<H >+<+ |Pd>T qT
$e]+#sT. \+ >e\ sD
c|\>
y\dq u\Tc|\ |]d, d+&T> eT<+
ybsT\T k+q <|&, \~ eT+~ |<\
uT* >T\ #dq yH $e]+#sT.
@ ssTT nsTTH+ | &>=T& nqT>
y\+ |< nsTTH { dqT |< nsTTH eT<+
ybs+ |sTTyT e\ |s+ neT+~. <+
u| s+ #dT + ~. sjT HjT\T, m E
bdT n~sT\T, eT<+ ybsT\ eT bs+u+
neT+~. n$ deTd jTeT +<q \T T+>
= &sTT. $#\$& eT<+ neT\T jT<# >
kbsTT.
|> = b\d eT<+ c|bT n<q+>
eTs \ s bj T \T # * d d { + > s y T \
nqTeTksT . | &T Vs+>+> s& MT< k>TTq
>T&T dqT d{+ > seTT\ esTT+~. B&T
e Hu q b+ V#T dqT |E
qT
s s TT+# & + n~ $]$> eT< + neT\
bV] neT+~. |$C |E
$~+q+<T e\
bsT>T sc\ qT+& |qT\T #*+ # eT<+ syD
<]rdT+ ~. b\d jT+.sY.| +f me
n$T dqT s<T#keTq u~]+| eq|{

be e& =\+# |q\T #XsT. nsTT


d\+ #*+#&+ < u+\T >|\
n| \T s ] +# & e + | u T +
|{+ #Tq+<Tq e& s<T |j q+ eTV\ < &+
<T .
Hs D d+, d+ eTT< d+ eTTKeT+
#dTq |jT\ u>+>H | &T = eT<+
b\d sD Y esYs & eTT+<T #sT. y\+ b\
<T\T dqT\ |E\T, c|\T <+#T&
|{ eTd|P d es& T jTqT #dq T b
ks, b dkH. = eT<+ b\d> sD
dY s sT
eTT<d+ j sT #dT q< | ysT <T.
= eT<+ b\d |sT pH 18q sEq
390,391,392 y\qT |uT + $&T<\ #d+ ~.
= b\d |{ + q 390 J.y d+ q b
$<H e~*+#T& sD\qT >, =
$<q+ k~+# \|{q \\qT>, esT
<V<+ #dq n~s +<+ sc\ |s q\ n< jTq
ks+X + >, eT+es Z | d + | T + d b s d T \
|keq\T> eT#TH +& $$< s>T\
\_<sT\ (Stake holders) qT+ eq d\V\qT
C>> |]o*+ b\d sb+~+qT |{ +
#T \T <T*|dTHsT. |uT s |P] yK ]
~ n<+ |&T T+~.
= b\d yTT<{ n+X+ sh+ |dT +
eq 6,596 c|\T n< b++ jT<<+>
e+{sTT. s +&e~ c|* < +#T& |dT +
sT>TTq y\+ b\ <T\T |uT+ Hu
b|~> c|\ dqT |E
\qT ss TTdT+ ~.
<sU dT <sT\ me] e]dT+ < y]
c| < T+~. <=f b\d q = |< .
eTq < X + > T sY sh+ eT< w< +
neT\Te+~. & , $TH&T\ |uT yT eT<+
c|\qT sVdTq ~. s, eTVsh\
<s dqT\T # |< e+~. +< |<X dV

p 1`15 , 2012

q sjT+ d+....

d fyT

m+es neT\T neT+<q~ |XsyT?


u\Tc|\T |keH b\d #T #dT <T . yTT+
MT< y\+b\ <T\T> dqT |< | d
+<T <<|> =< q + <T . ~ eT<jT+D
n&T>T\T yd~ <H~ dw+ . |> n~ u|
eT<+< |<X H =qkdT+ ~. eT<jT+D ~X>
n& T > T \T y j T & | u T y T ybs
sV+#&+ | esZ+s+ <T . d+|<jT

q sjT+ d+....

b\ sjT+ < <]rd~ <T. m


Ms+ eT<+ |+|D MT< <s|& T THsT. m\
KsT\ eT<+ ybs k<q + #dT +THsT.
= b\d M] nqT>TD+>H s|~<T +~.
d+eTT<d+ sDY dssY |{+q b\d
njTy] #jTu nsTTqT> ~ 2014
m\ dssT kqTL\ |* \ <T\T |L\
|]De\ <]rd~ neT+~. 

eT< >e H =eT\T





50 y\ Hu| | H 4,900 eT<+ <TD\T


& qT+# s1,618 d qT sTdT+

s
h+ sqTq \+ >MTD Hu
b+ { ks+ H eT<+

dqTsTd+

<TD\
d+K

yTT+
<jT+

s32.50\T 3200 s1040 T


e+ n+<TuT sqT+~. sh+ 10y\ |
s34 \\ T 1700 s578 T
6596 eT<+ <TD\T HsTT. M{ 10y\ qT+
4900 <TD\T 10 y\ | qT+ 50y\ esL
s42 \ T 900
s378 T
50y\ esL Hu q >MTD 50y\ qT+
b+ HsTT. y\+ b |\T 3\\ esL
s46 \ T 200
s 92 T
ne\T ]>jT, n~ yTT+ 3\\ qT+
< T \T |T & > |{ < T D\T 5\ esL
s64 \\ T 226
s144.64 T
< +# T q ybs T \T n e \ 5\\ qT+
>&s |s=+ |uT+ = 20 \ esL
20 \ qT+ s1.04T 370
s384.80 T
$<H |{ + +~.
yTT+
6596 s2617.44T
|dT + |yX |{q $<q+ e\ sh
|uT eT<+ <TD\ dqT |E
sT|D sqTq | @{ neT\qT 15 X+ |+# |uT+
@&~ \+ s2,617 yTs <jT+ nq~] \\T $~k+~. H|< + ]
\_+#qT+~. +<T n~ u>+ >MTD b+ d+es+ dTesT s17,250 esL eT<+
<TD\ qT+# e&+ >eTHs+. 50 y\ Hu <jT+ |s>q T+~. +<T q $<+ > >MTD
+& b+\ qT+ |uT dqT s|D b+ q n~ k s TT neT\T # | { *
s1618 <jT+ sqT+~. n~ e\+ +T+~. |uT+ e\+ b+H dTesT
@&~ eyT . \qT |]o*d 62 X+ yTs s10,700 <j b+<* +~. |{
dqT sTdT+ e\+ >MTD b+ <TD\ qT+# >e $#\$&> >]w \s <s \+|Tq\T
sqT+~. > ] d+es+ sh |uT + dTesT sT>TTHsTT. sqTq \+ $ |]> |e<+
s15 y\ <j eT<+ <s b+~+~. +<q $eTs\T $|dT H sTT. 
p 1`15 , 2012
d fy T
10

q sjT+ d+....

=eT<+ $<H es+>

d, yeT|\ s+&fT deyX+


Bs * s#sD rsq+

dqT |y T e\ <TD\qT

eT<+ ybs @ s|+HH |sTTyT ybsT\


#T |+ eT<jT+D <V<+ #jT b>
jT<$~> sc eT<+< |<X >H =qkdT+ <,
n+<Te\ |uT + |{ + q = eT<+ b\d eTT
re+> esdT H eT deyX+ bZq H\ T
dw+#XsT. |uTyT eT<+ ]f ybs
sVs, |]$T c|\, |]$T y sV+#\,
|uT+ eT<+ $<H esTH+ esL
<e Bs \+ =qk+#{ d<+ y\
sw|\ |\T|#sT. @d; y~qT u|{
<w\qT ]q +> + #\ s+&f T deyX+
&e+& #d+ ~.
d b n< &T C| |d+ d. .. sw |uT +
*d*d \\eT+~ |<T+u\qT HXq+ #d
eT<+ $<H |yX|{+< <yTsT. yTT+

{sTTd sw |uT + |{ + q = eT<+ $<H


es+> pH 26q swy |+ > re sdq e+
#j\ d b-yeT| b\T, nqT+<
d+| \T sV+q s+&f T deyX+ rs++~.
= $<H es+# d+d\ T, |Cd+| \T
|< m T q s d q s e \ bZ H \
|\T|+~. 26q yeT| b\ swH \ *d
d b n<&T C| L& seT+
bZ+THsT. = eT<+ $<H es+>
s#sD
pH 23q & d b |< q
s\jT+ b n< &T & jT|wt HsjTDY
deTqjTs> ]q s+&f T deyX+ d|m +,
d| H\ bT $$< yeT| b\, |Cd+| \
H\ T bZHsT.

p 1`15 , 2012

11

d fyT

q sjT+ d+....

us<X+H eT<+ <s me <j Hueq >eT+ + &T\T >T+C\


b+<TTq~ +<|<X |uTeT, eTTKeT+ |uT+ rs+#T+< C| nHsT. u\Tc|\
nd+; |{ + q \ |syT |dT + pH jT+D, eT<+ n<T| >T]+ d+ |keq L&
eTT>TdTq m C d+es |uT n~]+> <H sT.
s.22,000 <jT+ ek+< nHsT. ~+&
eT<+ e\ sT>TTq qw+ k<sDyTq ~ <,
nq~s, neT, eT<+ e+{$ HjTHsT. >T&T | |\T s> &sH <X + eT<
|uT |< \ yTT+ n~] \ |syT @{ |+bwdTHs, eT<jT+D <e
s.20,000 T KsT #dT H eT #| +Tq |uT + yTT<\T|{ nedsyT w<+ esL rdT\
n< |<|\ qT+ eT<+ |sT <<| s.35,000 dw+ #XsT. +<Td+ Bs * bs+ nedse T,
T |+&T+<HsT. |$C, m C &{, neT| 2014 m\ BH \+X+> L& #j\
|qT (y{), y\+ |E
\ |&T y\+ |E
| jT|wt HsjTDY |\T|#sT.
$T*qe = eT<+ $<q+ jT<$~> =qkd
d|m + H y. y+fX sse e{&T ... sw+
eT |uT + |\ s+ |+& eT ed\T #dT + <HsT. |<H\T, eT+T\T $$< \ |CJ$
|< |\ J$* HXq+ #dT q m C $<H e] Xd + # eT< +ybs + u > k eTT\T>
= $<H |yX |&eT, n\|+ sV+ eT Hs H s T . eT< +| bs& y ] V# ]
= $<H KssT #keT eTTKeT+ nd+;H CjTr|sT q n~sT\qT L& =\+# ksTT
|{ + e] e| @| + > |<|\ s+ |uT + eeV]++<HsT. eT<+ &TH |uT
| eT<+ $<HH |yX |{sH sT.
q&b\H @d+ dssT eeV]k+<, =
u| |#d |y T |yT jT+ q+esL $<q+ KssT d+ $$< b\qT, eTVd+| \qT
|<\T eT<+u]q |&T H +{jT, u\Tc|\T d+|~+# |jT + L& #jT <H sT. y\+ <T\T
q&TdH +{jT C| dw+#XsT. @ |uT, se+ | = eT<+ $<q+ =< q yTMT
|sTTyT <TD+ q&eq+ ksTT \y sT CeTTqT+ <H sT. u\Tc|\T, eT<jT+D ef< H sT.
nss <{ L& ]e+&~ eT<+<TDyTq, eT<+ e\ qwb Tq~ <[T\T, |<\T, ]qTq,
\+>D d\ qT\ dyT ]q|&T qwb ~ eT<jT+D b eTq eed\T ]+>,
m CXK eyT q >TsT# X sT. |{ nH | ke+> re+> <+{jT, |CkeT+
qejTdTH nHe T+~ eTV\T eT<+ e\ y< e + <+T+< V#]+#sT. 26q eT<+ \
b+<s es+> ^dT=+& eT+&\+ |T q* es+> |<m Tq sdq e+ #j \ $| #XsT.
<V ]d y<q e+ #XsT. H|< + |uT yT
d| H . seTw e{&T ... eTTKeT+
|]$T y , |]$T+> eT<+ <TD* q&b\, $H z| L& < , n\|+ L& | +& |
neT eT< jT++# n~s mC#+ <|& #d eT<+ $<H |{ + #s $sT#T|&sT .
|s+ >eT|+#jTr\ n|#| , n& | ] eT<+ $<q+ KssT jT$T+q du $ T{ duT &q
#s\T #|{\ &e+& #XsT. n|& |\ m CXUeT+ #+#> & C\ T Hs, @ rsT>
u>keT+ <eT+ |sT>TT+<HsT.
$<H KssT #Xs #b\ nHsT.
= eT<+ $<q+ 10,000 Hu eq #, u\Tc|qT eTjT+ L& wyTq |]d y
n+ me Hu q # dqT |E
|<
(sT ysTT 16e |J...)
& < , n+f +<+, eTTb*{, 3,000
p 1`15 , 2012
d fy T
12

q sjT+ d+....

|m\ T.. 2014 m\ T...z #s


sw+ 18 nd+; kH\, 1 du kH

#| , |* |u | +&, k+ MT&j |#s+


+& m\ y[ eT&T k+|<jT sjT
b\q d +f me zT, dT #T
#|+#eTq+&, K+> n|&T MTsT #|qT
zT,dT X f MT&j es J nH d
HqT L& n+^]kqT nHqT. #\+ H\J+
d+, ks\ d+ s={H MT&j bsT
n+s <| +q H $TT&T =+
yT\T=H&T. qTe #|+B sqqT k#q>
#X&T.

pH ]q |m\ |* \T y\Te&q s
djTsY bjT $TT&T +#&T. HqT d
b duT & bsTTH bsT&>, s*dT>
b ueC |\ rdT + nedse TH
ue+ b |#dTHq $TT&
\TdT. | m\ d b 2009
eq zT L& s< > n $TT&T n&>&T.
n~ yd e + < T , eT rey T q b{ , u
<q |yV+eq f+&T kH\ HZ yTT+ >
b b{#d q <T nd+; kH\ #d z|s + >
>+ eq zqT d \uT+~. sd
sjT |#s T L& b zqT
k~+#>* +~. nsTT #dq |#s >Z T +q
zqT k~+# b sTT+~, |u e+ #| b sTT+~ n
e+ n+^]+#*+< nHqT.

MT&j >, sj > ^TssTT fmeeT+~ |\ me yT\T #jT +. D+


#dH d b MT&j >DjT+>H es J
e+&* nHqT. n~sH MT&j sjT+
nqT+{+~ | sjT + n~s+ u>+
nqTe+ <T . n+<T n~s+ | eTs n+X
| m\ me zT k~+q bq | { + # T +&, < H ~> C ] n~ s +
y b, +>dt, \T>T<X+ \T mTe+{ mC+& +& sy\qT+Tq k.s b\ # k<H\T>
|\ eTT+<T ysTT. d|m + ne>Vq <TsT MT&j $T*bsTT+~ n >H #bqT.
b{#d q d b eyT yTq |CdeTd*,
n~ ds, MT&j d++<++& k.s
|]cs\ q $<H\qT |\ eTT+<T rdT [+~ b\> |\ =+ b#Ts+ b+<{ s
nHqT. K+> yTq mC+&qT |\ |+<\ |jT +#e#T >< nH&T H $TT&T.
eTT+<T d -d|m + rdT > * >sTT, =+<] |+<\, d $<H\, sjT d+d =+
|u $+ #jT >*>sTT, nsTT n+<] #s b jsTT. eT* ys T < eTT+~. <VsD ks +<\T,
y b, + > dt , { & | \ k s TT >=+ T qT sk s \T, u y< >\qT s # >= + e+{
$|+# b jsTT n $e]+# |jT + #XqT. H +<HesZ\T, |* |u |{ s* +#+ =
e* eT< H n&T +... d b q zT, sj n+eT+> nes<y T nesTT. esZ\T
dTqT f MT&j es J edT+ ~. myT {, \* <rjTL&<T . n+<T MT&j q e+T
f+&T X+ zT f yTs es J +T+< bqT bw+#+bT eT< s> , #H|sT \T,
$TT&T # s={H> *#b&T. nj, n$ jTTe m& & k+> HjT u< #| +
&T +&, b $s+> rdTq ||k L = sj \+ nHqT. ||+ #+ @

p 1`15 , 2012

13

d fyT

<X+ @ sw+ /b$H q+ MT&j +< |<X


+~. nsTT ksTT kqTL\ |ue+ e+
#|+# b +~. |\ >+<s> ds q ~X
eT[+# |C_bj de+> eT*#+<T q+
w #jT b +~ nHqT. e #T @eTT+~, n+
yTHCyT +{, |k sTTy] sj
T + n d sD
<sD eTs =y <q mT H&T $TT&T. MT&j
jeH\T deTd u>yT , |P]> n< deTd
nq u j Y T . H , d H MT& j
bDyjTTe. y{ <s+> MTsT =+ w|&
deC yT\T #jT e#T nHqT. H $TT&T |&y <
ueC\+ d b #| yT<q+,
bs<s , djT+~<Tu T due+ L&q <s
|Ck$T uy* yTT<{ >T&> es+#y&T.
yd$ <D+, |\ | |eT +&+ e\ eT+>
d w, ueC\ $wqT, eXqT
>T]dT H &T. q+ # n~s, e> d# ,
<sy< eed, #< b\q, |CkeT
$k eT< n$Hu e d + +<
ns+ #dT +TH&T. n+<T dVT+> $e]+q
y+H d b b<q, MT&j esJ
eX n+X\ MT< kqTL\+> d+~+#&T.
2014 m\T m +&=# nqT+THsT n
n&>qT. \#T s*dTHsT. + nH s
n+X\TH |< q+> \ b|~q zT N\{
e# m\ ujT+s+> |jT+ sT>TT+~
nH&T. e# m\ < ns < T pH ]q
|m\ L& n< ]+~ < nHqT.
\d+|\ |sT =+<sT H\T n$ &T\
b\ neTT&TbsTT zT neTT+& dbsT\T
sT>TTq +>\T |m |#s+ d b
# dw+ >, V#] n+X* |k$++~
n $e]+#qT.

q sjT+ d+....

u\w esH m+<T #dT HsT? d d


*dedT+ <, b |>Z\T, n~s+ T++ <{
y +& e+{jT. n+| @< \+ | eTe
+& <T. |j H\ d+ yTq]| $yV\|
q Xdj
T $Xw D * L& V f eTTKeT+q
#| H #+<uT d| #sT. n> ym dt sXKs
s &> sT q es q \+e +& ys \+
e m+<T #dT HsT? s+J$>sT q esT
u> &T\Tq ys \+ qT+ m+#T m+<T
|[#X sT? |$T+#Te+bT &T, |\T&
L& \+. |j H\T q|&T \+, >+
e>s \qT y UsT L& #jT sT. y \+
keq |\ m+<T? HjT\ e\d+~
n~s+, &T | y] \+ +&<T . \+ |sT
|* ys + zT <+&Te+ d+ y
s #>=&TT+{sT. mH.{ sese eTTKeT+ e+
e\ eT\+ y] @yH ]+<? n> $T*q
\y] j \ qT+ eT+ T \T,
eTTKeT+T\T e+ e\ @yTH ]+<? n< y],
| | <e\ yTC]{ |\ J$\T u>T|&e .
|\ J$\T u>T|&\+f, eT+ $<, s>+,
b~, k+> n~s\T e+{ eT* esT\T #
$<H\Tq sjT + y*>, \+ qT+ mq
e\ T eTTK+ <T. ~ \TdTb, *dqysT
>{> \&b sw+ , <X+ , u$s\T eT\+
#*+ #* edT+ ~. e> J$\ =+#&+
e <X+ <T. n mq& #jT+. =
d+<s\ |CJ$+ q e\ J$*,
|CJ$+ y] rsTqT $&Bd #&+ . n+<T
n+X* #b* e+~... uy* d b
n< &T & jT|wt HsjTDY |\ $dw+ >
*jT#XsT nHqT.

MT&j H H + eT*yT q $wj \T


|m\ |#s+ ]qT H *jT<T nH&T
#+<uT HjTT&T q esT q ueeT]~ H $TT&T. <T, sw+ #eT+~ *jT<T.

H \+- HjT\ n~s+


p 1`15 , 2012

14

d fy T

n+< T | m \ e mC + &qT \+>


rdT + <T >{> bs&H e >=+T #\<T n
d |{++~ nHqT. n> m\
|< q+> <q~ Hu yTC]{> eq ;d,
md, md, yTH]{\T, |<esZ\T. keqT\
sC~s+ # d , yeT| \+{ b\
+& ysd , |+ < b\ zTyjT + e\
e T # T \ qT+ n~ s + eTsk] < s +
#dT +THeTq dV +& ysT b\ zT
yXsT. eT&T k.s b\ *d nD>]qesZ\qT
y] y y] H b&|+ #sTT. eTTqT+<T>
| < j esZ\T >T]+#e . n|{esL ]>
qc ysT, y] bT de+ u]+#|<T
nHqT. $TT&T |P]> @u$ +#&T. nqT +
$q{ d #|+ HqT d $es+> $Xw D
=qk+#qT.

|s\H+& swy|+> d e
#| +~. me kH\T des< m\T sT>TTq
sT D+, \+>D| kqTL\+> e{&{ eT&T
k.s b\ eTTK+ #fdq deTjT+ d
e* s +< +> # | +~. |< \ , > < \
\+>D+& d zTyd |\ \+>D
# mC+&, $<H\T, CjTr d eyT
HjT dw+ #d+ ~. nd+; d+U\eTT+&,
n~s, ||+ > \+>D deTdqT |]w]+#*q
me u< *q k.s b\T jT<$~> |*
eTu |f |jT yT #XsTT. sjT & u>+>H
\+>D deTdqT =qk+#yT < jT+> |#XsTT
n $e]+#qT.
BHed eq sT\, \T<sT\ y]
|+&+q T\ uk{ <s e+, eT<+
eTVe] qT+ >e\qT, \ ~ |< T+u\qT
b&+<T ]q eT<jT+DqT rdTse+
>T]+ | m\ qT b{#d q |#{ d
|\ *jT#| +~| k.s b\T e{&q bbq
b<T . H< yesD ePV+> dw+
+{ eT*+X\T =T bjT #XsT nHqT.

|m\ n$| bs+ |sT =+<sT


e\ n$ MT< s|D\T #jT+| nd\T
n$ s*+# n+X+| |#s+ |<> s> < T .
d |<| < #| H k.s b\ u\ sD>=D<
n~ |\ meeT+~ #s < T . es |\T L&
m> n$ s\q >T]+ e{& + <T ><,
mesT q<T nH <sD e zT yXsT. eqsT\
<|& es+> eq \+>D <e |]{>& >
q es+> |s \ |m... dwy T q
b<$T k<s\ u n$ s|D\T
m<Ts=+Tq z e k|+ q y b <<| > \T|
\_+#ksTT zT se{ m ns+ #dT y*? n>
\+>D es+> du | sT |T |{
n+X+| sjT & &TTq n$b zT
yXs+f |\ \+>D |, n$ n++ #jT +
| + < nqT>\e? nHqT.

y<q\T, ydy \T |\ nse TeTHsTT.


zT, eT J$\ yT*$T esT q
d++<+ y] + |P]> ns+ e+ <T nHqT.
sc HS |]b*+q +>dt, \T>T<X+
b\ k+|<jT sj es+> |<m Tq
|\T | m\ zT yXsT. s +&Tb\
sjT + >+bTq sjT eT d 2010
\+>D | m\ n$ eT{ ] q|& dw+ >
|{ + q sjT |qss D |\T|+~. y
e\T |dT +> |+#sTT. s +&T b\
qT+# |T=q y b >+bTq sj
|sw> |<$jT+ k~++~. |\T +>dt,
\ T> T < X e s + # + es L d w + >
eeV]+#>* >sT>, y{ |ejT+> ds q
s j , b mqTe+ e +

sh+ eTs |<H+X+> eq \+>D|


nd+; #]+#\, deT> #s , keTsd |]cs+
u>+> e# \+>DqT d k>dT+<

p 1`15 , 2012

q sjT+ d+....

15

d fyT

$|\ eTjsT. |ejT sjT mC+& >\ b,


de+ deTsT\ T, #H|sT \T, MT&j eT&
*d T> bs& | |]d es+ k< +
<T nHqT.
2014H ~X> esTsy\+f |qdMT ,
s#sD ysT *dsy*. |ejT sjT
mC+&, y~> d d<+ > +~. $T*q$
+ d+d<+ y*. |\T yT\T= y] X ysT
\TdT y] yT\T#d =sj n+&>

q sjT+ d+....

*#+e sL < + >, |u ee++> w s>*.


d+\+, dw , |\ | |eT +&> n<MT
nk< + <T nHqT. d+<q d+ H $TT& y|
#XqT. HqT me e{&q ue+ n @ XH
+#< T . # nedsy T q #s ~ nqT X<d \
#X&T. qsjT+ d+ w qe+T
u>keT+ n+~+#+ z u< , z d+w+, |
n+~k nqT \b&T. 

-21e X| usrjTT&T

d, yeT|\ s+&fT deyX+. .


(12e |J sT ysTT..)
sw+ @s&+<HsT. |dd n< &T q e\+
31 eT< + < T D\T Hj T d > T Z +&
#| +THs, $T*q |C|<T \T, eT+T\
\T+< nHsT. 26q sdq \bT eT<+|
Bs *bs{ dq<+ y\HsT.
= eT<+ $<q+ |<, &T>T, \VqesZ\H
|<q+> <|& #dT+< sYmdt| H Cqs+
nHs T . eT< j T + D * bs+>
#&+& Bs* ke-]-k+d
bs+> #j \ mdtjT d H eTTsV ] nHsT.
k d+d\ qT+ m\ eT<+ \b
bwk+<, jT+D yTT<\T|{ eT<w<+ <
d, yeT| X\T bs{ =qk+#\
m+d| H y+s &, *+&j bssY u H dTH
s & nHsT. eT<+ e\ nHs>+bq |<\ |uT +
d+ H*+> L& #jT + < +< |<X eTV
deK H & s nHsT. >+ bs{\
y| \qT $Xw + #T X ~ |ejT b\d
eTT+<T rdT *q nedse TT+< +< |<X s T
d+|T + H mdt. sese nHsT. >e\ b~
VMT <s eq &T\ d>+ &TqT eT<

p 1`15 , 2012

16

KsT#dTHs, Be\ eekjT L\ J$\T


~>C]bTHjT eT ds *+< m&TjTT
H + sD Y *bsT.
d b sw ssV n< &T &.$.$.mdt
es =\T #s qT bs+_d . .. |dT + |uT +
| y X |{ q eT< + $< q+ 2004
eTT+<Tq<q, n|& u\Tc|\T yTT<\jjT
nHsT. eT< | |uT+ <jTesZ+
#dT +f, eTs| eT<+ #TH k+|<jT b\
sjT + L& n\T +< dw+ #XsT. n+<T
2010 y\+ $<q+ <s eT<+ dqT\T
b+~qy] 50X+ n~s b #+~qysT,
$T*q$ |< q ||+ dV s k+|<jTb\T
|+#THjT >TsT# X sT.
deyX+ d, eTVd H\T {]
lydse, mdt. eTHseT, mH. dsC<$, ds qd,
jTTed, d+ s T d+| \ deK H\ T <
#qjT, |. yJ sE, |. udsse ~sT \T
bZHsT.
&.$.$.mdt es s+&f T deyX+ rsH*
|{ + #>, n+<s y<+ *bsT. 
d fy T

q sjT+ d+....

sh+ sqTq |+< eekjT+


s
h+ +{ eekjT+ |P]ksTT
yTT<\TqT+~. =*k]> |uT + B n~]+>

= #+ | < H+X\T...

y<eTT< yd+ ~. yTs sh eekjT es


+<H e[` 1969 desD #d b<$ T H{| wH
$&T<\ #d+ ~. |< q>s |< <TD\ ysT
(e) sT\ eTT+<T> |+<\T #dT
Ls>jT\T k>T #sTT+ = #T +Tq e~]>H
MT< |< |< +|\T s T |+<+ #dT
eT e\dq |+\qT |+&kjT qe!
||+ # yD d+d (&{z) jee[ |s+
eekjT\ $wjT + n+srjT ybs ds[
edTq esT\ nqT>TD+> +< |uT + y&
es{ #{ |j>+> neT +~.
| &T n+<T u>+> +{ eekjT+ $<H
nqTeTdTq T sh |uT + C s T |s=+~.
~ |P]ksTT neT ed qT sh eekjT
s+>+ n+ \ esT\T sqTHsTT. nsTT
|uT |s yD
@e+ |+H |< |< +|\T
HsT > eekj Xd+# neX+ @s& |e<+
+< =+<sT +<q e+ #dT H sT.

p 1`15 , 2012

17

|dT + |< q>s |< <TD\ ysT (e)


s T \ eTT+<T> |+<\T #dT Ls>jT\T
k> T # s TT+ = # T +THs T .
eeVs + \+ |uT + qT+ m+{
nqTeT |+<\ y<+ <T .
|dT+ sh+ #s $T\T\T #s sT\
besTT $T\T\T nsTTb+ s T \ |+<\T
#dT |+qT k>T #sTTdTH sTT. $T\T\
k>T s \T, eT+&\qT |uTyT
{sTTk+~.eT {sTT+q b+ s T \T
|+&+q #s < nsTTb+ |+qT $T\T\T
=+THsTT. eTs s +|\, s
|+\ k>T, =qT>\T +{ |+<\T
#dT H+<T +\+ |uT + qT+ nqTeT
<T .
= s T \ |s+... qT+ @ +| ysH
HsT > s T \T < s T d+| \ s <sU dT
qeTH |+<+ #dT e#T. B |s+ s T \T

d fyT

|+&+q |+qT d<s T +| eTT+<T |+<+


#dT q <s ne*.
|+<+ ~]q sy 15 sE> dMT|
es{ MT{ \b*. u$ wT @yTH &\T
ed sTesZ\ n+^s+ |+< s<T
#dTe#T. n s<T #dTq 15 sE>
\b*.
| + y T T< { # d T q | +<
nqT> T D+> q | & T (HD ,
|]eD+) <s #]+#T |sds
n+^s+ <s q T eTsk] ss TT+#Te#T.
<s q#b s T \T sd ]+ jT{ es{

q sjT+ d+....

neTTe#T.
+| #*+# <s m{ |]dTq |uT+
| { + q d eT< T < s H e>
+&s<T.
|+<+ |s=q B es eyT |
$\Te +T+~. sy |+<+ s<T s TTbT+~.
s T |+ k>T #d b\+| +| m+{ V\T
+&e. |+ =qT>\T eyT n~ e]dT + ~.
|+<+ #dTH @ +| nsTTH eTT+<T>
<s bY |PNT +< s2\\ u+ >s+{
d++~ es{+> dV jT d+#\&
(@&) |sT y*. 

dq <H eT]+ bV+


eT< T <s | +{\T s220 n<q+

nsTT dq s\ m+mH| +f +{\T s220


n<q+> s T \ e< qT+ sh |uT + HsT >
=qT>\T #jT qT+< *bsT. K|t dHqT <w
|T nsT H{ bs ds| s \ d+d =qT>\T
+<\qT @sT #dT + <, M{ @sT s#sD

|D[ j se+< nHsT. sh neds\ 112


\\ yT{ qT\ _jT+ nedse T, +<T 56
\\ yT{ qT\T eyT n+<TuT e+<,
TqT +Z #+<T |uT + |jT k+< nHsT.
bV <s *jT&+ e\ s T \T dq s\ <q
|+&+#+<T eTT+<T eksq $Xk eT+ e+
#XsT. |uT + |{ + q <s +f Vs+> es{
me eq| &T s T \T eT <H neTTe# eT+
*bsT. HD |sT s T qT +~ | +& #keT
us k #sT. dqs\ n+<TuT |]q| &T _jT+
<s \ T L& n<T| +& neXeTT+<HsT. |uT
<s+ e @sT #j\q |b<qqT
|]o*+#& $T{ jT$T+#eT, y~ eq
sT y |]o*+ sj
T + rdT+{eT |X
de<q+> eT+ #bsT. 

dq s\ <H sh |uT + bV <s q T


|{ + +~. d eT< T <s (m+mH|) | s220
n<q+> y\ ss TT++~. Be\ dq s\
<q+ <s +{\T s1,500 neT+~. s T \
XjTdTqT <w |T |uT+ sjT+
rdT+~. bs ds| s \ d+d | +<\ <s
< H =qT>\T # j T qT+~. s T \qT
bV+#&+ <s dqs\ <q+ ,
&e+& eT< q n>< +Z #\H <X +
eTTKeT+ mH.sDYesY s& n<q ]q
deyX+ sj
T + rdTqT bs ds| s \
XK eT+ &.l<sYuT |{+#sT. dqs\
<q+ kH eTd], k+ eTd], $jT, \
eTd], yTT\=\T\T, ;|{ ekjT *bsT.
+< | u T + d eT< T < s (m+mH | )
+{\T s170 #=| q |++<, Be\ >&`m
s+ +{\T <s s1,280, k<sD s+ <s
+{\T s1,250 neT+< eT+ #bsT.

p 1`15 , 2012

18

d fy T

q sjT+ d+....

$H\ d+ eTT||\T
u es{ nq< \Te <|& s950 q | $H \T s1,500 neTTTq +|\T
q\ CsT s200 T qwbqTq sT\T kj;H $H\ re =s... ysTXq> HD
< e] eTT<+ $H\T L& u es{H....



$H\T <=s eTT|


|\T |&TTq sq\T
u es{ nq< \Te <|&

$H \ d+ usT\T ....
yT< Vsu< eekjT XK s\jT+ e<
s T \T $H \ d+ u d+K usT\T rssT.
<jT + qT+ eT<V+ es L \THsT.
u es+ ]jT&+, $H \ |+|D se
bs+_+#&+ |< d+K s T \T eekjTXK
s\j s* e#sT. eT<V+ es+ se&+
$H \ |+|D *|yX sT. L|qT b+~q s T \
sT y sE |+|D #keT n~sT\T #bsT.
B+ =+<sT sT\T >V+ e+ #jT&+...
bdT\T C+ #dT |]d # ~<sT .

$
T c\ s +~! es{ ejC\+
s q m|{> \Te <|& >TseTH&T!! > @&~
sTe qc\qT eT]bsTT {X\ @sTy
d<e TeT q s T \qT $T c\T #TTeTT{sTT. sh+
me <s \ HDyTq $q + <=s& + >>q +>
e]+~. n<qT eekjT+... nq eqT s T \
+f u> +{ {+#Tq $q ybsT\T..
nejT sT\ neds\qT u es{ s|+
keTT #dT+THsT. $H\qT #jT&yT
|< q $~> q |uT < s+ @| d& e<
L& $H \T b e&+ |y
T ybsT\ qT+
d]k+~. dssT #~ |y T ybsT\T ds| s
#d $H e&+ HD|syTq d+<V\T
T H sTT. |* +> s T \T #d~ |< +|\
$H \ y| #dTH sT. < n<qT> +|\T n&> \T
s s T \ q& $sTdTH sTT. s {+ | <s \ $sTTd
\TeH <#T+THsTT. ne\qT s~+#*q
eekjTXK n <Xq ybsT\ n+&>
\Tk + ~. | d T + sh+ Cs T > yq\T
sTdT+ &&+ s T \T $H \T yjT &+ yTT<\T |{s T .
K|t 2.20 { ms |+\T k>ejT
eekjT XK |D[ yd+~. $ds+ n
| + \T * | 40.86 \ \ +{ $ H \T
nedseTejT n+#H yd+~. e], ysTXq>,
kj;H, +<T\T, |d\T, $TqTeTT\T, yTTCq\T,
Cq\T, s>T\T, d\T, eTT<+, qTe\T, J\T>,
qTeTT, |*| d s $H \T *| 11.62 \\ +{q T
d_&| |+|D #j \ ss TT++~. d\+ $q

p 1`15 , 2012

| s T .. n+T <|&

19

e# K|t shy|+ > 50 \\ ms | k>T


#ks eekjTXK n+#H yd+ ~. 36 +|\T
ds| s #d1.27 | $q &u\T/bT (450
>eTT\T) d]bjT s]++~. u es{+>
sT n\yT |& |< +|\T eekjT XK
n~sT\ dV s+ | s T \qT <|& #dT H sTT.
s T \T me> &e+& #d eTV +|...10 \\
&u\ $H \T keT yTT< #| +~. e\+
5 \\ &u #T \T <T\T|+~. $T*q d>+
$H \qT k+ &\s <s s930 me q
$H\qT sT\ s1,500 #=|
q u
es{ $sTTk+~. neT <+< |&b sTTq
eTs H\T>T +|\T L& > #dT H sTT. dssT
n+& sT>TTq +|\ u es{+> |
s T \T K|tH s200 yTs <|&
>Tses n+#H.
d fyT

q sjT+ d+....

ysTXq>... HD d>

kj;H... | ]q us+ s T \|H

sh+ 44 \\ ms k>T#d ysT Xq> $H \


Hds + deTd |T +~. > @&~ sT e ysT Xq>
s T me> qwb jsT. deTjT+ y]
<Ty*q dssT ysTXq> $H\ <s\qT
n&> \T> |++~. > @&~ n s\ ysT Xq>
$H \ <s +{ s3,600 +&> |
&T
s3,950 |]+~. d_& $H \ <s , Vs+>
es{ <s \ T & b e&+ me eT+~ s T \T
k++>H $H \T deTLsT+THsT. > @&~
sT e |]d T \ T u> ~>T& q 6
s+ ysT Xq> $H \ |
&T &e+& me>
+~. eekjT XK e+ M{ +& s
s\qT d<+ #d+ ~. B+ d_& $H \ s T \T
b<q+ e&+<T . < n<qT> =+<sT $q
ybsT\T sTT|& , V, es|& d+d\ <s
<T M+ n #| k<sD $H \qT ds| s #XsT.
bddt L& d]> #jT be&+ =qT>\T #dq
s T \T k\T $|#d | k 6 \T $T
| s \TjT\T jT|&TTHsTT. B+
s T \T eT $H \T =qT>\T #j *se&+ d;&
nsy T +& b+~.

> K|t b* kj;H $H \ <s q T dssT


+{ s1,140 |++~. > @&~ +{
kj;H $H \qT s T \ s1,540 |+|D #jT >
|
&T s2,680 |+#sT. sh+ kj;H k>T
d> T $ds + H\T>T \\ ms\T. neds\ d]|&
$H\ dsDqT qe+sYH #j* H...
eekjT XK, +< |<X $H _e~ d+d (@|d& )
q~sT\T |{+#T<T. qe+sY +{
kj;H $H \ <s s2,014 +~. ybsT\
\_ d+ \d+ #jT &+ kj;H $H \ <s
ne++> +{ s4 y\ |]+~. |uT +
s + sD+> kj;H $H \ dsD KsT s20
qT+ s40 |]+~. n~sT\ s +
|]q $H \ dsD
KsTqT u] #*q |uT +...
< s T \| yd+ ~. n+{ > +& kj;H
$H \qT > K|t 50 X+ d;&| s T \ |+|D
#jT > |
&T < 33 X +Z #sT. B+
$H \ <s L& u> |]+~. Ceu<
me eT+~ s T \T @&~ kj;H k>T #j \
#dTH sT. dssT e+ M] d]|& $H \qT
ds| s #d |]d |+#b e&+ s T +<q
yTT<+~.

s T \ qT+ $H \qT d]+#&+ eekjT XK,


$q @C\T $|\ eTjsTT. B+ $q s T \T eT
|+qT es{ nsTTq& neTTHsT. s T \
qT+ =qT>\T #d+<T MTqyTc\T +q
eekjT XK... |y
T ybsT\ qT+ n~ <s \ T
y+ $H\T d]++~. M{ s153
d;& s T \ ds| s #d+<T d<y T + ~. nsTT
$ HsT> $q sT\ qT+ d]+q $H\T
b&+ dssT $H \ HD| s T d+<V \T
H\=HsTT.

e] eTT<+ $H\T L&...


| $ H \ u e s { + > s +& >
sT>TT+&>... sh #] yTT<{k ]> | &T
eTT<+ $H\qT u es{ neTTTHsT.
sh+ 5 \\ ms k>T #d eTT<+ $H \
<s \ qT |uT + @&~ ne++> |+#d+ ~.
p 1`15 , 2012
20

> @&~ M{ <s +{ s5 y\T +&>


|uT+ 50 X+ d_& +~. B+ sT\
s2,500 $H \T <=]sTT. @&~ y{ <s q T
5,200 |+q dssT d_& s1,200\
+Z +~. B+ s T \T +{ s3 y\T y+
=qT=y* ek+~. dss <s |+q+<Tq eTT
|+ |+q <X+ +|\T eTT<+
$H \qT u es{ $sTTdTH sTT. s400
+& 3\ eTT<+ $H \ b{qT eTVuq>s,Y
s+>s&, nq+| s+ +|\T s700\
#=| q neTTTHsTT. s T \ |j H\ $wjT +
sh dssT @ e+ X< < #|+<T $H
u es{ <+<jT <s eT +< |<X s T d+|T +
n< &T .seTw eT+&|& sT . 
d fy T

q sjT+ d+....

Hu \T ` nbV\T
` &. es+&jT

Hu \T ` 2011, b<$ T y~ {e\


$&T<+ ~. $$< sc\, \, |\ , |D
\,

Hu | s T > T < \ H n d e Td \
sDeTH $<q+ d]<T. eqe X
d\ , n_e~ eT\eTH eT*
$w j > T ] + #*. e\+ Hu
| s T > T < \ qT n] & e Tq D+H
+#+& bsT\+<]
bT, n_ e ~ | \ | + | + d e T
u>keTT\qT #d $<H\T neT\T
y*.

q>s\ Hu d++~+q |P] $es\qT


y~ b+<T|ssT. yd>V\ d+KbT
y{ deTL]eq d<T bj\T, Hu |sT>T<\
s T, *+> w, ns d, qH\`eTsD\ s T,
d> T J$\+, mdtd, mdt{\ T, eT\ y> Hu,
|DsD ~s nH $es\T +<T HsTT.
y~|s+ 2011 esY1 H{ <X Hu 121
\ 93 y\ 422 eT+~ #]+~. M] 62
37 \\ T (51.54 X+) |sTw\T >, 58
64 \\ eT+~ (48.46 X+) d\ T. s | u\\T
15 88 \\ T. 19 95 \\ s |<X
<X+ n~ Hu *q sh+> q kH
\T|+~. s kH 11 20 \\ Hu
*q eTVsh $T++~. e\+ 6 \\ 7 y\
Hu d+ n e Hu *q sh+>
+~. <X+ e+< |> \T d + +f me
qd+KqT *e+&&+ $Xw+ . ns d 2011
64.83 X+ +&>, 2011 H{ n~ 74.04 X
|]+~. d ks\ $wj ed <X
Hu 53.1 X+ eT+~ eTsT>T<=& ks + <T .
41.6 X kq| ><T \T e. 49.8 X+ >V\
&H J ks + <T . 68 X+ >V\ s eT+{
ds| s <T . 32.8 X+ s +T <T . 28.5
X+ T+u\T e+ m|J |j dT+ &>,
65.8 X + eT+~ f \ T, | & \ e+
#dT +THsT. u+ n+{ ysT 41.3 X+
>, {M\T qysT 47.2X+, s &j \T e+
qysT 19.9 X+, +|PsT qysT 6.3 X+.
d qysT 44.8 X+, y|& < u qysT
21 X+, @ yVq+ ysT 17.8 X+ HsT.
Hu 63.2 X+ eT+~ bH ks + * e+&&+
>eTHs+.

p 1`15 , 2012

$es\T, ]sT\ T, X\T +f, k] CHu


\ d++~+ >eT+#*q d s y T q n+X\T
= HsTT. M{ |< qyTq ~ Hu |sT>T<\
sT. eTq <X Hu nk<sD y>+>
|]bTq<, eT]= <Xu #HqT d+
n~>$ T+ ||+ #+H n>kH $T+#qTq<
eTq \TdT. 110 @ +< 23 84\\ Tq
Hu, <T s T |] |dT + 121 #s& y T
+<T <s q+. 1921 Hu \ H{ <X|
|sT>T<\ e\+ 0.31 XyT +&>, 1971 H{
n~+ > 24.80 X #] ds +<q
sDyT+ ~. s |uT \T | + +~s>+B
|uT + T+ jT+D $wjT + #|{ q #s \T
=+es |* \#sTT. n|{< |sT>T<\qT
qy<T #dT +Tq e~ X+ |&b e&+ s+uy T + ~.
1981 24.66X+, 91 23.86 X+, 2011
21.34 X+, yTTq{ 17.64 X+ |sT>T<\
qy<T e&+ >eTHs+.
qH\ s T >Z*q+ >Z b e&+ eT\+>H
eTq CHu n<T| ksTT |]b+< #
eT+~ u$dT+ {sT. ~ + <T. 1901 49.2
21

d fyT

(| ysTT eT+~) > q qH\ s T eT+>


>T Z 2011 H{ 20.9 |&b sTT+~. n>, d\
k|\ s T L& u> +Z ~. 1951 d>
Tq
| d sT>TsT |\\ T |& |dT + n~ 2.62
#]+~. n+f Hu n~ T+u\T e\+ <s T
|\\H d]|T+THjTqe. eT] nd\T
sD$T{? n+f k<sD eTsD\ sT, X
eTsD\ s T u> >&Z + . usrjTT\ d> T J$\+
u> |s>&+, [, 1901
d+es ysTTeT+~ 42.6 eT+~
#b 2011 H{ 6.9 eT+~ eyT
$& y T Hs T .
yTsT>T|&q ke, ] |]d T \T,
n+<TuT eq <T y< +
~ s + +< T s D \T>
#| e#T. y sD\
<X+ X eTsD\ sT
d + +Z ~. 1901 |
ysTT qH\ 210 eT+~
Xe\T s |PsjT
| e Td |dT + 48
eT+~ X e\T e +
#bTHsT. , eTq <X bsT\
d>
T J$\+ L& u> |]+~.
e+< +< 1911 usrjTT\T
d > Tq e\+ 23 @ e y T
ys T . | d T + ~ 65 @
#sT +~.d\ T 66 @, |sTw\T 63 @
+&esL dTHsT. sD\+{
eT\+>H Hu +q ksTT >&Z + <H
$wj >T]+#*.
qH\ s T >T Z T q~ yT > n+<T z
eT\T <e+~. >&Z + |T syT q *+> $e
neT\e+~. eT> qH\ +f & qH\T u>
>T Z T HsTT. |* +> <X+ *+> w y>+ >
|&b Tq~. 1901 | ysTT eT+~ |sTw\ 972
eT+~ d \ T +& > | d T + d + K 940
|&b sTT+~. nyT], sc, bH, bH e>s n_e~

p 1`15 , 2012

q sjT+ d+....

#+~q <X, u, HJ ]j, +&Hwj


, $jT+
e+{ n_e~ #+<TTq <X |sTw\ +f d
me q |]d +&> eTq <X+ w
~>Cs&+ +<q *+# $wjT yT. s | |\\
$wjT + w eT]+ |T s+> +~. |
ysTTeT+~ u\Ts 914 eT+~ eyT u*\THsT.
nq> T+ jT+D |< T \T y| eq
s | +{ +& |\\ d+K >DjT+> +Z ~
yT &|\ \ T eyT n~+ > >Zsq ~
& #| <\Tq $wjT +.
<+|T\T &|\\T e<qTe&
sD\T nH+ . V f jTT>+ |y +H
es
<Ts#s+ + =qk>TH e+~.
LTsT |& eTs +{ y

T+~.
=& T ys d +
=qkk&q eT&$Xd+
deC + M&<T. e
*d & Xe\ uDV\
|]=\TTHsTT. 1980\ s neT
eq *+>ssD |\T, >sky\
# < +<T &j sTT. qTb\
X qH\qT, ny+ > s \ qT
y]+#& eq |<T\T
&|\ \ b* eTTbX\T> essTT. &
Xe\ u DV\qT |& $$< |uT \T m
#s \T #|{ H |* \e&+ <T . T+u\ ]
d>T\qT yTsT>T|], \T\ nsd ksTT
|+ n \T b> \ e | DT\T
u$dT+ {sT. |uT \T L& < <] +
|< \qT |yX |{sTT. 2011 Hu \T M]
qeT |{|+#\T #XsTT. < sc\T>
22

d fy T

q sjT+ d+....

||+#sTTr\
+#j
T
r\

sC+>
V

<
+~
:
d
T
|

k++> ]_e~, ke HjT se\qT sb+~+#Te#, y{ n+<T


>Z sC+> V< +< dT|+sT dw+ #d+ ~. <X sjT |Cke >eT |+#jTr |H~>
+&\, n~s $+BsD
u>+> +&\, | >eT |+#sTTr k+ se\ u<
rdTy\ sC+> s\T u$+#s |s=+~. z |y T +| yD sb\ nqTeTe&
s<T #d >y \H> { |+#jTr rsq+ #jT > < |+#jTr`2 n<q| d+#\&T sd ]+#sT.
n~] sj
u+u V sT dy #jT > n& |+#jTr es+> sj
T + y\Te&+~.
n~s eed rdTH sj
\qT k d+d dy #jT C\< u+u V sT rsT #| &+
|+#jTr dT|+sTq T XsTT++~. $#sD d]+q HjTeTsT\ T dd t .mdt.d+|T , dd t
mdt.C.eTTUb<jT L&q <s dq+ d+~d sC+> |] =$T< u>+ |s=q n+X\
|s+... |+#sTTr\T y{ |]~ n]_e~, ke Hj k++> se\qT sb+~+#TH
n~s+ +~. |uT + eT& n+# e# |+#sTTr\ y{ |]~ |\ |j H\qT
#dTy*q u< +~. n |s=+~.
@ s|+HH es+ rdTe& w~+#*.
*+>ssD |\, >sky\ d++~+q
+<q \qT ]q s+ #j *. \ T |+#*. n
s+> nusTT\ deq+> nesTT\ deq
V\T *+#*. *< + &T\ d ysT deTy{
b+< #{\qT K+> neT\T #j *.
Hu u > y T q | e < X _ e ~
\ e TqT q| & n~ H> ] d e eT
|+#T+T+~. us< X + |<\ <Xy T | |<<X +
<q ] Xdy \ eD+|qT & |]>Dq
rdTy*. |{ Hu $T+q qd+K ds +
deTLs>\ eqsT\T <X+ |w\+> HsTT.
Hu |sT>T<\H n deTd\ sDeTH $<q+
d]<T. eqe X d\ , n_e~
eT\eTH eT* $wj >T]+#*. e\+ Hu
|sT>T<\qT n]& e Tq D+H +# +&
bsT\+<] bT, n_e~ | \ |+|+
deT u>keTT\qT #d $<H\T neT\T y*.
$<o +|\ <|& n]{ d<o $<q
eTqT>&qT b&*. n| &T | #qe+T
d#+ <+> T+jT+D |< T \qT ne\+_ksT .
n_e~, s>s deC |H<T\T yd, <X
n_e~ u q&|k sT .(qeTd \+>D kq+...)

|sT>+q |+Cu, VsH, >TsY, eTVsh


u\\ *+> w 1991`2011 eT< \+ |T s+>
|&b sTT+~. sc | ysTT eT+~ u\Ts
830 qT+ 886 eT+~ u* HsT. , \T\
$<ksTT #d ssdTq \T\qT *q
T+u ysTT eT+~ u\Ts 920 eT+~ u*\T
+f, b<$ T $<qu d+q y] 909 eT+~,
V d\T #<T e |P] #dq y] 885 eT+~, &^
|q #~$q \T e\+ 876 eT+~ u*\THsT.
Hu n<T| +&&+ n_e~ #+<TTq <X+ >
usY nedsy T |sT *+>$e, &|\ \
V\T =qk>&+ e+ ndeT+d+. |dT + <sD
> =qk dMT| u$wT nusTT\T |[
#dT +<eT+f nesTT\T <=s be#T. n+#H
|s+ eTs 20 @ <X+ { 20 \\ eT+~
nusTT\ C& <=s V #s T \T>
+&by* edT+ ~. HuqT n<T| |f #s \qT
]q +> neT\T #dq #H d + +{ |]d H
re+> m<Ts=+Tq~. qT us |uT + y+H
yTH*. 2011 Hu\ \ $es\qT $Xw +
*+>$eq T eT~+| #jT & z |DT\ $T{
jT$T+#*. &|\ \ | $eq T s*+#&
q ke, ] k+d esZ\qT nHw+#*.

p 1`15 , 2012

23

d fyT

q sjT+ d+....

|eTTKT\ |seTeTq d_& d*+&sT


e+
>dt d+ dTq ssTTr\ us+
yjTq+> |]b+< +< |uT + d+<s + >
eq|& yb+~. dssT edTq <j
+{ ssTTr $T+>dTH jT, Be\ |C d+ e T
|< \qT neT\T #jT b THeT #T+~. ssTTr
e+ >dt d*+&sq T keqT\ nedsy T q yTs
ds|s #jTbTHsT. d*+&sT
d \+ n+< q+ +< T \T
m<Ts=+THsT. nsTT |uT |<\ T,
n+ |eTTKT\T e+ +{ d_&
>dt d*+&sq T $#\$&> y&dT H sT. <q e+T\T
L & d s s T ssTTr nqTu $ d T H s T . +<
|{*jT+ XK eT+ Cb s & bs+_+q mJ
bs $wjT + y\& + ~. |sh| VMT< nH
n~] yd+ @&~ \+ 171 d_& e+
>dt d*+&sqT |j+#sT. $<X+>XK
dV jTeT+ |D Y sY +{ 161 d*+&sT y&sT.
s K+& eTTKeT+ $jYT VQ>TD 83 d*+&sq T
|j +#sT. ub n>H sCH<d + > 80, +<

eJ eT+ m+.mdt. 79 d*+&sq T y&sT. d+|q


b]X$Ty , qMH +< +{ d+es+
369 d*+&sq T |j +#sT. n+f sE {
+f my. keq |C+ d*+&sY b+~q
s eTs={ rdT=H+<T 21 sE\ ee~
| d]. |eTTKT\ sTq d*+&sT y]
#sT THsTT.
<X sB & d_& d*+&sq T
m e> | j d T q y T T< { 100
eT+~ n~+> sjT HjT
+&&+ >eTHs+. yTq >+B, dTs wt
&, eTTjT+d+> j<y, djT< cqyC
VQdH, nX > V{ , \ |k< j<y, m.sC
~s |eTTKT\T +<T HsT.
|dT +<q \ |s+... $j><sT&T m
d*+&sT |j +#Ty\H <| m+{ |]$T
< +< |{*jT+ XK y\& + +~. d_& d*+&s
ds|s |]$T $~+#\H |b<q |]o\q
+< *|+~. |eTTKT\ |j +q d*+&s \T
|P]> ds q $ be# dw+ #d+ ~. 

nM... M...

|D s D |+

|D s D n_e~ #+<TTq H|< + 2050

<X+ q>s J$dTq y] d+K 85


#sq T+~. yTs d, CH +> d d+d\
C n< jTq y~ dw+ #d+ ~. y~ |s+
_ <X\ b* usY H n~ y>+ >+
mq& q+> |D
s D
e~ #+<T+~. 2011
28 X+ eT+~ |D
+&> 2011 X+
31 #]+~. s d$T n+#H\ |s+ 2050
<<| 85 eT+~ |\T q>s J$ksT . ~
|dT nyT], u, sc, bH, s Hu
deq+. |DsD e\ <X+ |< mTq
XVs\T y\TksT. q q |D\T d+

p 1`15 , 2012

24

| esT, $d yT q sV <sT\T, ds d ybse~


s|e]bsTT. ds d eT*edT \ \q s+>
u> b~ neX\T +{sTT. < +& usY
Hu dsd] ejTdT (HsT\ qT+ e<T\ <
n+<] ejTdTq |]>Dq rdT= +# dsd])
L& >T Z T qT y~ |s=+~. ~ 2020
29 #sTT+< $e]++~. deTjT+ #H,
nyT] dsd] ejTdT 37, |eT jTs|t 45,
bH 48 #sT T+~. usY jTTe Hu e\
b~ neX\T yTsT>e&+ bT... ejT+ L&
|sT>TT+<.. M{e\ |\T s+>\T n_e~
#+<TjT $e]++~. 
d fy T

q sjT+ d+....

bjTT\T de esTqT ++#*


djTsY s*dT $.VqTeT+se dHq+ ` n+D+ |d$wsD

|
\ ] d > T \qT | _+_+#
bjTT\T deesTqT ++ #\ |\TesT e\ T

n+<f< , B| bjTs+>+ <w |{\ d


n<\T jT|wtHsjTDY d+#sT. |\T
#~$ ||+ #Cq+ |s>\, |dT + sj \T
| eT s MT | + # f < d H q > V
$.VqTeT+se q |d+<q +<q e+
#XsT. T~Xd $&#e sL qT yk\T sdH
+{q #bsT. seT bs+u+ e\T,
Xj _w\T VqTeT+se, jTq dreTD ds q T
|T q+> dH+#sT. nq+s+ VqTeT+se sdq
s*dT n+D + |d +<u $T d+b< \T
myT$sY Xd $w]+#sT. ej~ bjTT\
d+|T + s<] .\ Dse Vq, e+<q deTsD
#XsT. 

n_bjT|&sT . +< |<X |dt n&MT, keJ>&


|dtu , ej~ bjTT\ d+|T + d+jTT< s+
djTsY s*dT $.VqTeT+se bjT J$
ww|P] eTVe+H&T b{ lseTT\T \T>T
$X$<\jT+ q+<eT] s sese
eT+~s+ ]+~. ej~ bjTT\ d+|T +
n< \T &s Y mdt. es<#] n< q ]q
se db n<\T, L{|*
XdqduT \T &s Y jT|wt HsjTDY eTTK n~>
Vsj sT. |CX TV dt d+b< \T \|*
s$, |CX ndd+{ m&sY myT fXsse,
$X+< eJ d+bs\T dV#Y s|Ty#],
+<u $T d+b< \T myT.$.sY Xd, |<e ]
d+|T + duT \T _|sY $s , \+>D bsj<T \
d+|T + n< \T dV#Y. sCX sse, $X+< $Cq
d$T n< \T #& y+s &, |dt n&MT n< \T
dTs +<, _C| sh XK |Ps n< \T $.sese
]s + > $Xw \T _.jTs+sE, es& we T]
~sT \T bZHsT.
d+<s + > bjTs+>+ $.VqTeT+se
#dq de* ysT =j&sT. eTTK+> +<, sh
|uT \ &
q T |\ nse TjT ds y T q
uw $|\+> sjT>\
~ n |X+ d+#sT.
& jT|wt HsjTDY
|d+ d deesTq
m \ eed q T d + d
]+#\, >\T| \+>
s j T b \ T eeV
]+#&+ e\ |\T +q
k s TT n_ e ~ | \T

p 1`15 , 2012

= |d \T

n+D +
s#s TT :

$. VqTeT+se
y\ : 50/`
$. VqTeT+se
|T \ :

d.sY. b+&wH , =+&|PsY,


V <su< ` 500 084

25

d fyT

q sjT+ d+....

| +< _+<Te y*

` $.VqTeT+se

^ y || > \ T B|+ |T= M<T


sT>T+&> <$T n& d +d+ yT TH
nH&. n> =~ ~H\ + \ DsK >T]+ ]>
s+& fT deyX HqT Vq+ eq|{ qT+
\ DsK d+ m+ yH |+# <T . +< |<X
|dt n&$T, & d+sY MT&jd&dt d+d\T
V <su< sV+q deyX+ #s j+X
\ DsK nedse n |sT|{sT > eTq+ \ DsK
<{e n n+f ydy <>sZ > +&~. m+<T+f
\ DsK n+f #jT e\dq$, #jT L&q$ n nqT+f,
n+{ \DsKqT eT&T n~s d+d\T m| &
ss TT+#sTT. |dt |t +&j , +swq
|&swH |t s*dt ^qT m| & ^ksTT.
eT&+{ +<|<X |dt n&MT + |+
|{+ ~. eT] |dt n&MT | &T s K^jT+ nedse ,
nedsy T mesT ^j*? |uT e, s*dT , |?
n+<T eTq+ \DsK <{e n s*dT\T
eTyT eq+ #dT y*.
q| &T d yT |\TeqT, n<e &s<T n
#<Te=H+. ~ mesT ^ksT n n&>+, n>
s*dT\T L& @ $X$<\jT+q, mes
# | +&H nH d \qT d \T>
u$dTHsT. eTq+ ydy\H ]bsT #j* ys
|$yT q <, yK d++ nH \ DsKqT eTq
eTqyT HsT H+. d| eTq+ s*dT\ eTH $wj
| q |& , eqe e T \T>, bs T \T> eTq
J$+ mH s\ \ DsK\T b{dT H +. m| &
d yT |*, n&< ] = d+b<q b\&s<T`
e+{ \DsK* mes^d, B <e<T n ys
#b? n+<T# \ DsK nedse nH <H
|{ ^d q \ DsKqT eTq+ b{dT H e` n
|+#T=+f b{+#&+ <T` n d+<V+>
#| e#T. s*+ e nsX + | #dq s
yq ] #dT=+f s*+ $\Te\T q+#jT

p 1`15 , 2012

26

$#]+#*q |]d +~. yTT+ de+H $\Te\T


qdTH sTT. s*dT\ qT eTT, > Ts<
s*dT\L n+T=+T+~ n y~+# y]
@u$ +#q T. de+ |sT eTq \Vq\qT eTq+
| |#Te&yT neT+~. n +& n<+ eTq
eTTK+ k] #dT=+f ue+T+~.
e | #d, e> |* nqTu$ k&T
eTV nsTT n T+ duT\T <Tw*
sT#ksT . s*dT | sd, \ ~ bs \T
|u $T\esT, | > ns+ #dT =+{sT. yde +
bT+~.

ys ysT, yK ysT
<VsD, |qT=+& | m $wjT + s +&T
|\T #~$ s +&T |P]> $_qyTq <\ T |ksTT.
@~ +? ~ ys\ ]b]+> <T yK\ ]b]+>
neT+~. n+<T sD+ ys, yK eT<
+&e\dq \ DsKqT eTqyT #]|X+. yde yT$T{
|qT=+& jesZ |\ eyT \TdT. jT
|\ | jTeqT\T eT $<H e&udq
ys #s sTT. nsTT =+eT+~ s*dT\ T |uT eqT
$T+q |uT u |#d ysT ysT b <T . sjT
HjT\, s*dT\ eT< +&e\dq \DsK
#]bsTT+~. n ]+<+f n+<T s*dT |P]
u< eV+#*. sjT HjT\ |\ #
neds+ +~. n+<Td+ s*dT\ be+ y*.
n+<Td+ @+ #j \H #k&T , b
T, dsT sT
eT+<Tdk\ @B <qs+. 50e <X + HqT &
$K]> |#dT H | &T $<o sjTus s\jT+
|H k#Y u{ qT m+| #dq s*dT\
|+|~. n+<T ||\ +> s\jT+ @MT
n&> ~ <T. n H\ s H\ >& q s
Xue TTVAsq sjTu] s\jT+ qqT | H
|uT de#s+ y\ #|~. dk\T dk\T |{+ q
s, de#s+ d]+#qT n #| <s+

d fy T

eTdT |uT + @sf d+es+ >& q sT y


sh eTTKeT+ m+mdt q+~b V <su<
eq| &T MTsT \+#>=+&q + MT< s\T, $T]j\T
qsTsT <, MT |uT + n]{+ < n $s T \T
|+#sT. yTeTT <s bjT+> > +&&+ e\d
+< ksTT <>T\T +#&+ bs+_+#sT.
yTs \+#>=+&q + +Z ~ n jTq y_#sT.
s*+ <eT+ HjT\T B qT+& >TDbs+
HsTy*. b, >MTD s*dT eTeT*
n+THsT. MT d+>$T{ n |d m+ eT+~
s+> y_e>\sT?
\ DsKqT mesT ^j*, m& ^j* nH |X \
yT #| & w| & e \dq neds+ <T . s KqT
^dT=H <s + s*dT\ +&*. >MTD s*dT\ T
|P] \+ s*dT\ T> |#dT H sT. { y] #+
| s + J*d #\T, < T n] e # T .
j eH\T u \T d + b~+# & | *
|#T]dTHsTT. | neTT&Tby\+f dsTwH
|s>*. n+<T | @ $wj \T |#T ]d me
ukjT #dT+{sTT. |\ eT< b{ nys+.
es{ mqMT n ybs\qT s k+~. |sd s+
b{|& q $wj\qT u<+ #|THs
b\\T u<| & *q | <T . y| es{ mqMT
bVd, eTsy| b{ |&e <+ f ]> |<T.
sj\T, sjTHjT\T <T, s*C
| +<_+<Te> +&\H< |uT +, jeH\T,
s*dT\ $~+# jTeT+> +&*. eT<
&.mH.m|.t eTV s*dT nysT n+<Tq qy<jT +
| d + b< s\T e{ & T @& e s > ,
|<e s> #<T e #*+ >VD\T> q d\ T, eT
| |#d, z|H jTe]{ #] $<s
|+#Te#Tqq ys #~$ d+ &u e T+<H sT
#ss #bsT. ys n+f n +&*. |\,
deC |j >|& *. n< \ +> s*dT\ T eT,
|\ eT< q \ DsKqT #]|dT= | |r
ys | e TjT $<+ > ys\ T s+, |#T ]+#*.
eT >T]+, eT deTd\ >T]+ ys\ T |#T ]d |\T
<]ksT j |\ dsT wH |sT>TT+~ |
jTeqT\ \ + L& Hsy s T T+~.
(n+D+ |d+ qT+&)

me]+T+~? n+<Te\ \ DsKqT #]|yd q s


sjT HjT& <d+ #jT e\d+<.
s j T Hj T \T }d s y * s + > T \T
esdT+ {sT. b\T esdT+ {sT. y] n~ \T
#jT b|+ <T . n~s <T]j>+, &T d+b<q,
keTT\T, d Hs sTe&+ e+{$ ds k<sDyT
bj sTT. @ s j T Hj T & H y q ]
qTee+ bb\T #jT < n ] |d, <
<s+> #|>*> s*dT\T m+eT+~ +{sT?
s*dT\ T ed ms yN\T |]# sE\T essTT.
| > s *d T \ qT =y j T e# T qH n_ bj T +
|y ++~. \ DsK e\ Hy <{y nH~
eTq eTqyT |+#Ty*.
eTq w+ bsTTH, sd ys nydeyTH
sjTe\d edT+ ~. n sjTb jTeqT\T jT
|+|ksT . n yjTb b >&y * < n eTqT
eTT deT]+#T=H ysTHsT. ~ nyde + <T
|P] d + L& <T, _{dt key<T\qT ~ ]+q
s*+ |eTVQ\T + sE sese, Xs< ,Y
d.y. +eTD, #\|se <s bjTT\T. s*dT\
+f , sD+ +f Te+{ +~
n~>$ T+#>\ +. meTs deTjT+ dHsY $~+H,
$Xk\qT, qeT\qT, n +# +&
#|<\#TqB, yjT<\#TqB s#H \+
|j+#+ <s, T jeH, nT
dHsY b+& yjT>*>. n> {e\
sJ|& +& $Xk\ nqT>TD+> yd s>, H
yk\T |#T ]+#e< VQ+ n+<Tq |
jeq+ H yk\qT w~++~.. |s ekq+?
yTTq{ m VQ+ |+|qysT H\ ]#sT.
\ DsKqT eTqyT ^dTy*q |<T . yd s\
>D+\T, ~s n~s | q\H |j +, y|
Hs K+&+#Te#T. y<q |& +~> +&*.
>MTD s *d T \ T ys \ T | + | & & T
n&T>TTHsT = ys\ qT |#T ]+# +& +&&
&T >T+ETHsT nH $eTsqT m<Tsy* edT+ ~.
ysT n #jT +& +&\+f, |#T sD +< |
#d djTsT <s bjT+> +&*. s yTT<{

p 1`15 , 2012

q sjT+ d+....

27

d fyT

q sjT+ d+....

sT* <TH $<He


| dT+ sjT b\T, H\T sT

eTs eT+ |s+<X ] |d+ d s T \ deTd\|


mH ksT $$< XK\ eT+T\T, n~sT\ e<
qT y[q | &T $wjT + nsy T + <HsT. ksTT
q deTd\qT \TdT+& @d ><T LsT
sT , eT+ T \T b\H $< H\qT
sb+~dTHs, Be eekjT+ deTd\T
rs & + < # b s T .
m>TeTT\ \T|\T ]d
V s < H\
=s

deTd\qT \ n+X+> |]>D+ #&+ <T . s T \


d+ <s\T, Vs #dysT sT. y]
nqTL\+> dsq $<He n +< bs
$eqjq XK eT+ nY d+> nHsT. eekjT
XK eJ eT+ e& XuH BXsse >+ $$<
| sd q yk\
d+\q >+<+` <X+
d+ sT...sT d+
mes T ? qT nY d + >
p;V \T $w]+#sT. du
+<eT+ |s+<X], d
n~ H j T | wt H sj T DY
Vse> eJ m+| m\eT+*
yJ n< eV+#sT.
n+ z sjT yT...
<X+ d+ s T ... s T d+ mesT? |d $wsD #dq
s q qT |{+ #TsT..
+< eT+ nYd+ >, +< dV jT eT+ |s+<X ],
&
j
T| wt HsjTDY, e& XuH BXsse, yJ ~sT \T
nYd+ > e{&T sjT
HjT\ \T, sT e+{y{|
T |&T T+{s, rs s T \T
d | s T \ deTd\| X< <H sT. m @s&TT+< & uj
b{ # j T & + , zT =qTe& y T $< q+> nyTX m>TeTT\ nqTeTdTHs, Be\
e]+<HsT. b*+> +<\ \T, esZ\ |sT ybsT\ u+ n *bsT.
jT|wtHsjTDY |d+ d s T \ deTd\ |
zT yjT & y THs | s T \eT #| zT
yjT & y& + <H sT. HqT eekjTeT+>
q| & k$TH<H $T{ @sT |jT yTT<+ ~.
<X+ d+ s T
$T{ y~ neT\T<T . sy VsH
s T d+ mesT?
eTTKeT+ n< q eTs $T{ yXsT. < db sT\T
s#s TT :
neT\T <T ... H&T s T deTd\qT n+eTTKyTq
e&

Xu
HBXs se
n+X+> H\ T |]>D+ #b e&yT +<T sD+.
n nY d+> $eT]+#sT. \s ybs+ $<o
|T \ :
$.$.m. | k <
| |T&T\T(m|&t ) nqTeT+#\+f =\T
+.q+. 2`48, y\jT+ M~
y\ : 200/`
s T \ sD *+# |+<\T sb+<\HsT.
ejTsT ` 521 165, c
p 1`15 , 2012
d fy T
28

= |d\T

|uT + eeV]dTq rsT| re ksTT < yTsT .


| sc\ <q+ m>TeTT\qT w~+#&+ <s
dss >+&, M~ s& s T \qT <rd+<HsT.
w<+ e\ <H <s sT\T re+>
qwb js, B esd eTT b<j #d
nsdT njeT >TsT# X sT. me] \_ dy s T \qT
<rd $<H\T +&+ d]<HsT. sT\
deTd\ |]cs+ #b*q |uTyT... y]
d e Td e]+< j T | wt < y T s T .
sj\| jTq e{&T |r< | &T
myT +<+> es&+ myT s+ nqT>
|]d T \T e], sjT eed HXq+ e+<
+<q e+ #XsT. jT\eT+* yJ e{&T
#s m s+>, #sD
Y d+>\T 1930 qT+ s T \
d+ bs&q rsTqT $e]+#sT. s T \ d+ HVAqT
d + s+>qT m~]+#s, sE n+{ H\ T
m& nHsT. e& XuH BXsse e{&T qT

ds+

q sjT+ d+....

s+>, #sD
dY + >\ qT+ m+ d] b+~ s T \
d+ X$T+#eTHsT.

dHH\T
d+<s + > eekjT+ n$s w ]|q
|\TesT Xgy\ T, s T d+| \ H\ T, bjTT\qT
X\Ty\T, C| \ dH+#sT. nq< ed|
m&sY yds& HsjTDse, mdt.\s&, ndt
CqjT, jTT.l<$, y. y+fX sse, z{ >|H<,
m+C UH , =* H > X s s e, # + > s & ,
m+.|<Huse, q\eT\ y+fXsse, |+T\T,
ks+|* es &, e>+{ dseTk$T, s+>se,
m s H > +< H < , & s Y mdt . mH . se,
&.dHsjTDs&, m.|k<s&, y.j>Xsse,
q+ lydse, X+|k<s&, _.y+{e
~sT \T dHq>V \ HsT.

d fy T |d dMT\ d+ s +&T |d \qT


|+|+#e\d+~> |#T sDs\ $| #dT H +.

y\ : s. 85/`
y\ : s. 65/`
|T\ :

y\ : s. 50/`
|T\ :

Hwq T dt, +&j


HVA ue H, 5, Hd
wq @]j, |C ` II
ed+Y +C, q & ` 110 070

$X+< |_w + > Vdt


4`1`435, $CH ue H,
n_&, V <su< `001

p 1`15 , 2012

29

d fyT

q sjT+ d+....

u>q>s X|+> &HJ eed


` jT.$. seTsE

d|+sY 28, 1908 d+es+ eTdq~


eq es<\ >T]+ *dq ysT | &T +&b e#T.
2000 d+es+ >w 24Bq eq es<\
>T]+ eTq b\\T eT]H keq q+ e+
es+ |& n\H{ c\T eTs b HsT. | &T
|]d V <su< q>s+ T H |]d
+< n eTq q> s b \ d + d b\ e s Z +
+#e\d +T+~.
20e X + eTd q ~ eq es < \
d+~+q H{HC + qyT lMTsY kH UH
VejTY k>s,Y kH k>sY #sT e\T
]+, eTdq~ es<\ q]&+
bT V < s u< q> s eT+{
neds\T rs&+ ]+~. n< |dT
| u T |< \ T 2000 d + e s +
es<\ q+ss + sd sY $T{ yjT &+,
y] qT+ y~ d]+#&+ es
eyT #XsT. $T{ q d#q\T
neT\T #jT &+ X ~ |++~.
1908 d+es+ eTdq~ eq
es<\ deTjT+ sE 43 d.MT.

p 1`15 , 2012

30

esb+ qy<T > bD, dq w+ u> ]+~.


2000 d+es+ 24 d.MT. es+ se> n<we XT
bDqw + e, d q w + m e ]+~.
es<\ q+s+ |uT + ydq sd sY $T{ eT]jTT
j ds |t +&j , V <su< XK
#+~q &dse TH eT]jTT jTT.jTH.d >sT
1964 qT+& 1998 d+es+ es V<su<
q>s d++~+q |>V \ <s+> es<\ T
y]+#& rdT=qedq #s \T, u$ wT q>s
n_e~ |D[\T s+# deTjT+ rdTe\dq

d fy T

q sjT+ d+....

eTT+< T C> # s \T d d y ~
j sT#jT &+ ]+~.

s d sY $ T{ , .mdt . . Xgy
d#q\T ` |dT |]d

170.MT yTs es{ \e\T y&\ T #d


sD>&\T ]+#&+ n> H\|
eTD\qT |P]> =\+#&+ eT]jTT
|P&\ T rjT&+ e+{ #s \T #+#sT.
<X< \+ >& H H\T y&\ T
s D >& \ T ]+# & + 25 X + e y T
|P]e&+ ]+~. H\ eTD\ d+K H&T
1500 +&> | &T d+K >Z b > eT&T
s T |]+~.
L{ |*, | { H\ <s es< sT VQdH
k>sY <T |] ~>Te e~*q sT eTdq~
#s*. es<\ deTjT+ VQdH k>sY qT+&
>]w+ > 40,000 Ld\ sT e<\ed +&>
|dT + 16,000 Ld\T e~ |]d +~.
1964 d+ \ |s+ es< { \Te\T q
|<X \ | &T |\T ydb+\T y*XsTT.
<VsD sY|P sY, q\ +{ +{ b+\T,
| dV +> @s&q \Te\qT n&T = +&T
]+#&+ L& es<\ T se& eTTK sD+.
u$ wT = b+\ +{ |]d s+&
q>sb \ d+d eT]jTT V#Y.jT+.&.m. #s \T
rdTe\d +T+~. ` >+ V <su< q>s+
eT]jTT ysT b+\ *| 400 es #sT e\T,
+\T +&$. |dT + 169 eyT X\yT
q$. #sT e\qT |P& yd b+\T @sT
e&+ L& es<\ sDeTe+~. <VsD
edu {+, $jTq>sY \, ds sYq>sY +{
b+\ bT ysT b+\ #sTe\T
$| + > e TD\ > T s e T q$.
eTD\ eTTK sD+ $$< XK\ eT<
deTqjT |+ eTTK+> ]>wH, s $q eT]jTT

p 1`15 , 2012

q>sb \ d+d\ T. |{ H b\\T ]


#sT e\ sD @sT #d u$ wT eTD\
>T]+& #s\T rdTe&+ <s |
$|T \ qT+& u$ s\qT s+ #*. 2010 @|
ed+ nV d+> bs+_+q #sT e\ |]sD
$T{ e] 2012 H{ 5 deyX\T sV+H
rdTq #s \T ksTT XSq+.
| d+es+ es\T bs+u+
e& eTT+<
es<{ \Te\T |P& rdTqf es|sT
s& |q , e# neX+ +&<T . yde
|]dT\T _q+> +Tq$. 2010`11 ]
d+es+ L{|* d] |]~ d b
ss\ T ]|q |]o\q, n~sT\T eT]jTT
+{s ne>Vq eT++> |qT\T
|P]#d <T \T <T]j>+ #dq T y\& + ~.
|\T L& eTe+T b> es<
{ \Te\
dT, T\ +{ sD keT bd d+#T\T,
dk\+{ es |<s\T ydTHsT. M{
n]& q>sb\ d+d ]qyTq #s\T
rdTe\d +T+~.
|{H q>sb\ d+d n~sT\T eT]jTT
|C|<T \T ] q>s |\qT q es\
q<T\qT *|+# s&T, #sT e\qT \|+# \\
|]d qT+& eT]jTT es\+ e+<+f MT<
qT s dydT\qT c\ qT+& s+#\
u>q>s |\T +#&+ | <T . 
31

d fyT

q sjT+ d+....

n_e~|<+ L{|* jesZ+


|q>sY eT& |>
1. m+\+ qT+ |+&+> q |zesY
+~s>+B| s+ qT+ u>+ | XyT _*+>
es 22 |P]edT+ ~.
2. m+\+ qT+ \+| qT+ u>+ | es
q |z esY eT]jTT sYjT T_ 29 |P]
edTq~.
3. eT+{ eTTsT>TsT \e+& +&+<T
myT <T \T 45 \\ || t H |qT\T #|{ sT .
4. 300 k&jT + y|sY +|t @sT #jT &+
]+~.
5. V#Y| s&T qT+& +\y&, deTq>sY
y { _& ]+#&+ ]+~.
6. #|\ es{ <>sZ qT+& | q >sY H es
H y&\T #jT&+ d+ 16 <T\T
eT+psT #jT &+ ]+~.
7. #|\ es{ <>sZ qT+& sY{d dt &b es
eT]jTT $T HqT y&\ T #jT & 16
T <T \qT eT+psT #jT &+ ]+~.
8. BH < j q> s Y _& 4.16
V#YjTyTd eT+psT #jT&+ ]+~.
n<$<+> H b <>Zs 4.16
|b |uT + e< |+&+> HsTT.
9. 90 uq>sY |z esY eT+ps+ ~
10. | q >sY qT+ >yT q>sY *|+<T 80 \\
_& eT+psT #jT &+ ]+~.
11. HJq>s,Y u> dY + > bsY, qT>T d\ 60
\\ eT{ V ]+#&+ ]+~.
BH<jq>sY 15 \\T myT |+&
eT{ V\T eT+psT #jT &+ ]+~.

p 1`15 , 2012

12. 7 s&T, &H J , es< \Te\T eT]jTT


s |qT\T |P] #jT &+ ]+~. n<$<+ >
25.21 \\ T n+&sY >+& &H J |qT\T eT+psT
#jT &+ ]+~.
13. jT._. Xd q>sY eT]jTT eX+sY q>sY
|\ +~> q eTsT>T<=&q T =\+
eT{ V @sT #jT &+ sT>TT+~.
b]e d eTsT>T<=&T ]+#&+ ]+~.
14. 50 \\ dTesT 15 usYy eT]jTT eTT|
ysY |qT\T #jT &+ ]+~.
15. >yT q>sY V+< XXq y{, eTTd+ XXq
y{, V#Y.|. s&T XXq y{, eT]jTT
y q>sY XXq y{ n_e~ |qT\ 60
\\ <T \qT eT+psT #jT &+ ]+~.

eTk| eT& | >

1. 2007 qT+ |+&+> q eTk| ysY


|| t H 75 \\ |P]#j
T &+ ]+~. 40
\\ ysY d+| |qT\qT #|{ sT .
2. 13 &|j
T <>sZ des C {{yT +{ b+{
|P] edT+~. Be\q uJq>sY &HJ
deTd |]cs+ e&yT+& #sTe
eTTsT>TsT Xu+ #jT &TT+~.
3. 13 &|j
T #sT e <>sZ qT+ |PsT
es s&T |qT\T |P]e&+ ]+~.
4. eTwj
T H {Hw| t +H qT+ eTk| +H
es 30 s&T y&\ T |qT\T sT>TTq$.
5. eTk| ` eTwjTH {Hw|t <>Z] qT+
e<|PsY yTsTTH s&T (neTse V es
25 s&T |qT\T sT>TTq$.)
6. 40 \\ myT <T\ KsT eT+sT
eTTsT>TsT \e+& +&& || t H |qT\T
d fy T
32

#jT &+ ]+~.


7. 275 k&jT + y|sY +|t @sT #jT &+
]+~.
8. 60 \\ 6 eT{ V ]+#&+ ]+~.

q sjT+ d+....

d b se\T
q\>=+& ...>]&|*
|\\T, |d \T |+|D

eT+&\+ y*<+&, s+>|s+, => &+ |uT


9. d dV s+ jTHz <s e
bsX \ 150 eT+~ $<sT\ &j
T + s+s&
KsT y< de\T n+~+#&+ ]+~.
yTy]jT dT < s+ jTq esT&T &j
T +
10. uJ q>sY 42 \\ s +&T bsT\T n_e~ lydts & `|< <+|T \T +> |\\T, HT
#jT &+ ]+~ .
|d \T |+|D #XsT. d+<s + > lydts &
11. 5.35 s&T |qT\T |P]#j
T &+ ]+~. e{&T | @{ eT dT < s+ dy
12. &H J , es< \Te\ |qT\T 4.05 |P] se\T #|&TTqT *bsT. seT+
b<jTT\T w, $ dHsjTD eT*,
#jT &+ ]+~.
sese, drwt, q]+Vse, sD ,Y &j
T + y+s &
13. u\Tc|\qT k\ dV s+ =+es
~sT \T bZHsT.
n]& + ]+~.
14. V#Y m +d eT]j T T y T { d V j T +
eTk| T b+\T eTT+|
>T]+& +& @sT #jT &+ ]+~.

>T+sT ... \\]|


#+<uT dk sDY ks

eT<+ $<q+ ne\+q sD


Y esY dssY
Y
15. 2.5 #sT e\ |]sD
<T \T eT+psT #+<uT HjTT&TqT nqTd]d uT dk sD
ks eeV]dT+< d b jesZ
#jT &+ ]+~.
16. 44 \\ 4 XXqy{\ qT n_e~ #jT & H#] e<dT uqT|k< m<y #XsT. eT<+
f+&s $<H esd b @]j
<T \T eT+psj sTT.
d$T < s+ k m CXK s\jT+ m<T
17. 256 eT+~ sJy >V\ |+#&+ sdq e+ #XsT. d+<s + > jTq e{&T
]+~.
sD
Y dssY eT<+ ybs |y
s |s+ #d =
18. 12 usY y eT]jTT usY y |qT\qT dTesT b\d n+ b $<HH nqTd]+ sc
{ sb\ #|
& + ]+~.
eT<+<|<X> ess+ <yTsT. eT<+
19. # &+|tj sY 4 ms\ d {sTT+#&+ dT++ <s sc s.22.000 <jT+
\_dT + < < sD+>H eT< |y { |s + #d
]+~.
<|& b\&+<T |uT + dejTy T + < jTq
20. 4 33 $ dudw H |qT\T sT>TTHsTT.
s|+#sT. sh+ Hs\T, |T s\T, s&T |e<\T,
n<$<+ > 50 \\ 11$ {HbssT @sT
eTV\| y~+|\T |s>& eT<+ |<q
#jT &+ ]+~.
sDeT *d L& |uT+ < bVd
dsD
: u+T k+_s&
<jTyT |se e~> u$+ |\ d+ e >*
e~dT + < $eT]+#sT. |uT yT eT<+ <TD\T
sV+#\ jTq &e+& #XsT. nq+s+ m C
p 1`15 , 2012
33
d fyT

d b se\T
XU~sT\ $q|+ n+<CX sT. seT+
b |D
n< \T w usY, s<] eTT]|P &
|k<, |. #+<eT[, sD Y d+>, H>sE, lydse,
yTd, U<s,Y d~ , k~, |. VqTeT+se, mH MsjT
~sT \THsT.

es+> ... esq|


<q sj \ dd |\T<+
<q sj \ dd |* \ + d b
|#k+< d eT+&\ n<&T HH
sese nHsT. eT+&\+ =| * >eT $T{
jT$T+#sT. d+<s + > jTq e{&T <q
sj \ dd |* $<+ > w #j *q u<
d b ss\ | +<HsT. >e< &>
>&+ c, b<&> >T+&] esk$T,
s<]> <=eT{ H>sE, X~]> syE l<s ,Y
d+jTT s<]> +& lydt, H>T\> sT|,
deTqjT s> H>T\> sE, b u<T\T>
<=eT{ esY, syE lydt \ lydt,
>&|* sE mq T *bsT.

s+>s& ... yT&


n$| jTTed sJ bs+ : |. yJsE
n$| sJ bs+#jT &+bT jTTe
deTd\| s+s+ bs&TTq b d n
d nqT+< d+d nsTTq jTTed sh n< \T
|. yJsE |s=HsT. yT& #+~q |\TesT
$<sT\ T jTTed #ssT. d+<s + > @sT
#dq seT+ jTq e{&T sh |uT +
$<s T \ d e Td \qT | ] w ]+# & + | P ] >
$|\ yT+ < $eT]+#sT. b~\ qqT b\\T
$d]+#s s|+#sT. @{ \ #=|q <>\T
* k e T # d q V MT T < K\T # X s
p 1`15 , 2012
34

q sjT+ d+....

$eT]+#sT. sJy jTTesD


\ |] jTTeqT
eTu|f+<T = mT\T ydTHs yJsE
<yTsT. +|dt ]> m+|\qT, |y{
<>\qT d+ jTTesD\ { #s&+
d>T #Z #bsT. yT& &^ X\qT @sT#d
|< $<sT\ q $<qT n+<TuT y\
jTq &e+&#XsT. seT+ jTTed
j e s Z n< \T $H< s & , b< \T
sT DssY &, d HjT\T eesY, $<]d
HjT\T nJCd+ >, jdt, Xe+Y, Xs ,Y H>sE,
$H< esY ~sT \T bZHsT.

yT< ... d~|


eT<+ c|\qT | u T yT sV+#*
sh |uT + |{ + q eT<$<q+ = dk b
ks> +< d b sh s<] +&sT
syVHse $eT]+#sT. k b s\jT+
d fy T ed| qT $w]+ e{&sT. =
eT<+ $<q+ |{ k eT sTH\\T> n~sT\qT
n< jTq+ |sT $$< sc\ |+|q |uT +
{&| Vj+ nqTd]+q $<HH eT b{+#&+
d>T #Z eT+&|& sT . $<q+ |<\ u+
sT>b > y] ] |]d |L |e<eTT+<
+<q e+ #XsT. $<H s<T #d
$TH&T, & sc\ e~]> |uT yT eT<+
c|\qT sV+#\ jTq &e+& #XsT. |dT +
=qk> T T q eT< + c| \qT d > Z +
u\Tc|\qT |P]> =\+#\ &e+& #d
s V +# +<\ m< T s d q s e \T
#|
q TqT *bsT. d b n< &T
TeTq|* lydt e{&T eT<+ $j \ <s
<jT eqsT> #dTq sh|uT yK ] K+&d
#|
u jT sdq se\ |< d+K |\T
V s $j T e+ + # j \ j T q ss T .
seT+ eTVd n< s\T X+se T,
d ~ | j e s Z d \ V <s T | wt s e,
s+#+<s&, dTBs|Y , z+|wt, q]+Vs &, sE,
j<] bZHsT. 
d fy T

You might also like