2.

Biogas-Training

Biyogaz Nedir? Nedir?

Jaqueline Daniel-Gromke, Nadja Rensberg Deutsches BiomasseForschungsZentrum (DBFZ) Ankara, Ankara, 11.07.2011

"Biyogaz" nedir? (1)

Biyogaz organik maddenin havayla ilikisi kesildiinde mikroplar tarafndan ayrtrlmas sonucu oluur Yakl. %50 - 80 metan (CH4) ve % 20 - 50 karbondioksitten (CO2) oluan yanc gaz Bu ayrma sreci doada da gerekleir (bataklklar, doal

indirgeme srelerinin teknik bir ekle girmesidir. Bu srada aa kan enerjiden (biyogaz) teknik olarak yararlanlr. Metann yanmas srasnda CO2 de oluur CH4 + 2 O2 CO2 + 2 H2O Sadece, bitkilerin byrken atmosferden alm olduu kadar CO2 oluur, yani CO2 global karbon dolamna yk oluturmaz.

sularn diplerinde) rtme tesislerinin z, doal

"Biyogaz" nedir? (2)

Gda maddesi / yem
(heterotrop)

Bitki
Fotosentez (autotrop) Gnes

Hayvan / nsan

Toprak l organik madde

Mikrobyel mineralizasyon (aerob / anaerob)

Enerji (biyogaz)

"Biyogaz" nedir?(3)
Anaerob fermentasyon iin prensip olarak tarm, gda endstrisi alanlarndan ve ayr toplanm evsel biyop ve gda atklarnn u trden tm orijinal organik maddeleri elverilidir: yabanc ve engelleyici maddeler iermeyen, lignin yaplar (odun) iermeyen, ar metal ve hcre zehirleri iermeyen, zellikle az yaplanm, su zengini ve kt kokan Bunlara unlar dahildir: Hayvanclktan (domuz, sr, kmes hayvanlar) tezek ve lam Gda maddesi endstrisinden atklar (hayvan kesimi, st rnlerinin retimi, meyve ve sebze ileme, gda atklar, ya ayrtrc ierii vs.) Yenilenebilir hammaddeler (msr silaj, tahl bitkisi silaj, tahl taneleri, ot vs.).

rnleri: rme rnleri: rmenin ana rn biyogazdr fosil yaktlar (zellikle doal gaz) tamamen ikame edebilen bir rn. Biyogaz tesislerinde u uygulamalar yaplabilir:
Is (scak su, buhar) retme amacyla kalorifer kazanlarnda yakma, Blok s santrallerinde (elektrik ve s retme amal jeneratr kuplajl sabit yanma motoru), Mevcut doal gaz ebekelerine beslemeye ynelik olarak biyogazn doal gaz evsafnda artlmas. Bylelikle doal gaz iin var olan tm uygulama alanlarnn n alr, yani basnl gaz (CNG = compressed natural gas) ile arata kullanm dahil.

"Biyogaz" nedir?(4)

Yan sra, organik NPK gbresi olarak tarm, evre dzenleme ve bahecilikte kullanm bulan rme rn (sv ya da kat), oluur.

Temel kavramlar Biyogaz (1)

KM: TS / KM: = Kuru madde Kuru madde (TS) = biyoktle su; 105 Cde sabit bir arla ulancaya kadar kurutularak belirenir = organik kuru madde (kor kayb) org. Kuru madde (oTS/oKM) = kuru madde ham kl Oran > 600 C'de kle dnm ile belirlenir Kullanlan zgenil miktarna oranla oluan biyogaz miktar. (m/kg oTS cinsinden) rtlmesi ngrlen, ekonomik gbre (lam, ahr tezei) olmayan belirli organik maddeler. Bunlara gnmzde zellikle yenilenebilir hammaddeler ve ayrca evsel, ticari ya da endstriyel organik atklar dahildir.

oKM: oTS / oKM:

Gaz haslat: haslat:

zgeniller: Yan zgeniller:

Temel kavramlar Biyogaz (2)

sresi: Kalma sresi:
Kalma sresi, bir zgenilin fermentasyon konteynerinde kald ortalama sredir (ortalama hidrolik ortamda kalma sresi). Lamda yakl. 30 - 40 gn, yenilenebilir hammaddelerde yakl. 60 - 100 gn. Faydal fermentasyon konteyner hacmi [m] Gnlk zgenil girii [m/d]

yk: Mekan yk:

Mekan yk, fermentasyon konteynerine her gn verilen organik malzeme miktarn belirtir (< 4 kg oTS/m*d). Gnlk zgenil ak [kg oTS/d] Faydal fermentasyon konteyneri hacmi [m]

Temel kavramlar Biyogaz (3)

NaWaRo) Yenilenebilir hammaddeler (NaWaRo):
Madde ve enerji olarak kullanlan biyoktleler iin genel kavram (p deil, yem ve gda maddeleri deil). Bunlar genellikle tarm ve ormanclkla retilmi hammaddelerdir, rnein odun, keten, pancar, patates, tahl, ot ya da msrdan elde edilen ve madde ya da enerji halinde kullanlan eker ya da niasta maddeleri. Bunlara evre bakm srasnda atlan bitkiler ve bitki paralar da dahildir. (kar. 01.08.2004 tarihli EEG yasas, 8.md., 2. par., 1a bendi.)

GG-Is Kuplaj (KWK):

Enerjinin ezamanl olarak hem elektriksel (ya da mekanik) enerjiye, hem de kullanm amal sya (faydal s) dntrlmesi. Biyogaz tesislerinde gnmzde arlkla blok s santralleri (BHKW) kullanlmaktadr.

Biyogaz retimiyle salanan evre ve hiyjen avantajlar plerin klasik depolanmas yksek emisyonlara yol aar

Biyogaz tesislerinde bundan deerli gbre ve iklim dostu enerji kazanlr!

10

10

Ek gelir / tasarruf imkan

Hijyen, ime suyu rezervlerinin korunmas iin baka zmlerden tasarruf

Enerji sat, CO2 sertifikalar yoluyla gelir imkan

Metan emisyonlar, CO2 dnm faktr yakl. 25

11

11

Yan fermantasyonlu biyogaz tesisi

Yakn s

Konut Is deposu Lam Gaz Ahr rme zgenili n ukur

rme art

Umumi elektrik ebekesine besleme

Yan zgenil

Depo konteyneri
Folyo depo

Madde giri yeri

Aklama

Hijyenizasyon

rme kab

Tarmsal deerlendirme

Elektrik

Is

zgenil

12

12

Kompostlatrma rme karlatrmas

Kompostlatrma Aerob indirgeme sreci, madde karm (org. Kat maddeler, su ve hava oksijeni), Sadece dkme malzemeye uygun, iddetli s aa k, Enerji teknik olarak kullanlamaz CO2 aa k Lignin (odun maddesi) indirgenebilir. rme Anaerob indirgeme sreci, ki madde karm (organik madde + su), Sv, macunsu ve kat biyoktle iin uygun (gerekiyorsa inceltilir), ok az s aa k, Biyogaz enerjisi kullanlabilir (yanma srasnda CO2 aa kar), Lignin rtlemez.

Her ikisi de organik madde iin mikrobiyolojik indirgeme yntemleridir. Her ikisinin de kts, tarlada kullanlacak ikincil hammadde gbreleridir". Sadece, bitkilerin byrken zmsedikleri kadar CO2 dar salnr.
13

13

rme biyolojisi (1)

Fermentasyon konteynerindeki biyogaz sreci, bir inein ikembesindeki sindirim srecine karlk gelir!

Malzeme girii

Motor Biyogaz tesisi

kt: Daha iyi lam

Kaynak: EBA-Zentrum Triesdorf

ktlar: Elektrik, s

14

14

rme biyolojisi (2)

Biyogaz oluumunun esaslar
Ya, protein, karbonhidratlar I. Hidroliz
Hidrolitik bakteriler

ki kademeli yntem: n asitlenme Metan oluumu ayr mekanlardadr Tek kademeli yntem: Btn sre zinciri tek konteyner iinde

Mnferit molekller

II. Asitlenme

Asidojenik bakteriler

Uucu ya asitleri, alkoller

III. Asetik asit oluumu

Sirke

Asetojenik bakteriler

IV. Metan oluumu

Metanojenik bakteriler

15

15

rme biyolojisi (3)

Tek ya da iki kademeli rmeden hangisi ? Tek kademeli rtme tesisleri 4 adm da sadece bir reaksiyon odasnda, fermantasyon konteynerinde bir araya getirir. Bunun avantaj, sadece 1 konteyner kurmay gerektirmesidir. Ancak ie karan bakteri trleri iin en iyi ortam koullar yer yer hayli farkllk gsterir. Bu da u demek: bir tr iin en iyi ekilde ayarlanm koullar dier trler iin en iyi olmayan koullar. eitli trlerin metabolizma hzlar da birbirinden ok farkldr. Bylece tek kademeli sistemlerde en yava tr, btn sreci belirleyen tr olur. Bunun sonucu, ok uzun kalma sreleri (>> 30 gn) ve dk organik mekan ykleridir (1,0 ila 3,0 kg oTS/m*d). ki kademeli rtme tesisleri 1. ve 2. admlarn (hidroliz ve asitlenme) mekanlarn 3. ve 4. admlardan (asetat oluumu, metan oluumu) ayrr. Bunun ok nemli avantaj, iki kademenin ortam koullarnn ayr ayr ayarlanabilmesi ve genel srecin performansnn nemli lde artrlabilmesidir. Bunun sonucunda genel srecin kalma sreleri < 25 gn ve organik mekan ykleri >> 3,0 kg oTS/m*d (bis 8,0 kg oTS/m*d) mertebesinde olabilir.

16

16

rme biyolojisi (4)

scakl: mi? rme scakl: mezofil mi, termofil mi? Mikroorganizma snflar kendileri iin en iyi olan scaklklara gre u gruplara ayrlr:

psikrofil ~ 5 20 C, mezofil ~ 33 38 C, termofil = 55 C.

Psikrofil indirgeme sreleri doada (rn. bataklklarda) gerekleirler, ancak teknik tesislerde nem tamazlar.

17

17

rme biyolojisi (5)

Biyogaz tesislerinin ounluu mezofil tesisler olarak altrlr: Yksek proses istikrar, bu scaklk aralnda 12 metan reten snf faaldir farkl zgenillere gre iyi ayarlanabilirlik Yeterince yksek sre hz ve organik maddenin indirgenme derecesi Geni optimum scaklk aral Termofil tesisler nadirdir ve sadece belirli zel durumlarda tavsiye edilir: Sadece 1 bakteri snf termofil aralkta faaldir istikrarsz bir sre riski, Daha ksa kalma sresinde %15 daha yksek gaz kts (daha dk metan oranyla) ok dar bir optimum scaklk aral Ancak mutlak scaklk derecesinden ok daha nemlisi, scakln sabit olmasdr. olmasdr Daha 80'li yllarn balarndaki aratrmalar, +/- 2 srekli deiimin 24 C sabit scaklktaki bir gaz ktsna karlk geldiini ortaya koymutur (yakl. %60).

18

18

Optimum scaklklar
140% 120%

100%

80%

60%

mezofil

termofil

40%

20%

0% 0 C

10 C

20 C

30 C

40 C

50 C

60 C

70 C

19

19

rme biyolojisi (6)

Islak ya da kuru rmeden hangisi ? Islak rme yntemi pompalanabilir zgeniller (KM oran < %15), Kuru rme yntemi istiflenebilir zgeniller (KM-oran > %20). O halde yenilenebilir hammaddelerde (silajlar, tahl kspeleri) kuru yntem mi kullanlmaldr? Hayr, metanojen bakteriler metabolizma faaliyetleri iin nemli (slak) bir ortama ihtiya duyarlar. Ayrca sulu zelti, hcreye doru (zgenil) ve hcreden dar (metabolizma rnleri) madde hareketlerini salamak iin daha elverilidir. Bu nedenle baz kuru rme yntemleri besleyici zeltilerin duraan biyoktle istifinin ierisinden szdrlmesiyle iler.

20

20

rme biyolojisi (7)

Elbette slak rtme yntemleriyle de istiflenebilir zgeniller ilenebilir. Ancak bunlar biyolojik sistemin iine pompalanmadan nce uygun bir sv (ilem suyu, taze su, lam vs.) katlarak bir maye oluturacak ekilde seyreltilirler. Baz tesis konseptlerinde kat maddeler ve sv ayr yollardan biyolojik sisteme iletilir ve bunlar ancak fermantasyon konteynerinin iinde birbiriyle karr. Bu durumda rme kaplar ierisinde bireysel bakterilerle ilgili madde hareketi (ieri ve dar) kartrma sistemleri araclyla salanr.

21

21

rme biyolojisi (8)

Tm biyokimyasal srelerde biyoktle sentezi iin eksiksiz bir besin maddesi varl vazgeilmez nemdedir. Biyoktle iin C106H180O45N16P brt formlnden hareketle u besin maddesi ihtiyac vardr: Org. Karbon Hidrojen Oksijen Azot Fosfor C H O N P 45 50 % 79% 34 39 % 2 10 % 0,1 6 %

Buna birka da eser element (demir, nikel, kobalt, selenyum, molibden, wolfram vb.) eklenir. Hayvansal dklarda (lam, tezek) temel maddeler yeterli ve kimi zaman ar miktarda vardr. Yenilenebilir hammaddelerin kullanmnda durum farkldr. Burada, biyoktle tarafndan belirlenen zgenil besin maddesi oranlarn nemli lde deitiren tek ynl younlamalar meydana gelebilir. rnein fazla yksek bir C/N oran mevcut karbonun bir ksmnn metana dntrlememesine yol aar (metan oluum potansiyeli kullanlamaz). Buna karlk fazla dk bir C/N oran azot fazlasndan NH3 (amonyak) oluumuna yol aar.

22

22

rme zgenilinin C / N oran

vergaster Kohlensoffanteil Gaza dnm karbon bileeni 100% 80% 60% 40% 20% 0% 0,0 5,0 C/N oran C/NVerhltnis 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0

Abhngigkeit bant, 1980 Kaltasser'e gre nach Kaltwasser, 1980

23

23

rme biyolojisi (9)

maddeler: Engelleyici maddeler Antibiyotikler, dezenfeksiyon maddeleri, solventler, bitki zehirleri, tuzlar, ar metaller. Bakteriler snrl lde deien ortam koullarna uyum salama yeteneine sahip olduklarndan, genellikle kesin snr deerleri verilemez. Ayrca "adaptasyon"dan da sz edilir, yani birden fazla nesil boyunca zarar grmeye tolerans eii kayabilir. Ancak mikrobiyolojik indirgeme sreci ierisinde de engelleyici maddeler oluabilir. Buna amonyak oluumu dahildir. Bu oluum, amonyum mony konsantrasyonu ile kimyasal denge ierisindedir: NH3 + H2O NH4 + OH
+ -

pH deeri ve scaklk arttka kimyasal denge toksik etki yapan amonyak ynnde kayar. Amonyak dk konsantrasyonlarda bile (yakl. 200 mg/l'den itibaren) bakterilerin bymesini engeller ve daha yksek konsantrasyonlarda bakteri poplasyonunun tamamen kmesine yol aabilir.

24

24

Yntem eitlemeleri (1)

1. inden ak yntemi:
f

b c

2. Depolama yntemi:
Lam

e d

Gaz Gaz Lam

a = n konteyner (n ukur) b = rme konteyneri c = depolama konteyneri d = Folyo kubbesi e = Kt hava korumas f = Tama

Tesis bo

b+c

Tesis dolu

Kaynak:

Schulz, H. & Eder B.: Biogas-Praxis

25

25

Yntem eitlemeleri (2)

3. Deponun iinden ak yntemi:
d f Lam Gaz a b c

a = n konteyner (n ukur) d = Folyo kubbesi b = rme konteyneri e = Kt hava korumas c = Depolama konteyneri f = Tama
Kaynak: Schulz, H. & Eder B.: Biogas-Praxis

26

26

Yntem eitlemeleri (3)

Kat madde rtme

Idare binas Is tamponu Santral

Biyofilter

Gaz deposu

Kondensat ayrc

Perkolatr deposu

Pompa haznesi

27

27

Teknik gelimeler: biyoktle ile ilgili ilemler

28

Fermantasyon konteyneri yaplar (1)

Duran fermantasyon konteyneri (kartrma kazan) Yap malzemesi:
Gaz deposu Gasspeicher (Folyo kubbesi) (Folienhaube)

Betonarme, paslanmaz elik

Fermantasyon tavan Fermenterdecke (ahap konstrksiyon) (Holzkonstruktion) Gaz geii Gasbertritt Hava girii Luftzufuhr

berdruckYksek basn sicherung sigortas PropellerPervaneli kartrma rhrwerk sistemi

zgenil Substratgirii einlass

Tama berlauf

Isolierung korumal Kt hava mit Witterungsschutz izolasyon V = 350 m d = 10 m

Duvar radyatrleri Wandheizung

Betonbehlter Beton konteyner

Gaz alma yolu Gasentnahme Gaz tketicisine gidi zur Gasverwertung Youma suyu Kondensatfalle tuza Kaynak: Biogashandbuch Bayern, 2004

Yerden stma sistemi Fussbodenheizung

29

29

Fermantasyon konteyneri yaplar (2)

Tavan blgesi (12 yllk alma sonras gaz odas )

30

30

Fermantasyon konteyneri yaplar(3)

ki odal fermantasyon konteyneri (hidrolik kartrma) Yap malzemesi:
ak Gaz k

Sistemler: BIMA VSP INNOVAS

Toparlama: Ludley, Rostock

31

31

Fermantasyon konteyneri yaplar(4)

Yatay fermantasyon cihaz (rme kanal, "damla akl fermantasyon) Malzeme: Betonarme, paslanmaz elik
at Dach Ayrc tabaka (ahap Trennschicht konstrksiyon) (Holzkonstruktion)
Folyo gaz deposu Foliengasspeicher

Kat madde Feststoffeingirii bringung

berdrucksicherung Ar basn emniyeti

Gaz alma yolu Gasentnahme Tama berlauf zolasyon ve kt Isolierung mit Witterungsschutz hava korumas Beton duvar Betonbehlter Youn deslfrizasyona Zur externen gidi Entschwefelung

Flssige Sv Substratzgenil zugabe katks

Haspelrhrwerk arkl kartrma

Plattenheizung Istma levhalar

Kondensatfalle Youma suyu toplama kab

Quelle: Biogashandbuch Bayern, 2004

32

32

Fermantasyon konteynerinin asgari artlar

Malzeme seimi gereksinimlere gre, (yani organik asitlere, H2S'ye, mikroorganizmalara vs. direnli, Faydal hacim projeye gre (mekan yk, kalma sresi), Gaz geirmez!! Geometrik hacmin yakl. %10'u gaz hacmi, Tm taraflardan s yaltm, Fermantasyon stmas (i ya da d), Homojenizasyon sistemi (mekanik, hidrolik ya da pnmatik) zgenil zelliklerine uyarlanm. Her zaman dardan kontrol altna alnabilir (kum, kpk vs.),

33

33

Rhrwerkstechnik

Gaz depolama
Alak basn deposu (0,05 1,2 mbar) folyo at Tayc haval folyo at Harici folyo depolama (yastklar, uvallar)

EPDM folyo kubbe

Tek kabuklubbe + ekonomik zm + grece basit, salam ve esnek depolama + fermantasyon teknii iin bakm kolayl + gaz hacmi byk lde grnr

Tek ya da iki kabuklubbe + grece gaz geirmez depo + hava koullarna dayankl eit (rzgar, kar) + ksmen zerinde yrnebilir

ki kabuklubbe + grece gaz geirmez depo + hava koullarna dayankl eit (rzgar, kar) + ksmen zerinde yrnebilir

Tek ya da iki kabuklubbe + hava koullarna duyarsz gaz depolama + lm teknii iyi monte edilebilir + BHKW (blok s santrali) ksmen dolum seviyesi ynetimli altrlabilir

- Ksmen rzgar ve kara duyarl - Yazlar genleme => gaz k

- Maliyet youn - Fermantasyon konteynerlerinin akl karmak - Kartrma sisteminin tavana montaj zor

- Maliyet youn - Folyoya hava fleme => patlama emniyetine dikkat - Kartrma sisteminin tavana montaj zor

- Ek yer ihtiyac - Uygulanmas gereken emniyet direktifleri (biyogaz-hava karm) - Yeterli havalandrmaya dikkat

34

34

Biyogaz kullanm imkanlar (1)

BYOGAZ Hafif hazrlk Artma

Yeniden ekillendirme

Sktrma

Brulr
Is

BHKW
Is
Elektrik

Yakt hcresi
Is
elektrik

Depo
Yaktlar Doal gaz ebekesi

Source: Dr. P. Weiland; FAL Braunschweig, Germany 2001

35

35

Biyogaz kullanm imkanlar (2)

Blok s santral teknolojisi / gaz kullanm
Gazl brulr Benzin motoru (gaz-Otto motoru yntemi) Enjeksiyonlu motor (seri dizel motor) Gazl motor (gaz-Otto motoru yntemi)

Is

Elektrik ve s

Elektrik ve s

Elektrik ve s

Fiyat: Verim oran: mr: Grlt: Bakm ger.:

dk uzun az dk
- Yksek genel verim oran (%90) - Elektrik sat yok => ekonomiklik?

dk ksa orta yksek

- Sadece yakl. 30 kWel gcne kadar - Halen gelitirilmiyor

orta orta-yksek yksek

- Gaz kalitesi bakmndan esnek - Dk g aralnda yksek elektrik verim oranlar - 2007'den sonra yeni tesisler iin fosil ateleme mazotu yok - Ateleme mazotu ile mono alma mmkn => start aamas

uzun orta-yksek orta

- Uzun retim durma sreleri - Yksek g aralnda yksek elektrik verim oranlar - Ateleme mazotu gerektirmiyor - Emisyon snr deerlerine uyumda gvenilir

zellikler:

36

36

Atk s kullanm

o Ksa balant hatlarna sahip alclar iin yakn s, rn. komu iletmeler, konutlar o Proses s ihtiyac yksek alclar iin uzak s, rn. seraclk, birahane, hastane, yzme havuzu vs. o Is suda, toprakta ya da akl/su deposunda depolanr o Ahap (kerestecilik), tala, baharat otlarnn, ttnn, pn ya da artma amurunun vs. kurutulmas o Proseslerin, brolarn, ahrlarn soutulmas iin bir absorpsiyon soutma makinesinde snn soua dntrlmesi

37

37

Biyogaz kullanm imkanlar (3)

BYOGAZ Hafif hazrlk Artma

Yeniden ekillendirme

Sktrma

Brulr
Is

BHKW
Is
Elektrik

Yakt hcresi
Is
elektrik

Depo
Yaktlar Doal gaz ebekesi

Source: Dr. P. Weiland; FAL Braunschweig, Germany 2001

38

38

Biyogaz kullanm imkanlar (4)

Yakt olarak biyogaz iin kalite gereksinimleri Metan: 96 hacim % Karbondioksit 3 hacim % Oksijen 0,5 hacim % Slfrik asit 5 ppm Toz 1 m Nem i noktas: - 30 C
Kaynak: Prof. Dr. Ing. Peter Weiland (FAL)

39

39

lginiz iin teekkr ederiz!

Trk-Alman Biyogaz Projesi Deutsche Gesellschaft fr Internationale Zusammenarbeit (GIZ) GmbH And Sokak No: 8/11 06680 Cankaya/Ankara, TURKEY T T E I I +90 312 466 7056 +49 6196 79830 007 biogas-tr@giz.de www.giz.de www.biyogaz.web.tr

Yazar: Jaqueline Daniel-Gromke, Nadja Rensberg Deutsches BiomasseForschungsZentrum (DBFZ)

40

40