!

1
1
I

1
C
e
w
;
)
s
O
l
a
y
(,
I--
-
Centre
rgional de
documentation
pour la
tradition
orale
Niamey
Niger
Cew sOlay
@ CRDTO 1970
Cette dition a t ralise par PRESENCE AFRICAINE, 25 bis,
rue des coles, Paris, France, pour le compte du Centre rgional de
Documentation pour la Tradition orale, Niamey-Niger.
Les illustrations du texte ont t dessines par Lawali Arzika, la
converture par Franois Leyritz.
Cew sOIay
Textes labors
avec le concours de l'Unesco
et dits avec l'aide
de la Socit Africaine
de Culture
CENTRE REGIONAL DE DOCUMENTATION
POUR LA TRADITION ORALE
REGIONAL DOCUMENTATION CENTRE
FOR ORAL TRADITION
Niamey - Niger
.'._
cere adamayjetarey wo, ngo hima ka jina, nga ngo
hima ka kokoro ngiyo nda cere game.
Walaakin mere, Sudan Takrur jintaaku wooyo ka
yer har war se morey da ciino, maanaa Souoy ga
,
Mallinke ga, Surgu ga, Fulan ga, wamaa asslaha
zaalika wala haya ka go hima nda gi.
Boro jina diyo har nda no ba bone bontoru, albala
nda annajira, yeynje, wongu, tuu-tuu, gaasu gaasu,
dame Sorko ga kamba nangu ka Souoy go key, Belle
ga kamba nangu ka Surgu go key, Jooran ga kamba
nangu ka Fulan go key.
Wooyo da ka ni ta nyamti nda boro ber wooyo,
nda ni dame wooyo da konna afo ga kamba kul.
Wongu tun mana, wongu no no ka boro fo si
hin ka bene ga mana, bara Yerkoy Subhanaa Ta
baaraka waa Taala. A ci wongu bomoy sanda misi
di ka yer boro jina diyo har wongu si dooney ka
tun farka se ammaa nda gar ga ngu jine a boy ga.
Aywa, saa di, yer bey ka ne boro nda boro boron
cetere yer wone ganda wo ra SOU oytarey ci i ra
boro fo.
A na ci ka foomandi yer wo bomo, wala haya ka
hima nda ga; i ci Sudan boro ciimi ntahaa wone.
A ywa, Souoy, a lasal di ka ci lasal ber haya kul
ka no no, Haawa nda Aadama da ga a hune Haya ka
ci bar ka yer kul hun Haawa nda Aadama da ga.
Walaakin, ka ndunnya goro, a borindi boro a
futundi boro; Yerkoy Taala ma si dame yer i futu
diyo ra. Yer saabu Yerkoy me ka Souoytarey nda na
ci hiney a ci gaabi, nda a na ci mey a ci meyrey.
II
Aywa kaaga kooga koo go koogorey jina ka, yer
mom i har a haamandi Sotoytarey nda ngu wone
arrahim tana diyo, ka ye go yer wone ganda wo kuna,
i har yer se, boro ber jina wo, a na ci bara Taaras
ben Haaruuna.
Taaras ben Haaruuna wo, i har nga ngo hay
Wakorey nda Sotoy nda Wangara.
N da ni har Wakorey, haya kul ka ci boro ka hin
ka nasawndi ka ci boro korey, frji, boro njerfu,
boro booso kuuru.
N da ni har Sotoy, haya kul ka hin ka ci boro
korey, frji, boro njerfu, boro booso kuuru.
N da ni har Wangara, haya kul ka hin ka ci boro
korey, frji, boro njerfu, boro booso kuuru.
W ooyo kul maraante yer ganda wo ra, i har i se
gabibitarey wone lasal.
Maa se Sudan ganda wo, haya kul ka no no, a ci
boro bibi da ganda, bibi mo ka yer go fooma nda
ga.
Aywa, saa di binde, ndunnya boro diyo ci, i cin
borcintarey si Takrr nda gabibitarey si.
Walaakin kuntaku wooyo kul borcintarey ga i
haan Sotoy boro diyo, har ber diyo, wo diyo kaayo
bey ciini diyo i bey taariki diyo kayo mey fahamey,
i cin gabibi wo, nda borcin wo ma nga ci almaana ka
go ngin-yo nda cere gaIne?
Sotoy ciini beykoy diyo i har ka na nda Sotoy i
har mana ni ci borcin, de i ciini futey ni.
Walaakin ciini si futu, takaf ka ci ganda, ngo
futundi ga wala mo a ma borindi ga.
12
Boro diyo faati i jow borcintarey, a ci haya fo
ngiyo nda cere game, borcintarey fondo ra.
Me ciini di almasul di, a linji di Sotoy ciini ra, na
ci bara borocini mana ci boro, yer guna ka ni ci boro,
a hin ka hay haya bobo. Walaakin mere nda i har
mana gabibi, boro jina diyo do gabibitarey ci haya
ber.
Maa se ? Yerkoy Taala faati a jey ganda diyo,
a koreyandi afoyo, a bibindi afoyo. Saa di gabibitarey
almaana di nga ci borcintarey. Maa se yer ganda wo
ci bibitarey ganda ? Saa di koyne da i har gabibi
tarey nga ci nyeyjetarey, nga nga ci haya ka yer go
fooma nda.
Aywa! Yer haan ma ci yer se boro jina diyo,
kayo bey ka goro meyyo no na ; i har, boro jina diyo
kayo bey ka goro : Sot oytarey, Wangaratarey, Mal
linketarey.
Boro jina di ka ga ne kokoytarey sinti ci Sorko
wa da. Neri ce wawo dirakoy no, nga daa nga ci
boro jina, ne ganda mo ra. Walaakin, boro no hen ka
hay ije ka nga ngo bisa ga.
Aywa! haya jeeno wooyo, Sorko wooyo, Boobo
wooyo, nda hayayo ku himanda gin ka, boro diyo si
dame nda daya, bassal kuna ngiyo daa nga ci boro
jina diyo. Han yer ma si bowndi Sotoytarey ka kaa,
Sorko jaman i har yer se Faran Taka a bey ka goro a
ci kokoy; i har yer se, Faran Maka, a bey ka goro,
a ci kokoy; i har yer se, Faran Baaru a bey ka goro,
a ci kokoy.
1 har yer se mo, N aana W oyyo goro, ka ye ci kaa
1
3
na woy jeeroyo Naana Tajikoyyo i laama Souoy
tarey boro, Naana Woyyo ka jina i kul. Yer boro jina
diyo i har yer se W oyje Kukiya boro diyo bine kul
go bey nangu ka nere na Woyje Gungu go. Nda yer
na sawa nda jaman di wala haya tana ma tasikoy diyo,
ciinikoy diyo diyo kul i na kaalafu far, i har woy bey
ka garo, Souoytarey wone kokoytarey :di ra, ka se no i
har Woyje Gungu.
Tumbutu boro diyo har Woyje Gungiya wala
Woyje Kukiya wala hayayo ka hima nda ga.
Boro taana fo, me goro ka ci Naana Woy, Naana
Tajikoy, i har nga mo se Woyje Kasey, yer go bey
mo, afo goro ka se i har yer ciini di ra Naana Suwoy.
Aywa! wo di ka kokoro ka ci, almashin ka han
tum, ka to taarik di hari mo di ga mana ci seyd
Buubu Hamma a har moy fo goro ka se i har Amina;
nda Amina na ci Woyje Naana ne ne. Saa di dalil
baada ka, boro jeero noyo kayo bey ka bisa, har
diyo na wa addawla di nguyo fo, na gon ga nguyo fo.
Maa se jaa ndunnya taka, Yerkoy Taala taka ga
har nda woy ga. Haya fo yer boro jina diyo i foo
ma nda ga ka har laama Souoy, woy laama Souoy.
Walaakin hon yer mo guna di ga har war bey kaa
ndunnya a gey, nda a hin ka sey jaari fo, a na key
jaari fo ya.
Aywa! woyo ci boro jina diyo.
Siidi Mahalzan Alii
YOORINDI
Salaama aleykum nyeyjetarey; ciini wo ka yero
ta ci hon wiciro, yer saa nyemmendi bara hiije wone
fondo ga.
Mamadu Hasan Kulibali, kaa ci alfabetizasiyo
wona jine di, nda Umar Munkeyla, kaa ci masin di
wone hinsakoy di, nda ay Siidi Mahaman Aliji, yer
boro hinja wooyo ngo ci war se, ciini keyna wo,
hiije fondo nda ngu alaada yera.
Amma mere yer si bowndi war se Cllnl, yero
dungurandi war se ciini di, yero wo key war se ciini
keyna fo ga.
Ciini keyna wo kaa ga yero key woro se, a na ci
bara sanda daame ciini, hiije fondo ra, kaa se yer
wone boro jina diyo har yoorindi; yoorindi bine,
boro kul go bey ka a dondi bara saa kaane hiije di
ben far, daame no no kaa ci hu kuna daame, weyhiiji
di, nda ngu baakoy diyo, nda ngu haykoy diyo, ngi
nda cer game ra yoorindi di go damdi.
Ayyo! Yoorindi, a doondi a karndi njerku ra, a
karndi kubur ra; yoorindi, a karndi kolo ra; yoorindi,
a mey ngu gaani si hum kala siifa keyna ka kaa har
siifa ber, batuma ka kaa hal sooro jinde, nda hayayo
kaayo hima nda wooyo.
Aywa, yoorindi bine, yer ta si hin ka doon ga,
maa se yer si bey a doon di; a mey darbu kaa ga na
a don di.
Saa di binde, yoorindi a ciina di, taka di kaa a ci ga,
ka gaani ga, ka yoorindi weyhiiji, nga ci wo :
Taare taare, Naana keyna,
ni hinne dumbo, kooyo wonde !
Alfariiye, Naana boosi yaare,
ni hinne dumbo, kooyo wonde !
Yahadiide, Naana keyna,
ni hinne dumbo, kooyo wonde !
Maynyadiide, Naana keyna,
ni hinne dumbo, kooyo wonde !
Guna ka mon me, Naana keyna,
ma dangey ka mom me, Naana kayna !
Taare taare, Naana kayna,
ni hinne dumbo, kooyo wonde !
Alfariiye, Naana boosi yaare,
ni hinne dumbo, kooyo wonde !
Yahadiide, Naana kayna,
n hinne dumbo, kooyo wonde !
Maynyadiide, Maynyadiide,
yahadiide, kooyo wonde !
Nda karji tum ni, ma goro daku-daku,
nda saana mo nga tum n, ma goro daku-daku !
Yahadiide, yahadiide,
Maynyadiide, kooyo wonde !
2
Ma guna ka mom, Naana kayna,
ma goro ka mom me, Naana kayna !
Alfariye, N aana boosi yaare,
ni hinne dumbo, kooyo wonde !
Hidiya tullaahi, Naana kayna,
ni ma tullaahi, Naana kayna,
ni hinne dumbo, kooyo wonde !
Wa gaanindi lallo,
wa yoorindi lallo,
taare taare taare !
Siidi Mahaman Alii
ADDAFUGA
Har morey da yer go har wor se hiije wona alaada
di, nga wona ciini di da nda fondo di ka boro jina
diyo i dooney kan hanga ka dam hiijey; wo di da
fondo ga no yer go wor se har morey da ciino, yer
go ci wor se nga daa ga.
Aywa, hiijey nga mo, daame fo gaa ra kaa ci daame
kaano, ka a beyndi gumo gumo; woro bey kaa na
boro jina diyo si har a se bara addafuga; addafuga
ci han beer; saa di binde, addafuga jaari, a bara sanda
jingar hane; amma, maa nga ci addafuga? Addafuga,
so{ey ciini ra, alasal di na hum kala alarabiya kuna,
alarabiya mo, lasal ga, i si har bara difaf wala i ma
har zifaf.
Saa di morey da ciino, wor bey haya kaa ci adda
fuga, a daame diyo nda a horeyndiyo, nda a wona
haya kul kaa himanda, a batu di ciine; a sinti ad
duha beer, nda a sinti adduha beer bine, a go hin
ka dam alwakti fo, a hin ga hara hinja, hara a ta
ben.
Horey di ci horey beer, batu beer no no, a fatta di
han, haya diyo kur ngo fatta : tubaale diyo go fatta,
algeyta diyo go fatta, kakaki diyo go fatta; daame,
cimi-cimi daame ta no, nga ci addafuga.
Aljamaa di kaayo dooney ka dam hiijey jingaro,
yoro bey i keyndi gi sata hinka key do, wala batu
hinka baa'da key do. 1 har batu laawal di se:
Woyhu booro diyo ci wo , i har batu hinkante di
se : Harhu diyo ci wo .
Wo di banda addafuga di, sanda a wone koy diyo,
kaayo boorindi a wone daame di, kaayo cer bundi
ka falanfaasi addahar di nda binekaaney di kul ka
gaa ra; horeykoy diyo banda, a na ci bara barikarkoy
diyo nda yookarkoy diyo, boro tanayo mo, ka i hiney
na tondi gi bari wala yo, i kar nguyo wone farka
jaajul ci daame.
20
.
Aywa, saa di addafuga a sinti nda nga wona
aljama beer kaa ne yero dooney ka bey a se. Aljama
di bine, ndii sinti, i sinti nda kolo nda tubaI, cillili
nda kaati-kaati; barikaarkoy diyo, i gaanundi nguyo
bari diyo, i jurndi i jaku-jakundi, i deejindi gi; yo jinde
kulu sumboyla nga mo nda ngu daame di, ka kul ti cer
bundi; alfarisi diyo, harikarkoy cimi -cimi diyo handi
di, i cer bu. Har kaa karkoy a hin ka goy nda, ngu
mimi hinka ka go ce kuna, saa kan na dumbu kaarey
di; yer ma si dina wo addabba wooyo kaa ci aadameyje
wona hangakasina. Maa se ? Haya ka se addabba
21
wooyo, i ci addabbayo kaa Yerkoy faatama ra yer
da gi hal nankaa yer da gi huna cer ra.
Addafuga han, i daabu di gi, daabu di timmante;
beerey nda alkaraama, nda jeerey wana daabu, jow
ga jaa kasiji ga kaa ka har aljam ga, jow ga jaari ga
ka kaa har gandey gaa, jiney diyo kur hima ka ci
jiney suubantey, jiney alfogayaani; dooney kuna,
addafuga di a horey di boro diyo, daame di bari, a
bey ka hinyinji yo, a dooney ka kom me nga mo,
ngi yey mo wane jinde diyo ka ci sanda sawku,
a ci daame tana ka tonton daame beero ga ka ci
aadameyjetarey wane daame di.
Aywa, wo ciineyo kuna addafuga jow ngu fondo
di, a hanga ngu fondo di, a hun jaa harhu kala i ma
ka ka tondi ga weyhu.
Addafuga di, a wone horey di nda a wone daame
di, a hin ka damndi farandi fo di da ra, wala a ma
hin ka damndi farandi fo nda afo nda cer game,
sanda baada, yer ma dam Saarey Keyna ka kaa
Sankore, Jingarey Beer ka koy Baajinda nda hay kaa
himanda.
Aywa, nyeyjeterey won alkabula diyo, a ci Sotoy
tarey wala Armatarey, wala Fulantarey, wala Laara
butarey, wala Surgutarey : boro fo kul go mey a se
ngu wone jiney, cerecerenteyo kaayon na ci bara,
daame jiney jeeroyo kaayo cer bundi, yer boro jina
diyo wona kaani di, nda beerey di kaa, i kamba nda
ka gisi nda ngiyo wone jiney wooyo ka si fattandi bara
han beer yera.
Addafuga han, deesawaliyo fatta, kaayo cerecere ka
22
fasalndi ka tandi; deesawal nda deesawal no guna;
aljama fo kul haw ngu wana deesewal di ngu ,bundu
di ga; a jerndi beene a cerbundi a ci tarara ciimi
ciimi, addafuga wone daame di ra, tubaI diyo ga
kar, kolo diyo heen, don diyo dam nda gaani diyo,
addafuga di daa ne, fondo kuna boro diyo i har ay
mo ye guna.
Alaada yera, malfa jowndi lamaara fo, wala
ahinka, wala laamaarayo, i karndi, i ci albaddu
hamni da, albaddu ka ra asaasu si, maa se assasu,
nda go malfa kuzna nda kar ni, a hin ka marey ni,
wala a ma kata hasarow, wala hay kaa himanda wo di ;
wo di maa ganda se no addafuga di, a wona malfa
me diyo kaa na i no, i ci malfa me, murran-yo, wa
laakin, a tuurindi, nan kaa here boro garndi kul no
mom ga.
2
3
Aywa, malfa me wooyo mo ci daame, malfa me
wooyo mo ma tonton i ga woy diyo wone cilili di,
kaa ci daame fo tana nda nga bouo, a kul a tonton
addafuga di wone kaaneu di nda daame di; diya musa
nda musa hayey kaayo hima nda wooyo, jaa yer boro
jina diyo ga hala yer ta ga, nga na addafuga damdi.
Aywa, har morey da addafuga ciini di a na to ka
ben.
Yer har wor se kaa na a jowndi jaa harhu, mor da
ciino kaa ta ben, a si ta ben bara babahu me; harhu,
a ci harhiiji di wona hu boro diyo; woyhu, a ci woy
hiiji di wone hu boro diyo.
Aywa, saa kaa na addafuga diyo ben, ne, aljama
diyo, i garbasu cer kuna, i garbasu cer kuna sanda
gurje wone garbasu; ammaa a na ti sanda binefutey
gurje wala kaa yer ma kar cere ka wi, wala yer ma
dor cere; a ci sanda daame gurje.
Takuba, bar kaa mey ga, ndi ci harhu i gandey
woyhu boro di, wala woyhu boro di ma gandey
harhu boro di, afo kul go cere dumbu cere se baada,
kaana, wala ngu sa ta kar ni wini ngo bey ndiri jeer
ka jisi, nda taka kaa takuba wo hima ka ci har nda
har kamba kuna.
A ywa, do di aljama fo kuru a cin bara, nga wone
deesawal di nga maa nasur, deesawal tana di ga.
Sanda baada mor da ciine woyhiiji di wone boro
diyo, i har abadaa harhiiji hu boro diyo si hirowndi
nguyo ga addafuga di, harhiiji hu boro diyo, i key
ka gangabir, nda ciimi-ciimi, nda gaabi nda hay kuru,
i har bara nguyo ma hirow, nguyo wona deesawal
di ma hirow; saa di addafuga di hirow.
Aywa jaa ndunnya taka a taka nda woyboro, yer
alaada diyo ra, i mey beerey yer dan go ceracera gi,
nda beerey; wo di maa ganda se addafuga jaari, a na
ci sanda woyhu ma hin harhu se na woyhu di a
du addafuga di; harhu go dooney ka no gi hiney di
da, hara a ma ci daame ka a kayndi woyhu boro
diyo bine.
Aywa, saa di boro hay kaa go woy nda har nda
care game; saa di addafga di har woyhu di ga hin
harhu di, woyhu boro diyo, i baakoy diyo, taalamey
diyo, i farandi boro diyo, saa di kuru i tun ka key
ngey cey gaa, i cilili, i nyaali, i kobi, i kurkutu, i
har kaan addafuga di ben, addafuga di hirow, adda
fuga di hirow, meyyan nga hin, woyhu di nga hin;
a ce daame. A na ci gurjey hiney no no, a na ci kar
cere hiney no no, alaada hiney no no, alaada kaa
aadameyje dam nga cer game, kaaney, nda maraaka
siney wona fondo ga.
Aywa, hawey ka garndi do di, kaaga ka garndi do
di, koogo ka garndi do di, ka ci woyhu di wone yilley
i kul i key ngey cey ga, i nyaali, i hima ka nyaali mo
a ci nda baasatarey boro diyo nda cere game, yer
nga hin harhu di, yer nga hin harhu di; wo di daame
di a damndi, a bara.
A yaddandi woyhu boro diyo se, maa se jaa han
kan ndunnya huwo taka, har nda woy ci sand a
baase hinka; ayyo, woy diyo, saa kaa na di damdi, i si
jen ka yaasey har diyo, saa kaa ni hey kaa na woyhu di
da nga hin fas .. . woyhu dooney ka har nan kaa
gunu har gandu kul, gun woy mo ga hin ka gandu
gandu; wo ci yaasey yer ciini di ra, kaa nga wone
almaana di a ci almaana beer, bar kaa faham yer
wone ciini di, di a koy do hin ka key haya kaa no no.
Aywa, wo ngu cillayo, nda ngu fondoyo, ga na
addafuga do damdi walaakim mere boro fo bey si
hin ka ci boro kul bey; wo hin no yer wona lakkal
di hin ka bey addafuga wone fondo di ra; wo hin
no nga ci hay di kaa na yer yer hin ka ci wor se a
kuna.
Siidi Mahaman Alii
DOTTIIJA NDA ZAN KEY
Zanka keyna fo koytarey sanni ney bey ma te,
zanka keyna kan na koytarey twa faakaarey ney bey
ma te.
To, bisimillaahi arrahamaani arrahiimi! Ay no
Siisi Kada, ay kaa ka di woron aluulo wo me ga; ay
bine ga ba ay ma faakaarey keyna fo te, nga ka ti
zanka keyna fo ka go no kan na koytarey twa; koytara
din a twa, a binde nonga kwaara borey kulu margu,
a ne sohon nga koytarey wo kan nga twa, nga si ba
kala han kan ga ka an nga se kwaara ra, nga wo nga
si ba nga ma di dottiijo. Dottiijo kulu kan go kwaara
ra, a ne i ma a wi. Borey bine kan ngey dottiijey ra ka
sobey ga wi; i go no harkusey wi, i go no harkusey
beerey wi. Zanka fo bine na nga wone sambu ka
koy dan tondiguusu kala waati kaa du ka bey i na
dottiijey kul wi kaap. Zanka na nga wono sambu a
koy ka a dan tondiguusu.
A bine go no ce fo, a ney margu a ne sohon, han
kan ga bey ga, nga si ba kala i ma du nga se han kan
sinda fundi kan go no ga yooje. Siceenan. A koy
cindi zankey koonu, i na cer margu ngayan mo:
2
9
a ci nga ne i ma koy saawara ne nda jirbi hinza game,
ma kande nga se haya din, a sinda fundi ammaa a
go no yooje. 1 binde i na cere margu i koy saawara.
1 go saawara ga, i go saawara ga, bora din kan mana
nga baabo wi, a bine tunu a kaaru nga bari, a na
baabo garu saajo ra, a ci :
-Baaba, maa riciki kan kay se !
A ci:
-Jam !
A ci 1 rkoy gonda a safari; a ci won kan i koyo ci i
se kala i ma kanda han kan sinda fundi kan go yooj e.
A ci cimi no; a ci hay kulu Irkoy gonda safari.
A ci to, han kii ci ni se, dan koy, mma silli ceeci ka
di ni hinjey ga ka a bi, ka a bi, ka a bi, ka a bi, hal a
ma haw zaa ka boori; a ne, mma kaa ni hinjey ga
de mma me hinka lab ka di ya cine hal mma koy ka
gisaa se a tangara bon; a ne, ndi a soboy gungurey, a
soboy ga gungurey, a ne, kala nda hawo hun ka ban;
a caa se a bey hundi saa gaa.
Koociya bine kaa, a na nga silli ceeci a na a di nga
hinje ga, a koy ka a bi, a na a lim, a na a lim, a na
a lim hal nan kan haw furo ka boori, a na a kaa, a
koy a gisi koyo jine, a soboy bimbilekoyaawa, a
soboy bimbilekoyaawa, koyo soboy ka guna kala
kala kala kala howo fun. Koyo na sambu, a na dam
nga ziiba. A ci :
- Alhamdulillaahi!
A ci masse subasi alarba teji wo kan go kaa, ngaa
ba i ma kaa ngaa ba marga teji koyne.
Irkoy nda nga Diyaa binde, a ney cebe alarba
3

k
aayan hane, alarba windi
k
a kaa; ka a na marga te
i kaa. A ci to biifo wono hala abada nga diya, am
maa sohon dey nga si ba kala i ma fu ci na nga se,
beene nda ganda wo game kuna; i saa jisi ganda,
beene nda ganda game ne, i ga a gisi; i ga ci nga se
ammaa i si fuwo i saa kul sinji ganda faa. Ciiti ci mi
no. Siceenan. Arwosey nan bon dan cere kuna
koyne i biti beene i biti ganda mmataa kan ngey te
ka fuwo korsi; i bine, i ney no jirbi taaci a ci i ma
koy saawara; i te jirbi taaci i go no saawara. Wo kan
mana nga baabo wi din, a naana ka tun kala baabo
do: a bine a ci baabo. Baaboo ci U un ! . A ci :
-Ay biti kay gaa kan jaasa jina bito.
A ci jam ! A ci wo din mo Irkoy gonda safari; a ci
biti fo no kan ba nda wo ne wo?
A ci cimi no; a ci subasi kala nda i kaa fu sinji
nga se beene nde ganda game kuna.
A ci cimi no; a ci wo din man ti taali ammaa han
kan gaa ba, da a koy, a ma caa se fuwo, han kul kay
ci suba, i kora dan, a ma koy dey ci i kora dan, a ma
ci to
k
oyo se :
- Cimi no, bora bey mate kaa cine ye ga maa
fuwo i ma fuwo korey furu sohon, dey i ba mma pike
hinka kar ir se, cilimpi ce hinka ma ci i ma kay ne
cenji wey ne ga ceni wey ne ga; ey ma kay cenji
wey ne gaa ey ma cenji taaco, hala kubey wallaahi
yem mo ye fuwo cine.
Siceenan. 1 na marka te kaa fuwo cineyan do;
boy kulu na nga kwaara kunkuni sambu kaa fuwo
cineyan do. l ne koyo se siceenan, i wo i mana bey
31
koy gusey ey hanzurey kwaara. 1 ci to, mate? A
ci yenje wo key, han kan ti yenja ciini ney bey ma
maa.
Ay ci to, walaahi, yenje wo, a sinda ce fo, kala day
bi susubey kay naani ka tun, ii go koy fa ri , ay wo
bine ay sinda laabaari, nga bumbo sinda laabaari,
ii dey kwaara banda, kaley kaa garu ey hanzurey
ndey wo baaba ibiliisi ney margu; hay wo bine, ey
baaba ney wonde baaba zeeri; ey mongey ka fey,
ey zuru koy faaba ceeci, ey koy feykoy ceeci; a kaa
ney fey; ii koy fu binbine, ay wonde ma cey se key
bey lelle ey baaba hini nga baaba ka zeeri se no ey
mana koy key fey ... riciici. ..
Ya din no ey ci han kan boro si hini, ey ci boro ma
zuraa se zaa nda hiney; a sab bey se no sohon em ma
koy em ma albora di, ey baaba ma hawfa ka merey
mma ye ka ci ii koy morgu a ga no, ey si; wo kan sey
zuru ne.
Sohon kay, borey cey se to, siceenan. Sohon kay
senno ra, ey ganda cimi, i ney wonde ney se, i c
im ma ye fu.
Wo din mo me no ya.
.
Siii Kada, Gaya.
3
4
CIMI NDA TANGARI
Han fo dey no Cimi nda Tangari ne ngey ga koy
naaru. 1 soola, boro kulu na nga jama dan nga
banda. Cimi ne Tangari se :
- Nan ay ma furo jine, ni ma ay gana.
Tangari ne to.
Cimi tun a furo jine, Tangari na gana. Kwaara
kulu kan ra i kaa, dii kaa ka zumbu, dii goro, da
faakaarey fatta, dii sintin ka selen, da boro fo na
tangari selen, Cimi ma ne wo ne wo man ti cimi no
,
nga man ta.
1 di dey ka dira, i di ka dira, i te sanda jirbi iye
cine; nan kulu kan i koy, dii goro ka faakaarey, da
boro fo tangari, Cimi ma ne :
- Wo ne wo man ti cimi no.
Ya din dey, ya din dey, kalii si du ba han kan i
ga uwa, Tangari naa se :
- Heey, ir dirowo si te; cimi si uwa, ye banda,
ay gana.
Tangari furo jine da nga bontoba. K waara jina
kan i kaa, i kaa ga gar labukoyo nyauo bu; kwaara
kulu go no ga heen; Tangari ne :
3
5
-Baani ?
1 ne wallaay labukoyo nya ka bu. A ne :
- K waaro wo sinda alfaga no ?
1 ne alfayan go no; a ne alfaga si no kay, da alfaga
go kwaara ra dey labukoyo nya ga bu no; a nii ma
koy nga cabe saara; i naa se :
- Ni ga hin ga a tunandi no ?
A ne nga ga a tunandi; i ne a se :
- Too! hala dey labukoyo nyalo tun, kulu ir
ga ni bana hay kulu kan i hima i ma boro bana nda.
Tangari furo jine, kwaara borey na gana, kala i to
saara do; a di saara, a ne to, ngey ma ye ka kaa fu.
Halii ga soola, laaro kaa nongo kulu; Cimi nda
Tangari hawru kala i kungu; kala cino to; Tangari
tun, a koy saara bon, a na barihamni kaa ka dan
zollo ra a na daabu.
Mo biya ka bo, a ne kwaara kulu ma margu;
kwaara kulu margu ka kaa; a ne man no labukoyo
nyalo hangasino go.
Woyhoro zeena fatta, a na gana, i za ka simha
saareyey do. A kaa, a na guuso fansi, a ,ne woyhora
se :
- Hangan ka maa.
Woybora na nga hanga gaaru saara ra, a ga maa bariyo
hammo ga te zolla ra WllUUUU ! a ne :
- Cimi no, flaana no go ga salan ya.
Tangari ne :
- Man ti dey ni maa han kan a go ga ne ?
A ne nga man maa; a ne :
- To, hibi no, ay no ga maa buuko sanni.
Tangari maanu saara ga, a na nga hanga gaaru
ya CIne, a ne :
- Ay maa han kan ni ne, ni ga tun wala? Din tun,
ni nda ni kurnye no ga tun; t, alkaali zeena mo ga
fatta wala ? Da a fatta, nga mo nga nda nga wande no
ga fatta, wala?
A ne:
- To, wor maa ya han kan a ne; sohon, nda wor
ga ha kay, ay ga i kaatarey; nda wor si ha mo, wor ma
koy saawara.
37
Labukoyo da alkaali tajo ne borey se i kulu ma
koy fu, i kulu koy fu.
1 kaa ka goro ka saawara; labukoyo ya ne nca nga
nya ye ga kaa, nga baaba mo ga kaa; ya cin ga, nga
ya fun koytara ra no ya; alkaalo mo ne :
- To, ay mo bine, day baaba kaa, ay mo man
ti alkaali.
A ne:
- Hee, da boro ben ka bu, i ma fanda.
1 na Tangari ce, i na sallama, i na no andunnya
arzaka kulu, i ne a se :
- To, sobey ga koy fu; boro kan bu wo, i ma
fanda a ma kani.
To wo din se no i ga ne Cimi wo, dii man boro ce
ni ma cimi ci se, dey boro ma saa ci, cimi ga kande
boro se taali.
W 0 din banda, wo din se no i ga ne tangari wo,
tuuri no kan ga boosu amma a si hay.
Walam boro Jo
HAWSA ZEY DA ZARMA ZEY
Hawsa zey tun, a na farkey dundey dan nga kondo
me fo, cilla me fo ga haw. Zarma zey mo tun, a na
zaarazaara sambu, a na dan diiko ra ga haw i
bambata.
1 go no ga dira, i go ga dira, kala i kubanda care
tuuri fo cire; Zarma zey ne Hawsa zey se :
- Man no ni ga koy ?
A ne:
- Ne hare nay ga koy naaruyan ga ay goorey
neera.
Boro mo ne nga wone darbeyan no nga go ga koy
neera ne hare; Hawsa zey ne a se :
- To, ir ma barmey me.
A ne:
- Ir ma barmey.
1 barmey.
Hawsa zey sambu nga jina, a ne nga du faala,
boro mo sambu, nga ga koy gooro neera. 1 go no
ga koy, i go no ga koy; kala Hawsa zey to ka feeri
dey, kala zaarazaarayan go; a ne amma Ize yaamo
hagu nga se.
3
9
Wi zaa a mana bey ize yaama mo koy guna, a
mana di gooro, kala farkey dunde kan go cilla ra.
Hawsa zey ne nga wo ga koy Zarma zey ceeCl, 1
kaa ga kubanda care koyne.
Zarma zey ne :
- Mate no ni te ? Ni wone muraado cin kan ni te
ya mana boori; baani, boro ga tun ga cilla sambu ga
farkey dundey dan a ra, ga kaa ga ne ni ga barmey
bora se ?
A ne:
- Ni bumbo zaarazaara no ni barmey ay se.
1 ne ngey ga te care se, ngey ma care gana.
Ize futu hinka dobu care ga. 1 go no ga koy, i go
no ga koy kala i kaa ga kubanda Hawsance foyan;
Hawsancey gonda jiney hala man ti mooso; i ne
Hawsancey se i ma kaa, ngey gii cabe fonda; Haw
sancey sobey kii gana, kalii kaa ga to dey dumbo fo
do; i ne ngey ma kani no, i kani.
1 tun sobey ga jina kulu dundum ga dan deyo ra,
ga sobey ka jina kulu dundum dan deyo ra; kan i na
jina kulu dudum din, Hawsancey biya ga tun, i ne :
- A'a, ina kaayan mu dey ?
Ize ftey ne :
- Key, i kondey no.
l na Hawsancey dum, Hawsancey ga dira ga heen i
banda kala i mooru; i ye ga kaa.
1 ne to sohon ya, may no ga furo deyo ra ? Hawsa
zey ma ne nga no ga furo, Zarma zey ma ne nga no
ga furo; to Zarma zey furo.
Hawsa zey sobey ga jineyey sam bu; daa ni sambu
kulu, a si kondey kala danga kilo hinka diraw do ka
jisi; Zarma zey mo, kan a di jiney ga ba ka to ngey
me, a na nga bon dan diiko ra ga haw hala a boori,
a ne :
- Ma hanse ka candi fa, wura nda nzorfu koonu
no a ra.
Hawsa zey na candi, a koy ka a jisi no din; wi
zaa nda a koy jisi, kulu tondi no a ga kande, da nga
ban dey nga ma sobey ka tondo dan a bon guuso ra,
a ma bu nga ma arzarka tubu nga faHan.
Zarma zey mo na jiney kulu dundum ga kaa nongo
ra, Hawsa zeyo mo go no ga tondo catu guuso ra,

ceferi buu, nga ga ba ka du a kulu. Boro mo jiney
kan a jisi no din, a go gii sambu ka koy jisi kilo iddu
diraw do.
Hawsa zey kaa, a ne :
- A'a, burum yaa ci burum, kuura yaa ci ba
raawo; ln kaa bari ammaana, in kaa cii, kaa cii
amaana.
A ne:
- Dey jineyey wo kan ay jisi ne, may kii sambu
ya cine, ay na cefero wii deyo ra a bu? Wala boro fo
ga kaa ka zey koyne ?
A bare ga te farkeybinji, ka sobey ka heen hi in
hoon ' Zarma zey na farka ce hala farka kaa ga
maana; a ne nga ga a di, Hawsa zey ne a se :
- Ay tan; mate no ni te ka goyo dumo goy?
Zarma zey ne :
- Zaa don jina ni bey ban kan na goyo din dumo
goy, wo ne SI mongu a se.
Sohon kay jiney kaa ga to feyyoto do; i sobey ga
fey, i sobey ga fey ga fey kala a cindi turmi follon;
Zarma zey ne turmi faa din nga ga sambu, ammaa
hala a te handu hinka kulu a ma kaa ka nga turmo
garawo haan. Zarma zey na turmo sambu, a
koy.
Han kan hane a ga te handu hinka, wiciri kambo,
Zarma zey ne sohon, i ma koy guusu fansi nga se,
ka nga dan guuso ra baafuna.
1 koy ga a dan guuso ra bine, Hawsa zey kaa
4
3
almaaro; a haan, i ne hee, ni bora din alaasaro dey
no a bu.
A ne to i ma nga cabe saara, i ne :
- Dey saara cabeyon ifo no a ga hanse ni se ?
A ne i ma nga cabe dey saara; i koy ga a cabe
saara.
A hangan kwaara kulu kani, a koy saara do; nda
a na guuso yaasi din, nda a te huunn huunn !
dey Zarma zey ma te :
- Kuss kuss ! may ka maa kooro ga guusu fansi,
nda man ti kooro laalo ?
To, i boro hinko game no ay ga ba i mii kay se
care ra, wo kan te ize futu nda care.
Walam boro fo
44
Ay hanga go daua.
Hangan ka farga ne i ma ni fo.
1 si ne gaari kan na bi kaa bari banda ra ma a
yeenandi.
Ni ya hayyan no.
Hari si nga fondo tan.
Nkondo si fonda kaa kala nga izey ma koy uwaari
ceeCl se.
N da ni huro guusu ra ka gaanu, ni ga ni kobikey
gar tarey.
Hala gaabi mana ni hay, dey a ma ni biiri.
Gaabi ga biri ceeri nan kan dobu si.
Hay kulu kan alfukaaru cii, kulu taari no, kala
nda a ne suba ay ga biya ga haaw .
Ankuura si miri nda korfu.
Bi no banda ra.
Lambayan tondi ga si boro te jaana.
F oono si tisso hala a ma hi ma boro.
Boro si nyumey ka ne nga ma si tey.
Hamisey na care garu duma ra.
Gaabi mana kaa kala zaari.
Santakole kuunu nya hanga kani.
Hinje ga haaru kan kuro go a cire.
Hari bi si mooru koonu.
Hala ni di darfanda hinka bisa care, kulu afa mana
du kala kooma.
Suuru no ga zan waayi.
Baa hinje nda deene si sabanda care waati kulu.
Hay kan fun beene si ganda hatta.
Hari dungo ba jaw.
YAASEY
Hala boro darey saajo ra, bora kan kaa ga ni ye
kwaara, ma si dirgan bora din.
Miri ga miri sonko fa anzura korba darey.
J eeri si sar izo ma jan laawalo.
Munaaciftarey ya hawwaari no, nda a hoy ka
kuru kulu nga kalo ra no a ga jaaje.
Munaacif ya damsi fa ri no, a si nga bon daabu mo
sonko a ma boro fo daabu.
Taari nan ga boosu dey a si te ize.
Taari ya harandan no, nda wayna fatta kulu a nan
ga deesi.
Andamize mana hima kala a ma te tondi.
Andamize mana hima a ma te goruo sunfey.
Kambe hinza no ga care nyum.
Isa man ti bangu no, i ma a casu.
Bundu si te kaarey, Borobi mo si te Annasaara.
Zeeriyan hinza si ban hancin ga.
Kooteyan kan ga ban sangariya ga si ban j inde
ga.
Hari kan euro ga han ga deesi, a man ti logo me
fo da jere.
45
Nuuna me kan dandi ga fun Gaawo, sintiliize
hari saa wi.
Guuru si guuru dumbu.
Dunguriize fo no ga doonu hasara .
. Baayan si me ra.
Saryan si doonubon kaa waa.
Koli hane si hansi biiri .
Farka fulanzamey jeeje ga banda ra.
A si do di a si kulba me daabu.
Borey kan te gunde dontoni no ga a dum a ma
koy hay.
Koy Hanna si hayni wi nda nga nya.
Danaw jan moy a ne a ga fumbu.
Han kan boro si du ma te ni se kabiya.
Buuyan naaru jirey du kwaara.
Ay mana seeda cimbiti konda bauayze turuhay.
Cimbiti anniya ye a kooma ra.
Jiiri kulu si te boro cala ma kwaasu nI mo ga
zoogey.
Me ga sanni caw sanda aradiyo.
Nda boro si ji dan komni ra, boro ma a nan nda
nga maano.
Danaw hangasin si jan mozauey.
Nda i na ceebeeri dan danji ra, i si ma ntanda haw.
Nda kambejinde ga ba niisi i si a tuusu bundu ga.
Kambe-si-noorubeyze kan di tobey, fonney kabu-
ga-yeerayan kan a ga te.
Baaba-si-farkabeyze kan du bari, fonney za-ka
zooru kan ra a go, hanso du bari a si ba gaari bey.
Gaasu ga donda bita, bita mo ga donda gaasu.
47
N da wura kaa kwaara ra, ifo no i ga yaarey nda?
N da kwaara banda daarey ga kaan don yaw sa a
gare
Nda woyno fun nda wura zugulu, mo fo dumi no
ni ga guna nda ?
Kambe kan zeenu boro kaayi, boro si ni nya haan
nda.
Tobey mo ga kayna nda alzam.
Ka ne boro fo baaba fuula cirey se, boro si danji
gusam ni bon ra.
Boro kan mana ba ni zaarazaara si ba ni gani.
Sabbu ku nda yo jinde.
Handu woy ize kulu carmey fo.
Gulla gande hansi si du kureeje.
Ay mana di mo sonko fa mozaiey.
Ham hanney mana du ciiri sonku fa guzuma.
Nan kan me ga siiri no yollo ga dooru.
Gunguri man ti tondi baabeyze no.
Beene baka si ganda hoy ciine bey.
Muusu si dundu mari ma du nangu.
Ankuura wadde cimbiti, hansi wadde zOiO.
Zollo kan to si zinji, zollo gande no ga langam.
Kundu si dandi yaamo se, da man ti kaarey kulu
baia.
Boro si mo halli nda jirbi, zama hori kan a ga bey
no.
Foono si du tigina ga du moguri.
Irkoy ganayan man ti mo basuyan.
Kokoso ne dambu se woy furogo.
Buuyan na andunnya ganji kaani.
Gabu hay kolUey.
Boro fo bi ga cirey no, dey a si dooru.
Nda boro ga ba izenyaakoy, kala ni ma ni gande te
harey.
Zuru fumbi se ga koy kan dogob ra.
Kambe kan na kooro haw no ga a feeri.
Han kan fumbu kulu ga doy.
Ce sambu ga me kaaji.
Doori si bine daaru.
Nda alfaga ne jiiro si boori, nga mo ga ra.
Mo ga donda a kambe saa sambu.
Atakurma neerako no ga gazeere hay bey.
Saamo ga batu guna, batu ga a guna.
Heri go hari ra kan man ti kaarey nda baua.
Ndey bey si jin, a ga kokor no.
Sabbu ga konda boro Maraadi.
Danfanayze dey ga ti gati.
Kaarey kayna kulu da nga farrey.
Ay ya hanga no, bon banda no ay go.
Nda haro ba nda hamno bita naa ga te.
W oyboro ce cirey si ban diiko ra, kala ban kan na
saasaawa te.
Ay na ni ba nda farrey ay na ni dan kaarey gunde
ra.
Gorueze sabbu ra no danfana ga hari han.
49
4
BONHAWEY
Alboro fo nda ize aru, i koy kwaara fo ra; i di
woyboro fo nda nga ize hondiyo. Albora na wandiya
hiiji; arwaso na woybora hiiji; i kulu hay ize aruyan.
I wone izey ifo nii ga te care se ?
Albora izo si te arwaso izo se kala baaba-kayna;
arwaso izo si te albora izo se kala hasay. Zama se,
albora izo kan a hay hondiya ga nda arwaso, i kulu
baaba fo; arwaso izo kan a hay woybora ga nda
wandiya, i kulu nya fo.
Buubakar Aamadu, Mehanna-Teera
51
AY JANTI AY JANTI
- Kangaw iyye kan go isa lyye bindi ra, dii
goobara, ifo no ga a wi ?
- Suuru no ga a wi.
- Nda boro ga ba ma goruo dinga hamno, nda
biriyey, nda teelo uwa, mate no ni ga te ?
- Ma guuri uwa.
Balla tingizim tirey boobokoy ?
- Kosey.
Gangalakoyni na dey daaru?
- Almahaw.
- Bannya ga tangam teeley ga dooru ?
- Haabirji.
- Cincingi cirincingi ?
- Boro kayna mudun kayna.
- Ay nay bariyo haw huwo ra sunfa go tarey?
- Dullu.
- Cura ga deesi maano ga dooru ?
- Daala zeeno.
- Konua bu jiiri iyye, gambo go bouo ra?
- Kuunu karji.
- Attakillinkaaw hilli go bon si? - N garfu.
53
CARMEY NDA LAKKAL
Carmey nda Lakkal no go ga hangasiney; i go ga
hangasiney, kala i kaa ga to kwaara fo do. 1 zumbu,
i
na ngey bariyey haw. 1 di bogobogo hinka go ga
bisa; i ne bogo bogey ma kaa ga koy bariyey han andi
ngey se; i bine, i ne to.
Carmey koy; a na kasijo dan nga bariyo ga, a na
korfa ka cewey ga, a na no bogobogo fo se. Lakkal
kaa, a na kasijo dan nga bariyo ga, a na korfa dan
cewo ga, a na kusubi kaa nga kambeyzo ga, a na
tuusu bogoboga ga, zaa banda ra kala bukka ga, a na
bariyo no a se. 1 koy han andi, i nii han andi, i gana ga
koy gii tan, ga huro ngey muraadu ra.
Carmey nda Lakkal di ga goro, i di ga goro kala
kala aluula to; Carmey binde ne :
- Lakkal ir ma koy giri bariyey ceeci; ay si bey
hala zankey ga kandey.
Lakkal binde ne Carmey se :
- Hey Carmey, hala boro hoy kwaara ra, kala
n ma al u ula j ingar.
Carmey ne a se to; aluula to; i tun ga jingar;
ga i dake bariyey cewey ga, kala i kaa ga di nan kan i
55
na bariyey hauandi. 1 mana bey nan kulu kan i na
bariyey dan, i di ga windi-windi, i di ga windi-windi
kalii di bogobogo jama. Lakkal ne :
- Carmey, ir ma koy yongo zankey wo do ga di
hala ir borey go no din.
Zaa Lakkal kaa, a di nga bogoboga kan ga a na
seeda kaa, a ne :
- Hey irkoytamo, koy katey se bariyo.
Bogoboga naa se :
- Ni wo, da man ti dondacerey, borey kulu ra
no i gey gar, dey ma ne ya koy kande ni se ni bari ?
Lakkal ne :
-
M
an ti ay ga donda ni no; biiro wo kan go
ni banda ra, ni nya mana ni hay nda; ay ga a dan ni
ga seeda se.
Bogoboga naa se :
" ~
-

-
<"
- Wallaahi ya din no.
A koy, a na bariyo di, ga kandaa ga naa se.
Carmey kaa ga di ga guna, ga di ka guna, kala a
heen, a mana di nga bogoboga. Carmey ne :
- Lakkal, Lakkal, kay ay se ay ma di ay bariyo.
Lakkal naa se :
- Hee, zaa han kan hane ir te ga kaa sohon, ni
Carmey, ni ga tey beere; ay mo, kaynetara din, a sii
ga kaanu ay se bo.
Carmey ne :
- Ay nin no jinetara hunkuna; han kan hane ay
feeri ni ga kulu Irkoy ma feeri ay ga; ay wo, ma kay
ay se dey ay ma di ay bariyo.
Lakkal ne :
- Ya din no !
A ne a se :
- To, Carmey, waasu ay ga.
Carmey dira. Lakkal binde ne :
- Carmey, Carmey !
Hala nan kan Carmey si maa Lakkal jinde; a ne :
-- Wi zaa ay bogoboga waani gaani nda ni
bogoboga.
Wi zaa Carmey bogoboga go Lakkal jere ga no
din; a ne :
- A waHa si waani gaani nda ay; haya kan ni ney
hangasino no a koy kate ni bariyo, ay mo, nda ni
na ay nonda, ay mo ay ga koy kande ni bariyo.
Lakkal ne :
- Wi zaa ni se no ay bariyo go.
Bogoboga ne a se :
57
- Ay wall a se no ni bariyo go.
Lakkal ne :
- To, koy kate ay bariyo, ay ga ni no han kan ga
te ni se hindooney kala ma bu.
A koy, a na bariyo di, a kandaa ga no Lakkal se;
Lakkal ne :
- To, gaanu.
A gaanu.
Lakkal na nga kamba salle, Irkoy boona ra, do
zumbu kalnba ra. A na a sey bogoboga se; bogoboga
kulu no si twa a mana jinde zinji. Hindoona kan
Lakkal na a no no ya.
To andunnya hewo kan na seeda kaa ka ti bogo
bogo kulu kan ni di, ni ga biiri cirey gar banda ra;
andunnya hewo ga a bare.
A ne hala dey ni maa i ne andamize gonda Lakkal,
hay kulu si a se banda koyne. Hala dey ni maa i ne
flaama ga caram, a sinda Lakkal, Irkoy bey saamo
no, borey bey saamo no; dey andunnya ra, nga wo
si ne kala nga cine sii no. Carmey kan ra Lakkal sii,
e bora ni bey alman no.
Kulba Baaba
58
KOYTAREY, KAANI, NDUNNYA
Han
k
an hane Koytarey bu, a ne i ma si nga f j i
beene i ma si nga fji ganda. Kaani bu, a ne i ma si
nga fji beene, i ma si nga fji ganda. Ndunnya bu,
a ne i ma si nga fji beene i ma si nga fji ganda.
1 ne buu
k
ey se aran
k
ate goy, ban kan bu kan ne i
na si nga fji labo ra, beene ciine sii.
Koytarey ne i ma nga j are, nga no ga kabiiro do
--
bey. 1 na Koytarey sambu, i ga a jare, i ga a jare, i
S9

Z
/
/ '
.. .
.
/,
1
.
TALAKA
Alboro hinka kan koy goro saajo ra, afo gonda
alman boobo, afo sinda hay kulu. Kaydiya kaa ga to,
a ne nga hangasino se a ma nga no hayni dumi. A ne :
- To, ni ga du.
A koy ka hayni dumo haagu ka kande a se; talaka
ta hayno, a na duma.
Hayno fatta afo-fo; a na faru, a na yaara; hayno
kaa ga nini, a na wi, a na haw boko-boko, a na barma
kayna fo te ka a dan. A ne nga hangasino se nga go
ga koy ceeci, amma nda kaydiya to nga man kaa, a ma
hayno neera ka te nga se alman.
Kaydiya to, albora mana kaa; cala na hayno neera,
a na nooro te gorongaari fo nda maaje fo. Hano kan
talaka kaa hu, cora ne a se :
- Ni almaney ne.
A cebe a se maaja da gorongaaro.
Albora na maaja sambu ga furo ganjo ra. A kaa
kwaara fo ra; kwaara din, bonkoyni kan i didiji, kulu
zaari fo no a ga te, almaari cauey na a uwa ka wi, i
ma ye ga i taji dan koyne, zama se i kwaara sinda
maaje. Hano kan albora kaa i kwaara ra, bonkoyno
-'
-
-
- . >-
mana bu; mo biya ka bo, kwaara borey na care
margu bonkoyno kwaara, ka haan hay kan se bon
koyno mana bu. A ne i se :
- Alboro no gonda maaje, wo din se no caney
mana kaa ciini.
Kwaara borey margu ka maaja dey nooru boobo,
albora ye hUe Cala maa se :
- Man ni maaja ?
A naa se :
- Ay na neera.
A na nooro cebe a se.
Waati din ga a kaa ka gorongaaro sambu ka furo
labo ra. A kaa kwaara fo ra; kwaara din mo si bo zama
se i sinca gorongaari. Han cin no albora gorongaaro
caa, mo bo; i ne :
- Mo ya bo hunkuna; hay fo no caa, a se no mo
bo.
l na albora gorongaaro dey nooru boobo, albora
ye hUe
Waato kan a kaa hu, cala naa se :
- Man ni gorongaaro ?
A ne :
- Ay na neera.
A na nooro kaa ga cebe cala se, waati din ga a naa
se :
Korboto sind a sunfey, Irkoy no ga feyni a se.
Hasan Daawi, Suudaani Tilabeeri.
ITAACI TAACI
A ne itaaci taaci hala itaaci, nda a kubey woyboro
ga, alboro kulu ma gaara Irkoy ma ni waada. Woy
boro kan te jiiri woytaaci, a woykuurey jiiri taaci,
a na ize taaci hay, alboro kan na woyboro hiiji, kala
a beyra ma bisa ni beyra. N da wande bisa kurnye
beyrey, hiijey sii i huwo ra.
Kula Baaba
IGU I-INK
A ne igu hinka kan man kubey iwey.
l ne:
- Taritakoyo, wo, kala n.
A ne:
- Gumo.
Ni nan wande hiiji, a hay ni se ize gu; ni di ize
taaci nya go woykuurey, ma a hiiji; nda ni baakasina
kan go ni nda game alformey, ma ne a ma si dira ka
izey nan banda, i kulu ma kaa ni kwaara; nda a kaa
n kwaara, a du ni se ize fo ka tonton ize taaca ga;
n wande beero mo gonda ize gu.
Boro kan kaa ni windi kulu si ne kala Irkoy ma
funandi; flaana, wo dey ka ti zanka.
Iddu ka ti ni wone windo ra, ni go ga iwey jare.
Igu hinka din mana kubey iwey.
Kulba Baaba
BORO IDDU
Kwara ra no gonda boro iddu, boro hinza ga hin
ga faakaarey kala ciino ma beeri, i si yan je.
Boro hinza faa mo si hin ka te minti hinza faa
kaareyo ra i mana yanj e.
Sintiney boro hinza ngey ka ti koyze, nda sarcin
nooma, nda noorukoyni.
1 hinza faa mo, saamo, nda munaafci, nda taari
hari.
Ziika Sombo
y
ze, Dooso
WOYBORO ZINATEERO
Woyboro kurnyekoy zinateeri fo, a ne alboro fo
ma kaa nga kwaara ci in guuru woy, a ne afo ma kaa
ciini guuru woy cindi fo. Boro kan a naa ma kaa
guuru woy din, bora kaa. Bora go huwo ra kala
woybora kurnyo kaa. Alboro ne :
- Man ney ga furo ?
Woybora ne:
- Sohon kay kala dey ma furo tataro wo ra.
A furo.
Kala bora kan a ne ma kaa guuru woy cindi fo mo
7
3
kaa; nga ya sabanda woybora kurnyo; haawi na
woybora di, a ne albora se :
- Ay nya tataro do ni kaa?
Albora ne a se :
- Oo !
Woybora ne:
- To, sambu nga no ya.
Albora na tataro sambu a mana bey ba hala boro
fo go tataro ra.
Albora na tataro jare kala a mooru; a na naanu,
kulu a na furu, a ne :
74
- Wass, haana ay to barka.
Ga no bora kan go tataro ra mo salan, a ne :
- Ni no to barka wala ay ?
Ga i kulu haaru.
7a Somboyze, Dooso
TABLE des MATIRES
Introduction
Boro jina diyo .
Yoorindi
Addafuga
Dottiija nda zankey
Kurnye nda wonde .
Cimi nda Tangari
Hawsa zey da Zarma zey
Yaasey . . . . . . . . . . . . .
Bonhawey . . . .
Ay janti ay janti . . . . . . . . . . . . .
Carmey nda Lakkal
Koytarey, Kaani, Ndunnya . . . . .
Talaka . . . . . . . . . . . . . .
1 taaci taaci
Igu hinka .
Boro iddu .
W oyboro zinateero . .
IMPRIMERIE SAINTE-CATHERINE, 37 TEMPELHOF, BRUGES, BELGIQUE
7
9
1
5
19
29
33
35
39
4
5
5
1
53
55
5
9
63
67
69
71
73