Zgjohuni!

MAJ 2012

KLITHMA PER DREJTESI A do te degjohet?

Zgjohuni!
TIRAZHI MESATAR 41.042.000 KOPJE BOTOHET NE 84 GJUHE

KLITHMA PER DREJTESI A do te degjohet?

3 Padrejtesite lendojne 4 Rrenjet e padrejtesive 6 Si te behemi me te drejte? 8 Drejtesi e vertete nen qeverine e Perendise

10 Pikepamja e Bibles E verteta do tju liroje Si? 12 Uaaa, ca hunde! 15 BiblaNje liber me profeci te saktaPjesa 1 19 Te rinjte pyesin Perse prinderit nuk me kuptojne? 22 A eshte projektuar? Krahu hidrofil i brumbullit te Namibit 23 Nje ngjarje historike ne Malavi 1.000 Salla Mbreterie! 26 Sulme kompjuterike! 29 Nje veshtrim rreth botes 30 Bashkebisedim si familje 32 Gjerat e meparshme nuk do te . . . zgjohen me ne zemer

 PADREJTESITE LENDOJNE
N
E VITIN 2010, Majkelli u lirua nga nje burg ne Teksas, SHBA, ku vuajti 27 vjet denim per perdhunimnje krim qe nuk e ki shte kryer. U la i lire pasi analizat e ADN-se, qe nuk ekzistonin ne kohen kur u denua, pro vuan pafajesine e tij. Me pas autoritetet i iden tifikuan fajtoret, por nuk mund te benin gje sepse ndjekja penale ishte parashkruar me ligj, domethene kishte mbaruar afati per kete. Shume kriminele ia hedhin pa u lagur. Per shembull, ne Britani, ceshtjet e pazgjidhu ra te vrasjeve jane dyfishuar ne dekaden e fu ndit. Si pasoje, eshte shtuar frika se policia dhe gjykatat jan e te paafta te zgjidhin proble min e krimeve te dhunshme, thuhej ne nje ar tikull te gazetes The Telegraph. Ne gusht 2011, policia britanike mezi frenoi nje lloj tjeter krimitrazirat ne Birmingam, Liverpul, Londer e zona te tjera. Turmat e ter buara vune zjarre, thyen cope-cope vitrinat dhe plackiten. Keshtu, jo vetem shkaterruan biznese, shtepi e makina, por disa i lane edhe pa mjetet e jeteses. Cfare i shtyu? Shume veta i shtyu thjesht lakmia. Kurse per disa te tje re, keto akte duket se ishin nje pergjigje ndaj padrejtesive qe mendonin se u ishin bere. Si pas disa komentuesve, pjesemarresit ne keto trazira mund te kene qene te rinj plot duf, te menjanuar nga shoqeria, te rritur ne lagje te varfra dhe pa te ardhme. Personazhi biblik Job tha: Therras per ndihme, por ska drejtesi. (Jobi 19:7) Edhe sot mjaft veta therrasin per drejtesi, por shpesh here thirrjeve te tyre nuk u vihet veshi. A ka vertet fuqi ndokush te zhduke padrejtesite? Apo mos valle shpresa per nje te neserme me me shume drejtesi eshte thjesht nje ideal i njerezve naive? Q e te marrim pergjigje te ke naqshme, duhet te shqyrtojme disa shkaqe rre njesore te padrejtesive.
Zgjohuni! maj 2012 3

 Rrenjet e PADREJTESIVE
A

FRO dy mije vjet me pare, Bibla beri nje pershkrim teper te sakte te shoqerise se ko hes sone. Ajo thoshte: Ne ditet e fundit do te kete kohe kritike, te veshtira per tu perballuar. Njerezit do te jene te dashuruar me veten, te da shuruar pas parave, . . . mosmirenjohes, te pabe se, pa perzemersi te natyrshme, nuk do te jene te gatshem per asnje marreveshje, . . . pa dashu ri per miresine, tradhtare, kokekrisur, te kreko sur, kenaqesidashes ne vend se perendidashes. 2 Timoteut 3:1-4. E kush do ta mohonte se keto tipare negati ve hasen gjithnje e me shume ne kohen tone?! Ato shfaqen ne lloj-lloj menyrash, duke perfshi re lakmine, paragjykimet, qendrimet antishoqe rore, korrupsionin dhe pabarazine e thelle fi nanciare. Le ti marrim nje nga nje. LAKMIA. Nganj eher e mund t e d egjojm e shprehje, si lakmia te ben mire dhe lakmia eshte e mire. Por keto jane genjeshtra. Lakmia lendon. Per shembull, shpesh lakmia fshihet pas mashtrimeve financiare, skemave pirami dale dhe huadhenieve e huamarrjeve te paper gjegjshme. Pasojat, si rrenimi ekonomik, kane lenduar shume veta. Kuptohet, disa nga vikti mat jane per vete lakmitare. Por mes tyre ka edhe njerez te pafajshem, qe rrojne me djer-

sen e ballit, disa nga te cilet kane humbur shte pite e pensionet. PARAGJYKIMET. Njerezit me paragjykime i gjy kojne padrejtesisht te tjeret, e madje i dis kriminojne duke u nisur nga perkatesia etni ke, ngjyra e lekures, gjinia, shtresa shoqerore ose feja. Per shembull, nje komitet i Kombeve te Bashkuara zbuloi se ne nje shtet te Ameri kes Jugore, nj e grua shtatz ene vdiq ne nj e spital ngaqe u diskriminua ne nje qender tje ter shendetesore per shkak te perkatesise et nike dhe te gjendjes ekonomiko-shoqerore. Ne raste ekstreme, paragjykimet kane cuar ne pa drejtesi skandaloze, si spastrime etnike dhe gjenocide. QENDRIMET ANTISHOQERORE. Per keto, ne permbledhjen e nje libri thuhet: Cdo vit, si pa soje e sjelljeve antishoqerore, prishen dhjetera mije familje, shkaterrohen qindra mije jete dhe rrenohen prona me vlere miliona dollare. Ne shoqerine tone, dhuna e agresiviteti kane marre dhene. Ndaj historianet e se ardhmes fare leh te mund ta pershkruajne fundin e shekullit te 20-te, jo si Epoka e Kozmosit ose Epoka e Informacionit, por si Epoka Antishoqerore,

Siper majtas: 5 Adam Dean/Panos Pictures; siper ne qender: 5 Matthew Aslett/Demotix/CORBIS; siper djathtas: 5 David Turnley/CORBIS

Zgjohuni!

KJO REVIST E BOTOHET per ndricimin e gjithe familjes. Tregon se si te perballojme problemet e sotme. Permban lajme, et per njerez ne shume vende, shqyrton fene dhe shkencen. Por ben edhe me shume, shkon me thelle dhe thekson domethenien e vertete prapa ngjarjeve te tashme; megjithate, mbetet gjithmone politikisht asnjanese dhe nuk larteson asnj e race mbi ndonj e tjeter. M e e rendesishmja, kjo reviste nderton besimin ne premtimin e Krijuesit per nje bote te re paqesore dhe te sigurt qe do te zevendesoje sistemin e sotem te lig e te paligjshem.

Ky botim nuk shitet. Ai botohet si pjese e nje vepre boterore te arsimimit biblik, qe per krahet me kontribute vullnetare. Nese nuk tregohet ndryshe, citimet e Shkrimeve jane marre nga versioni ne gjuhen e sotme, Shkrimet e ShenjtaPerkthimi Bota e Re. Awake! (ISSN 0005-237X) is published monthly by Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.; L. Weaver, Jr., President; G. F. Simonis, Secretary-Treasurer; 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Periodicals Postage Paid at Brooklyn, N.Y., and at additional mailing oces. POSTMASTER: Send address changes to Awake!, 1000 Red Mills Road, Wallkill, NY 12589-3299. 5 2012 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania. All rights reserved. Printed in Germany. Druck und Verlag: Wachtturm Bibel- und Traktat-Gesellschaft der Zeugen Jehovas, e. V., Selters/Taunus. Verantwortliche Redaktion: Ramon Templeton, Selters/Taunus. Vol. 93, No. 5 Monthly ALBANIAN

C
A. Policia kineze arreston nje burre per pjesemarrje ne dhune etnike B. Plackitje dhe shkaterrim prone ne Londer, Angli C. Varferi e skajshme ne nje kamp refugjatesh ne Ruande

pra koha kur shoqeria hyri ne lufte me veten. (Handbook of Antisocial Behavior) Qe kur u bo tua ky liber, me 1997, qendrimet dhe sjelljet e njerezve nuk jane permiresuar aspak. KORRUPSIONI. Ne nje artikull per korrupsio nin ne Afriken e Jugut, shkruhej se gjate nje pe riudhe shtatevjecare, mbi 81 per qind e 25,2 mi liarde randeve (atehere 4 miliarde dollare), qe iu dhane seksionit te shendetesise te nje provin ce, u keqperdoren. Parate qe duhej te kishin shkuar per mirembajtjen e spitaleve, te polikli nikave dhe te qendrave shendetesore te provin ces nuk u shfrytezuan, thuhej ne revisten The Public Manager. PABARAZIA E THELLE FINANCIARE. Sipas nje artikulli ne revisten Time, ne vitin 2005, gati 30 per qind e te ardhurave vjetore te Britanise i shkuan 5% te fitimmarresve me te kamur. Nderkohe, sic thoshte e njejta reviste, mata ne Atlantikut, me shume se 33% e te ardhura ve te Amerikes i shkojne 5% te fitimmarresve me te kamur. Kurse afro 1,4 miliarde njerez ne mbare boten jetojne me 1,25 dollare ne dite a me pak, dhe cdo dite vdesin 25.000 femije per shkak te varferise.
GJUHET: afrikanse, amharike, angleze67, arabe, armene, bislame, bullgare, cebuane, cibembe, ceke7, cikeve, citonge, daneze7, estone, eve, nlandeze7, fixhia ne, frenge687, greke, gujarate, gjeorgjiane, gjermane67, hebraike, hiligainone, hindi, holandeze67, hungareze, igbo, iloke, indoneziane, islandeze, italiane67, japoneze67, jorube, kanade, kineze (tradicionale)7 (regjistrime audio vetem ne mandarin), kineze (e thjeshtuar), kiniaruande, kirgize, kirundi, koreane67, kroate, letone, lingale, lituane, malagase, malajalame, malteze, maqedonase, mjanmar, norvegjeze67, polake67, portugeze687, punjabe, rarotongane, rumune, ruse67, samoane, sepede, serbe, sesote, siloze, sinhaleze, sllovake, sllovene, spanjolle67, suahile, suedeze7, shone, shqipe, tagaloge7, tajlandeze, tamile, tok-pisine, tongane, tsonge, tsvane, tui, turke, ukrainase, urdu, vietnameze, xhose, zulu
6 Disponohen edhe CD. 8 Disponohen edhe (formati MP3). 7 Disponohen edhe regjistrime audio ne sitin www.jw.org.

Me 1987, kryeministri i atehershem i Australise vuri si synim qe ne vitin 1990 sdo te kishte asnje femije te varfer ne vend. Ajo dite serdhi kurre. Ne fakt, me vone kryeministri u pendua qe vuri ate synim. E pra, sado pushtet, pasuri a inuence te kete dikush, prapeseprape eshte njeri dhe nuk mund ti shuaje padrejtesite. Ne te vertet e, edhe njere zit me pushtet vuajne nga padrejtesite, plaken e vdesin. Ky realitet te sjell nder mend dy fragmentet e meposhtme nga Bibla. Njeriut qe ecen, nuk i takon as te drejtoje hapat e vet.Jeremia 10:23. Mos kini besim te fisniket, qe nuk sjellin dot shpetim.Psalmi 146:3. Nese i mbajme parasysh keto fjale te mencu ra, sdo te zhgenjehemi kur perpjekjet e njerez ve te shkojne kot. Atehere, mos duhet te dore zohemi? Aspak! Sic do ta shohim ne artikullin e fundit te serise, nje bote vertet e drejte duket ne horizont. Megjithate, mund te bejme dicka qe tani. Mund te shqyrtojme veten dhe te pyesim: A mund te jem me i drejte ne marredheniet me te tjeret? A ka disa pika ku mund te permireso hem? Keto pyetje trajtohen ne artikullin vijues.

A ka ndonje zgjidhje per padrejtesite?

listen e plote te adresave, shih www.watchtower.org/address. Afrika e Jugut: Private Bag X2067, Krugersdorp, 1740. Australi: PO Box 280, Ingleburn, NSW 1890. Belgjike: rue dArgi le-Potaardestraat 60, B-1950 Kraainem. Britani: The Ridgeway, London NW7 1RN. France: BP 625, F-27406 Louviers cedex. Greqi: Kisias 77, GR 151 24 Marousi. Gjermani: 65617 Selters. Itali: Via della Bufalotta 1281, I-00138 Rome RM. Kanada: PO Box 4100, Georgetown, ON L7G 4Y4. Kroaci: PP 58, HR-10090 Zagreb-Susedgrad. Norvegji: Gaupeveien 24, NO-1914 Ytre Enebakk. Rumani: PO Box 132, OP 39, Bucuresti. Slloveni: pp 22, SI-1241 Kamnik. Suedi: PO Box 5, SE-732 21 Arboga. SHBA: 25 Columbia Heights, Brooklyn, NY 11201-2483. Shqiperi: PO Box 118, Tirane. Turqi: PO Box 23, Ferikoy, 34378 Istanbul.

A DESHIRONI ME SHUME INFORMACION OSE NJE STUDIM BIBLIK PA PAGESE NE SHTEPI? Ju lutemi, shkruajuni Deshmitareve te Jehovait ne nje nga adresat e meposhtme. Per

 Si te behemi ME TE DREJTE?

RIJUESI yne deshiron te jemi te lumtur, te kemi paqe te brendshme dhe tua shtoj me lumturine te tjereve. Prandaj kerkon nga ne te tregojme drejtesi e te duam miredashjen. (Mikea 6:8) Si mund ta bejme kete? Duke kul tivuar cilesi qe do te luftojne tiparet qe ushqej ne padrejtesite. Te shohim si na ndihmon Bi bla per kete. TE MPOSHTIM LAKMINE. Arma me e fuqishme kunder lakmise eshte dashuria, jo thjesht sen timentalizmi ose terheqja romantike, por da shuria vetemohuese per te tjeret. Sic tregon 1 Korintasve 13:4, 5, kjo dashuri eshte mire dashese dhe nuk kerkon interesat e veta. Per me teper, nje dashuri e tille nuk kufizohet vetem te familjaret dhe te miqte. Nese doni ata qe ju duan, cfare shperblimi keni?pyeti Jezui. Pastaj shtoi se edhe njerezit qe se re spektojne Perendine tregojne dashuri per ata qe u tregojne dashuri.Mateu 5:46. TE MPOSHTIM PARAGJYKIMET. Te Veprat 10: 34, 35 lexojme: Perendia nuk eshte i anshem, por ne cdo komb njeriu qe i frikesohet atij dhe praktikon drejtesine, eshte i pranuar nga ai. Perendia nuk i gjykon njerezit duke u nisur nga raca, shtresa shoqerore ose gjinia. Ne syte e tij nuk ka as jude, as grek, nuk ka as skllav, as te lire, nuk ka as mashkull, as femer. (Ga latasve 3:28) Kur imitojme Perendine, kaper cejme paragjykimet. Le te shohim rastin e Do rotise, qe jetonte ne Shtetet e Bashkuara. Dorotine e acaronin aq shume paragjyki met raciale, sa donte te merrte pjese ne nje re volte te armatosur per te lehtesuar vuajtjet e zezakeve te shtypur. Mirepo, ne ate periudhe
6 Zgjohuni! maj 2012

Kur imitojme dashurine e Perendise, mposhtim paragjykimet

ndoqi nje mbledhje te Deshmitareve te Jeho vait dhe u prek thelle nga mikpritja e ngrohte qe i treguan qofte zezaket, qofte te bardhet. Shpejt kuptoi se vetem Perendia mund ti ndryshoje njerezit nga brenda. Kur perjetoi dashurine e sinqerte te Deshmitareve te bar dhete atyre njerezve qe, sic tha, do ti kishte vrare pa pike ngurrimi per te cuar para kau zen e revolucionitiu ngroh aq shume zem ra, sa qau me denese.
Firodini me te shoqen, Zaren

 TE MPOSHTIM QENDRIMET ANTISHOQERORE. Para se te beheshin te krishtere, disa nga dishe pujt e hershem te Jezuit ishin pijanece, zhvates, shares dhe njerez qe jepeshin pas argetimeve te shfrenuara. Prapeseprape, me ndihmen e Pere ndise i zevendesuan ato tipare negative me da shurine, miredashjen dhe miresine. (1 Korintasve 5:11; 6:9-11; Galatasve 5: 22) Edhe sot, miliona njerez e kane ndryshuar per mire jeten, fale besimit te Perendia. Le te shohim shembu llin e Firodinit, i cili jeton ne Azerbajxhan. Ai e kaloi femijerine ne jetimore, ku shpesh zihej me cunat e tjere. Kur u rrit, u be instruk tor i luftimit trup me trup. Firodini tregon: Isha harbut, mizor dhe i dhunshem. Nese ime shoqe, Zara, harronte ndonje gje kur ha nim, qofte edhe nje kruajtese dhembesh, e rrihja. Po ashtu, rrihja kedo qe i hidhte syte asaj kur dilnim bashke. Nje dite mesoi se Jezui i kerkoi Perendise ti falte ushtaret qe e vune ne shtylle, dhe kjo e preku ne shpirt. (Luka 23:34) Vetem Biri i Perendise mund te vepronte keshtu,tha me vete. Pas kesaj, donte te mesonte me teper per Perendine. Kur Deshmitaret e Jehovait u treguan te gatshem ta ndihmonin, pranoi me- njehere nje studim biblik falas. Skaloi shume dhe personaliteti i tij nisi te permiresohej. Ne fakt, tregohej kaq i perzemert me Zaren, sa edhe ajo filloi te studionte Biblen. Sot jetojne ne paqe, te bashkuar ne adhurimin e vertete. Natyrisht, ndryshimet qe b ejme te vetja nuk do te revolucionarizojne boten mbare. Po cte themi nese Perendia ka si qellim te sjelle nje bote te re, vertet te drejte? Tekefundit, sdi skutohet se ai e ka fuqine per ta bere kete. Gjithashtu, te mendojme pak: te 2 Timoteut 3:1-4, qe u citua ne fillim te artikullit te ka luar, pame se Bibla e parathoshte qarte si do t e ishin njerezit ne pergjithesi ne kohen tone. Ai parashikim eshte plotesuar nje me nje, ashtu si edhe shume profeci te tjera te Bi bles. Prandaj, nuk tregohemi naive kur e ma rrim seriozisht premtimin e Perendise se do tu jape fund tere padrejtesive. Faktikisht, Perendia do ta plotesoje kete qellim. Si?

ETJA E HAJDIT PER DREJTESI

Hajdi, qe jeton ne Shtetet e Bashku ara, kujton: Me kishin ardhur ne maje te hundes racizmi, lufterat, varferia e padrejtesi te tjera, dhe kerkoja nje zgjidhje. U perpoqa te punoja me levi zjen e te drejtave civile dhe me vone u futa ne nje parti politike, por keto nuk sillnin dot ndonje ndryshim per te qene. Mendoja se duhej nje ndryshim me rrenjesor, dhe levizja e hipive dukej premtuese. Mirepo, edhe ajo me zhge njeu. Vura re se shume hipive u intere sonte me teper seksi, droga dhe mu zika rok sesa te ndryshonin sistemin, e nga kjo u zhyta ne depresion. Me pas takova nje Deshmitare te Jehova it qe me tregoi nga Bibla cfare ndryshi mesh ka si qellim te sjelle Perendia. Per shembull, me lexoi shkrime, si Zbulesa 21:3, 4, ku thuhet se Pere ndia do te fshije cdo lot dhe do te zhduke vajtimet, klithmat e dhembjet, qe shpesh vijne si pasoje e padrejtesi se. A thua te jene te verteta keto premtime?pyesja veten. Dyshimet mu zhduken kur lexova cfare thone Shkrimet per fuqine e da shurine e Perendise dhe kur ndjeva dashurine e Deshmitareve te Jehovait. Tani mezi pres plotesimin e premtime ve te Perendise.

 DREJTESI E VERTETE
P

nen qeverine e Perendise

ROFECITE e Bibles zbulojne se pas pak sistemit te sotem do tia zere vendin nje sistem i ri qe do ta vendose Perendia. Per me teper, ai sistem ose bote e re do te kete nje qe veri te vetmeMbreterine e Perendise, qe ka si Mbret Jezu Krishtin. (Zbulesa 11:15) Si do ti crrenjose padrejtesite Mbreteria e Perendi se? Duke vepruar ne dy plane. 1. Mbreteria e Perendise do te asgjesoje su ndimin e padrejte dhe t e paafte te njeri ut. Te Danieli 2:44 thuhet: Ne ditet e atyre mbreterve [qeverive], Perendia i qiellit do te vendose nje mbreteri. . . . Ajo do te therrmoje dhe do tu jape fund te gjitha ketyre mbreteri ve [te vendosura nga njeriu], dhe vete do te qendroje pergjithmone. 2. Mbreteria e Perendise do te shfarose te ligj te dhe do te ruaje te drejtet. Psalmi 37:10 tho te: Edhe pak dhe i ligu nuk do te jete me. Ne vargun 28 lexojme: Jehovai e do drejtesi ne dhe nuk do ti braktise besniket e vet. Ata do te jene gjithmone te mbrojtur. Besniket do te shohin me syte e tyre plo tesimin e ketyre fjaleve qe tha Jezui ne lutjen model: Ardhte mbreteria jote. U befte vull neti yt, si ne qiell, edhe ne toke. (Mateu 6:10) Cili eshte vullneti i Perendise per token?

ne. Si nj e Sundimtar vertet i drejte, Jezui do ta cliroje te varfrin qe therret per ndihme, si dhe te munduarin e kedo qe nuk ka kush e ndihmon. . . . Nga shtypja dhe dhuna, do tua shpengoje shpirtin, dhe gjaku i tyre do te jete i cmuar ne syte e tij.Psalmi 72:12-14. Te gjithe do te gezojne begati. Toka do te jape prodhimin e saj. Perendia, Perendia yne, do te na bekoje. (Psalmi 67:6) Ne toke do te kete drithe me bollek, edhe ne majat e maleve dri thi do te vershoje. (Psalmi 72:16) Me ane te nje mrekullie, Jezui ushqeu mijera veta njehe razi, duke treguar ne nje shkalle te vogel cfa re do te realizoje nepermjet Mbreterise se Pe rendise.Mateu 14:15-21; 15:32-38. Drejt esia nuk do te pengohet nga kufizimet njerezore. Nuk ka krijese q e te mos jete e dukshme perpara [Perendise], por te gjitha gjerat jane lakuriq dhe fare sheshit ne syte e atij, te cilit do ti japim llogari. (Hebrenjve 4:13) Per Krishtin lexojme: Ai nuk do te gjy koje nga ajo qe i shohin syt e dhe as do te Kur n e toke te sundoje qortoje vetem sipas fjaleve qe i kane rene ne Mbreteria e Perendise . . . vesh. Do ti gjykoje te pervuajturit me drejte Nuk do te kete me korrupsion dhe shtypje. Te si dhe do te qortoje me ndershmeri, ne me Hebrenjve 1:9 thuhet per Jezu Krishtin: Ti nyre qe zemerbutet e tokes te nxjerrin dobi. e deshe drejtesine dhe e urreve paligjshmeri- Isaia 11:3, 4.
8 Zgjohuni! maj 2012

 Nen Mbreterine e Perendise, gjithe njerezimi do te kenaqet me ushqim te bollshem, do te gezoje drejtesi te vertete dhe do te shijoje jeten pa paragjykime

Bota po katandiset gjithnje e me keq, dhe kjo provon se fundi i saj eshte fare prane. Te ligjte mbijne si bari dhe te gjithe ata qe merren me te keqija, lulezojne, vetem qe te shfarosen pergjith mone,thuhet te Psalmi 92:7. Cmund te besh qe te mos meritosh gjykimin e pafavorshem te Perendise dhe te jesh mes atyre qe ai do ti rua je gjalle? Jezu Krishti tha: Qe te marrin jeten e

Sundimi i Mbreterise eshte ne prag

perhershme, duhet te vazhdojne te marrin njo huri per ty, te vetmin Perendi te vertete dhe per ate qe dergove, Jezu Krishtin.Gjoni 17:3. A deshiron ta marresh kete njohuri te vyer? Nese po, pse te mos asesh per kete me Deshmi taret e Jehovait, ashtu sic bene Hajdi, Dorotia dhe Firodini, qe u permenden me pare? Ata do tu pergjigjen me kenaqesi pyetjeve te tua pa kerkuar para.

KUR VETE JETA DUKET E PADREJTE

Emilia, qe jeton ne Shtetet e Bashkuara, u di agnostikua me leucemi kur ishte shtate vjece. Nderkohe qe shoqet e saj kalojne hera-heres ndonje grip a te ftohur, Emilia duron prej vitesh

terapi intensive, duke perfshire kimioterapine. Leucemia eshte e frikshme,thote ajo. Ndonese jeta i ka dhene nje goditje te rende, Emilia nuk eshte bere pesimiste. Perkundrazi, ajo pret diten kur do te sundoje Mbreteria e Pe rendise dhe asnje banor nuk do te thote: Jam semure. (Isaia 33:24) Emilia tregon: Shkrimi qe me pelqen me shume eshte Mar ku 12:30: Duaje Jehovain, Perendine tend, me gjithe zemren tende, me gjithe shpirtin tend, me gjithe mendjen tende dhe me gjithe forcen tende. Kur i lutem Jehovait, ai me ben te forte. E falenderoj Jehovain qe me ka dhene famil jen, kongregacionin dhe shpresen e jetes se perhershme ne nje bote te re parajsore. Kjo shprese me ka ndihmuar goxha.

 PIK EPAMJA E BIBL ES

E verteta do tju lirojeSi?

Ju benit ate qe ishte e keqe ne syte e mi, tha ai. (Isaia 65:11, 12) Te njejten gje me ndonte edhe per ata qe keshilloheshin me me diumet: [Kush] keshillohet me nje medium . . . [eshte i] peshtire per Jehovain.Ligji i perterire 18:11, 12. Besetytnite dhe mediumet jane te dem shme, sepse jane intriga te Djallit, te cilin Jezui e quajti ati i genjeshtres. (Efesianeve 6:11; Gjoni 8:44) Nese do te doje nje keshille per ndonje ceshtje te rendesishme, a do tia kerkoje nje genjeshtari? Sdo mend qe jo! Po njesoj, eshte e mencur qe te shmangesh cdo gje qe te lidh me atin e genjeshtres. Celesi per te marre vendime te mira ne jete eshte mencuria e bazuar ne njohurine e sakte per parimet biblike dhe qellimin e Perendise per njerezimin. Te Proverbat 2:6 thuhet: Je hovai jep mencuri dhe prej gojes se tij buroj ne njohuria dhe aftesia dalluese. 2. Liri nga frika prej te vdekurve. Shume be sojne se shpirti i te vdekurit eshte ne gje ndje te ndikoje tek te gjallet. Sipas tyre, ky shpirt duhet qetesuar me dhurata te ndry shme, perndryshe zemerohet. Nga kjo, disa njerez zhyten deri ne fyt ne borxhe qe tu bej ne te vdekurve blatime dhe ceremoni te kushtueshme. Si liron e verteta e Bibles? Bibla na tre gon te verteten per gjendjen e te vdekurve. Per shembull, Jezui tha se te vdekurit jane ne gjume. (Gjoni 11:11, 14) Cfare donte te thoshte? Pergjigjja gjendet tek Eklisiastiu 9:5: Te gjallet jane te vetedijshem se do te vde sin, por te vdekurit sjane te vetedijshem per

ILIONA njerez mendojne se jane te lire, kur ne fakt nuk jane. Per shembull, shu me jane rober te besetytnive. Te tjere kane fri ke nga te vdekurit e perpiqen ti qetesojne me dhurata te shtrenjta. Te tjere akoma, te pasi gurt se cfare i ndodh njeriut kur vdes, kane nje frike te ekzagjeruar nga vdekja. A mund te lirohen nga keto barra mendore, emociona le e madje financiare? Po! Sic tregojne fjalet e Jezu Krishtit te cituara me lart, vetem e ver teta mund ti liroje. Por, cila e vertete? E ver teta ne pergjithesi apo nje e vertete e vecante? Jezui na e tregoi qarte pergjigjen. Ai tha: Nese qendroni ne fjalen time, . . . do ta njihni te verteten, dhe e verteta do tju liroje. (Gjo ni 8:31, 32) Fjala e Jezuit, domethene mesi met e tij, gjendet ne Bibel. Kur tha e verteta do tju liroje, Jezui po i referohej se pari lirise nga mekati dhe vdekja. Megjithate, e verteta qe gjendet ne Fjalen e Perendise na liron edhe nga gjera te tilla, si: besetytnite, frika nga te vdekurit dhe frika e ekzagjeruar nga vdekja. Si? 1. Liri nga besetytnite. Shume njerez besoj ne se disa objekte ose numra sjellin ters. Te tjere stepen te marrin vendime te rendesi shme nese nuk kerkojne me pare nje shenje ogurbardhe, nese nuk shohin horoskopin ose nuk keshillohen me nje medium qe i lidh me boten e pertejme. Si liron e verteta e Bibles? Ne kohet bibli ke, disa nga populli i Perendise u bene be setyte deri ne piken sa arriten te adhuronin perendine e Fatit te Mire dhe perendine e Riskut. Si e shihte kete Perendia Jehova?
Zgjohuni! maj 2012

10

 E verteta e Bibles i liron njerezit nga besetytnite, frika nga te vdekurit dhe frika e ekzagjeruar nga vdekja

asgje. Po, te vdekurit jane si ne gjume te the lle, plotesisht te pavetedijshem. Ne fakt, ata nuk ekzistojne me, prandaj smund te na bej ne as mire, as keq. Gjithsesi, disa njerez thone se kane komu nikuar me te vdekurit. Si eshte e mundur kjo? Pergjigjen na e jep perseri Bibla. Ajo na tregon se shume heret ne historine njerezo re, disa engjej u rebeluan kunder Perendise. (2 Pjetrit 2:4) Keto qenie frymore te liga, qe u quajten demone, perpiqen te mashtrojne nje rezit. (1 Timoteut 4:1) Nje menyre eshte duke u shtirur si te vdekur, qe te perforcojne ge njeshtren se te vdekurit jane gjalle ne nje for me ose bote tjeter. Sic thote edhe Bibla, vdekja eshte vertet nje
3. Liri nga frika e ekzagjeruar per vdekjen.

armike. (1 Korintasve 15:26) Prandaj, me te drejte e kemi frike dhe sduam te vdesim. Me gjithate, ska pse te kemi frike te tepruar nga vdekja. Si liron e verteta e Bibles? Pervecse na tre gon te verteten per gjendjen e te vdekurve, Bi bla na thote edhe se Perendia ka si qellim ti ktheje ne jete te vdekurit me ane te ringjalljes. Jezui tha: Po vjen ora, kur te gjithe ata qe jane ne varre, do ta degjojne zerin e tij [te Kri shtit] dhe do te dalin.Gjoni 5:28, 29; Veprat 24:15. Ne cforme do te dalin? Pergjigjen na e dha Jezui me ringjalljet qe beri. Te gjithe i ktheu ne jete si njerezsi kishin qene me pare. (Marku 5:35-42; Luka 7:11-17; Gjoni 11:43, 44) Kjo eshte ne perputhje me fjalen greke per ringjallje qe do te thote te cohesh; te ngri hesh. Kur foli me sherbetorin e tij te moshu ar Daniel, Perendia tha: Do te prehesh [ose do te biesh ne gjumin e vdekjes], por do te co hesh per te marre pjesen tende ne fund te dite ve. (Danieli 12:13) Sa duhet ta kene ngushe lluar Danielin keto fjale, duke i dhene force ta perballonte vdekjen me guxim e dinjitet! Nje nga arsyet pse Jezui erdhi ne toke ishte tu predikonte clirimin roberve, atyre qe ishin skllever te bindjeve te rreme. (Luka 4: 18) Mesimet e tij qe gjenden ne Bibel va zhdojne tu sjellin liri njerezve cdo dite. Ne shpresojme sinqerisht qe e verteta e Bibles te te sjelle liri te perhershme.
A DONI T E DINI?

Si na liron e verteta e Bibles nga besetytnite?Isaia 8:19, 20; 65:11, 12. frika nga te vdekurit?Eklisiastiu 9:5;
Gjoni 11:11, 14.

frika nga vdekja?Gjoni 5:28, 29; Veprat

24:15.

Zgjohuni! maj 2012

11

Uaaa, ca
K

hunde!

Y REAGIM vjen natyrshem kur sheh per here te pare hunden mishtore e te levarur te mashkullit te majmunit me fecke.1 Te disa meshkuj ky zgjatim mund te arrij e deri ne rreth 18 cmgati nje e katerta e gjatesise se trupit. Meqenese fecka i bie mbi goje dhe mjeker, kur ha i duhet ta heq e menjane! Nese hunda jone do te kishte po kete raport me trupin, do te na varej deri afer gjysmes se gjoksit. Ku e ka te miren kjo hunde?2 Ka shum e te ori. Mbase ajo cliron nxehtesine e tepert te tru pit ose i shton kumbimin zerit te majmunit. Ose mund te sherbeje si nje shenje e dukshme per te paralajmeruar meshkujt e tjere. Faktikisht, hunda e tij e spikatshme fryhet dhe sku qet kur acarohet ose entuziazmohet. Nje mu ndesi tjeter eshte se hunda sherben si terheqje seksuale dhe e ben te fergelloje zemren e fem res! Sidoqofte, mundesia me e madhe eshte qe fecka te permbushe me shume se nje funksion, mbase edhe ndonje per te cilin dime pak ose aspak. Majmunet me feckemashkulli dhe femra kane edhe nje bark te madh qe bie ne sy. Fakti kisht, stomaku mund te nxere deri ne nje te katerten e peshes se tyre trupore. Prandaj, si meshkujt, ashtu edhe femrat, duken sikur jane gjithnje shtatzene! Por, pse e kane barkun aq te fryre? Stomaku i majmuneve me fecke, njelloj si ai i lopes, eshte i mbushur me nje perzierje te lenget bimesie dhe bakteresh. Bakteret fer mentojne ushqimin dhe shperbejne celulozen,
1 Ishulli i Borneos eshte shtepia e majmunit me fecke. Ve ndesit e quajne kete kafshe orang belanda ose holandezi. 2 Edhe femrat kane hunde te madhe, ndonese jo aq sa mashkulli.

Majmune barkkaceke

5 Peter Lilja/age fotostock

Majmunet me fecke kane nje hunde dhe nje bark qe bie ne sy

12

Zgjohuni! maj 2012

 si dhe disa toksina bimore qe do ti vritnin ka fshet e tjera. Fale sistemit tret es mahnites keta majmune mund te rriten mire me gjethe, fruta jo te embla, fryte bishtajash, palma dhe bime te tjeraushqime me te cilat primatet me nje lloj tjeter stomaku nuk do te mund te mbijetonin. Megjithate, sistemi i forte tret es i majmune ve me fecke e ka nje te keqe. Keto kafshe nuk duhet te hane fruta te embla, sepse fermentohen shpejt. Ato do tua frynin barkun, ndoshta deri ne ate pike sa te ngordhin me dhimbje. Per shkak te dietes se pasur me celuloze dhe stomakut kompleks, majmuneve me fecke u du het shume kohe qe ta tretin ushqimin. Prandaj, pas nje mengjesi te bollshem, para se te hane perseri bejne pushim, disa here shume ore.
Kafshe e shoqerueshme

Edhe kur hane ose pushojne, majmunet me fecke rrallehere jane vetem. Meshkujt mbizote rues kryesojne hareme me deri tete femra dhe pasardhesit e tyre. Meshkujt qe lindin brenda grupit, kur rriten aq sa mund ti dalin zot vetes, i debojne. Keta majmune te rinj bashkohen me meshkuj te tjere si vetja dhe formojne grupe qe kane gjithashtu nje ose dy meshkuj me te rri tur. Nje syri te pastervitur grupe te tilla do ti Majmune kemberose! dukeshin tamam si harem. Pervec hundes, majmunet me fecke kane Majmunet me fecke kane nje tipar shoqe ror te pazakonteshpesh haremet perzihen me edhe nje gje tjeter te cuditshmegishtat e ke njera-tjetren, sidomos ne mbremje kur mbli- mbes i kane te ngjitur pjeserisht me nje me dhen te lumenjte. Ne nje rast te tille, nese nje mbrane, si te rosave. Fale saj, ata jo vetem

mashkull sheh nje mashkull tjeter qe po inte resohet per femrat e tij, fillon te beje shfaqje per te treguar forcen e tij. Zakonisht mashkulli mbrojtesi cili mund te peshoje rreth 20 kg perkulet perpara me te kater gjymtyret, shqyen gojen dhe ia ngul syte rivalit. Ne librin Majmu net me fecke te Borneos (anglisht) thuhet: Nese kjo nuk funksionon, atehere mashkulli fillon befas e ne menyre te paparashikuar te kerceje neper peme, shpesh here duke uleritur fort dhe duke u ulur ne dege te thara te cilat thyhen e le shojne nje krisme te mprehte, duke e shtuar edhe me shume shamaten. Ndodhin edhe zen ka, por jane te rralla. Majmunet me fecke nuk kane te pazakonte vetem pamjen; ata leshojne edhe lloj-lloj zhur mash nga me te cuditshmet,thuhet ne librin e cituar me lart. Keto kafshe hungerijne, kel thasin, ulerijne dhe piskatin, sidomos mbre mjeve kur mblidhen buze lumenjve. Ne mes te kesaj gurguleje qe te vret veshin, nenat e kane mendjen te ushqejne e te krehin qetesisht te vegjlit e tyre turikalter. Ne fund, kur mu getira ka mbeshtjelle pyllin, ata jane rehatuar neper pemezakonisht peme te larta buze nje lumiku sistemohen per te fjetur.

5 Juniors Bildarchiv/Alamy

Hunda e mashkullit bie mbi goj e. Ai duhet ta heqe menjane kur ha

Zgjohuni! maj 2012

13

 Edhe kur hane ose pushojne, majmunet me fecke rrallehere jane vetem

notojne mire, por edhe arrijne te ecin neper mocalishtet me peme mangrove. Natyrisht kur mendon per mangrovat tropikale, ka te ngjare te te vijne nder mend edhe krokodilet. Ne habi tatin e majmuneve me fecke ka krokodile me bollek. Si ia bejne keta majmune qe jetojne kaq afer lumenjve tu shpetojne dhembeve te tyre? Nje nga taktikat e tyre eshte qe hyjne pa u ndier ne uje dhe kalojne ne rresht per nje me not qeni, gati-gati pa krijuar as edhe nje va lez. Por, kur lumi eshte i ngushte, perdorin nje taktike tjeter. Ata ngjiten lart ne peme, marrin vrull nga nje dege, deri rreth 9 m mbi uje, bien me bark ne lume dhe notojne me sa fuqi qe kane p er te kaluar pjesen e mbetur. Kete takti ke e perdorin edhe nenat qe mbartin te vegjlit. Nganj ehere nje ortek majmunesh hidhet ne uje dhe te tere turren si te cmendur drejt bregut tjeter! Megjithate, armiku i tyre me i keq nuk eshte krokodili. Te perfshire zyrtarisht ne listen e specieve ne rrezik, majmunet me fecke arrijn e vec ne pak mijera, dhe ky numer vazhdon te zvogelo het, kryesisht per shkak te njeriut. Nder shka qet ku ka gisht njeriu hyjne zjarret, prerja e drureve, turizmi i pakontrolluar dhe shpyllezi 1. Tenda qe mbulonte Arken. 2. Harpa. 3. Trumbeta. 4. 91.000. 5. C.

Specie ne rrezik

mi per t e shtuar plantacionet per prodhimin e vajit te palmes. Nje faktor tjeter eshte gjue tia. Ka nga ata qe i vrasin majmunet me fecke thjesht per sport. Te tjere i vrasin per ushqim ose per ti perdorur ne mjekesine tradicionale. Meqenese shpesh ene neper pemet buze lu menjve ku duken menjehere, keto kafshe jane vecanerisht te pambrojtura. Faktikisht, ne nje zone qe frekuentohej nga gjuetaret me moto barka te shpejta, numri i majmuneve ra 50 per qind brenda pese vjeteve! Mbrojtesit e natyres po perpiqen ti ndergje gjesojne njerezit per gjendjen e veshtire te maj muneve me fecke dhe ne Borneo ata mbrohen me ligj. Por, a do te mjaftojne keto masa? Koha do ta tregoje. Nese kjo krijese do te zhdukej nga bota e eger, do te ishte vertet tragjedi, se pse majmuni me fecke eshte plot cudira qe ia vlen te studiohen! Per me teper, ai nuk eshte bere per te jetuar ne kafaz. Natyrisht, majmuni me fecke eshte vetem nje nga krijesat e shumta qe duket se e kane te ardhmen te zymte. Specie te tjera te panumer ta tashme jane zhdukur. Megjithate, Perendia ka per qellim te marre nen kontroll gjithe to ken, te zhduke te ligjte dhe ta mesoje popullin e tij se si te kujdeset per sht epine e vet tokesore. (Proverbat 2:21, 22) Perendia Jehova prem ton: Ne tere malin tim te shenjte askush nuk do te beje asnje dem dhe nuk do te prishe as gje, sepse toka do te mbushet me njohurine e Jehovait, ashtu si ujerat mbushin detin.Isaia 11:9.

5 Peter Lilja/age fotostock

14

Zgjohuni! maj 2012

PERGJIGJET E FAQEVE 30, 31

PJESA

BIBLA NJE LIBER ME PROFECI T E SAKTA

Un e do te b ej nga ti nje komb te madh

Ne kete seri me tete pjese, Zgjohuni! do te diskutoje nje vecori mbreselenese te Bibles profecite e saj, ose parashikimet. Artikujt do tju ndihmojne tu pergjigjeni ketyre pyetjeve: a erdhen thjesht nga disa njerez te zgjuar profecite e Bibles? A mbajne keto parashikime vulen e qarte se jane te frymezuara nga Perendia? Ju ftojme te peshoni deshmite.

YSHIMI dhe skepticizmi jane qendrime qe karakterizojne kohen tone, ndaj disa e shohin Biblen me kete sy. Por eshte per te ar dhur keq qe shume veta as qe e marrin ndo njehere mundimin ta shqyrtojne Biblen me mendje te hapur. Opinionin e tyre e bazoj ne kryesisht te cka thone te tjeret. A ju duket e arsyeshme kjo? Nese jo, ejani me ne ne nje udhetim pas ne kohe, qe do te hedhe drite mbi faktet qe vertetojne se Bibla eshte autentike. Udhetimi yne ze fill me nje burre qe ndero het edhe sot e kesaj dite nga te krishteret, ju denjte dhe myslimanet. Ai ishte hebre dhe je toi ne vitet 2018-1843 p.e.s.1 Emri i tij ishte Abraham.2 Abrahami ishte ne qender te disa prej pro fecive me te hershme te dokumentuara ne Bi belprofeci qe na prekin edhe ne sot. (Shih kutine Bekim per te gjitha kombet.) Si pas librit biblik te Zanafilles, keto parashiki 1 p.e.s. eshte shkurtim i para eres sone. 2 Abrahami ne fillim quhej Abram.

me perfshinin sa vijon: (1) Pasardhesit e Abra hamit do te beheshin nje komb i fuqishem. (2) Teksa formoheshin si komb, do te sherbe nin si skllever ne dhe te huaj. (3) Ata do te cli roheshin dhe do te shtinin ne dore vendin e Kanaanit. Le ti shohim me me hollesi keto pohime.
Tri profeci mbreselenese

Profecia 1: Une do te bej nga ti [Abraham] nje komb te madh.Zanafilla 12:2. Plotesimi: Pasardhesit e Abrahamit nga Isaku dhe Jakobi (i quajtur edhe Izrael) formuan kombin e lashte te Izraelitnje shtet sovran qe kishte mbreterit e vet. Cfare tregon historia: Ne Bibel jepet me mjaft hollesi familja qe rridhte nga Abrahami, ku futen pasardhe sit e tij nga Isaku, Jakobi dhe 12 bijte e Jako bit. Kjo gjenealogji perfshin edhe mbreterit

Zgjohuni! maj 2012

15

 e shumte qe sunduan ne Izrael ose ne Jude. Nga ata sundimtare, 17 permenden ne burime qe skane lidhje me Biblen. Te dhenat e tyre perputhen me historine biblike qe tregon si u bene nje komb pasardhesit e Abrahamit nga Isaku dhe Jakobi.1 Profecia 2: Ata qe do te vijne nga fara jote [e Abrahamit], do te jene banore te ardhur ne nje vend qe seshte i tyre. Kane per tu bere skllever . . . Por ne brezin e katert ata do te kthehen ketu.Zanafilla 15:13, 16. Plotesimi: Per shkak te nje zie buke ne Ka naan, kater breza te pasardhesve te Abraha mit jetuan ne Egjipt, ne fillim si te ardhur, por me vone si skllever qe i vinin te benin tulla me

1 Shih 1 Kronikave 1:27-34; 2:1-15; 3:1-24. Gjate mbreterimit te Rehoboamit, bir i mbretit Solomon, kombi i Izraelit u nda ne mbreterine veriore dhe mbreterine jugore. Pas kesaj, ne Izra el sundonin njeherazi dy mbreter.1 Mbreterve 12:1-24.

balte dhe kashte. Duke marre vetem nje famil jeate te sternipit te Abrahamit, Levit, i cili u shperngul ne Egjipt me babane e moshuar kater brezat jane: (1) Levi, (2) biri i tij Ke hathi, (3) nipi i tij Amrami dhe (4) sterni pi i tij Moisiu. (Dalja 6:16, 18, 20) Ne vitin 1513 p.e.s., Moisiu i nxori izraelitet nga Egjip ti.Shih tabelen kronologjike poshte dhe ku tine Percaktim i sakte i kohes. Cfare tregon historia: Sipas Xhejms K. Hofmajerit, profesor i arkeologjise se Beselidhjes se Vjeter dhe Li ndjes se Afert, qofte shkrimet egjiptiane, qo fte deshmite arkeologjike tregojne se semitet (ku futen edhe hebrenjte e lashte) lejoheshin te hynin ne Egjipt me gjithe bagetite e tyre ne kohe zie buke. Por, a u kthyen ne skllever iz raelitet atje, te detyruar te benin tulla? Packa se ne dokumentet egjiptiane iz raelitet nuk permenden, vizatimet ne varret

KRO N O LO G J IA E FARES
1843 1657 1728 (p.e.s.) 1711

S E ABRAHAMIT
1593 1513 1473 Moisiu nxjerr Izraelin nga Egjipti Vdes Moisiu. Josiu u prin izraeliteve drejt Kanaanit

Vdes Abrahami

Jakobi shperngulet me familjen ne Egjipt

Vdes Jozefi

Lind Moisiu

Vdes Jakobi

Kater breza te pasardhesve te Abrahamit Levi Kehathi Amrami Moisiu

16 Zgjohuni! maj 2012

 egjiptiane dhe rrotullat e tyre vertetojne se egjiptianet i vinin ne pune te huajt qe te benin tulla me balte e kashte. Gjithashtu, ne harmo ni me Biblen, dokumentet egjiptiane tregojne se pergjegjesit mbanin shenim sa tulla duhe shin bere. (Dalja 5:14, 19) Hofmajeri thote: Burimet egjiptiane vertetojne se, gjate peri udhes qe izraelitet ishin te shtypur, te huajt detyroheshin te punonin si skllever . . . Me pak fjale, duket se hyrja e hebrenjve te lashte ne Egjipt . . . gjate zise se bukes dhe sklla verimi i tyre i mevonshem jane fakte autentike. Profecia 3: Fares sate do ti jap . . . gjithe vendin e Kanaanit.Zanafilla 17:8. Plotesimi: Moisiu e nxori nga Egjipti ko mbin e Izraelit qe po formohej, por ishte Jo siu, biri i Nunit, ai qe i priu popullit drejt Ka naanit me 1473 p.e.s.

BEKIM PER TE GJITHA KOMBET

Perendia premtoi se me ane te fares se Abrahamit, do te merrnin beki me njerez nga te gjitha kombet. (Zanafi lla 22:18) Arsyeja kryesore pse Perendia i beri nje komb pasardhesit e Abrahamit ishte qe nga ai komb te vinte Mesia, i cili do te jepte jeten per gjithe njerezimin.1 Pra, premtimi qe i beri Perendia Abra hamit perfshin secilin nga ne. Te Gjoni 3: 16 thuhet: Perendia e deshi aq shume boten, sa dha Birin e tij te vetemlindur, qe kushdo qe tregon besim tek ai, te mos shkaterrohet, por te kete jete te perhershme.
1 Profecite qe lidhen drejtperdrejt me identitetin e Mesise, do te trajtohen ne pjeset 3 dhe 4 te kesaj serie.

5 Israel Museum, Jerusalem/The Bridgeman Art Library International

DH E E DALJ ES
Epoka e gjykatesve 1070 1117 1107

S E IZRAELIT
1034 Solomoni fillon ndertimin e tempullit Davidi behet mbret i Izraelit
Kjo stele fitoreje, ku jane skalitur fjalet shtepia e Davidit, eshte nje nga burimet ku permenden mbreterit pasardhes te Abrahamit qe sunduan ne Izrael ose Jude

Samueli miros Saulin si mbretin e pare te Izraelit Lind Davidi

PERCAKTIM I SAKTE I KOHES

Nje shembull qe nenvizon sa vlere ka fakti qe Bibla i percakton me saktesi kohet, e gjej me te 1 Mbreterve 6:1, ku tregohet koha kur mbreti Solomon filloi punimet ne tempullin e Jerusalemit. Atje lexojme: Katerqind e tete dhjete vjet [479 vite te plota] pas daljes se bij ve te Izraelit nga vendi i Egjiptit, ne muajin ziv,

domethene ne muajin e dyte te vitit te katert te mbreterimit te Solomonit ne Izrael, ai nisi te ndertonte shtepine e Jehovait. Kronologjia biblike tregon se viti i katert i mbreterimit te Solomonit ishte viti 1034 p.e.s. Duke numeruar mbrapsht nga kjo date 479 vi te te plota, arrijme ne vitin 1513 p.e.s., pra gjejme vitin e Daljes se Izraelit nga Egjipti.

 Cfare tregon historia: Ndonese arkeologet mund te mos jene ne nje mendje per datat, nuk diskutohet se Izraeli hyri ne Kanaan dhe u vendos atje, shkruan K. A. Kiceni, profesor nderi i egjip tologjise. Ne Bibel lexojme se Josiu i vuri zjarrin [qytetit kananit te] Hazorit. (Josiu 11:10, 11) Ne germadhat e ketij qyteti, arkeologet nxo ren ne drite tre tempuj kananite qe ishin shka terruar plotesisht. Gjithashtu, gjeten deshmi se qytetit i ishte vene zjarri ne vitet 1400 p.e.s. Keto fakte jane ne harmoni me Biblen. Nje tjeter qytet kananit qe ngjall interes eshte Gibeoni, i cili ndodhej gati 9,6 km larg Jerusalemit. Arkeologet percaktuan se behej fjale per kete qytet kur gjeten atje rreth 30 do reza shtambash ne te cilat ishte gdhendur emri i qytetit. Ndryshe nga banoret e Hazo rit, gibeonitet e lashte bene paqe me Josiun. Pas kesaj, ai i caktoi te nxirrnin uje. (Josiu 9: 3-7, 23) Pse u dha ate pune? Me sa tregohet te 2 Samuelit 2:13 dhe te Jeremia 41:12, Gibeo ni ishte i bekuar me uje te bollshem. Keshtu,

ne harmoni me tregimin biblik, ne nje botim thuhet: Ne te vertete, vecoria me e spikat shme e Gibeonit eshte rezerva e bollshme na tyrore me uje: nje burim kryesor dhe shtate burime me te vogla.Archaeological Study Bible, New International Version. Dokumentet historike vertetojne ekzi stencen e dhjetera njerezve te permendur ne Bibel. Sic u tha me lart, kjo liste perfshin em rat e 17 mbreterve pasardhes te Abrahamit qe sunduan ne Izrael ose Jude. Nder ta jane: Akabi, Akazi, Davidi, Hezekia, Manaseu dhe Uziahu. Pa dyshim, ekzistenca e ketyre dina stive mbreterore eshte argument i forte se nje komb i quajtur Izrael hyri ne Kanaan dhe e shtiu ne dore ate vend. Me 1896, studiuesit zbuluan Stelen e Merneptahut ne Tebe te Egjiptit. Ne kete reli ev, faraoni Merneptah mburret per fushaten e tij ushtarake ne Kanaan rreth vitit 1210 p.e.s. Ky eshte referimi i pare i njohur jobiblik per Izraelin dhe eshte nje prove tjeter e ekzisten ces se ketij kombi. Sic e kemi pare, Bibla eshte e pasur ne ho llesi per njerez, vende dhe ngjarje. Fale ketyre hollesive mund ta krahasojme ate qe thote Bi bla me burimet jobiblike, cka na ndihmon te vertetojme plotesimin e profecive te saj. Per sa i perket Abrahamit dhe fares se tij, faktet tregojne se premtimet e Perendise u plotesu anfara e Abrahamit u be vertet nje komb, u kthyen ne skllever ne Egjipt dhe me vone pushtuan Kanaanin. E gjithe kjo na sjell ne mend fjalet e shkrimtarit biblik Pjeter, i cili pranoi me perulesi: Profecia nuk ka ardhur kurre nga vullneti i njeriut, por njerezit kane thene ate qe erdhi nga Perendia, ndersa ishin te shtyre nga fryma e shenjte.2 Pjetrit 1:21. Ne shekujt qe rrodhen pas pushtimit te Kanaanit nga Izraeli, historia e kombit mori nje kthese rrenjesore qe solli pasoja tragjike. Edhe ato pasoja ishin parathene nga shkrim taret e Bibles, sic do te tregohet ne numrin vi jues.
Te mirat e hollesive

ABRAHAMI: PERSONAZH HISTORIK

Ne disa pllaka argjile qe i perkasin filli mit te mijevjecarit te dyte p.e.s., renditen qytete qe mbajne emrat e te afermve te Abrahamit. Nder keto qytete jane Pelegu, Serugu, Nahori, Terahu dhe Harani.Zanafilla 11:17-32. Te Zanafilla 11:31, lexojme se Abraha mi me familjen e tij u shperngulen nga Uri i kaldeasve. Rrenojat e ketij qyteti u zbuluan ne juglindje te Irakut. Gjithashtu, Bibla thote se i ati i Abrahamit, Terahu, vdiq ne qytetin e Haranit, qe ka shume te ngjare te ndodhej ne Turqine e sotme, dhe se gruaja e Abra hamit, Sara, vdiq ne Hebron, nje nga qytetet me te lashta ne Lindjen e Mesme ku ka ende banore.Zanafilla 11:32; 23:2.

 T E RINJT E PYESIN

Perse prinderit nuk me kuptojne?

IMAGJINO NJE SITUATE TE TILLE. Eshte e premte mbrema, ora gjashte. Toni 17-vjecar sulet drejt deres per te dale. Pafshim! Ika une!u thote prinderve, me shprese se do te harrojne te bejne pyetjen e pashmangshme. Ai duhet ta dije qe ata nuk rrine pa e pyetur. Kur do te kthehesh Toni?e pyet e ema. Toni ndalet. Mmm . . . ,thote ai duke bel bezuar,me mire mos me prisni zgjuar! Toni hap deren dhe ben te ike, por i ati e therret: Elton, prit pak, prit! Toni ndalet perseri dhe degjon zerin e rrep te te te atit: Ti i di rregullat. Ne dhjete fiks, te mos kemi llafe! Ohu, babi!thote i pakenaqur Toni duke u kthyer nga i ati,E di sa siklet eshte tu them shokeve qe duhet te kthehem kaq heret ne shtepi? Babi nuk leshon pe. Ne dhjete fiks, perserit ai,te mos kemi llafe!

BASE te ka ndodhur edhe ty keshtu. Per cfaredo qe te kete qene, per orarin e kthimit ne shtepi, per muziken, shoket ose veshjen, prinderit vene nje rregull dhe stunden nga e veta. Ja ca shembuj: Pasi u martua me mamin, njerku u be shume strikt per cdo lloj muzike qe me pelqente. Mu desh te hidhja ne kosh te gjitha CD-te qe kisha.Brendoni.1
1 Ne kete artikull disa emra jane ndryshuar.

Zgjohuni! maj 2012

19

 KESHILLA PER KOMUNIKIMIN

Kur degjon, fiton me shume sesa kur bertet. Nese i degjon prinderit dhe perpiqesh ti kup tosh, ka te ngjare qe edhe ata te bejne te njejten gje me ty. Riana. Lexo Filipianeve 2:3, 4. Mos kthe fjale! Une e beja shpesh, derisa me ne fund e kuptova se mund te kisha shmangur nje debat (si dhe de nimin me pas), po ta kisha mbajtur gojen!Daniela. Lexo Proverbat 17:27; 21:23. Prit sa te qetesohen ujerat deri ne momentin kur e kupton qe prinderit do te jene gati te te degjojne.Koleta. Lexo Proverbat 25:11. Prinderit kane nevoje te dine se i respekton dhe se po ua ve vertet veshin. Prandaj, para se tu thuash si ndihesh, siguroji se i degjove fjalet e tyre dhe se i kuptove.Emilia. Lexo Proverbat 23:22; Jakovit 1:19.

Mami me qorton se nuk kam shoqe. Pastaj kur i ker koj leje te rri me dike, nuk me le ngaqe nuk e njeh. Sdi cte bej!Karola. Babi dhe njerka me lene te vesh vetem bluza qe me rrine si thes. Babi e ka fiksim qe pantallonat e shkurtra te mos jene siper gjurit, perndryshe jane teper te shkurtra!Serena. Cmund te besh nese ti dhe prinderit nuk jeni ne nje mendje? A mund te asesh me ta? Prinderit e mi zakonisht sduan te ma vene veshin,thote Joana 17-vjecare. Emi 15-vjecare thote: Kur shoh qe prinde rit nuk me kuptojne, e mbyll gojen dhe kaq. Megjithate, mos u dorezo kaq shpejt! Prinderit mund te duan te degjojne me shume nga sa mendon ti. Mendo: Edhe Perendia degjon kur njerezit i asin per ceshtjet e tyre. Per shembull, Jehovai e degjoi Mo isiun kur foli ne emer te izraeliteve kryenece.Dalja 32:7-14; Ligji i perterire 9:14, 19. Mund te mendosh se prinderit nuk jane aq te arsye shem sa Perendia. Dhe kuptohet qe nuk eshte njesoj: Moisiu i foli Jehovait per fatin e nje kombi te tere, kurse ti do te asesh me mamin ose babin per tu kthy er ne shtepi pak me vone. Sidoqofte parimi eshte i njejte:
Nese eshte fjala per nje gje te drejte, njerezit me autoritetne kete rast prinderit e tumund te tre gohen te gatshem te te degjojne deri ne fund.

Sekreti eshte si e paraqet ceshtjen! Hapat e me poshtem do te te ndihmojne ta besh kete sa me mire: 1. Percakto problemin. Shkruaj me poshte per cfa re nuk bini ende dakord ti dhe prinderit.

FAKT

Jo te gjitha mosmarreveshjet nevojitet te diskutohen. Ne disa raste, mund ti asesh zemres . . . dhe te heshtesh. (Psalmi 4:4) Nje vajze me emrin Beatris thote: Nganjehere, nese mendoj se sa i vogel do te me duket problemi neser, nuk me duket me edhe aq i rendesishem. Thjesht se mbaj mendjen aty.

 fjale se si te ben te ndihesh ajo qe mendojne prinde riti lenduar, i trishtuar, ne siklet, sikur skane besim tek ti ose dicka tjeter. (Shembull: Ne situaten e per shkruar ne fillim te ketij artikulli, Toni tregon se ora ri strikt i prinderve e ve ne siklet para shokeve.)

2. Percakto si ndihesh. Shkruaj me poshte me nje

JA CTHONE MOSHATARET E TU
Uindia: Perpiqem te mendoj para se te as. Mbaj parasysh mendimin e prinderve dhe lutem para se te as. Kur e di se ajo qe dua te them do te ndeze nje sherr, i ve fre gojes derisa te arrij te shprehem pa i aca ruar gjerat.

leshent qe ka problemin qe percaktove ne hapin e pare. Po te ishe prind, cfare do te te shqetesonte me shume dhe pse? (Shembull: Ne situaten ne hyrje te ar tikullit, prinderit e Tonit mund te kene frike se mos i ndodh ndonje gje.)

3. Mendo si te ishe prind. Mendo sikur ke nje ado-

pyetjeve te meposhtme: Cte mire sheh ne mendimin e prinderve?

4. Shqyrtoje edhe nje here ceshtjen. Pergjigjju

Cmund te besh per tua hequr sadopak merakun?

5. Fol me prinderit dhe mendo per ndonje zgjidhje qe mund te gjeni bashke. Duke ndjekur hapat e mesi-

perm, si dhe duke shqyrtuar sugjerimet ne kutin e Ke shilla per komunikimin, mund te kuptosh se eshte e mundur te komunikosh me prinderit si i pjekur. Keli ka arritur te krijoje kete lloj raporti me prinderit e saj. Duke u ngrene me fjale nuk arrin askund. Plus, eshte e sigurt qe nuk fiton gje,thote ajo.Sekreti im eshte qe as hapur me prinderit. Gati gjithmone kemi gje tur nje rruge te mesme e te gjithe kemi mbetur te kenaqur.

Rosi: Kur e kuptoj se po nervozohem, perpiqem ti kujtoj vetes se mund te prish di ten per nje gje qe ska pse te ndodhe. Ke shtu, kam pare se tani jam me pak i prirur te zemerohem sesa kur isha me i ri.

Per me shume artikuj nga rubrika Te rinjte pyesin, mund te shkarkoni numra te tjere te revistes Zgjohuni! nga adresa e Internetit www.jw.org
PSE T E MOS PYES ESH PRIND ERIT?

Si i zgjidhje mosmarreveshjet me prinderit e tu? Po te ishe edhe nje here sa une, a do te beje ndonje gje ndryshe? Nese po, cfare?

Ramona: Kam kup tuar se eshte gjithmo ne me mire te degjoj mendimin e prinder ve. Ne fund te fundit, mendimi i tyre mund te mos jete aq larg ti mit dhe mosmarre veshja mund te mos jete aq e madhe sa mendoja.
Zgjohuni! maj 2012 21

 A ESHT E PROJEKTUAR?

i brumbullit te Namibit

Krahu hidrofil

Ne krah formohen pik eza uji dhe rrjedhin drejt gojes se brumbullit

Rreth 900 milione njerez ne bote nuk kane uje te pijshem. Ne shume zona u bie ba rra grave e femijeve te bejne rruge te gjata qe te gjejne uje e pastaj ta mbartin deri ne shtepi. Me duket e tmerrshme qe te varfrit du het te ecin ore te tera cdo dite, vetem e vetem qe te sigurojne nje nevoje baze,thote Shre rang Catri, inxhinier ne Institutin e Teknologjise ne Masacusets. Per te lehtesuar situaten, Catri dhe koleget e tij po hulumtojne tekniken e mbledhjes se ujit nga mjegulla, dhe burim fry mezimi kane brumbullin e Namibit. Shqyrtoni faktet: Cdo mengjes, nje mjegull pershkon per pak caste shkretetiren e Namibit ne Afrike. Brumbulli i Namibit nuk le ti ike ky rast, por kthehet kundrejt eres tamam ne ke ndin e duhur.1 Gungat ne krahe perbehen nga
1 Eshte verejtur se lloje te tjera brumbujsh e mbledhin ujin ne menyre te ngjashme.

nje lende hidrofile qe terheq lageshtine. Dora -dores qe lageshtia shtohet, pikezat zmadho hen. Pastaj, nga forca e rendeses dhe ngaqe ulluket mes gungave jane te papershkueshem nga uji, pikezat rreshqasin ne krah dhe futen ne gojen e brumbullit. Catri dhe bashkepunetoret e tij duan te perdorin nje parim te ngjashem qe te mble dhin uje te pijshem per njerezit. Sdo mend, njerezve u duhet me shume uje per te mbije tuar se ci duhet brumbullit te Namibit. Gjith ashtu, financimi i kesaj sipermarrjeje paraqet veshtiresi kolosale. Tani per tani, mbledhja e ujit nga mjegulla qe ta perdorin njerezit, mbe tet nje pune ne rruge e siper, sic shprehet Catri. Si mendoni? A erdhi me evolucion krahu hidrofil i brumbullit te Namibit, apo eshte projektuar?
Fotografia: Chris Mattison Photography/photographersdirect.com

URRE smendoja se do te ndodhte ne Ma lavi,tha i emocionuar Ogestini. E ki shte fjalen per ndertimin e shume Sallave te Mbreterise, sic i quajne Deshmitaret e Jeho vait vendet e tyre te adhurimit. Ne vitin 1993, ne Malavi, nje vend i vogel ne Afriken Jugli ndore, 30.000 Deshmitaret nuk kishin vende te pershtatshme per te adhuruar dhe per te studiuar Biblen. Mirepo tani gjerat jane shume ndryshe. Ne Blantair, ne shtator te 2010-s, Deshmitaret ne Malavi perfunduan te njemijten Salle Mbrete rie!1 Si u rrit ne 30.000 veta numri i Deshmi tareve para se te fillonin te ndertonin vendet e tyre te adhurimit? Si munden te ndertonin 1.000 salla brenda nje kohe relativisht te shkurter ne nje vend me te ardhura te kufizu ara? Dhe ne fund, cfare ndikimi pati ky pro gram i mahnitshem ndertimi te Deshmitaret dhe fqinjet e tyre?
Kohe sprove

1.000

1.000 Salla Mbreterie!

nes ne ceshtjet politike.Gjoni 18:36; Veprat 5:29. Mjerisht, nga mesi i viteve 60, qendrimi i bazuar ne Bibel i futi Deshmitaret ne kon ikt me qeverine dhe, ne vitin 1967, vepra e tyre u ndalua. Skaloi shume dhe nje numer te madh Deshmitaresh i p erzune padrejtesisht nga puna e kundershtaret u konfiskuan ose u shkaterruan pronat. Nga perndjekja e ashper dhe frika e nje gjenocidi te mundshem, mije ra Deshmitare shkuan ne Mozambikun e Zambien fqinje. Me ne fund, gjerat nisen te permiresohe shin per Deshmitaret e Jehovait ne Malavi, pjesa me e madhe e te cileve ishin riatdhesu ar aty nga fillimi i viteve 90. Sa u gezuan kur me 12 gusht 1993, ndalimi i gjate 26-vjecar i aktivitetit te tyre u hoq! Sidoqofte, u gjenden para nje veshtiresie te re. Tani qe ishin me shume se 30.000 Deshmitare ne 583 kongre gacione, nuk kishin vende te pershtatshme ku te mblidheshin per te adhuruar. Cte benin?
Gjashte vitet e para pas heqjes se ndalimit, Deshmitaret vendes bene nje pune te lavderue shme duke ndertuar Salla Mbreterie me ato pak te ardhura qe kishin. Kjo nuk qe e lehte, pasi brenda nje viti Deshmitaret shtoheshin me shpejt sesa numri i sallave. Si u zgjidh ky pro blem? Duke zbatuar parimin biblik qe gjendet te 2 Korintasve 8:14. Teprica ne disa vende te tjera ploteson mungesen ne vende si Malavia.
Zgjohuni! maj 2012 23

NJE NGJARJE HISTORIKE NE MALAVI

Ne fillim te viteve 1900, Deshmitaret e Je hovait qe atehere njiheshin si Studentet e Bi bles, nisen tua mesonin te vertetat e Bibles njerezve ne Malavi. Aty nga viti 1967, numri i Deshmitareve ishte rritur ne rreth 17.000. Ashtu si te krishteret e shekullit te pare, ata njiheshin si njerez qe respektonin ligjin dhe autoritetet. Gjithashtu, njesoj si te krishteret e hershem, me vendosmeri qendronin asnja 1 Tani ka me teper se 1.030 Salla Mbreterie.

Dashuri me vepra!

 Para se te fillonte programi per ndertimin e Sallave te Mbreterise, shpesh vendet e mbledhjeve nuk ishin me shume sesa strehe te mbuluara me kashte Tani kongregacionet mblidhen ne Salla Mbreterie si kjo

Per kete qellim, ne vitin 1999, Trupi Udhehe qes i Deshmitareve te Jehovait i dha shtyse nje programi te vecante per ndertimin e vendeve te adhurimit ne shtete me te ardhura te kufizua ra. Me kete mbeshtetje te dashur, ndertimi i Sa llave te Mbreterise per Deshmitaret ne Malavi eci me ritme shume me te shpejta.1 Me pare, kongregacionet ne Malavi i mba nin mbledhjet neper klasa shkolle, neper stre he te perkohshme ose edhe nen peme. Tani, 1.230 kongregacionet e atjeshme kane mu ndesi te mblidhen per te adhuruar e per te marre mesime biblike ne ndertesa dinjitoze kushtuar perparimit te adhurimit te vertete. Sic mund ta merrni me mend, me shume se 75.000 Deshmitaret ne Malavi jane shume mi renjohes per mbeshtetjen e vellezerve e mo trave te krishtere anekend botes. Nje tjeter faktor qe i ndihmoi Deshmitaret te ndertonin kaq shume vende adhurimi bre nda nje periudhe mjaft te shkurter, ishte de shira e tyre per salla modeste dhe funksiona le. Ata nuk donin ndertesa per te rene ne sy, por te thjeshta e dinjitoze qe i sjellin nderim Perendise dhe jane te rehatshme per diskuti min dhe studimin e Bibles.
1 Qe nga viti 1999, Deshmitaret e Jehovait ne mbare boten kane nd ertuar 23.786 Salla Mbreterie ne 151 vende me te ardhura te kufizuara.

Me pare, D eshmitaret e Jehovait ne Mala vi viheshin ne loje si feja qe skishte vende adhurimi. Nga kjo disa Deshmitare nganjehe re ndiheshin ne siklet te ftonin te interesua rit ne mbledhje. Prandaj, imagjinoni si jane ndier kur kishin Salla Mbreterie aq terheqese. Tani ftonin me kenaqesi ne mbledhjet e tyre fqinje e te interesuar. Faktikisht, kongregacio ni i nje zone u emocionua tek pa 698 te pra nishem ne nje mbledhje ne Sallen e sapondertuar! Shume Deshmitare e te tjere thane se ku rre se kishin menduar qe nje dite do te ki shin nje salle kaq te bukur e te forte ne zonen e tyre. Ogestini, i permendur ne fillim, kuj ton qe nje kongregacion i mbante mbledhjet nen nje peme. Ne stinen e thate kishte le zet,thote Ogestini,por, kur fillonin shirat, ishte problem! Nese e keni provuar ndonje here rrebeshin tropikal, e kuptoni ku e ka fja len Ogestini. Ai sjell nder mend nje nga vizitat e tij ne kongregacionin e Cimvanjes. E mbajtem mbledhjen ne nje strehe te vogel me trare dru ri dhe cati kashte,thote ai.Por nuk e di nim qe catia ishte bere foleja e nje merimange te madhe helmuese. Papritur e pakujtuar, ne mes te fjalimit, ajo u var poshte dhe qendroi

Dobi per komunitetet vendese

24

Zgjohuni! maj 2012

 afer kembes sime. I trembur, nje nga te prani shmit bertiti: Shtype Ogestin, shtype! Sdo mend qe e shtypa. Sic e shihni, jam ende gja lle. Tani qe kongregacioni ka nje Salle te re Mbreterie, nuk ka me shqetesime te tilla. Ky program kaq emocionues per nderti min e Sallave te Mbreterise ka ngjallur te ko munitetet dhe zyrtaret vendes admirimin e respektin per Deshmitaret e Jehovait. Ja disa pershtypje: O Ndertimi i nje vendi te ri adhurimi, ba shke me dashurine dhe unitetin qe tregojne Deshmitaret e Jehovait, eshte nje xhevahir per komunitetin, qe vlen te imitohet nga ki shat e tjera.Kryetari i zones ne Cabuenzi. O Te Deshmitaret admiroj me shume uni tetin e tyre. Kemi nisur ndertimin e kishes sone dhjete vjet me pare, por ska mbaruar ende, dhe kushedi se kur do te mbaroje. Dua tju falenderoj qe keni bere nje ndertese kaq te bukur ne zonen tone.Kryetari i fshatit Ciguenembe. O Mahnitem kur ju shoh si punoni. Jeni shume te shpejte, e megjithate shume te rre gullt! Duhet te jeni shume te bashkuar.Krye tari i zones ne Ciuzira. Programi i ndertimit te Sallave te Mbrete rise ka rene kaq shume ne sy, sa ka terhequr edhe vemendjen e botuesve te Fjalorit Cice ua/CinianjaAnglisht, ku per Deshmitaret thuhet: Deshmitaret e Jehovait kane ndertu ar shume [Salla Mbreterie]. Me 30 janar 2011, Kongregacioni i Manio ues ne Blantair, qe permendem me lart, beri kushtimin e Salles se re te Mbreterisee nje mijta qe u ndertua ne Malavi. Kjo Salle Mbre terie eshte nje mrekulli,tha nje pjesetar i kongregacionit.Eshte si nje enderr e bere realitet. Nuk humba as edhe nje dite gjate nder timit,kujton nje vajze nga Kongregacioni i Manioues.Jam shume e lumtur qe mora pje Kjo Salle Mbreterie eshte nje mrekulli Nje xhevahir per komunitetin

se ne ndertimin e nje vendi te pershtatshem adhurimi per territorin tone. E patem te veshtire te merrnin leje nga autoritetet lokale per ndertimin e Salles sone te Mbreterise,shpjegoi nje nga pleqte e kongre gacionit.Zyrtaret nuk pranuan disa here me radhe te nenshkruanin lejet qe nevojiteshin. Megjithate, znj. Lines Cikaoneka, kryetarja e zones, beri cmos ti bindte nepunesit te nen shkruanin lejet. Nje dite, znj. Cikaoneka shoqeroi nje nga pleqte e kongregacionit per te marre nj e leje. Dua qe Deshmitaret e Jehovait ta ndertojne Sallen e Mbreterise ne fshatin tim,i tha nepu nesit.Ata jan e njer ez te mire. N e gjyqin tradi cional nuk me eshte dashur asnjehere te zgjidh probleme ku te perfshiheshin ata. Atehere ne punesi i nenshkroi letrat. Znj. Cikaoneken se mbante vendi nga gezi mi kur u kushtua Salla e Mbreterise. Jam shu me e lumtur dhe krenare,tha ajo,qe ne fsha tin tim ka nje ndertese kaq te bukur! Ne mbare Malavine, Deshmitaret e Jehova it dhe fqinj et e tyre vazhdojne te shprehin mi renjohje per programin e ndertimit te Sallave te Mbreterise. Fale frymes se tyre shembullo re te vetesakrifikimit dhe punes se palodhur, ndryshe nga viti 1993, Deshmitaret e Jehova it ne ket e vend e kane mbushur boshllekun e madh per Salla Mbreterie. Eshte e v ertete se do te vazhdojne te kene nevoje per me shume Sa lla nderkohe qe njerezit e pranojne lajmin e mire per mbreterine [e Perendise] e formohen kongregacione te reja. (Mateu 24:14) Keshtu, Deshmitaret e vleresojne thellesisht mb eshte tjen e dashur dhe bujarine e Deshmitareve ne te kater anet e botes.1 Por, mbi te gjitha, Deshmitaret i jane mire njohes Jehovait, Perendise se tyre. Ata shpre hin te njejtat ndjenja si psalmisti, i cili tha: Te gjitha kombet qe ke bere, do te vijne e do te per kulen para teje, o Jehova, dhe emrit tend do ti japin lavdi. Se ti je i madh e ben gjera te mahnitshme.Psalmi 86:9, 10.
1 Ne mbare boten, vepra e Deshmitareve te Jehovait mbe shtetet plotesisht nga kontributet vullnetare.

Zgjohuni! maj 2012

25

SULME KOMPJUTERIKE!

Piratet informatike kane mbledhur nje armate te madhe kompjuteresh qe i kane nen kontroll

MAGJINONI nje toge ekspert esh kompjute ri qe perdorin Internetin per te vene n e pune rrjete kompjuteresh qe i kane marre nen kon troll. Kjo armate kompjuteresh, e njohur si botnets (rrjete robotesh), leshon nje breshe ri kodesh kompjuterike demsjellese qe kane si shenjester nje shtet te caktuar. Brenda pak minutash, sitet Web ushtarake, financiare dhe tregtare te ketij shteti shkaterrohen. Bankoma tet (ATM-te) dhe rrjetet telefonike nuk funksi onojne me. Avionet nuk ngrihen ne uturim, sistemet kompjuterike e te sigurise ne centralet berthamore nderpriten. Si do te reagonin nje rezit? Cfare do te benin? Cfare do te beje ti? Skena e mesiperme mund te duket e pabesueshme. Por, sipas Ricard A. Klarkut, ish-ko ordinatorit kombetar te SHBA-se per Sigurine, Mbrojtjen e infrastruktures dhe Antiterroriz min, dicka e ngjashme mund te ndodhe edhe ne jeten reale. Ne fakt, tashme ka pasur sulme kompjuterike.1 Mbase ti vete ke qene vik time. Pse do ta niste dikush nje sulm te tille? Si ndermerret ky sulm? E perderisa krimet kom 1 Sulmet kompjuterike jane perpjekje te qellimshme per te ndryshuar, nderprere ose shkaterruar sistemet a rrjetet kom pjuterike ose te dhenat a programet qe kane ose transmetojne. Keshilli Kerkimor Kombetar i SHBA-se.

pjuterike kunder individeve jane bere te zakonshme, si mund te mbrohesh kur je online? Ka arsye te ndryshme pse mund te niset nj e sulm kompjuterik. Per shembull, terroristet ose qeverite mund te orvaten te futen ne rrjetet kompjuterike te armiqve per tu vjedhur se krete ose per te sabotuar pajisjet qe keto rrjete kompjuterike kontrollojne. Ne vitin 2010, zeve ndessekretari i mbrojtjes i SHBA-se, Uilliam Xh. Lini III, pranoi se kundershtaret e huaj kishin sulmuar disa here rresht. Sipas tij kishin arritur te depertonin ne rrjetet kompjuterike qe permbanin te dhena sekrete te SHBA-se dhe kishin vjedhur mijera dokumente . . . ma dje edhe projekte armesh, plane operative dhe te dhena te mbledhura nga survejimet.Shih kutine Sulme kompjuterike te fundit. Kriminelet informatike perdorin metoda te ngjashme per te vjedhur prona intelektuale ose te dhena financiare nga rrjete korporatash dhe kompjutere personale. Raportohet se kri- minelet bejne miliarda dollare cdo vit me ane te transaksioneve mashtruese ne rrjet. Piratet informatike kane vene nen kontroll nje armate te madhe kompjuteresh per te sul muar nepermjet Internetit. Ne 2009-n, nje sho Fushebeteje dixhitale

26

Zgjohuni! maj 2012

 qeri keshilluese per sigurine ne Internet zbuloi nj e bande kriminale qe kontrollonte ne distan ce nje rrjet global me perafersisht 2 milione kompjuter e, shume prej te cileve prone e qy tetareve te thjeshte. Organizata e Bashkepunimit dhe e Zhvillimit Ekonomik (OECD) llo gariti kohet e fundit se 1 ne 3 kompjutere te lidhur me Internetin kontrollohet ne distan ce nga ndonje i paftuar. Po kompjuteri yt? A mund te ndodhe qe dikush ta komandoje pa dijenine tende? Imagjino nje skene te tille. Nje kriminel der gon nje program te demshem me ane te Inter netit, i cili kur futet ne kompjuter, pa dijenine tende kerkon programet antivirus online te in staluara ne te. Kur gjen nje hyrje te pambroj tur, rremon ne gjithe kompjuterin per te gje tur te dhena te dobishme.1 Me pas, programi i demshem mund te ndryshoje ose te fshije
Gjahtare te heshtur

nga keto veprime mund te instaloje programe te demshme ne kompjuterin tend dhe ta ver e nen kontrollin e nje te paftuari ne distance. Si ta kuptosh nese kompjuteri yt eshte infek tuar? Kjo mund te jete shume e veshtire per tu diktuar. Kompjuteri dhe Interneti mund te duken shume te ngadalshem, sistemi nuk u pergjigjet komandave, kutite qe shfaqen pa pritmas mund te te nxitin te instalosh ndonje program te caktuar ose kompjuteri nuk funksi onon si zakonisht. Nese veren ndonje nga keto simptoma, kontrolloje kompjuterin tek nje tek nik i mire.

SULME KOMPJUTERIKE TE FUNDIT

2003: Krimbi kompjuterik Slammer de pertoi me shpejtesi ne Internet, duke in fektuar rreth 75.000 kompjutere brenda 10 minutave.1 Sherbimi i Internetit u be ja shtezakonisht i ngadalshem, sitet Web nuk punonin me, bankomatet nuk funksi ononin, avionet nuk u ngriten ne uturim dhe sistemet kompjuterike e te sigurise ne nje central berthamor u nderprene. 2007: Disa sulme kompjuterike paten ne shenjester Estonine, duke prekur qeve rine, mediat dhe bankat. Shumica e kety re sulmeve erdhen nga rrjete kompjuterike qe ishin marre nen kontroll (botnets), te ci lat bene qe me shume se nje milion kom pjutere ne 75 vende te dergonin nje sasi marramendese me kerkesa te rreme per informacione. 2010: Krimbi kompjuterik mjaft i sofistikuar Stuxnet infektoi sistemet e kontro llit industrial te nje centrali berthamor ne Iran.
1 Krimbat kompjuterike jane programe demsjellese qe veteriprodhohen automatikisht nga nje kompjuter te tjetri nepermjet Internetit. Ashtu si llojeve te tjera te programeve te demshme, krimbave kompjuterike zakonisht u vene emra si, per shembull Slammer.

Sipas OECD-se, 1 ne 3 kompjutere te lidhur me Internetin kontrollohet ne distance nga ndonje i paftuar
dokumentet e tua ne kompjuter, mund te po stoje veten elektronikisht ne kompjutere te tjere ose ti dergoje te paftuarit fjalekalime, hollesi financiare apo te dhena te tjera konfidenciale. Kriminel et informatike mund t e t e ma shtrojne madje ne ate menyre qe ta infektosh vete kompjuterin! Si? Duke hapur nje doku ment te derguar me poste elektronike qe ne dukje ska asgje te keqe, duke klikuar ne lin kun e nje faqeje Web, duke shkarkuar e insta luar nje program kompjuteri falas, duke lidhur me kompjuterin nje pajisje me memorie te in fektuar ose thjesht duke vizituar nje faqe in terneti me permbajtje te diskutueshme. Secili
1 Eshte raportuar se ne vitin 2011, piratet informatike arri ten te vinin ne shenjester me shume se 45.000 pika te dobeta tashme te njohura ne kompjuter. Duke shfrytezuar keto dobesi, zakonisht ata perpiqen te instalojne programe te demshme (malware) ne kompjuteret e njerezve pa dijenine e tyre.

Zgjohuni! maj 2012

27

MBROHU!
tivirusi, firewall (mur mbrojtes mes kompju terit dhe internetit) dhe spyware (qe spiunoj ne aktivitetin ne kompjuter). Mbaji te sigurta keto programe dhe sistemin operativ duke instaluar te gjitha perditesimet qe vijne per sigurine. 2. Mendo para se te klikosh nje link ose te hapesh dokumente te bashkengjitura qe ti kane derguar me poste elektronike a mesazhmadje edhe shoket. Ki vecanerisht kujdes nese nuk pret mesazhe dhe te ker kojne te dhena private ose te verifikosh fja lekalimin. 3. Mos kopjo e mos puno kurre me pro grame qe vijne nga burime te panjohura. 4. Perdor fjal ekalime qe kane te pakten tete shkronja, perfshi numra e simbole dhe ndryshoji rregullisht. Perdor fjalekalime te ndryshme per account te ndryshem. 5. Bej biznes me ane te Internetit vetem me kompani me reputacion te mire e qe perdorin lidhje te sigurta.1 1. Instalo ne kompjuter programe an

Bej cte mundesh per te qene i mbrojtur kur je ne Internet

Teksa kombet dhe individ et mbeshteten gjithnje e me teper tek teknologjia informati- ke, sulmet kompjuterike do te behen edhe me te zakonshme. Prandaj, shume kombe po nxi tojne te permiresojne mbrojtjen dixhitale dhe disa po bejne prova ne shkalle te gjere per te pare rezistencen e rrjeteve te tyre kompjuterike ndaj sulmeve. Edhe me keto masa, Stiven Ca binski, shef i Byrose Federale te Hetimeve ne SHBA dhe ekspert ne fushen e sigurise se kom pjutereve, pranon: Perderisa nje kundershtar i vendosur ka kohen, motivimin dhe fondet e mjaftueshme, gjithmone, theksoj gjithmone, ai do ta gjeje menyren te futet ne nje sistem qe i ka vene syrin. Cfare mund te besh per tu mbrojtur? Inter neti nuk te jep asnj ehere siguri te plote, me gjithate mund te besh disa hapa praktike qe ta kesh kompjuterin me te sigurt. (Shih kutine Mbrohu!) Bibla thote: Kush eshte mendje holle, i shqyrton hapat e tij. (Proverbat 14:15) Keshille vertet e mencur kur je ne Internet!
28 Zgjohuni! maj 2012

Shqyrto hapat

6. Mos jep informacione konfidenciale per veten ose per accountet e tua kur perdor linke te pasigurt Wi-Fi si, per shembull, ne vende publike. 7. Fike kompjuterin kur nuk po e perdor. 8. Beju rregullisht nga nje kopje doku menteve te tua dhe ruaji ato ne vend te sigurt.
1 Faqet Web te sigurta ne programet me ane te se cilave hyn ne Internet, kane ne shiritin e adreses simbole per veprime te sigurta, sic eshte simboli i drynit dhe https://; s-ja do te thote i sigurt.

 NJ E V ESHTRIM RRETH BOT ES

Gati per Apokalipsin? Manual ligjor per nje Nju-Jork apokaliptik. Ky eshte titulli i nje artikulli ne gazeten New York Times. Ne te njoftohet botimi i nje manuali zyrtar per ti ndihmuar gjyqtaret dhe avokatet te trajtojne ceshtje li gjore te mprehta qe mund te lindin pas nje sulmi tje ter terrorist, nje ndotjeje te rende radiologjike a kimi ke ose nje epidemie ne mase. Ky manual, i botuar nga sistemi gjyqesor dhe nga shoqata e avokateve te shtetit te Nju-Jorkut, jep referime te shpejta se si i traj tojne ligjet ne fuqi ceshtje, si karantina, evakuimi ne mase, bastisjet pa mandat, vrasja e kafsheve te infektuara dhe pezullimi i ligjeve. Brenda jastekeve te vjeter Kellefet e paster mund te mbeshtjellin dicka ver tet te peshtire, thote Art Takeri, shkencetari kryesor ne Spitalin Shen Barts, Londer. Gazeta The Times e Londr es, qe iste per studimin e tij, thoshte se pas dy vite perdorimi, me shum e se nje e treta e peshes se ja stekut perbehet nga kepusha pluhuri te gjalla e te ngordhura, nga jashteqitjet e tyre, nga lekure e vdekur dhe nga baktere. Jasteket jane inkubatore te mire per alergjenet, mikrobet dhe kepushat. Si i behet hallit? The Times thote: Kepushat . . . thahen dhe ngordhin kur ekspozohen ne driten e diellit, qe do te thote se praktika e vjeter e ajrosjes se shtresave ndihmon qe ato te eliminohen. Sapunet nuk i vrasin kepushat, por larja e jastekeve ne mbi 60 grade celsius vret dhe largon shumicen e tyre.

sit do te gjobiten me 50 dollare. Autoritetet shpresojne qe ky nda lim te jete vetezbatues.THE

WALL STREET JOURNAL, SHBA.

Qyteti i Nju-Jorkut nxori nje ligj qe ndalon pirjen e duhanit ne plazhe, parqe dhe sheshe kalimtaresh. Shkele-

femija i pare ishte vajze, numri i vajzave qe lindin per 1.000 djem ra nga 906 ne vitin 1990 ne 836 ne vitin 2005.THE LANCET, BRITANI. Organizata Boterore e Shende tesise i klasifikon ndoshta

Ne Indi u rrit ndjeshem aborti perzgjedhes i vaj zave [foshnjave femer], sidomos kur grate shtat zena e kishin femijen e pare vajze. Ne familjet ku

kancerogjene per njere zit fushat e valeve elektromag

AGJENCIA NDERKOMBETARE E KERKIME VE PER KANCERIN, FRANCE.

netike, sic jane ato qe krijojne pajisjet e komunikimit me vale.

ndja e pare e kafsheve qe eshte zhdukur fale perpjekjeve te njeri ut ne ato raste kur shfaqet natyr shem . . . dhe, pas lise se njere zve, eshte semundja e dyte e crrenjosur nga gjithe semu ndjet.ORGANIZATA E KOMBEVE TE BA SHKUARA PER USHQIMIN DHE BUJQESINE, ITALI.

Kombet e Bashkuara kane festuar fitoren mbi murtajen e gjedheve, te shkaktuar nga virusi Ri nderpest. Kjo eshte semu-

 BASHK EBISEDIM SI FAMILJE

Cfare mungon ne kete figure?

Lexoni 1 Kronikave 16:1, 2, 4-10. Tani shikoni figuren. Cfare gjerash mungojne? Shkruajini per gjigjet me poshte. Bashkoni pikat qe te plotesoni figuren dhe pastaj ngjyroseni. 1 2 3
Pergjigjet e rubrikes BASHKEBISEDIM SI FAMILJE jane ne faqen 14.
59 60 58 61 2

PER TE DISKUTUAR: A kenaqet Perendia

Jehova kur muzika dhe kenga jane pjese e adhurimit? Pse pergjigjeni keshtu? E DHENE: lexoni 2 Kronikave 5:13, 14; Efesianeve 5:19. A mund te permendni tregime te tjera nga Bi bla ku kenga ishte pjese e adhurimit te vertete? E DHENE: lexoni Daljen 15:1-20; Markun 14:26; Veprat 16:25. Cfare ndjenjash mund tju ndih mojne ti kendoni Jehovait edhe nese jeni te ndrojtur ose mendoni se te tjeret kendojne me mire se ju? E DHENE: lexoni Psalmin 33:1-3.

AKTIVITET SI FAMILJE: Cdo pjesetar i famil

jes te zgjedhe nje kenge per te levduar Jehovain. Si familje, provojini disa here keto kenge derisa tju mesohet veshi.

FILLIMI
1

62

63 57 56 30 54 55 31 28 27 29

FUNDI
64 26 3 4 7 8 11 12 15 16 19 20 23

53 52 51 40 32 49 33 5 6 9 10 13 14 35 21 22 34 44 39 36 41 24 38 42 37 43 25

50

17 18

46

45

48

Per t e printuar kopje te tjera te rubrikes Bashkebisedim si familje, shkoni ne adresen www.jw.org
47

 Koleksiononi e mesoni
98 i e.s.

Priteni, paloseni me dysh dhe ruajeni

Shkruhet libri i fundit i Bibles TARSHISH Ninevi Gath-Hefer 1 i e.s. Ia mbathi nga Gath-Heferi per ne Tarshish Jetoi rreth vitit 840 p.e.s.

J O N A I

JONA I

TE DHENA: Nje profet i Jehovait qe sherbeu gjate sundimit te mbretit Jero boami II. (2 Mbreterve 14:23-25) Jehovai e mesoi Jonain te mos perqe ndrohej te vetja, por te interesohej per nevojat e te tjereve. (Jonai 4:6-11) Per- voja e Jonait na meson se Jehovai eshte jashtezakonisht i duruar, i meshirshem dhe miredashes me njerezit mekatare. P ERGJ IGJE A. Ninevi, 120.000.Jonai 1:1, 2; 4:11. B. Ai u tha detareve ta hidhnin ne det, qe deti te qetesohej.Jonai 1:3, 9-16. C. . . . e peshkut tri dite e tri net. Jonai 1:17.

Popuj dhe vende

4. Quhemi Melisa dhe Edilo. Jemi 9 dhe 7 vjec. Jetoj me ne Kube. Pak a shume, sa Deshmitare te Jehovait jetojne ne Kube? 51.000, 91.000 apo 131.000? 5. Cila pike tregon vendin ku jetojme? Qarkojeni, pastaj shenoni me pike vendin tuaj dhe shihni sa afer Kubes jeni.

Femije: Gjeni figurat

A i gjeni dot keto figura ne kete reviste? Pershkruani me fjalet tuaja cfare shikoni te figurat.

A C

4026 p.e.s.

17

P YE TJ E A. Jonai u dergua te predikonte ne , ku banonin me shume se njerez. B. Megjithese Jonai fillimisht ia mbathi nga caktimi i tij, cgje te guximshme beri qe te shpetonte te tjeret? C. Plotesoni fragmentin biblik: Jonai qendroi ne barkun . . .

FLET E BIBLIKE

Krijohet Adami

Zgjohuni! maj 2012

31

 Gjerat e meparshme

me ne zemer

nuk do te ... zgjohen

Krijuesi yne na ka zbuluar cfare do te beje ne te ardhmen e afert. Ai thote:

Une po krijoj qiej te rinj dhe nje toke te re. Gjerat e meparshme nuk do te vijne me ne mendje dhe as do te zgjohen me ne zemer. ISAIA 65:17.
Cfare jane gjerat e meparshme qe nuk do te zgjohen me ne zemer? Konteksti tregon se behet fjale per padrejtesite, semundjet, vuajtjet dhe shume halle te tjera qe i kane rene njerezimit. Si do te marrin fund keto probleme? Pergjigjja gjendet te qiejt e rinj dhe toka e re te parathena.

Keto shprehje qe zgjojne kureshtjen dhe domethenia e tyre do te shpjegohen ne fjalimin publik me titull Gjerat e meparshme nuk do te . . . zgjohen me ne zemer. Ai do te mbahet ne Kongresin Krahinor te Deshmitareve te Jehovait me teme Ruaj zemren! Kongresi do te nise ne maj ne Shtetet e Bashkuara e pastaj do te vijoje rreth e perqark botes.

Ju ftojme me perzemersi te ndiqni kongresin qe mba het me afer jush. Per hollesi te tjera, ju lutemi kontak toni me Deshmitaret e Jehovait ne zonen tuaj ose shkruajuni botuesve te kesaj reviste. Ne faqen e Inter netit www.jw.org tregohen vendet ku do te mbahet kongresi ne Shqiperi, ne Kosove dhe ne shume vende te tjera.

www.watchtower.org

g12 05-AL