POLICEALNA SZKOA EDUKACJI EUROPEJSKIEJ W GOGOWIE

CO TO JEST POAR? Poar jest procesem utleniania si materiaw palnych, czyli czenia si materiaw palnych z tlenem. Ten proces utleniania przebiega w sposb gwatowny. Utlenianie jest zjawiskiem bardzo powszechnie wystpujcym w przyrodzie. Polega ono na egzotermicznej (z wydzielaniem ciepa) reakcji materiau z tlenem (np. rdzewienie metali, butwienie zwizkw organicznych, itp.) . Szybko utleniania wzrasta wraz ze wzrostem temperatury. Spalanie jest, wic skomplikowanym procesem fizyko-chemicznym. Podczas spalania spotykamy si z wydzielaniem ciepa, wiata oraz produktw spalania w postaci dymu i popiow. czenie si materiau palnego z tlenem jest poprzedzone termicznym rozpadem czsteczek na atomy, ktre atwiej wchodz w reakcje; znane s one pod nazw wolnych atomw. Rozpad ten wymaga pewnej minimalnej temperatury, zwanej temperatur zaponu. Aby kontynuowa proces palenia, musimy cigle dostarcza nowego paliwa-materiau palnego. Obydwa czynniki - paliwo (materia palny) i utleniacz (tlen) - musz by dostarczone w ilociach wystarczajcych do prowadzenia tego procesu oraz w odpowiednich proporcjach. Postp tej reakcji w wielu kierunkach zaley od stanu skupienia materiau palnego, jego reaktywnoci, stenia tlenu w atmosferze oraz od innych czynnikw (wilgotno, rozdrobnienie materiau palnego...). Moemy wyrni dwa rodzaje palenia si: pomieniowe i bezpomieniowe. Spalanie bezpomieniowe, tzw. arzenie si, jest przykadem powolnego utleniania si, podczas ktrego materia palny znajduje si w stanie staym. Spalanie pomieniowe jest przykadem szybszego utleniania si, podczas ktrego materia palny jest gazem lub par. Std ju krok do sformuowania bardzo prostej i obejmujcej cao zagadnienia definicji poaru. Poar jest niekontrolowanym procesem palenia si, wystpujcym w miejscu do tego nie przeznaczonym, rozprzestrzeniajcym si w sposb niekontrolowany, powodujcym zagroenie dla zdrowia i ycia ludzi i zwierzt oraz straty materialne. Do cech charakterystycznych poaru zaliczy moemy:
1

moliwo wystpowania wysokiej temperatury, wysokie promieniowanie cieplne, wydzielanie si duych iloci produktw spalania, niekontrolowane rozprzestrzenianie si ognia.

Z poarem zwizane s zawsze trzy podstawowe czynniki: materia palny, ciepo (bodziec energetyczny, energia aktywacji) i utleniacz (najczciej jest to tlen, i o tego typu poarach bdziemy mwi). Wzajemne zalenoci pomidzy tymi czynnikami, okrelajce przebieg procesu palenia, mona przedstawi symbolami w postaci tzw. trjkta poaru, ktrego boki przedstawiaj materia palny, ciepo i utleniacz. Przedstawiony tutaj trjkt poaru stanowi podstaw do dalszych rozwaa obejmujcych przyczyny powstawania i rozprzestrzeniania si poaru, a take zagadnienia zwizane ze rodkami ganiczymi

Wspistnienie tych trzech czynnikw w jednym miejscu, w jednym czasie i w odpowiednich proporcjach warunkuje zapocztkowanie i rozwj poaru. Std atwo mona wywnioskowa, e brak ktregokolwiek z tych czynnikw spowoduje przerwanie procesu palenia, czyli przerwanie acuchowej reakcji spalania, co bdzie rwnoznaczne z ugaszeniem poaru. Jak ju wspomniaem, pierwszym z niezbdnych do powstania i rozwoju poaru elementw jest materia palny, ktry moe wystpowa w stanie skupienia staym, ciekym lub gazowym. Stae materiay palne mog take wystpowa w rnych stopniach rozdrobnienia. Drugim z niezbdnych elementw jest utleniacz. Jak ju zaznaczyem, ograniczymy si do tlenu. Tlen atmosferyczny jest czynnikiem podtrzymujcym palenie w przewaajcej iloci wystpujcych poarw. Tlen jest pierwiastkiem chemicznym, wystpujcym w normalnych
2

warunkach w postaci gazu. atwo wchodzi w reakcje chemiczne z innymi pierwiastkami i zwizkami. W atmosferze ziemskiej jest ponad 20% tlenu. Dziki niemu istnieje ycie na ziemi, i jak ju wspomniano - to on podtrzymuje palenie. Trzecim z niezbdnych do zapocztkowania i podtrzymywania procesu palenia jest ciepo. Ciepo umoliwia osignicie przez materia palny odpowiedniej temperatury, ktra warunkuje przebieg reakcji spalania. Ciepo (energia cieplna) moe rozprzestrzenia si poprzez: unoszenie, czyli przemieszczanie za porednictwem czstek nagrzanego powietrza, przewodzenie, czyli poprzez nagrzewanie si kolejnych czci materiaw, promieniowanie. W zalenoci od rodzaju materiau palnego, jego stanu skupienia oraz jego rozdrobnienia rna jest ilo ciepa, czyli niezbdna do zapocztkowania procesu palenia wielko bodca energetycznego. Inicjowanie procesu spalania: Zapalenie Zapon Samozapalenie Zapalenie polega na rwnomiernym ogrzaniu materiau palnego do takiej temperatury, w ktrej zapali si on samorzutnie w caej masie bez udziau tzw. punktowego bodca energetycznego. Zapon to zapalenie cieczy palnej punktowym bodcem energetycznym (dzieje si to w ograniczonej przestrzeni a czoo pomienia przemieszcza si nastpnie ju samoczynnie na ca pozostao mieszaniny) dotyczy tylko cieczy palnych. Samozapalenie - proces zachodzcym w wyniku procesw biologicznych lub fizycznych i chemicznych (egzotermicznych) materiaw, przy czym samonagrzewanie si materiaw a nastpnie ich zapalenie nastpuje bez zewntrznego bodca termicznego (np. samozapalenie zestogowanych podw rolnych, samozapalenie w wyniku egzotermicznej reakcji chemicznej itp.). Temperatura zapalenia jest to najnisza temperatura materiau, ktry ogrzewany strumieniem ciepa dostarczonym z zewntrz w wyniku rozkadu termicznego wydziela paln faz lotn o steniu umoliwiajcym jego zapalenie si, tzn. samorzutne pojawienie si pomienia. Temperatura zaponu jest to najnisza temperatura cieczy ogrzewanej w cile okrelony sposb, ktrej pary tworz z powietrzem
3

mieszanin zapalajc si przy zblieniu pomienia. Temperatura zaponu charakteryzuje tylko ciecze palne.

JAK DZIELIMY POARY? Obecnie stosowany jest podzia poarw na cztery grupy, ktre przedstawiono w poniszej tabeli: GRUPA POARW A OKRELENIE RODZAJU POARW Poary cia staych pochodzenia organicznego, podczas spalania ktrych wystpuje zjawisko arzenia si (drewno, papier, wgiel...). Poary cieczy palnych i cia staych topicych si podczas palenia (benzyna, nafta, rozpuszczalniki, alkohole...). Poary gazw (metan, gaz ziemny, acetylen...). Poary metali (sd, potas, magnez ...).

C D

Oprcz tych grup stosowany jest jeszcze symbol E oznaczajcy poar z grup A, B, C lub D wystpujcy w obrbie urzdze elektrycznych pod napiciem. Na potrzeby sporzdzania dokumentacji zdarze ustala si podzia poarw wedug ich wielkoci: 1. poar may - wystpuje, jeli w jego wyniku zostay spalone lub zniszczone: a. obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni do 70 m2 lub objtoci do 350 m3, b. lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki, o powierzchni nie wikszej ni 1 ha, 2. poar redni - wystpuje, jeli w jego wyniku zostay spalone lub zniszczone: a. obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 71 do 300 m2 lub objtoci od 351 do 1500 m3,

b. lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki, o powierzchni powyej 1 ha i nie wikszej ni 10 ha, 3. poar duy - wystpuje, jeli w jego wyniku zostay spalone lub zniszczone: a. obiekty lub ich czci, ruchomoci, skadowiska materiaw, maszyny, urzdzenia, surowce, paliwa itp., o powierzchni od 301 do 1000 m2 lub objtoci od 1501 do 5000 m3, b. lasy, uprawy, trawy, torfowiska i nieuytki, o powierzchni powyej 10 ha i nie wikszej ni 100 ha, 4. poar bardzo duy - wystpuje, jeli w jego wyniku spalone lub zniszczone powierzchnie lub objtoci przekraczaj wartoci podane w punkcie 3. Przy ustaleniu wielkoci poarw, w stosunku do ktrych nie mona zastosowa kryteriw okrelonych w poprzednim zapisie, w szczeglnoci w przypadku poarw odwiertw naftowych, rurocigw gazowych, paliwowych, urzdze technologicznych poza budynkami, przyjmuje si nastpujce kryteria wielkoci poarw: 1. poar may - jeeli podano do 4 prdw ganiczych, 2. poar redni - jeeli podano 5-12 prdw ganiczych, 3. poar duy - jeeli podano 13-36 prdw ganiczych, Wykaz przyczyn powstania poarw: 01 nieostrono osb dorosych (NOD) przy posugiwaniu si ogniem otwartym, w tym papierosy, zapaki, 02 NOD przy wypalaniu pozostaoci rolinnych na polach, 03 NOD przy posugiwaniu si substancjami atwo palnymi i pirotechnicznymi, 04 NOD przy prowadzeniu prac poarowo - niebezpiecznych, 05 NOD w pozostaych przypadkach, 06 nieostrono osb nieletnich (NON) przy posugiwaniu si ogniem otwartym, w tym papierosy, zapaki, 07 NON przy wypalaniu pozostaoci rolinnych na polach, 08 NON przy posugiwaniu si substancjami atwo palnymi i pirotechnicznymi, 09 NON przy prowadzeniu prac poarowo niebezpiecznych, 10 NON w pozostaych przypadkach, 11 wady urzdze i instalacji elektrycznych, w szczeglnoci przewody, osprzt owietlenia, odbiorniki bez urzdze grzewczych, 12 nieprawidowa eksploatacja urzdze i instalacji elektrycznych, 13 wady elektrycznych urzdze ogrzewczych, w szczeglnoci piece, grzaki, kuchnie,
5

14 nieprawidowa eksploatacja elektrycznych urzdze ogrzewczych, 15 wady urzdze ogrzewczych na paliwo stae, 16 nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo stae, 17 wady urzdze ogrzewczych na paliwo cieke, 18 nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo cieke, 19 wady urzdze ogrzewczych na paliwo gazowe, 20 nieprawidowa eksploatacja urzdze ogrzewczych na paliwo gazowe, 21 wady urzdze mechanicznych, 22 nieprawidowa eksploatacja urzdze mechanicznych, 23 wady procesw technologicznych, 24 nieprzestrzeganie reimw technologicznych, 25 nieprawidowe magazynowanie substancji niebezpiecznych, 26 wady rodkw transportu, 27 nieprawidowa eksploatacja rodkw transportu, 28 samozapalenia biologiczne, 29 samozapalenia chemiczne, 30 wyadowania atmosferyczne, 31 wady konstrukcji budowlanych, 32 nieprawidowa eksploatacja konstrukcji budowlanych, 33 elektryczno statyczna, 34 podpalenia umylne, w tym akty terroru, 35 poary, jako nastpstwo innych miejscowych zagroe, 36 inne przyczyny, 37 nieustalone.

Literatura : www.portal-ppoz.pl www.ochrona-ogniowa.pl