De taal van de Turkse muziek

Liselotte Sels (School of Arts Koninklijk Conservatorium)

De kenmerken van de muzikale taal van Turkije

Wat zijn de verschillen tussen het Midden-Oosters en het Westers muzikaal taalgebruik?

Westerse muzikale taal Toonsysteem: gevolueerd tot mathematisch systeem: octaaf verdeeld in 12 gelijke delen (halve tonen)
halve toon = kleinste eenheid

Midden-Oosterse muzikale taal Toonsysteem: ~natuurlijk systeem, gebaseerd op boventonen

halve toon kleinste eenheid (kommas, microtonen) Volksmuziek: flexibiliteit

Tijdstructuur: vooral regelmatige maatsoorten (divisief systeem) Textuur: harmonie primeert (verticaal denken), polyfonie/functionele tonaliteit Praktijk: de muzikant voert uit wat de componist genoteerd heeft, interpretatie van een partituur
06-12-2012

Tijdstructuur: veel onregelmatige maatsoorten, langere ritmische cycli (additief systeem)

Volksmuziek: flexibiliteit

Textuur: melodie primeert (horizontaal denken), monofonie/heterofonie

Volksmuziek: bourdon, parallelle akkoorden

Praktijk: voornamelijk orale praktijk, ruimte voor variatie en improvisatie

3

De diversiteit van de volksmuziek uit Turkije

Welke traditionele muzikale talen zijn er in Turkije?

Turkije: geografische regios

06-12-2012

Kaart van de geografische regios van Turkije (bron: Corafya Bilim - http://cografyabilim.wordpress.com)

Turkije: etnische groepen

06-12-2012

Benaderende kaart met enkele etnische groepen in Turkije (bron: Ankara Strateji Enstits - www.ankarastrateji.org)

Marmara-regio
Kenmerken Voorbeeld

Invloed vanuit Griekenland, de Balkan Belang van Roma-muziek (professionele muzikanten) Genres/dansen: iftetelli, karlama, hora, zeybek, bengi, lepeldans, kl kalkan Instrumenten: balama, davul&zurna, klarinet, darbuka,

Kl kalkan-dans uit Bursa:

06-12-2012

Bronnen: Trk halk oyunlar (I. Ekmekiolu, C. Bekar, M. Kaplan); Halk Danslarnn Blmlenmesi (T. Baraz) www.turkuler.com; Foto: http://sehirmedya.com/bursa-bolge/kilic-kalkan-yeni-adresinde

Egesche Zee-regio
Kenmerken Voorbeeld

Genres/dansen: zeybek, bengi, lepeldans Instrumenten: balama, davul&zurna, sipsi, Zeybek: symbolische dans die verzet tegen (onrechtvaardige) overheersing evoceert (efe, zeybek = leider, lid bende)

Ar zeybek uit Aydn:

Zeybek uit Mula

8

Bronnen: Trk halk oyunlar (I. Ekmekiolu, C. Bekar, M. Kaplan); Halk Danslarnn Blmlenmesi (T. Baraz) www.turkuler.com. 06-12-2012 Foto: Metin Yac. Video: Dursun Girgin.

Middellandse Zee-regio
Kenmerken Voorbeelden

Genres/dansen: bozlak, teke zortlatmas, halay, lepeldans, zeybek Instrumenten: telli balama (cura), davul&zurna, sipsi, Belang van abdals (etnisch-religieuze minderheidsgroep die de traditionele rol van muzikant vervult in de Turkse maatschappij)

Cura:

Sipsi:

Bronnen: Trk halk oyunlar (I. Ekmekiolu, C. Bekar, M. Kaplan); 06-12-2012 Halk Danslarnn Blmlenmesi (T. Baraz) www.turkuler.com. Foto: ww.ntvmsnbc.com

Zwarte Zee-regio
Kenmerken Voorbeelden

Genres/dansen: horon, karlama, bar, halay Instrumenten: balama, kemene, tulum (doedelzak), (nu ook) accordeon, Invloed van Griekse en Kaukasische muziek

Kemene:

Tulum:

Horon in Trabzon
06-12-2012 Bronnen: Trk halk oyunlar (I. Ekmekiolu, C. Bekar, M. Kaplan); Halk Danslarnn Blmlenmesi (T. Baraz) www.turkuler.com 10

Centraal-Anatoli
Kenmerken Voorbeeld

Genres/dansen: Abdal op trouwfeest in ebiler ky bozlak, lepeldans, (provincie Krehir) halay, seymen Instrumenten: balama, davul&zurna, kak (= lepels), (nu ook) viool, Belang van abdals (etnisch-religieuze minderheidsgroep die de traditionele rol van muzikant vervult in de Turkse maatschappij)
Bronnen: Trk halk oyunlar (I. Ekmekiolu, C. Bekar, M. Kaplan); Halk Danslarnn Blmlenmesi (T. Baraz) www.turkuler.com

06-12-2012

11

Oost-Anatoli
Kenmerken Voorbeeld

Genres/dansen: Semah tijdens cem in Zara (Sivas): alevitische muziek (semah, deyi,...), akmuziek, halay, bar, Instrumenten: balama, davul&zurna, mey, Belang van muziek in de alevitische religieuze ceremonien (cem) Historisch fenomeen van de aks (rondtrekkende dichters-muzikanten met maatschappelijke functie) Invloed van Azerische, Ak-duel in ldr (Ardahan) Iraanse muziek
06-12-2012 Bronnen: Trk halk oyunlar (I. Ekmekiolu, C. Bekar, M. Kaplan); Halk Danslarnn Blmlenmesi (T. Baraz) www.turkuler.com 12

Zuidoost-Anatoli
Kenmerken Voorbeeld

Belang van de Koerdische muziek Invloed uit Arabische muziek Genres/dansen: halay, hoyrat, Instrumenten: balama, ud, davul&zurna, darbuka,

Urfa sra gecesi:

06-12-2012

Bronnen: Trk halk oyunlar (I. Ekmekiolu, C. Bekar, M. Kaplan); Halk Danslarnn Blmlenmesi (T. Baraz) www.turkuler.com; Foto: mer Karakoyunlu (pic.twitter.com)

13

Themas in de volksmuziek uit Turkije

Waarover gaat de muziek?

Soorten volksliederen (thema/onderwerp)

Liefdesliederen (ak trkleri) Liederen bij een overlijden (lm trkleri atlar) Liederen voor de huwelijksceremonie (dn trkleri) Liederen bij religieuze en andere ceremonies en rituelen (tren trkleri) Werk- en handwerkliederen (i, esnaf trkleri) Liederen i.v.m. de natuur, de seizoenen, herdersliederen (doa, mevsim, oban trkleri) Liederen i.v.m. het leven in den vreemde, heimwee (gurbet trkleri) Liederen i.v.m. gevangenschap; i.v.m. legerdienst, oorlog (hapishane trkleri; askerlik trkleri) Heldenliederen, liederen over legendes, liederen over historische gebeurtenissen (kahraman, efsane trkleri, tarihi olaylar konulu trkleri) Plaag-, satirische, humoristische liedjes (talama, yergi, mizahi trkler) Dansliederen (oyun trkleri) Wiegeliedjes (ninniler) en kinderliedjes (ocuk trkleri)
06-12-2012 Bronnen: Trk Halk Mzii Ulusal Trk Mzii (H. Zeki Bykyldz); lhan Bagz, Cahit ztelli, Pertev Naili Boratav, Doan Kaya, mit Kaynar 15

Functies van de volksmuziek uit Turkije in de diaspora

Welke rol speelt volksmuziek uit Turkije in Gent?

Etnografisch onderzoek (veldwerk): gebruik & functies van muziek in een diasporacontext
Settings (onderzoeksobjecten): gebeurtenissen waarbij Turkse volksmuziek wordt uitgevoerd Criteria rechtstreekse link met Gent, live muziekuitvoering, sociaal gebeuren, artistiek karakter (niet educatief) Methode a) observatie (gestructureerd observatieschema) + videoopnames b) interviews (muzikanten, aanwezigen, opdrachtgevers) functie gebeurtenis / uitgevoerde volksmuziek / Turkse volksmuziek algemeen
06-12-2012 17

18 settings etische analyse

Korte omschrijving Cultureel feest Gentcentrum Turkse avond Muzikantenhuis Besnijdenisfeest Trk-avond De Centrale Opendeurdag De Centrale Trk-avond De Centrale Turkse avond Muzikantenhuis Karaoke-avond studentenvereniging Turkse avond Muzikantenhuis Huwelijksfeest Suvermez-avond Trk-avond De Centrale Cafconcert De Centrale Trk-avond De Centrale Jam Muzikantenhuis Leerlingenfeest De Centrale Cem Type Festival PublieksPubliekstype samenstelling Gemengd Turks Algemeen - niet-Turks Vooral Turks Exclusief Turks Vooral Turks Algemeen + specifiek (vaste klanten) Specifiek (familie) Financieringskanalen Samenstelling programma Cafconcert Viering belangrijk levensmoment concert Overheid + organisatie + sponsor Turkse volksmuziek (TVM) + andere muziek + andere kunstvormen Overheid + organisatie + publiek TVM + zgn mzik (consumptie) Private financiering Enkel TVM Overheid + publiek (ticket + consumptie) Overheid + publiek (consumptie) Overheid + publiek (ticket + consumptie) Overheid + organisatie + publiek (consumptie) Organisatie + publiek (consumptie) Overheid + organisatie + publiek (consumptie) Private financiering Overheid (Turkije) + sponsor + publiek (ticket + consumptie) Overheid + publiek (ticket + consumptie) Overheid + publiek (consumptie) Overheid + publiek (consumptie) Overheid + organisatie + publiek (consumptie) Overheid + publiek (consumptie) Subsidie (gebruik infrastructuur) TVM + zgn mzik TVM + andere muziek + andere kunstvormen TVM + Turkse klassieke muziek Enkel TVM TVM + andere genres TVM + zgn mzik Voornamelijk TVM Enkel TVM TVM + zgn mzik TVM + andere genres TVM + zgn mzik TVM + zgn mzik TVM + andere genres Enkel TVM

Algemeen + specifiek (vaste klanten) Festival Gemengd Turks Algemeen + specifiek (vaste - niet-Turks klanten + bekenden muzikanten) Concert Vooral Turks Algemeen + specifiek (vaste klanten) Cafconcert Vooral Turks Algemeen + specifiek (vaste klanten) Feest voor bepaalde Vooral Turks Specifiek (leden club) doelgroep Cafconcert Vooral Turks Specifiek (vaste klanten) Viering belangrijk Vooral Turks levensmoment Feest voor bepaalde Exclusief Turks doelgroep Concert Vooral Turks Cafconcert Cafconcert Informele sociale bijeenkomst Festival Religieuze dienst Specifiek (familie en vrienden) Specifiek (dorpsgenoten)

Algemeen + specifiek (vaste klanten + bekenden muzikanten) Gemengd Turks Algemeen + specifiek (vaste - niet-Turks klanten) Vooral Turks Algemeen + specifiek (vaste klanten + bekenden muzikanten) Vooral Turks Specifiek (vaste klanten)

Openluchtfestival Wachtebeke

Festival

Gemengd Turks Algemeen + specifiek (vaste - niet-Turks klanten + bekenden muzikanten) Exclusief Turks Specifiek (leden alevitische gemeenschap) Vooral Turks Algemeen

Organisatie + sponsor

Voornamelijk TVM

18

39 interviews emische analyse (1)

Algemene status volksmuziek uit Turkije
Gedateerd vs Nog actueel Heimwee als katalysator

Algemene betekenis volksmuziek uit Turkije

Alomvattend (= het leven, een levenswijze) Diepe, gelaagde betekenis Positief karakter vs Somber karakter Universeel vs Cultuurgebonden

06-12-2012

19

39 interviews emische analyse (2)

Sferen van betekenisgeving
1. Cluster persoonlijke en sociale sfeer
internationale context: Europese diaspora, Turkije Gentse en bredere samenleving Turkse diaspora Gent als geheel subgroepen binnen Turkse diaspora Gent

2. Cluster culturele en interculturele sfeer

Turkse cultuur als geheel (= constructie/illusie) regionale culturen daarbinnen etnische culturen daarbinnen religieuze culturen daarbinnen
06-12-2012 20

39 interviews emische analyse (3)

3. Combinatie sociale, culturele, interculturele functies 4. Cluster filosofisch-ethische, mystieke en religieuze sfeer 5. Specifiek type van evenementen, connotaties van alle velden: vieren van religieuze rituelen en belangrijke levensgebeurtenissen (overgangsrituelen) d.m.v. ceremonie sociale, culturele, ethische en religieuze aspecten

06-12-2012

21

39 interviews emische analyse (5)

Functies volksmuziek uit Turkije
1. Persoonsgerichte functie:
Mogelijk maken van esthetische ervaringen Psychologisch/therapeutisch effect Zinvolle besteding vrije tijd

2. Constructie en bevestiging culturele identiteit:

Affiliatie met regionale subculturen Affiliatie met niet-regionaal gebonden subculturen Affiliatie met de Turkse cultuur als geheel (=?)
06-12-2012 22

39 interviews emische analyse (6)

3. Persoonlijk-sociaal-culturele functie
Uitdrukken van de identiteit Uitdrukken van emoties, gedachten, levensgebeurtenissen Dans

4. Sociale functie
Bijeenbrengen en verbinden van leden van een bepaalde groep (formele sociale contacten) Versterken of onderhouden van informele sociale contacten

06-12-2012

23

39 interviews emische analyse (7)

5. Professionele functie
Economisch aspect Promotie en publiciteit Zelfrealisatie en professionele ontwikkeling

6. Interculturele functie: culturele identiteitsconstructie of bevestiging in interactie met niet-Turken in de bredere maatschappij

06-12-2012

24

39 interviews emische analyse (8)

7. Filosofisch-ethische functie 8. Religieuze-mystieke functie 9. Ceremonile functie: begeleiding en bekrachtiging religieuze of sociale rituelen (overgangsrituelen) 10.Politieke functie: protest

06-12-2012

25