RAPOR

TRKYENN NSAN KAYNAININ BELRLENMES

BEKIR S. GR, MURAT ZOLU, TEKIN AKGEYIK, EMEL ETINKAYA, ERDAL TANAS KARAGL, MURAT ZTRK, MUSTAFA KEMAL BIERLI, MER AIKGZ, MAHMUT ZER, TAHA ZHAN, ZAFER ELIK

TRKIYENIN INSAN KAYNAININ BELIRLENMESI

Trkiye Cumhuriyeti

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl

COPYRIGHT 2012 SETA

SETA Yaynlar XX I. Bask ISBN Kapak Tasarm Tasarm ve Uygulama Bask letiim : Aralk 2012 : 978-605-4023-21-9 : M. Fuat Er : mare Yazar : Pelin Ofset, Ankara : SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf Nenehatun Cad. No.66 GOP ankaya 06700 Ankara Tel: (0 312) 551 21 00| Faks: (0 312) 551 21 90 www.setav.org | info@setav.org

TRKIYENIN INSAN KAYNAININ BELIRLENMESI

Bekir S. Gr (Yrtc) Murat zolu (Koordinatr) Tekin Akgeyik Emel etinkaya Erdal Tanas Karagl Murat ztrk Mustafa Kemal Bierli mer Akgz Mahmut zer Taha zhan Zafer elik Ipek Cokun lk Istiklal Mhokur Mberra Grmez
Aratrma Asistanlar Aratrma Ekibi

YNETC ZET BRNC BLM

GR

23

35

KNC BLM
MEVCUT DURUM ANALZ

39

NC BLM
YNTEM

127

DRDNC BLM
BULGULAR VE TARTIMA

137

BENC BLM
SONU VE NERLER

239

 N DE K L ER

TABLOLAR LSTES | 11 EK TABLOLAR LSTES | 15 EKLLER LSTES | 17 KISALTMALAR LSTES | 19 SUNU | 21 YNETC ZET | 23 1. GR | 35 1.1 ARATIRMANIN KONUSU VE AMACI | 36 1.2 ARATIRMANIN KAPSAMI | 36 2. MEVCUT DURUM ANALZ | 39 2.1 MAKROEKONOMIK EILIMLER | 39 2.1.1 EKONOMIK BYME | 39 2.1.2 FIYAT ISTIKRARI | 42 2.1.3 BYME VE ISTIHDAM | 42 2.2 VASIF ODAKLI ISTIHDAM TARTIMALARI | 44 2.2.1 TANIMSAL ZEMIN: VASIF VE BECERI | 44 2.2.1.1 Ulusal Farkllklar | 45 2.2.1.2 Literatr Farkllklar | 45 2.2.2 VASIF FORMASYONU VE ISTIHDAM | 47 2.2.2.1 Vasf Alanlarnda Kayma | 47 2.2.2.2 Beceri Formasyonunda Sorun Alanlar | 49 2.2.2.3 Iverenlerin Beceri Talepleri | 50

OECD LKELERINDE VASIF VE BECERI UYUMSUZLUU | 53 2.2.3.1 Vasf Uyumsuzluu | 53 2.2.3.2 Beceri Uyumsuzluu | 55 2.2.3.3 Manpower Aratrmas: Beceri Yetersizlii | 55 2.2.4 UYUMSUZLUK DEIKENLERI | 58 2.2.4.1 Sosyo-Demografik Deikenler | 58 2.2.4.2 Igc Piyasas Faktrleri | 59 2.2.5 VASIF UYUMSUZLUUNUN SONULARI | 60 2.2.6 UYUMSUZLUU GIDERICI POLITIKALAR | 61 2.2.6.1 Yetersiz Vasf Dzeyi | 61 2.2.6.2 Ar Vasf Dzeyi | 62 2.2.6.3 Beceri Yetersizlii | 63 2.2.7 VASIF FORMASYONU VE KRESEL DENEYIMLER | 66 2.2.7.1 Hkmetlerin ve Kresel Aktrlerin Rol | 66 2.2.7.2 Gelecek Beklentileri | 70 2.3 TRKIYEDE INSAN KAYNAKLARI PROFILI: SORUNLAR, STRATEJILER VE POLITIKALAR | 73 2.3.1 NFUS, IGC VE IGCNE KATILIM | 74 2.3.1.1 Eitim Durumuna Gre Igc ve Igcne Katlm | 75 2.3.2 ISTIHDAMIN DURUMU VE ZELLIKLERI | 76 2.3.2.1 Eksik Istihdam | 76 2.3.2.2 Eitim Durumuna Gre Istihdam Dzeyi | 77 2.3.2.3 Istihdam Edilenlerin Iktisadi Faaliyet Kollarna Gre Dalm | 78 2.3.2.4 Istihdam Edilenlerin Meslek Gruplarna Gre Dalm | 83 2.3.2.5 Istihdam Edilenlerin Iyeri Byklne Gre Dalm | 84 2.3.2.6 Istihdam Edilenlerin Blgelere ve Iktisadi Faaliyet Kollarna Gre Dalm | 86 2.3.3 ISIZLIIN DURUMU VE ZELLIKLERI | 87 2.3.3.1 Genel Grnm | 87 2.3.3.2 Eitim Durumuna Gre Isizlik | 88 2.3.3.3 Isizlerin Son altklar Iktisadi Faaliyet Kollarna Gre Dalm | 89 2.3.3.4 Isizlerin Aradklar Meslek Grubuna Gre Dalm | 90 2.3.3.5 Blgelere Gre Isizlik Oranlar | 91 2.3.4 ULUSAL ISTIHDAM POLITIKALARI | 92 2.3.4.1 Kalknma Planlarnda Istihdam Politikalar | 93 2.3.4.2 Hkmetlerin Istihdam Politikalarn Belirleyen Belge ve Uygulamalar | 95 2.3.4.3 Ulusal Istihdam Politikalarn Etkileyen almalar | 98 2.3.4.4 Politika Uygulamalar | 107 2.3.4.5 Istihdam Politikalarnn Deerlendirilmesi | 116 2.3.5 IGC IHTIYALARI VE EITIM | 118 2.3.5.1 Trkiye Mesleki ve Teknik Eitim Sistemi | 118 2.3.5.2 Mesleki ve Teknik Eitim zerine Yaplan almalar | 120 3. YNTEM | 127 3.1 N GRMELER | 127 3.2 YARI-YAPILANDIRILMI MLAKATLAR | 128 3.2.1 MLAKATLARIN UYGULANMASI | 128 3.2.2 MLAKATLARIN ANALIZI | 130 3.3 ANKET | 130 3.3.1 RNEKLEM | 131 3.3.2 ANKET FORMUNUN HAZIRLANMASI | 132

2.2.3

3.3.3 SAHA ALIMASI | 133 3.3.4 VERILERIN ANALIZI | 134 3.4 VARSAYIMLAR VE SINIRLILIKLAR | 135 4. BULGULAR VE TARTIMA | 137 4.1 N GRMELERDE NE IKAN KONULAR | 137 4.2 YARI-YAPILANDIRILMI MLAKAT BULGULARI | 139 4.2.1 IE ALIM KRITERLERI | 139 4.2.1.1 Eitim | 139 4.2.1.2 Deneyim | 142 4.2.1.3 Beceri | 143 4.2.1.4 Kiilik zellikleri | 144 4.2.1.5 Askerlik | 145 4.2.1.6 Ya | 145 4.2.1.7 Medeni Durum | 146 4.2.1.8 Lokasyon | 146 4.2.1.9 I Tanmlar ve Gerekleri | 147 4.2.2 IGC TEMININDE KULLANILAN KAYNAKLAR | 147 4.2.2.1 Referans | 148 4.2.2.2 IKUR | 149 4.2.2.3 UMEM ve Benzeri Projeleri | 150 4.2.2.4 Gazete Ilan - Internet | 151 4.2.2.5 CV Havuzu | 151 4.2.2.6 Dier | 152 4.2.3 TEMININDE GLK EKILEN POZISYONLAR VE IGC DEVRI | 152 4.2.3.1 Eitim Sisteminden Kaynaklanan Sorunlar | 153 4.2.3.2 Firmann Corafi Konumu ve Blgesel Farkllklar | 154 4.2.3.3 Igc Devri | 156 4.2.3.4 Firma ve Igcnn Farkllaan Beklentileri | 158 4.2.3.5 Sosyal Yardmlar ve Yardmlama | 161 4.2.3.6 Firmalarn zm Olarak Izledikleri Yol | 162 4.2.3.7 Yol At Sorunlar | 162 4.2.4 BECERI EKSIKLIKLERI | 163 4.2.5 IE YENI BALAYANLARA VERILEN EITIM | 167 4.2.5.1 Zorunlu Eitimler | 167 4.2.5.2 Oryantasyon Eitimi | 168 4.2.5.3 Mesleki/Teknik Eitimler | 168 4.2.5.4 lee Bal Farkllklar | 169 4.2.6 MEVCUT ALIANLARA VERILEN EITIM | 171 4.2.7 CRET POLITIKALARI | 172 4.2.8 MESLEKI EITIM | 175 4.2.8.1 Meslek Liselerinde renci Kalitesi | 176 4.2.8.2 Eitimin ktlar ile Sanayinin Ihtiyalar Arasndaki Uyumsuzluk | 177 4.2.8.3 Niteliksiz Stajlar | 178 4.2.8.4 Meslek Lisesi Mezunlarna Verilen Deer | 178 4.2.8.5 Diplomaya Kar Deneyim | 179 4.2.8.6 Kiisel Beceri ve Kiilik | 180 4.2.9 BYME PLANI | 181 4.2.9.1 Firma lei Ve Firmann Faaliyet Gsterdii Sektr | 181 4.2.9.2 Firma Politikas: Planlama ve Byme Arzusu | 181 4.2.9.3 Mevcut Ekonomik ve Sektrel Durum | 182 4.2.9.4 Byme Kapsamnda Ihtiya Duyulacak Igc | 183

4.3 ANKET BULGULARI | 184 4.3.1 KATILIMCI FIRMALARIN PROFILI | 185 4.3.2 IGC TEDARIK SRELERI | 188 4.3.2.1 Ie Alm Sreleri Ile Ilgilenen Birimler | 189 4.3.2.2 Igc Temininde Kullanlan Kaynaklar | 190 4.3.2.3 Doldurmakta Glk ekilen Pozisyonlar Iin Alnan Tedbirler | 194 4.3.2.4 cret Kriterleri | 196 4.3.3 INSAN KAYNAI IHTIYACININ SAPTANMASI | 200 4.3.3.1 Son Bir Yllk Sre Ierisinde Doldurulamayan Pozisyonlar | 200 4.3.3.2 Gelecekte Doldurmakta Glk ekilecek Pozisyonlar | 203 4.3.3.3 Igc Ihtiyacnn Ortaya kmasna Neden Olan Faktrler | 205 4.3.4 IGCNDE ARANAN VEYA EKSIK BULUNAN BECERILER | 207 4.3.4.1 nem Verilen Beceriler ve zellikler | 207 4.3.4.2 Eksik Bulunan Beceriler | 214 4.3.4.3 Ihtiya Duyulacak Beceriler | 217 4.3.5 IGC PIYASASI ILE ILGILI GRLER | 219 4.3.6. DOLDURULAMAYAN POZISYONLARIN FIRMALARI ETKILEME DURUMU | 223 4.3.7 IGCNN EITIMI | 225 4.3.7.1 Igcnn Eitimi Ile Ilgili Grler | 225 4.3.7.2 Ie Yeni Balayanlara Verilen Eitimler | 228 4.3.7.3 Mevcut alanlara Verilen Eitimler | 232 4.3.8 FIRMALARIN BYME PLANLARI | 235 5. SONU VE NERLER | 239 KAYNAKLAR | 245 EK 1: EYLEM PLANI | 251 EK 2. BBS DZEY 1 BLGELERNE VE NACEYE GRE APRAZ TABLOLAR | 255 EK 3: MLAKATA KATILAN FRMALARIN LSTES | 293 EK 4: MLAKAT VE ANKET FORMLARI | 297

Y N E T C

Z E T

TA BLOL A R L S T ES

Tablo 1. Tablo 2. Tablo 3. Tablo 4. Tablo 5. Tablo 6. Tablo 7. Tablo 8. Tablo 9. Tablo 10. Tablo 11. Tablo 12. Tablo 13. Tablo 14. Tablo 15. Tablo 16. Tablo 17. Tablo 18. Tablo 19. Tablo 20. Tablo 21. Tablo 22.

Sektrel byme hzlar ve byme oranlar Byme ve enflasyon oranlar Byme ve isizlik oranlar Vasf formasyonuna ilikin eitli terminolojiler Kavramsal zemin Iverenlerin beceri talepleri AB 19 lkesi ile Estonya, Norve, Slovenya, Isvire ve Trkiyede vasf uyumsuzluu (2005) Iverenlerin doldurmakta zorluk ektikleri i pozisyonlar Trkiyede doldurmakta zorluk ekilen ilk 10 i pozisyonu Istihdam becerilerini gelitirmede uluslararas deneyimler Trkiyede nfus, igc ve igcne katlm oranlar Eitim dzeyine gre igc ve igcne katlm oranlar (2004-2011) Trkiyede kr-kent ayrmna ve cinsiyete gre istihdam oranlar (%) Trkiyede eksik istihdam (2000-2011) (Bin Kii, 15+Ya) Eitim durumlarna gre istihdam oranlar Istihdam edilenlerin iktisadi faaliyet kollarna gre dalm (2004-2011) (%) Istihdam edilenlerin iktisadi faaliyet kollarna ve iteki duruma gre dalm (2011) Istihdam edilenlerin iktisadi faaliyet kollar ve eitim durumu (2011) Istihdam edilenlerin meslek grubuna gre dalmnn yzdesi Istihdam edilenlerin alan saysna gre dalm (%) Istihdam edilenlerin iyeri byklne ve iktisadi faaliyet kollarna gre yzde dalm (2011) Istihdam edilenlerin blgelere (Dzey 1) ve iktisadi faaliyet kollarna gre dalm (2011)

41 42 43 45 46 52 54 57 58 66 74 75 76 77 78 80 82 83 84 85 86 87

11

Tablo 23. Tablo 24. Tablo 25. Tablo 26. Tablo 27. Tablo 28. Tablo 29. Tablo 30. Tablo 31. Tablo 32. Tablo 33. Tablo 34. Tablo 35. Tablo 36. Tablo 37. Tablo 38. Tablo 39. Tablo 40. Tablo 41. Tablo 42. Tablo 43. Tablo 44. Tablo 45. Tablo 46. Tablo 47. Tablo 48. Tablo 49. Tablo 50. Tablo 51. Tablo 52. Tablo 53. Tablo 54. Tablo 55. Tablo 56. Tablo 57. Tablo 58.

Trkiyede isizlik oranlar Kr-Kent ayrmna ve cinsiyete gre isizlik oranlar Eitim durumuna gre isizlik oranlar (%) Isizlerin son altklar iktisadi faaliyet kollarna gre dalm (%) Isizlerin aradklar meslek grubuna gre dalm Isizlerin blgelere (IBBS Dzey 1) gre dalm (%) n grme yaplan kurumlar Planlanan ve gerekleen rneklem tabaka oranlar IBBS Dzey 1 blge snflamas Firmalarn IBBS Dzey 1e gre dalm Firmalarn NACE snflandrmasna gre dalm Katlmc firmalarn cirolarna gre dalm Firmalarda ie almlarla ilgilenen birimler Firmalarda ie almlarla ilgilenen birimlerin firma leine gre dalm Mavi ve beyaz yaka igc iin eleman almlarnda kullanlan kaynaklar Mavi yaka igc temininde kullanlan kaynaklarn firma leine gre dalm Beyaz yaka igc temininde kullanlan kaynaklarn firma leine gre dalm Doldurmakta zorluk ekilen i pozisyonlar iin bavurulan yntemler Doldurmakta zorluk ekilen i pozisyonlar iin bavurulan yntemlerin firma leine gre dalm Igcne verilecek creti belirlerken kullanlan kriterler Mavi yaka elemanlara verilecek creti belirlerken kullanlan kriterlerin firma leine gre dalm Beyaz yaka elemanlara verilecek creti belirlerken kullanlan kriterlerin firma leine gre dalm Son bir ylda eleman bulamama nedeni ile doldurulamayan pozisyonlarla ilgili grler Eleman bulamama nedeni ile doldurulamayan pozisyonlarla ilgili grlerin lee gre dalm Son bir ylda doldurulamayan pozisyonlar Firmalarn gelecek yl doldurmakta zorluk ekecekleri pozisyonlarla ilgili grleri Firmalarn doldurmakta zorluk ekecekleri pozisyonlarla ilgili grlerinin lee gre dalm nmzdeki bir yl iinde doldurmakta zorluk ekilecei dnlen pozisyonlar Igc ihtiyacnn ortaya kmasna sebep olan faktrler Igc ihtiyacnn ortaya kmasna sebep olan faktrlerin lee gre dalm Iverenlerin mavi yaka ve beyaz yaka alanlar ie alma ile ilgili grleri Firmalarn mavi yaka alanlar ie alma ile ilgili grlerinin firma leine dalm Firma leine gre iverenlerin beyaz yaka alanlar ie alma ile ilgili grlerinin dalm Firmalarn igcnde eksik bulduklar beceri ve zellikler Igcnde eksik bulunan beceri ve zelliklerin firma leine gre dalm Firmalara gre nmzdeki bir ylda alanlarn en ok ihtiya duyacaklar beceriler

88 88 89 90 91 91 128 132 134 186 187 188 189 189 190 192 193 195 196 197 198 199 200 201 202 203 203 204 205 206 208 211 213 215 216 217

Tablo 59. Tablo 60. Tablo 61. Tablo 62. Tablo 63. Tablo 64. Tablo 65. Tablo 66. Tablo 67. Tablo 68. Tablo 69. Tablo 70. Tablo 71. Tablo 72. Tablo 73.

nmzdeki bir ylda alanlarn en ok ihtiya duyacaklar becerilerin lee gre dalm Firmalarn eleman teminiyle ilgili grleri Firmalarn eleman temini ve igc piyasas ile ilikili grlerinin lee gre dalm Aranan nitelikte eleman bulamamasnn firmalar etkileme durumu Aranan nitelikte eleman bulamamasnn firmalar etkileme durumunun leine gre dalm eitli seviyelerde eitim alm olan igc ile ilgili grler Firmalarn igc eitim seviyeleri ile ilgili grlerinin firma leine gre dalm Firmalarn ie yeni balayanlara hizmet ii verme durumunun firma leine gre dalm Ie yeni balayanlara verilen eitimler Ie yeni balayanlara verilen eitimlerin firma leklerine gre dalm Mevcut alanlara son bir yl ierisinde verilen hizmet ii eitimlerin firma leine gre dalm Firmalarn son bir yl ierisinde mevcut alanlarna dzenledikleri eitimler Firmalarn mevcut alanlarna dzenledikleri eitimlerin firma leklerine gre dalm Firmalarn bymeye ilikin grleri Firmalarn bymeye ilikin grlerinin lee gre dalm

218 220 221 223 224 226 227 229 230 231 233 233 234 236 237

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

14

Y N E T C

Z E T

E K TA BLOL A R L S T ES

Ek Tablo 1.

Firmalarda ie almlarla ilgilenen birimlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm

255 256

Ek Tablo 2. Mavi yaka igc temininde kullanlan kaynaklarn IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm

Ek Tablo 3. Beyaz yaka igc temininde kullanlan kaynaklarn IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm 257 Ek Tablo 4. Doldurmakta zorluk ekilen i pozisyonlar iin bavurulan yntemlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 5. Mavi yaka elemanlara verilecek creti belirlerken kullanlan kriterlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 6. Beyaz yaka elemanlara verilecek creti belirlerken kullanlan kriterlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 7. Eleman bulamama nedeni ile doldurulamayan pozisyonlarla ilgili grlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 8. Firmalarn doldurmakta zorluk ekecekleri pozisyonlarla ilgili grlerinin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 9. Firmalarn igc ihtiyacnn ortaya kmasna neden olan faktrlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 10. Firmalarn mavi yaka alanlar ie alma ile ilgili grlerinin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 11. Firmalarn beyaz yaka alanlar ie alma ile ilgili grlerinin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 12. Adaylarda ve mevcut alanlarda eksik bulunan beceri ve zelliklerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 13. nmzdeki yl mevcut alanlarn en ok ihtiya duyacaklar becerilerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 14. Firmalarn eleman temini ve igc piyasas ile ilikili grlerinin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 15. Aranan nitelikte eleman bulamamasnn firmalar etkileme durumunun IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm 258 259 260 261 261 262 263 264 265 266 267 268

15

Ek Tablo 16. Firmalarn igc eitim seviyeleri ile ilgili grlerinin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 17. Firmalarn ie yeni balayanlara hizmet ii verme durumunun IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 18. Ie yeni balayanlara verilen eitimlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 19. Mevcut alanlara son bir yl ierisinde verilen hizmet ii eitimlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 20. Firmalarn mevcut alanlarna dzenledikleri eitimlerin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 21. Firmalarn bymeye ilikin grlerinin IBBS Dzey 1 blgelerine gre dalm Ek Tablo 22. Firmalarda ie almlarla ilgilenen birimlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 23. Mavi yaka igc temininde kullanlan kaynaklarn NACEye gre dalm Ek Tablo 24. Beyaz yaka igc temininde kullanlan kaynaklarn NACEye gre dalm Ek Tablo 25. Doldurmakta zorluk ekilen i pozisyonlar iin bavurulan yntemlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 26. Mavi yaka elemanlara verilecek creti belirlerken kullanlan kriterlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 27. Beyaz yaka elemanlara verilecek creti belirlerken kullanlan kriterlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 28. Eleman bulamama nedeni ile doldurulamayan pozisyonlarla ilgili grlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 29. Firmalarn doldurmakta zorluk ekecekleri pozisyonlarla ilgili grlerinin NACEye gre dalm Ek Tablo 30. Firmalarn igc ihtiyacnn ortaya kmasna neden olan faktrlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 31. Firmalarn mavi yaka alanlar ie alma ile ilgili grlerinin NACEye gre dalm Ek Tablo 32. Firmalarn beyaz yaka alanlar ie alma ile ilgili grlerinin NACEye gre dalm Ek Tablo 33. Adaylarda ve mevcut alanlarda eksik bulunan beceri ve zelliklerin NACEye gre dalm Ek Tablo 34. nmzdeki yl mevcut alanlarn en ok ihtiya duyacaklar becerilerin NACEye gre dalm Ek Tablo 35. Firmalarn eleman temini ve igc piyasas ile ilikili grlerinin NACEye gre dalm Ek Tablo 36. Aranan nitelikte eleman bulamamasnn firmalar etkileme durumunun NACEye gre dalm Ek Tablo 37. Firmalarn igc eitim seviyeleri ile ilgili grlerinin NACEye gre dalm Ek Tablo 38. Firmalarn ie yeni balayanlara hizmet ii verme durumunun NACEye gre dalm Ek Tablo 39. Ie yeni balayanlara verilen eitimlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 40. Mevcut alanlara son bir yl ierisinde verilen hizmet ii eitimlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 41. Firmalarn mevcut alanlarna dzenledikleri eitimlerin NACEye gre dalm Ek Tablo 42. Firmalarn bymeye ilikin grlerinin NACEye gre dalm Ek Tablo 43. Mlakatlara katlan firmalarn bilgileri

269 270 270 271 271 272 273 274 275 276 277 278 279 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293

E K L L ER L S T ES

ekil 1. ekil 2. ekil 3. ekil 4. ekil 5. ekil 6. ekil 7. ekil 8. ekil 9.

Beceri grubuna gre retim sektrnde alanlarn oran (1983-2002) Beceri eksikliinden dolay ak kalan i pozisyonlarnn oran Beceri eksikliinin lkelere gre dalm Mesleklere gre gemite ve gelecekteki muhtemel eilimler (AB-27) Istihdamdaki kiilerin gemi ve ngrlen nitelik trendi (AB-27) Firmalarn lee gre dalm Firmalarn ihracat yapma durumu Firmalarn ie yeni balayanlara hizmet ii verme durumu Firmalarn mevcut alanlara son bir yl ierisinde eitim verme durumu

48 56 56 71 72 185 188 228 232

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

18

Y N E T C

Z E T

KI SA LTMA L A R L S T ES

AEP AIP BSTB CV SGB DPT GSYH HEM ILO ISCED ISCO IBBS IDK IIMEK IKUR ITO MEB MEGEP MEM MESS MYK MYO NACE

: Acil Eylem Plan : Aktif Igc Programlar : Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl : zgemi : alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl : Devlet Planlama Tekilat : Gayri Safi Yurtii Hasla : Halk Eitim Merkezleri : Uluslararas alma rgt (International Labor Organization) : Uluslararas Standart Eitim Snflamas (International Standards Classification of Education) : Uluslararas Standart Meslek Snflamas (International Standard Classification of Occupation) : statistiki Blge Birimleri Snflamas : Istihdam Danma Kurulu : Il Istihdam ve Mesleki Eitim Kurullar : Trkiye I Kurumu : Istanbul Ticaret Odas : Milli Eitim Bakanl : Mesleki Eitim ve retim Sisteminin Glendirilmesi Projesi : Mesleki Eitim Merkezleri : Trkiye Metal Sanayicileri Sendikas : Mesleki Yeterlilik Kurumu : Meslek Yksekokulu : Avrupa Topluluunda Ekonomik Faaliyetlerin Istatistiki Snflamas (Nomenclature gnrale des Activits conomiques dans les Communauts Europennes) : Ekonomik Kalknma ve Ibirlii rgt (Organization for Economic Co-operation and Development)

OECD

19

SETA STK TEPAV TISK TOBB TIK TRKONFED TSIAD TYP UGIEP UIS UMEM UTE GF YK

: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf : Sivil Toplum Kurulular : Trkiye Ekonomi Politikalar Aratrma Vakf : Trkiye Iveren Sendikalar Konfederasyonu : Trkiye Odalar ve Borsalar Birlii : Trkiye Istatistik Kurumu : Trk Giriim ve I Dnyas Konfederasyonu : Trk Sanayicileri ve Iadamlar Dernei : Toplum Yararna alma Program : Ulusal Genlik Istihdam Eylem Plan : Ulusal Istihdam Stratejisi : Uzmanlam Meslek Edindirme Merkezleri : Ulusal Teknik Ekip : cret Garanti Fonu : Yksekretim Kurulu

S UN U

Trkiyede igc piyasas ile ilgili nemli sorun alanlar bulunmaktadr. Isizlik bu sorunlarn banda gelmektedir. Son yllarda isizlik sorununun zmne ynelik nemli gelimeler kaydedilmesine ramen, bata genler arasnda olmak zere isizlik oranlar halen yksek seviyelerdedir. Isizlik sorunu, genel olarak Trkiyede alabilir yataki nfusun hzl bir ekilde artmas ve buna mukabil olarak yeni istihdam kaynaklarnn yaratlamamas ile ilikilendirilmektedir. Igc piyasas ile ilgili bir dier nemli sorun alan ise, lkede isizlik oranlar yksek olmasna ramen, igc piyasasnn ihtiya duyduu alanlarda eleman temininde ciddi sorunlar yaanmasdr. Bu durum genel olarak lkede gen nfusun ve zellikle gle birlikte tarm sektrnden gelen nfusun igc piyasasnn ihtiya duyduu nitelikte igcne dntrlememesinden, yani mesleksizlik probleminden ileri gelmektedir. Trkiyede isizlik sorununu zmeyi ve mesleksizlik sorununu gidererek igcnn istihdam edilebilirliini artrmay amalayan bir takm almalar srdrlmektedir. Bu almalarda da ifade edildii zere, isizlii ve mesleksizlik sorununu hedef alan aktif igc politikalar tasarlanrken ncelikli olarak igc piyasasnn ihtiyalarnn, sorun alanlarnn ve mevcut dinamiklerinin salkl bir ekilde analiz edilmesi gerekmektedir. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl adna yrtlen bu proje, bu alanda hissedilen nemli bir boluu doldurmak amacyla gerekletirilmitir. Sanayi sektrndeki igc ihtiyacn ve igcne ilikin dier sorunlar tespit etmeye ynelik yaplan bu almann sonucunda, yukarda deinilen sorunlarn

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

zmne katk salayacak baz nemli bulgular elde edilmitir. Ayrca, bu konularda izlenmesi gereken politikalarn belirlenmesi ve uygulanmasna katkda bulunacak baz neriler ve eylem plan sunulmutur. Bu almann, gelecekte yaplacak akademik almalara kaynaklk etmesi ve ayn zamanda hkmetin ve dier ilgili paydalarn igc ile ilgili izleyecekleri politikalara rehberlik etmesi beklenmektedir. Bu projenin baaryla tamamlanmasnda emei geen tm aratrma ekibine teekkr ediyorum. Projenin salkl bir ekilde ilerlemesinde nemli katklar bulunan, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlnn deerli personeline ve projenin Danma ve Deerlendirme Komisyonunda yer alan deerli yelere ayrca teekkrlerimi sunuyorum. Taha zhan SETA Bakan

22

Y N E T C

Z E T

Y N E T C Z E T
BLM 1: GR
1. Bu aratrmann amac, Trkiyede insan kayna talep ve arznn vasf ve nitelik asndan belirlenmesi, vasf ve nitelik asndan ortaya kan uyumsuzluun ortaya kard sorunlarn tespiti ve bu sorunlarn ortadan kaldrlmas iin izlenmesi gereken strateji ve politikalarn iverenlerin, iveren temsilcilerinin ve ilgili taraflarn grlerine dayanarak ortaya konmasdr. Iverenlerin ve iveren temsilcilerinin grlerine dayanarak yrtlen bu aratrmada, iverenlerin ie almlarda n planda tuttuklar hususlar da belirlenmitir. Aratrmada literatr taramas yaplm ve istihdam ile ilgili yaymlanan politika, strateji belgesi, eylem planlar, hkmet programlar, kalknma planlar ve dier belge ve dokmanlardan yararlanlarak mevcut verilerden bir durum analizi yaplmtr. Mevcut durum analizinde, TIK ve I-KUR gibi ilgili kurumlarn verilerine dayal olarak Trkiye igc piyasasnn genel zellikleri incelenmi ve ulusal istihdam politikalarnn genel deerlendirmesi sunulmutur. Aratrmann mlakat ve anketten oluan saha almasnda ana balkta veri toplanm ve bu verilere dayal analizler yaplmtr.

2.

BLM 2: MEVCUT DURUM ANALZ

Makroekonomik Eilimler
3. Trkiye ekonomik byme srecinde 1980 ncesi ve sonras farkl politikalara maruz kalm, retim ve istihdam sreci de buna gre ekillenmitir. 1980 ncesinde ie dnk bir politika izleyen Trkiye, da

23

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

4.

alma politikas sonrasnda, gerek krlgan yaps gerekse kresel piyasalara adaptasyonu gerekletirememi olmas nedeniyle byme ve istihdamda istikrar salayamamtr. 2000 ylna kadar ok ciddi ekonomik dar boazlardan geen Trkiye ekonomisi iin yapsal reformlarn gereklilii zorunlu hale gelmi ve 2001 ylnda Gl Ekonomiye Gei Program hazrlanmtr. Bu srece paralel olarak 2000li yllarda lkemizde tarm sektrnn pay azalrken, sanayi ve hizmetler sektrnn pay artmtr. 2001 ylndan itibaren, kresel piyasalara olan entegrasyon artm, kamunun ekonomideki pay azalm ve zel sektr arlkl bir sre balamtr. Bu durum igc piyasalarn da etkilemi ve kresel piyasalara adaptasyonu hzlandrm, rekabet gcn artrm ve yksek vasfl igc piyasas olumaya balamtr. Trkiye ekonomisinde gerekleen ekonomik bymenin istihdama beklenilen lde yansmad grlmektedir. Trkiye ekonomisinde 2002den sonra ekonomide yapsal bir deiim meydana gelmi, kresel ekonomik kriz yl olan 2008 ylna kadar ekonomik byme trendi devam etmitir. Istikrarl ve yksek byme oranlar istihdama beklenen dzeyde yansmam, 2008 kresel krizi de isizlik oranlarn yeniden ykselme trendine sokmutur. 2010 ylnda ise kresel krizin etkilerinin azalmas ve uygulanan sk mali disiplin ile byme oranlar artmtr. Bu, isizlik oranlarn drc bir etki yapmtr. 2011 ylnda da devam eden ekonomik bymenin yan sra isizlik oranlar tek haneye dmtr. Kamu maliyesinde ve para politikasnda gerekleen iyilemeler ekonomik bymenin istihdam oranlarna yansmasn salamtr.

Vasf Odakl stihdam Tartmalar

5. Aratrmalar, gemite geerli olan istihdam edebilme vasflarnn artk geerliliini yitirdiini gstermektedir. zellikle kresel rekabet ortam, alanlarn sadece belirli koullarda performans sergilemesini yeterli grmemekte, ayrca yeni beklentilere uyumluluunu talep etmektedir. Son 30 yllk dnemde, OECD lkelerinde, igcnn beceri dzeyinde ve istihdamn sektrel ve mesleki yapsnda ciddi kaymalar gzlenmitir. Hizmet sektrnde istihdam genilerken, tarm ve sanayide istihdam gerilemektedir. Daha yksek beceri talep eden iler hzla artmaktadr. Bu durum iverenlerin beceri beklentilerini de deitirmektedir. Kresel ekonomideki bu deiim trendleri, hemen her lkede yksek beceri talebini destekleyen bir ortam yaratmaktadr. Milyonlarca alann ilerini kaybetmesine neden olan 2008 ekonomik krizi, iletmelerde beceri tercihlerindeki deiimi belirgin bir ekilde ortaya koymutur. Nitekim kriz dneminde yeni ekonominin talep ettii beceri formasyonuna sahip igcnn snrl dzeyde etkilendii aka grlmektedir. zellikle bilgi temelli sektrlerde beceri dzeyi yksek igcnn konumu bu adan dikkat ekicidir.

6.

7.

24

Y N E T C

Z E T

8.

Aratrmalar, birok lkede mevcut igc profilinin yeni ekonominin gerektirdii vasf donanmn tamadn gstermektedir. zellikle beceri formasyonu ve ekonomik gelime arasndaki ilikiyi inceleyen aratrmalar, igc piyasasna yeni giren igcnn, donanm asndan iletmelerin beklentilerini karlamaktan uzak olduuna ve eitim sisteminin bu adan yetersiz kaldna iaret etmektedir. Ekonomik ve sosyal beklentilere uygun becerilerle donanml bir igc yetitirme hedefi, birok lkede hkmetlerin nceliklendirdii eitim reformlar kapsamnda formle edilmektedir.

9.

Trkiyede nsan Kaynaklar Profili: Sorunlar, Stratejiler ve Politikalar

10. Trkiye igc piyasasnda; alma andaki nfusun istihdamdan daha hzl artmas, yeni istihdam kaynaklarnn yaratlamamas, toplam istihdam iinde tarmn paynn yksekliini korumas, kayt d istihdamn bykl, vasf seviyesi dk igc, bata genlerde olmak zere yksek isizlik oranlar ve isizlikle mcadelede etkin politikalarn oluturulamamas, nemli sorunlarn banda gelmektedir. Ayrca, yaanan ekonomik krizler, sektrel deiim ve zelletirme gibi gelimeler, igc piyasasnda yaanan sorunlara yenilerini eklemektedir. Birok lkede olduu gibi Trkiyede de isizlik sorunu ciddiyetini korumaktadr. 2004-2010 yllar arasndaki isizlik oranlarna bakldnda; isizlik orannn 2008 ylndan sonra ciddi bir art gsterdii grlmektedir. Ancak 2009 ylndan sonra ekonomik krizin etkilerinin azalmas ve ekonomide gerekleen yksek byme ile birlikte isizlik oran dmtr. Isizliin nemli bir sorun olarak varln srdrmesi iki sebeple aklanabilir. Bunlardan birincisi, ekonominin istikrarl byme trendini yakalayamamasdr. Ikincisi, zellikle 2000li yllarda gzlenen, istihdam yaratmayan byme olgusu ile ilgilidir. Trkiye ekonomisinde igc maliyetlerinin ykseklii, lkeye scak para giriine dayal ekonomik byme, igc piyasasnn katlklar gibi sebepler GSYHnin byd dnemlerde dahi istihdamn bymeyle paralel bir art gsterememesine sebep olmutur. Piyasay dzenleyen nemli bir kurulu olan IKURun yeniden yaplanmas ve isizlik sigortasnn oluturulmas 2000li yllarn ortalarndan itibaren isizlikle mcadelede ne kan admlardr. Bununla birlikte 2008 ylndan itibaren kamuoyunda istihdam paketleri diye bilinen uygulamalarla dezavantajl kesimlerin istihdamn tevik eden, yatrmlarn ve istihdamn artmasn engelleyen yasal bariyerleri azaltan ok sayda tevik uygulamaya sokulmutur. 2010 ylnda, igc piyasasna ynelik olarak teden beri ikyet edilen, eitimin igc piyasas ile uyumlu olmamas sorununu gidermeyi

11.

12.

13.

14.

25

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

hedefleyen Istihdam ve Mesleki Eitim Ilikisinin Glendirilmesi Eylem Plan hazrlanmtr. Ulusal Istihdam Stratejisi ve Trkiye Sanayi Strateji Belgesi de igc piyasasn ilgilendiren nemli almalardr. 15. niversiteler, dier kamu kurumlar, sivil toplum kurulular ile i dnyasnn ibirlii yeterli dzeyde deildir. zellikle niversitelerdeki eitim mfredatlarnn belirlenmesinde toplumsal taleplerin ve ekonomik ihtiyalarn daha fazla dikkate alnmas gereklidir. Benzer ekilde, mesleki eitim veren okullarn programlar da, iletmelerin ihtiyalarna ve igc taleplerine yeterince cevap verememektedir.

BLM 3: YNTEM
16. Bu aratrmada, hem nitel hem de nicel aratrma metotlarndan birlikte yararlanlmtr. Aratrma aamada gerekletirilmitir. ncelikle, igc ve istihdamla ilgili farkl kamu kurum ve kurulularnn alanlar ve bu konularda aratrma yapan aratrmaclarla n grmeler yaplmtr. Sonraki aamada, firma temsilcileri ile yz yze mlakatlar yaplmtr. Son aamada ise, mlakatlarn neticesinde elde edilen bulgulara dayal olarak hazrlanan ve firma temsilcilerine uygulanan anket aracl ile mlakat bulgularnn yaygnlk dzeyi tespit edilmeye allmtr. rneklemin oluturulmasnda Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlnn sanayi kurulular envanteri kullanlmtr. rneklem, hem IBBS Dzey 1 blgeleri hem de firma lei dikkate alnarak karekk uzlak datm yntemi kullanlarak oluturulmutur. Anket formu saha almasnn bir nceki aamasnda gerekletirilen yar yaplandrlm mlakatlardan elde edilen bulgular ile literatre dayal olarak hazrlanmtr. Anketin uygulanabilirliini test etmek iin Ankara ilinde randevulu olarak gidilen 30 firma ile pilot alma yaplmtr. Veri toplama ve veri giri sreci devam ederken, aratrma ekibi, anket formu zerinden, aratrmann genel hedeflerini ve mlakat analiz sonularn gz nnde bulundurarak istatistiksel analiz plan oluturmutur. Plan izlenerek, nihai veri zerinde istatistiksel analizler gerekletirilmitir.

17.

18.

BLM 4: BULGULAR VE TARTIMA

n Grmelerde ne kan Konular
19. n grmelerde grlen temsilci ve aratrmaclarn byk ounluu aratrmann nemli olduu ynnde gr beyan etmilerdir. Grmelerde ne kan neriler unlardr: iverenlerin temininde glk ektikleri meslekler/i pozisyonlarnn neler olduu kadar, neden glk ektikleri de iyi analiz edilmelidir; sorularda mavi yaka ve beyaz yaka ayrm gzetilmelidir; istihdama ilikin tevikler gz nnde bulundurulmaldr; iverenlere IKURla ilgili tecrbelerinin sorulmas gereklidir; rneklemde

26

Y N E T C

Z E T

lek ve mmknse sektrler gz nnde bulundurulmaldr; firmalardan hem mesleki/teknik beceriler ile ilgili hem de adaptasyon, iletiim, i disiplini gibi temel becerilere ilikin grler alnmaldr. Aratrmada bu neriler byk lde dikkate alnmtr.

Yar-Yaplandrlm Mlakat Bulgular

20. Mlakatlara katlan firma temsilcilerine alanlarn ie alrken hangi ltleri kullandklar sorulmutur. Ie almada eitim durumu (mavi yaka i pozisyonlar iin mesleki ve teknik lise, beyaz yaka i pozisyonlar iin ise niversite, hatta lisansst eitim), en belirleyici kriterdir. Baz firmalar tarafndan meslek lisesi mezunlarnn i tecrbesi olmasa bile daha fazla tercih edildii ve bunun nedeni olarak da bu kiilerin ksa srede ii renebilmelerini belirttikleri grlmtr. Baz firmalar ise, meslek lisesi mezunlarna ihtiya duyduklarn ama artk kaliteli meslek lisesi mezunu bulmakta zorlandklarn belirtmilerdir. Baz firmalarn raklk okulu mezunlarn meslek lisesi mezunlarna tercih ettikleri ancak rak bulmakta sknt ektikleri grlmtr. Mlakatlarda firmalarn ie almlarda nemsedikleri bir dier hususun ie alacaklar elemanlarnn sahip olduklar sertifikalar olduu grlmtr. Mlakat yaplan firmalarn igcn istihdam ederken gz nnde bulundurduklar ncelikli bir dier kriterin deneyim olduu tespit edilmitir. Baz firmalar tarafndan, deneyimin yannda alma istikrarnn da nemli olarak grld tespit edilmitir. Baz firmalar ise, i tecrbesinin kendileri iin ok nemli olmadn ve ie aldklar elemanlar kendileri yetitirmeyi tercih ettiklerini belirtmilerdir. Firmalarn beyaz ve mavi yaka igc iin ie alm kriter ve beklentilerinin farkl olduu grlmtr. zellikle byk firmalarn, insan kaynaklar departmanlarnn varlna bal olarak, her iki grup iin de sistematik beceri ihtiyalarn saptayabildikleri anlalmtr. Mlakat yaplan firmalar arasnda sadece byk lekli deil kk lekli firmalarn da byk ounluunun mavi yaka igcn ie alrken teknik becerilere dikkat ettikleri gzlemlenmitir. Yaplan mlakatlar neticesinde n plana kan bir dier bulgu, firmalarn ie alma aamasnda kiilik unsurlarn yanstan faktrlere deer atfettikleri ynnde olmutur. Erkek igc istihdamnda birok firma adaylar arasnda askerliini yapm olanlar tercih ettiklerini belirtmilerdir. Mlakata katlan firmalarn nemli bir ksmnn ie alrken adaylara ya snrlamas getirdikleri grlmtr. Baz firmalar yeni ie alacaklar igcnn evli olmalarn tercih ettiklerini belirtmilerdir. Firmalarn igc istihdam ederken gz nnde bulundurduklar bir dier kriter, bavuranlarn servis gzergahnda ikamet ediyor olmalardr. lek asndan gruplandrma yapldnda; byk lekli firmalar mavi yaka igcnn ie alm noktasnda, referans yntemi ve tavsiyeler

21.

22.

23.

24.

27

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

25.

olduka nemli iken; beyaz yaka igc iin, gazete-internet zerinden ilan verme yolu ve bu balantlardan oluturulan CV havuzu yntemi tercih edilmektedir. Kk ve orta lekli firmalarn mavi yaka igc tercihi ise arlkl olarak tavsiye/referans yntemi ile belirlenmektedir. Grlen firma temsilcilerinin ou, aradklar nitelikte igcn kolay bulamadklarn ifade etmitir. ou firma temsilcisi, hangi pozisyonlarda zorlanyorsunuz sorusuna; teknik eleman, mhendis, yetimi ara eleman veya nitelikli eleman gibi genel ifadelerle cevap vermitir. Firma temsilcilerinin cevaplarndan, genel olarak sanayi sektrndeki iverenlerin zellikle idari ve beyaz yaka igc ile teknik beceriler gerektiren mavi yaka igc temin etmekte zorlandklar ortaya kmtr. Bu duruma sebep olan nedenler be farkl balk altnda toplanmtr: eitim sisteminden kaynaklanan sorunlar, iverenin corafi konumu ve blgesel farkllklar, igcnde yaanan ar sirklasyon, iverenin ve igcnn farkllaan bak alar/beklentileri ve sosyal yardmlar ile yardmlama gelenei. Bu soruna zm olarak firmalarn nemli bir ksm zorlandklar pozisyonlarla ilgili istedikleri nitelikteki igcn kendileri yetitirme yoluna gittikleri tespit edilmitir. Ancak baz firmalarn, yetitirdikleri bu igcn de belirli bir zaman sonra kaybettikleri ortaya kmtr. Mlakatlarda firmalara, ak pozisyonlara bavuranlarla mevcut igc arasnda beceri asndan en fazla hangi eksikliklerin n plana kt sorusuna, baz firma temsilcileri beceri asndan n plana kan veya gzlerine arpan belirli bir eksikliin olmadn belirtirken, bazlar ise bavuran adaylarn istedikleri becerilere uygun olup olmadklarn alm srelerinde kontrol ettiklerini, dolaysyla sonradan beceri anlamnda sknt yaamadklarn belirtmitir. Firmalar bavuranlarn teknik becerilerinin eksik olmasna ek olarak, genellikle mesleki adan deneyimsiz olduklarn belirtmitir. Firma temsilcilerinin mlakatlarda nemle zerinde durduu bir dier sorun ise igcnn iletiim becerilerindeki yetersizlikler olmutur. Igcnn sektrler aras geii, teknik becerilerdeki eksiklikler, iletiim becerilerinin zayf olmas, eitim seviyesinin dk olmas ve beklentilerinin yksek olmasnn toplu bir ekilde hem mesleki adan hem de kurumsal kimlik asndan alanlarn adaptasyonunu olumsuz etkiledii belirtilmitir. Ie aldnz alanlara, ie balarken herhangi bir i eitimi veriyor musunuz sorusuna, mlakata katlan firma temsilcilerinin byk bir blm olumlu yant vermilerdir. Ie yeni balayan alanlarna balangta eitim veren firmalarda, bu eitimin sresi ve ierii farkllk gstermektedir. Baz firmalar bu eitimin sresini birka gnle snrl tutarken, dier firmalar bunu birka ay gibi uzun sreye yaymaktadrlar. Baz firmalar, verilen eitimin ieriini genel ileyilerini anlatan oryantasyon sreci ve i sal/ gvenlii gibi kanunen zorunlu eitimlerle snrl tutarken; dierleri ayrca

26.

27.

28

Y N E T C

Z E T

kalite gvence sisteminin gerektirdii eitimler ve mesleki yetitirme eitimleri vermektedir. 28. almaya katlan firmalarn nemli bir ksm alanlarn becerilerini gncel tutmak iin hizmet-ii eitim verdiklerini belirtmilerdir. Bunun yan sra, igc becerilerini gncel tutmak adna veya balang dzeyinde, bir eitim uygulamas yapmayan firmalarn da olduu tespit edilmitir. Ayrca, sertifikal igc altrmann zorunlu hale geliyor olmas, firmalarn sertifika eitimlerine katlmn byk lde tevik ettii gzlenmitir. Mlakatlara katlan firmalarn ok aznda i deerlemesi temelli bir cretlendirme modeli olduunu grlmtr. Genellikle cret sisteminin firma sahibi ya da yneticisinin inisiyatifine bal olduu grlmtr. cretlendirmede beyaz yaka iin eitim ve deneyim en temel belirleyici iken, mavi yaka iin igcnn firmaya olan katma deeri en temel kriterdir. Iki grup igc iin de giri cretlerinde genel olarak belli bir cret sz konusu iken, performansa gre alann ald cret deimektedir. Ayn i pozisyonu iin genel lise ve meslek lisesi mezunlarn altryor musunuz? sorusuna aratrmaya katlan firma temsilcilerinin byk bir blm, ncelikli olarak meslek lisesi mezunlarn altrdklar cevabn vermilerdir. Birok katlmc firma, zellikle teknik lise ve meslek lisesi mezunlarnn performans asndan daha stn olduklar ynnde gr bildirmitir. Mlakat yaplan firma temsilcilerinin byk bir blm meslek lisesi mezunlarnn istenen nitelikte olmadn belirtmi, bunu da meslek liselerinde verilen eitimin yetersiz olmasyla ilikilendirmitir. Stajlar, rencilerin mezun olunca alaca sektr tanmas ve ayn zamanda kendilerinden beklenen i ahlak ve olumlu alma tutumlarn da kazanmalarna katk salamaktadr. irketlerin mezun olunan okul trne ilave olarak, hatta bazen okul trnden de nce dikkate aldklar bir nitelik ise adayn kiilii ve alma ahlakna sahip olup olmaddr.

29.

30.

31.

Anket Bulgular
32. Aratrma kapsamnda grlen toplam 2.018 firmann %18,2si mikro, %37,0 kk, %27,2si orta ve %17,6s byk lekli firmadr. Firmalarn %30,1i cirosunu belirtmezken, %18,5i bir milyon veya alt, %22,2si bir milyon ile be milyon aras, %17,3 be milyon ile 25 milyon aras; %11,8i ise 25 milyon zerinde ciro belirtmilerdir. Katlmc firmalarn %52,2sinin ihracat yapmakta, %47,8i ise ihracat yapmamaktadr. Katlmc firmalarn %51,7si mavi yaka igc iin, %47,1i ise beyaz yaka igc iin dier kaynan yannda mevcut alanlarn veya tandklarn tavsiye ve referanslarn kullandklarn belirtmilerdir. Her iki igc iin en fazla kullanlan kaynak, alanlarn veya tandklarn tavsiye ve

33.

29

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

referanslardr. Firma lei bydke, ie almlarda tavsiye ve referanslarn kullanm greceli olarak azalmaktadr. 34. Mlakatlarda da firmalarn %49,4, aradklar nitelikteki igcn bulamadklar zaman kendileri yetitirdiklerini ifade etmilerdir. Katlmc firmalarn %39,8i ise mevcut alanlara fazla mesai yaptrdklarn belirtmilerdir. Mesleki tecrbe, hem mavi hem de beyaz yaka eleman almnda verilecek creti belirlerken en fazla gz nnde bulundurulan kriterdir. Firmalarn %61,5i ie alnacak beyaz yaka eleman cretlerinin belirlenmesinde mesleki tecrbeye bakarken, mavi yaka eleman cretlerinin belirlenmesinde mesleki tecrbeyi en nemli kriterler arasnda gsteren firmalarn oran %54,8e dmtr. Aratrmaya katlan firmalarn te biri (%33,1), son bir ylda eleman bulamama nedeni ile doldurulamayan pozisyon olduunu bildirmitir. Mikro lekli firmalarn %36,1i eleman bulamama nedeni ile doldurulamayan pozisyon olduunu belirtirken, byk lekli firmalarda bu oran, %27,8e dmektedir. Firmalar tarafndan belirtilen doldurulamayan pozisyonlar ok eitlilik gstermekle birlikte, vasfsz pozisyonlar greceli olarak arlk kazanmaktadr (%13,7). Katlmclarn yaklak te biri (%31,9) nmzdeki bir yllk sre ierisinde dolduramayacaklar pozisyon olacan dnmektedir. Katlmc firmalara igc ihtiyalarnn en fazla hangi faktre bal olarak ortaya kt sorulmutur. Firmalarn bu soruya verdikleri yantlardan, igc ihtiyalarnn en fazla talepteki (sipariteki) bymeye (%32,8) bal olarak ortaya kt grlmektedir. Byk lekli firmalarda igc ihtiyac en fazla, planl bymeyle ortaya karken (%37,1), lek kldke ihtiyacn daha ok talepteki bymeye bal olarak (%36,4) gelitii grlmektedir. Katlmc firmalarn yaklak %90 pozisyonlar iin i tanmlar olduunu ve hem mavi hem de beyaz yaka alanlar ie alrken bu tanmlar gz nnde bulundurduklarn bildirmitir. Yine firmalarn yaklak %90 hem mavi yaka hem de beyaz yaka igc istihdam ederken mesleki ve teknik becerilere sahip olmann nemli olduunu belirtmitir. Katlmc firmalar arasnda, ie almlarda kiilerin iletiim, analitik dnme, ekip almas vb. temel becerilere sahip olmasnn nemli olduunu syleyenlerin oranlar, hem mavi (%90,8) hem de beyaz (%91,4) yaka pozisyonlarda olduka yksektir. Tecrbe de temel beceriler kadar nemli grlmektedir. Katlmc firmalarn %84,6s ie alnacak mavi yaka, %88,3 ise beyaz yaka pozisyonlarda alacak kiilerden tecrbeye sahip olmasn nemsemektedir. I disiplini ve i ahlakna sahip olmann nemli olduunu belirten firmalarn oran mavi yaka i pozisyonlar iin %97,7 ve beyaz yaka i pozisyonlar

35.

36.

37.

38.

39.

30

Y N E T C

Z E T

iin ie almlarda %95,2dir. Benzer bir ekilde, ie alnacak olan kiinin gvenilirlik ve drstlk gibi kiilik zelliklerinin nemli olduu grne katlan firmalarn oran mavi yaka igc iin %97,7 ve beyaz yaka igc iin %94,6dr. 40. Firmalarda i tanmlarna gre ie alma eilimi, daha fazla kurumsallat varsaylan byk firmalarda nispeten daha fazladr. I tanmlarna gre ie aldn belirten mikro lekli firmalarn oran %82,2 iken, bu oran byk lekli firmalarda %96,6ya ulamaktadr. Benzer bir eilim, mesleki ve teknik becerilere verilen nemde de grlmektedir. Mikro lekli firmalarn %90,1i, byk firmalarn ise %94,1i mesleki ve teknik becerilere nem vermektedir. Yine, askerliin yaplm olmasnn nemi, lek bydke artmaktadr. Mavi yaka igc almlarnda olduu gibi beyaz yaka igcnn gen olmas byk firmalarn ou (%67,7) iin nemli iken, dier leklerdeki firmalarda bu oranlar biraz dmekte ve %60n altnda kalmaktadr. Ayrca, ie almlarda iyerine yakn yerde oturma, mikro ve kk lekli firmalar iin orta ve byk lekli firmalara gre daha nemli bulunmutur. Ek olarak, tandk referansna sahip olmak, mikro lekli firmalarn yarsndan fazlas iin (%54,1) ie almlarda nemli bir etken iken, kk, orta ve byk lekli firmalarda greceli olarak daha az nemlidir. almaya katlan firmalara gre, en temel beceri eksiklii, ak pozisyonlara bavuranlarn veya alanlarn alanyla ilgili mesleki/teknik becerilerin (%37,1) yetersiz olmasdr. Deneyim/tecrbe eksiklii (%23,6), ankete katlan firmalar tarafndan, ikinci nemli beceri eksiklii olarak tanmlanmtr. Beceri eksiklerini belirten firmalarn yannda, herhangi bir eksiklik olmadn ifade eden firmalar da vardr. Katlmc firmalarn yaklak drtte biri (%25,7), adaylarda ya da alanlarda herhangi bir beceri eksiklii olmadn ifade etmitir. Firmalarn yardan fazlas (%57,4) nmzdeki bir ylda en ok ihtiya duyduklar beceri olarak mesleki ve teknik beceriler olduunu belirtmilerdir. Firmalar dier en ok ihtiya duyduklar beceriler arasnda ekip almas becerilerini (%24,7), buna ek olarak i ahlak ve i disiplinini (%23,8) saymlardr. Iletiim becerileri, problem zme, yabanc dil ve yenilikilik becerileri ise firmalarn %12 ila %14 tarafndan nmzdeki bir ylda ihtiya duyulacak beceriler olarak belirtilmitir. Katlmc firmalarn yarsndan fazlas (%59,5), bavuranlarn talep ettii creti yksek bulmamaktadr. Buna karn, i karlnda verilen cretlerin dk olmadn syleyen firmalarn oran olduka yksektir (%77,3). Firmalarn olduka nemli bir ksm (%82,8) adaylarda rahat ya da kolay i beklentisi olduunu dnmektedir. Ayrca, adaylarda i beenmeme olduunu belirten firmalarn oran %70,7dir. Firmann bulunduu yerleim yerinde yeterli miktarda nitelikli igc olmadn syleyenlerin oran, toplam katlmclarn yarsndan az bir

41.

42.

43.

44.

45.

31

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

ksmn (%47,3) oluturmaktadr. Ancak, aranan nitelikte eleman bulmak giderek zorlamaktadr ifadesine katlanlarn oran %76,7ye kmaktadr. Yani, katlmc firmalarn olduka byk bir ksm gelecekte nitelikli eleman bulmann daha da zorlaacan ve nitelikli eleman bulma sknts iine deceklerini dnmektedir. Sosyal yardmlarn insanlarn alma azmini krdn dnen katlmclarn oran ise %39,1dir. 46. Firmada doldurulamayan pozisyon olduunda, katlmclarn ounluu (%62,6), dier yantlarnn yannda retim kapasitesinin dtn vurgulamaktadr. Mteri kayb (%24,8), rn kalitesinin dmesi (%24,7) ve byme planlarnn gerekletirilememesi (%23,4), katlmclarn nemli bir ksm tarafndan ifade edilmitir. Herhangi bir ekilde etkilemediini dnenlerin oran ise %17,6dr. Aranan nitelikte eleman bulamamann ileri etkilemediini ifade eden firmalarn oran, lek bydke artmaktadr. Firmalarn yaklak yars raklk eitimi alanlarn (%46,9), meslek lisesi mezunlarnn (%57,2), MYO mezunlarnn (%56,7) ve niversite mezunlarnn (%59,6) mesleki becerilerinden memnun olduklarnn altn izmektedir. Staj uygulamalarndan katlmclarn %58,2si memnun olduunu sylerken, sanayi ve okul/niversite ibirliinin mevcut yapsndan memnun olanlarn oran %46,2dir. Katlmc firmalarn yaklak te ikisi (%66,7) hizmet ii eitim verdiini belirtmitir. Mikro lekli firmalarn %46,7si, kk lekli firmalarn %58,8i, orta lekli firmalarn %75,2si ve byk lekli firmalarn %90,4, i sal ve gvenlii dnda alanlarna hizmet ii eitim saladn belirtmilerdir. Ie yeni balayanlara sunulan hizmet ii eitimlerin ne olduu sorusuna firmalar dier yantlarn yan sra, %77,8 orannda mesleki/ teknik eitimler, %45,4 orannda oryantasyon eitimi, %23,1 orannda i ahlak ve i disiplini, %16,6 orannda kurum/rgt kltr eitimleri, %10,9 orannda iletiim kurslar ve %7,0 orannda dier eitimler eklinde yant vermilerdir. Firmalarn yarsndan biraz fazlas (%50,7), son bir yl iinde mevcut alanlar iin i sal veya i gvenlii ile ilgili zorunlu eitimlerin haricinde eitimler dzenlediklerini belirtmitir. Ie yeni balayanlara eitim verme durumu ile kyaslandnda mevcut alanlarna eitim veren firmalarn orannn azald grlmektedir. Aratrmaya katlan firmalarn yaklak te ikisi (%71,1), nmzdeki birka yla ilikin byme planlar olduunu sylemektedir. Firmalarn yaklak bete biri, nitelikli eleman bulamad iin bymeye ynelik plan olmadn belirtmitir. Ortaya kan en arpc sonu, i piyasasnn mevcut yaps, sektr ve yerleim yeri gibi faktrlerle karlatrldnda, nitelikli igc bulamama sorununun firmalarn bymeye ilikin planlarn en az etkilemesidir. Katlmclarn yaklak yars (%52,1) ise mevcut i piyasasnn haksz rekabeti tevik etmesi yznden bymeye ynelik net admlar atamadklarn ifade etmitir.

47.

48.

49.

32

Y N E T C

Z E T

BLM 5: SONU VE NERLER

50. Igc tedarik srecinde mikro ve kk lekli firmalarda kurumsallama dzeyinin snrl dzeyde kald gzlenmitir. Bu nedenle bu tr firmalara kurumsal farkndal gelitirmek amacyla insan kaynaklar ynetimi ile ilgili almalar yrtlmelidir. Mikro ve kk lekli firmalarn insan kaynaklaryla ilgili konularda IKUR ve dier kurulularn hizmetlerinden faydalanmas tevik edilmelidir. Ayrca, igc piyasa effaflnn artrlmas iin igc piyasas bilgi sisteminin gelitirilmesi ve etkinletirilmesi salanmaldr. Igc temininde firmalarn, bir istihdam kanal olarak IKURun, tandk/ referans yoluyla veya dorudan kapdan alnan ahsi bavurulara kyasla daha az kullanld gz nne alndnda, IKURun firmalarn igc ihtiyacn karlamaya ynelik hizmetlerinin etkinletirilmesi, kurumsal kapasitesinin glendirilmesi ve kullanc iverenlere ynelik brokratik i yknn azaltlmas gereklidir. Firmalarn sunduklar eitimleri daha profesyonel ve kendi ihtiyalar dorultusunda zelletirilmi bir ekilde sunmalar iin, IKUR ve KOSGEB gibi kurululardan destek salanmaldr. Ileri teknoloji ve sanayi sektrnn gerektirdii yksek nitelikli alanlara daha fazla talep oluturacak artlarn olumad ortaya kmtr. 2023 hedefleri dikkate alnarak, zorunlu eitim sresinin artrlmas ve yksekretim kapasitenin artrlmas sonucu nmzdeki yllarda saylar artacak ortaretim ve yksekretim mezunu nitelikli igcn absorbe edecek bir i piyasas oluturulmas zorunludur. Bu erevede, yksek nitelikli eleman altran firmalara ynelik desteklerin artrlmas gereklidir. Firmalarn yaklak %30luk bir kesimi son bir yl ierisinde dolduramadklar pozisyon olduunu ve gelecek bir yl ierisinde dolduramayacaklar pozisyonlar olduunu belirttiinden, firmalarn igc vasf ve beceri beklentileri srekli bir ekilde izlenmeli ve deerlendirilmelidir. Sanayi sektrnde beceri ve tecrbesi olduu halde, bu sektrden uzaklaanlarn varl dikkate alndnda, hizmet sektryle yarabilecek bir sanayi cretlendirme politikasna ihtiya grlmektedir. rnein, alma koullar (r. mesai saatleri) iyiletirilmeli, ileri teknolojiler daha ok kullanlarak kas gcne dayal ilerin toplam i ierisindeki arl azaltlmal ve sanayi blgelerindeki sosyal yaam alanlar artrlmaldr. I ahlak ve i disiplini becerilerinin igc devir hznn yksek olmas ile ilikisi aratrlmal ve beklenenden daha yksek bulunan igc devir hznn azaltlmasna ynelik gerekli tedbirler alnmaldr. Vasf ve beceri uyumsuzluunun giderilmesi iin, IKUR ve zel istihdam brolarnn yapt eletirme faaliyetleri etkinletirilmeli ve yaygnlatrlmaldr.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

57.

33

T R K Y E N I N

N S A N

K AY N A I N I N

B E L R L E N M E S

58.

Firmalarn aradklar beceriler arasnda yabanc dilin baat bir beceri olarak n planda tutulmamas, byyen ve 2023 iin 500 milyar dolarlk ihracat hedefi benimseyen Trk ekonomisinin kresel ekonomiye entegrasyonu srecinde arpc bir bulgudur. Bu durumun ayrca aratrlmas gerekmektedir. Igcnde eksik bulunan ya da yeni koullar dolaysyla ihtiya duyulan becerilerin igcne kazandrlmas iin, hayat boyu renme programlar yaygnlatrlmaldr. Firmalarn yarsndan ou, pratikte i bilenlerin sertifika eksiklii olduunu belirtmektedir. Dolaysyla, mevcut alanlarn pratikte sahip olduu becerilerin sertifikasyonu ve belgelendirilmesi iin Mesleki Yeterlilik Kurulu tarafndan yrtlen almalar etkinletirilmelidir. Mlakatlarda firmalarn byk ounluu, adaylarn meslek lisesi mezunu olmasnn nemli bir tercih nedeni olduunu belirtmitir. Buna karn, anket sonularna gre, firmalarn yaklak bete ikisi, meslek lisesi mezunlarna cret ve saygnlk bakmndan yeterince deer verilmediini belirtmitir. Bu durumun nedenleri incelenmelidir. Mikro ve kk lekli firmalarn sunduklar hizmet ii eitimin grece dk olduu dikkate alndnda, bu firmalarn kapasitesini gelitirecek ve kurumsallamasn salayacak politikalar gelitirilmeli, ilgili kamu kurulularyla STKlar ve firmalar arasndaki egdm salanmaldr. Bu aratrmada ortaya kan sonulara gre, doldurmakta glk ekilen pozisyonlara eleman bulmak iin IKUR, niversite, Milli Eitim Bakanl ve benzer kurulularla mesleki kurslar dzenleyen firma oranlar dktr. Bu kurulu ve kurumlarn firma ihtiyalarna gre kurs dzenleme srelerinin etkin hale getirilmesi gerekmektedir. Ayrca, yalnzca mesleki beceri ve vasflarla ilgili deil, ynetim ve liderlik yetenekleri, problem zme, yabanc dil, yenilikilik gibi soft becerilerin gelitirilmesine ynelik de etkinlikler dzenlenmelidir. Aratrma sonular, firmalarn olduka byk ounluunun nitelikli eleman temininde ciddi bir sorun yaamadn ve bunun bymelerine etkisinin snrl olduunu dndklerini gstermektedir. Firmalarn yaklak yars, haksz rekabet dolaysyla bymeye ynelik admlar atamadklarn ifade ettiinden, i piyasasnda haksz rekabeti douran kayt d istihdam ve cret politikalar gibi etmenler aratrmal ve gerekli nlemler alnmaldr.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

34

Bekir S. GR Bekir S. Gr, Yldrm Beyazt niversitesinde retim yesidir. Yksek lisansn, Florida State niversitesinde retim sistemleri zerine yapt. Doktorasn, Utah State niversitesinde retim teknolojisi alannda yapt. Ayn niversitede Center for Open and Sustainable Learningde alt ay sreyle doktora sonras aratrmac olarak alt. Murat ZOLU Orta Dou Teknik niversitesi Matematik retmenlii Blmnden mezun oldu. Yksek lisansn, bilgi ve renme teknolojileri zerine Colorado niversitesinde tamamlad. Doktora derecesini, retim teknolojisi alannda Utah State niversitesinden ald. Halen, Yldrm Beyazt niversitesinde retim yesi olarak almaktadr. Tekin AKGEYK Istanbul niversitesi Iktisat Fakltesinde mezun oldu. Ayn niversitede Insan Kaynaklar Ynetimi Bilim Dalnda yksek lisans ve doktorasn tamamlad. Halen ayn niversitede retim yesi olarak grev yapmaktadr. Tekin Akgeyik, Insan Kaynaklar Ynetimi, Stratejik Insan Kaynaklar Ynetimi, Modern I Yaam, Stratejik Ynetim ve Toplam Kalite Ynetimi konularnda dersler vermektedir. Yaynlanm 11 kitab, ulusal ve uluslararas makaleleri vardr. Emel ETNKAYA 1999 ylnda Istanbul niversitesi, Iktisat Fakltesi, Iktisat Blmnden mezun oldu. Yksek Lisans eitimini Sakarya niversitesi, Insan Kaynaklar Ynetimi ve Endstri Ilikileri Bilim Dal, Doktora eitimini de Sakarya niversitesi alma Ekonomisi ve Endstri Ilikileri Ana Bilim Dalnda tamamlad. Halen Sakarya niversitesi, alma Ekonomisi ve Endstri Ilikileri Blmnde retim yesi olarak grev yapmaktadr. Erdal Tanas KARAGL Istanbul niversitesi Iktisat Fakltesi, Iktisat Blmnden 1992 ylnda derece ile mezun oldu. Yksek lisansn Connecticut niversitesinde tamamlad. Doktorasn ise 2002 ylnda Ingilterede York niversitesinde D Borlar Ve Ekonomik Byme Ilikisi ve D Bor teleme Riski konusu zerinde tamamlad. Ekonomik Byme, Savunma Ekonomisi, D Borlar, Bor Krizleri, IMF Standby Anlamalar, Enerji Ekonomisi, Kamu Harcamalar, Sosyal Yardmlar ve Yoksulluk konularnda yaynlanm yaynlar bulunmaktadr. Halen, Yldrm Beyazt niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Iktisat Blmnde profesr olarak almaktadr. Murat ZTRK Orta Dou Teknik niversitesi Sosyoloji Blmnden mezun oldu. Avrupa Birlii ve Dnya Bankas tarafndan fonlanan eitim ve kalknma ile ilgili birok projede grev almtr. Halen, Yldrm Beyazt niversitesinde retim grevlisi olarak almaktadr. Mustafa Kemal BERL Eskiehir Anadolu niversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakltesi Iktisat Blmnden mezun oldu. 1986 ylnda Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde Iktisat Teorisi alannda yksek lisansn tamamlad. 1988-1990 yllar arasnda A.B.D. Massachusetts-Bostonda Northeastern niversitesinde alma Ekonomisi alannda ikinci yksek lisansn tamamlad. 1992 ylnda Sendikalarn Ekonomik Analizi ve Igc Gelirleri zerindeki Etkileri: Trkiye Uygulamas adl teziyle doktorasn tamamlad. 20102011 yllar arasnda Trkiye I Kurumu (IKUR) Genel Mdrl grevini yrten Bierli, IKUR da I ve Meslek Danmanl projesini gerekletirdi. 2011 Yl Kasm ayndan bu yana T.C. Milli Eitim Bakanl Hayat Boyu renme Genel Mdrl grevini yrten Bierlinin alma ekonomisi alannda kitap, makale ve uluslararas teblileri bulunmaktadr.

303

mer AIKGZ Do. Dr. mer AIKGZ, lisans eitimini Gazi niversitesi Mesleki Eitim Fakltesi Teknoloji Eitimi Blmnde bitirdi. Yksek lisans eitimini ayn blmde Iklimlendirme ve Soutma alannda tamamlad. Doktora derecesini ve doentlik unvann Marmara niversitesi Iktisat Programndan ald. Krkkale niversitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakltesi Iktisat Blmnde retim yelii yapt. Halen Mill Eitim Bakanl Meslek ve Teknik Eitim Genel Mdr olarak grev yapmaktadr. Mahmut ZER Istanbul Teknik niversitesi Elektronik ve Haberleme Mhendislii Blmnden 1992 ylnda mezun oldu. Yksek Lisans ve doktorasn Karadeniz Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits Elektronik Mhendislii Anabilim Dalnda srasyla 1996 ve 2001 yllarnda tamamlad. Temmuz 2002de Blent Ecevit niversitesi Mhendislik Fakltesi Elektrik-Elektronik Mhendisliinde retim yesi olarak greve balad. 2005 ylnda doentliini ve 2010 ylnda ise profesrln alan zer, 28 Kasm 2010 tarihinden itibaren Blent Ecevit niversitesi Rektrl grevini srdrmektedir. Taha ZHAN SETAda bakanlk grevini stlenen Taha zhan, New York Institute of Technologyde niversite eitimini tamamlad. New School for Social Researchde Kresel Ekonomi-Politik alannda yksek lisans yapt. Ayn okulda doktora almalarna balad. zhan, 2003 ylnda Colombia niversitesinde, 2004 ve 2005 yllarnda New York Devlet niversitesinde ders verdi. Siyaset, ekonomi ve uluslararas ilikiler alanlarnda yaynlar bulunan zhan Igalin 6. ylnda Irak adl kitabn yazardr. Birok aratrma raporu, akademik makaleleri yer alan zhan, uluslararas konferanslara konumac olarak katlmaktadr. Insight Turkey ve (Arapa yaynlanan) Ruiyya Turkiyya adl akademik dergilerin danma kurulunda yer almaktadr. SETA yaynlarnda ve Insight Turkeyde dzenli olarak yazlar yaynlanan zhan, Hrriyet Daily News ve Sabah gazetelerinde ke yazarl yapmaktadr. Zafer ELK Orta Dou Teknik niversitesi Sosyoloji Blmnden mezun oldu. Yksek Lisansn, ayn blmde Dil Mhendislii ve Bir Ulusun ekillenmesi: 19321938 Yllar Arasnda Trkiye balkl tezi ile tamamlad. Orta Dou Teknik niversitesi ehir ve Blge Planlama Blmnde aratrma grevlisi olarak alt. Chemnitz Teknoloji niversitesinde deiim programlar erevesinde doktora rencisi olarak, Berlin Humboldt niversitesi Karlatrmal Eitim Merkezinde ise misafir aratrmac olarak bulundu. 2011 ylnda Hacettepe niversitesi Sosyoloji Blmnde doktorasn tamamlad. Halen, T.C. Milli Eitim Bakanl Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnda, Eitim Sistemleri ve Politikalar Grup Bakan olarak grev yapmaktadr. pek COKUN Hacettepe niversitesi Ingiliz Dilbilimi blmnden 2010 ylnda mezun oldu. Ayn niversitenin Sosyoloji blmnde yan dal yapt. Yksek lisans eitimini Gazi niversitesi Sosyoloji blmnde srdren Ipek Cokun, eitim sosyolojisi alannda tez almalarna devam etmektedir. ubat 2010dan beri SETAda Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Direktrlnde aratrma asistan olarak almaktadr. lk stiklal MIHIOKUR Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Iktisat blmnden mezun oldu. Yldrm Beyazt niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Iktisat Anabilim dalnda yksek lisansna devam etmektedir. Enerji ekonomisi, ekonomik byme, istihdam, sosyal yardmlar ve yoksulluk alanlarnda aratrmalarn srdrmektedir. SETAda Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Direktrlnde aratrma asistan olarak almaktadr. Mberra GRMEZ 2012 ylnda Hacettepe niversitesi Sosyoloji blmnden mezun oldu. Ayrca ayn niversitenin tarih blmnde yan dal yapt. Yldrm Beyazt niversitesi Sosyoloji blmnde yksek lisansna devam etmektedir. Ayn zamanda, SETAda Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Direktrlnde aratrma asistan olarak almaktadr.

304

RAPOR

TRKYENN NSAN KAYNAININ BELRLENMES

BEKIR S. GR, MURAT ZOLU, TEKIN AKGEYIK, EMEL ETINKAYA, ERDAL TANAS KARAGL, MURAT ZTRK, MUSTAFA KEMAL BIERLI, MER AIKGZ, MAHMUT ZER, TAHA ZHAN, ZAFER ELIK
Trkiyede igc piyasas ile ilgili nemli sorun alanlar bulunmaktadr. sizlik bu sorunlarn banda gelmektedir. Son yllarda isizlik sorununun zmne ynelik nemli gelimeler kaydedilmesine ramen, bata genler arasnda olmak zere isizlik oranlar halen yksek seviyelerdedir. sizlik sorunu, genel olarak Trkiyede alabilir yataki nfusun hzl bir ekilde artmas ve buna mukabil olarak yeni istihdam kaynaklarnn yaratlamamas ile ilikilendirilmektedir. gc piyasas ile ilgili bir dier nemli sorun alan ise, lkede isizlik oranlar yksek olmasna ramen, igc piyasasnn ihtiya duyduu alanlarda eleman temininde ciddi sorunlar yaanmasdr. Bu durum genel olarak lkede gen nfusun ve zellikle gle birlikte tarm sektrnden gelen nfusun igc piyasasnn ihtiya duyduu nitelikte igcne dntrlememesinden, yani mesleksizlik probleminden ileri gelmektedir. Trkiyede isizlik sorununu zmeyi ve mesleksizlik sorununu gidererek igcnn istihdam edilebilirliini artrmay amalayan bir takm almalar srdrlmektedir. Bu almalarda da ifade edildii zere, isizlii ve mesleksizlik sorununu hedef alan aktif igc politikalar tasarlanrken ncelikli olarak igc piyasasnn ihtiyalarnn, sorun alanlarnn ve mevcut dinamiklerinin salkl bir ekilde analiz edilmesi gerekmektedir. T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl adna yrtlen bu proje, bu alanda hissedilen nemli bir boluu doldurmak amacyla gerekletirilmitir. Sanayi sektrndeki igc ihtiyacn ve igcne ilikin dier sorunlar tespit etmeye ynelik yaplan bu almann sonucunda, yukarda deinilen sorunlarn zmne katk salayacak baz nemli bulgular elde edilmitir. Ayrca, bu konularda izlenmesi gereken politikalarn belirlenmesi ve uygulanmasna katkda bulunacak baz neriler ve eylem plan sunulmutur. Bu almann, gelecekte yaplacak akademik almalara kaynaklk etmesi ve ayn zamanda hkmetin ve dier ilgili paydalarn igc ile ilgili izleyecekleri politikalara rehberlik etmesi beklenmektedir.

SETA Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf Nenehatun Caddesi No:66, GOP, ankaya 06700 Ankara, TRKIYE Tel: +90 312 551 21 00 | Faks: +90 312 551 21 90 www.setav.org | info@setav.org