Eldin Mahmutbegovid VZS Medicinska kozmetologija-zavrsni ispit MIRISNI MOLEKULI U SAVREMENOJ KOZMETOLOGIJI OSMOLOGIJA-NAUKA O MIRISIMA Izuava:Formulacije i razvoj preparata

koji sadre mirisne materije njihova razliita dejstva i primjenu PRIMENA MIRISNIH MATERIJA Preparati sa dekorativnom funkcijom parfemi i kolonjske vode Preparati koji se koriste u terapijske svrhe- aromaterapija Korektori mirisa i marketninka uloga u kozmetikim preparatima i lekovima Mirisna jedinjenja kao konzervansi, antiseptika sredstva i antimikrobni agensi MIRIS -kompleksna smesa sastojaka u takvom odnosu da daju prijatan specifian osedaj Mirisnu notu daju aromatine molekule koje sadre specifine grupe atoma odorifere od kojih potie osedaj mirisa MIRISNE MATERIJE;PRIRODNE i SINTETSKE PRIRODNI MIRISI Prirodne kompozicije mirisnih molekula koje su metaboliki produkti u organima aromatiih biljaka ili ivotinja MIRISNE ESENCIJE esencijalna ulja ETARSKA ULJA - Aetherolea Dobijaju se specifinim metodama ekstrakcije iz aromatinih biljnih i ivotinjskih droga,Ima ih veliki broj Koriste se u:Prehrambenoj ind. (zaini, arome)Farmaceutskoj ind.Kozmetikoj ind. SINTETSKI MIRISI Kompozicije mirisnih molekula dobijaju se sintetskim putem Sirovine su razne:katran,petrolej,terpenski derivati ,sintetska jedinjenja -SAVREMENA NAUKA O MIRISIMA bavi se; Mirisnim supstancama i njihovom primjenom u kozmetologiji Utvrivanju terapijskih efekata na psihike funkcije -aromaterapija Izuavanje antimikrobnih i fungicidnih osobina Primjena u ishrani, farmaciji Multidisciplinarna HEMIJSKI SASTAV MIRISNIH MATERIJA Mirisne materije su organski molekuli u kojima se nalaze vezane odreene atomske grupe odgovorne za osedaj mirisa (osmofore) Osmoforne grupe ne miriu ved miris zavisi od vrste i poloaja osmofore i prirode organske molekule. itava organska molekula deluje na mirisne receptore u olfaktornoj regiji sluznice nosa. OSMOFORNE GRUPE Osmoforne grupe ne miriu Na miris utiu svojim poloajem u molekuli i u prostoru Uticaj je utoliko vedi ukoliko je aromatini molekul manji Primeri osmofornih grupa: = CH2 (metilen) C = O (keto) = NH (imino) OH (hidroksi) H-C = O (aldehidna) NO3 (nitro)

Osnovna Organska molekula-ODORIVEKTOR UGLJOVODONICI parafini olefini aromatini ugljovodonici terpeni seskviterpeni MOLEKULE KOJE PORED UGLJOVODONIKA SADRE I KISEONIK odnosno sadre alkoholnu, estarsku, aldehidnu i keto grupu to su fenoli, fenolni etri, estri, laktoni, kumarini KLASIFIKACIJA Veliki broj razliitih faktora utie na karakter i osobine mirisnih molekula Zato ih je nemogude klasifikovati Aromatini sastojci mirisnih materija se dele u tri glavne grupe: TERPENI ALIFATINA JEDINJENJA BENZENOIDI TERPENI Ogromna grupa ugljovodonika, biomolekula sintetiu se u velikom broju raznih vrsta biljaka.Neki insekti stvaraju terpene (termiti, leptiri).Terpeni su glavni sastojci esencijalnih ulja i smola.Komercijalno terpeni i terpentin se dobijaju iz prirodnih smola, na pr smola bora TERPENI- BIOLOKA ULOGA Terpeni se oslobaaju iz biljaka naroito u tropskim krajevima gde sloj terpena odbija sunevu svetlost i tako se u tropima biljke uvaju od sunca. Terpeni isparavaju i stvaraju oblake koji odbijaju suneve zrake i pomau praumama da reguliu svoju temperaturu.Terpeni imaju znaajnu ulogu u biohemijskim procesima tako to brojnim transformacijama grade strukturne forme u organizmu ili tako to omogudavaju brojne funkcije.Acetil koenzim A je supstanca koja ima centralno mesto u metabolizmu svih supstanci od njega se sintetie skvalen, a skvalen je prekurzor steroida.Terpeni i terpenoidi (hemijskim promjenama izvedeni iz terpena) su glavni sastojci esencijalnih ulja mnogih biljaka i cveda -Esencijalna ulja se koriste kao prirodni aditivi hrani, mirisi u parfimeriji, aromaterapija u tradicionalnoj i alternativnoj medicini.Sintetske varijacije prirodnih terpena su brojne i koriste se u mnogim oblastima -Vit A je primer terpena.Terpeni imaju znaajnu ulogu u ivim organizmima izgraujudi biosintetske blokove i uestvuju u biohemijskim procesima.Steroidi su derivati triterpena skvalena IZOPREN Terpeni -hemijska jedinjenja graena iz izoprenskih jedinica (svaka sadri do 5 C atoma) Terpeni se biosintetiu iz izoprena ija je molekulska formula C5H8 Osnovna molekularna formula terpena je umnoak izoprena (C5H8 )n n = broj izoprena Biosinteza izoprena zapoinje od acetil-koenzima A iz koga uz pomod enzima nastaje osnovna jedinica sa 5 C atoma Prisustvo dvogubih veza, nezasidenost, omogudava brojne reakcije premetanja,ciklizacije, oksidacije, hidrogenacije Izopreni se povezuju izmeu sebe gradedi terpeni tkzv. C5 pravilom ili izoprensko pravilo,izoprenske jedinice u terpenima vezane su po principu glava-rep L. Ruika 1925. godine sa Ingoldom (Nobelova nagrada 1939. godine)

KLASIFIKACIJA TERPENAprema jedinicama izoprena (C5H8) KLASIFIKACIJA PRIMERI IZOPRENSKE JEDINICE

UGLJENIKO

hemiterpeni

Sa derivatima koji sadre kiseonik fenol, izovalerijanska kis. Su HEMITERPENOIDI GERANIOL, LIMONEN, TERPINEOL FARNEZIN, (u termitima, paradajzu,) prirodni repelent RETINOL, FITOL antimikrobno, antiinflamatorno dejstvo GERANIL

monoterpeni

10

seskviterpeni

15

diterpeni

20

sesterpeni

25

triterpeni

SKVALEN se nalazi u ulju jetre ajkule, prekurzor steroida LIKOPEN, alfa, beta i gama karoten

30

tetraterpeni

40

politerpeni

PRIRODNA GUMA dvogube veze su cis, Guttapercha , trans KAUUK je pentaterpen

(C5H8) x

Dugi lan izoprenski

POZNATI TERPENI CITRAL mirie na limun LINALOL lavanda MENTOL nana CITRALI ulje lemon grass istona Indija JONONI miris ljubiice (beta-jonon je meuprodukt u sintezi retinola) CITRONELAL ulje citrusa CITRONELOL i GERANIOL glavne mirisne komponente ruinog ulja LINALOL glavna mirisna komponenta cvijeta ylang-ylang LIMONEN limun, pomorana, bergamot, kim KARVON i MENTOL sastojci ulja od mente PINEN glavni sastojak terpentinskog ulja BISABOLOL i AZULEN ulja azulenskih droga KARIOFILIN ulje karanfilida ABIJETINSKA KISELINA gl.sastojak smole kolofonijuma koje se dobija destilacijom iz borovog drveta DRUGE OBLASTI PRIMJENE VEDINA TERPENA bi bili idealni prirodni pesticidi u poljoprivredi TERPIN HIDRAT je derivat terpentina, deluje kao ekspektorans i humektans, a koristi se za leenje akutnog i hroninog bronhitisa ALIFATINA JEDINJENJA ORGANSKA JEDINJENJA se sastoje od ugljenika i vodonika Dele se u dve grupe: AROMATINA (sadre benzenov prsten) ALIFATINA (ne sadre benzenov prsten)

U alifatinim jedinjenjima C atomi mogu biti vezani u: - otvorenom nizu ili lancu - ravastom lancu - ne-aromatinom prstenu Veze mogu biti: - alkani, = alkeni, trostruka veza alkini Najjednostavnije alifatino jed. je metan, CH4 ALIFATINA JEDINJENJA kao MIRISNE MATERIJE ALIFATINA JEDINJENJA sa 7-12 C atoma i u molekuli imaju vezane alkoholne, estarske, keto i aldehidne grupe Primeri: metil-heksil keton se koristi za miris lavande Y-nonal keton nosi miris kokosovog ulja n-oktanol nosi miris jasmina dimetil-oktanol nosi miris rue BENZENOIDI Organska jedinjenja koja sadre bar jedan benzenov prsten u molekuli Ovakva jedinjenja su redovni sastojci prirodnih mirisnih kompozicija Primeri: Benzil-acetat glavna mirisna komponenta jasmina Fenil-etil alkohol, fenil-etil acetat miriu na rue Cinamo-aldehid daje specifian miris cimeta ESENCIJALNA - ETARSKA ulja mirisne supstancetene, polutene,vrste dobijene uglavnom iz biljnih izvora vrlo heterogenog sastava na obinoj temperaturi isparavaju zapaljiva su ne rastvaraju se u vodi, laka su od vode rastvaraju se u etanolu dobro se meaju sa mastima uljima, voskovima od masnih ulja se razlikuju po sastavu (uglavnom trigliceridi), fizikim, hemijskim, fiziolokim karakteristikama ESENCIJALNA - ETARSKA ulja svojim mirisom deluju na emocije stanje uma stvaraju prijatnu atmosferu stimuliu rad i metabolizam pojedinih tkiva i organa imaju antiseptino, germicidno dejstvo MEHANIZMI PREPOZNAVANJA MIRISA -Jo nedovoljno istraen.Hemorecepcija obuhvata mehanizme uz pomod kojih iva bida registruju hemikalije u okolini.U tome uestvuju:Olfaktorni sistem,ulo mirisa,Trigeminalni nerv,Senzor za opasne hemikalije,Vomeronazalnog organa,Receptora za feromone,ulo ukusa,Funkcija hormona -ulo mirisa je vrsta osjeta koji nastaje kad mirisne estice podrauju receptore njuha, tzv. Schultzeove delije, kojih u ovjeka ima oko 600 000, a rasporeene su po mirisnoj regiji u sluznici gornje nosne koljke. One zauzimaju veoma malo podruje u gornjem delu nosnih upljina i postavljene su tako da prilikom disanja vazduh struji preko njih. -Ove delije se podrae u prisutnosti raznih hemijskih tvari koje se otapaju na sluznici. Ove materije moraju da bude u obliku gasa ili pare, inae ne bi mogle da putuje kroz vazduh. Zato moemo da osjetimo miris i na vedoj udaljenosti. ivani impuls od osjetnih delija njuha odlaze njunim ivcem do centra u velikom mozgu gdje nastaju mirisi. Fiziologija mirisa Neuronski put: epitelne stanice u gnh olfaktorni bulbus mitralne stanice lateralni olfaktorni trakt limbiki sustav ili talamus talamus frontalni reanj Mirisne tvari moraju biti barem malo hidrofilne da se otope u sluzi, ali moraju biti topljive i u lipidima, jer su cilije i tapidi receptorskih stanica preteno graeni od lipida. Osim toga mirisi moraju biti hlapljivi i moraju se nalaziti u zraku u dovoljnoj koliini. Najmanja koliina mirisa koja se moe osjetiti (minimum perceptibile) je olfact, a izraava se u g/l. Za neke supstancije ova je vrijednost vrlo niska, npr. za merkaptane koji se dodaju plinu za kudanstvo sa svrhom upozorenja na nekontrolirano istjecanje plina. Osjet njuha ovjeka, majmuna, ptica, gmazova i vodozemaca mnogo je slabiji od osjeta njuha ostalih sisavaca. ulo mirisa je jedno od najstarijih i najiskonskijih ljudskih ula, a istovremeno i najmanje ispitano. Strunjaci kau da je miris direktno povezan sa najstarijim dijelovima ljudskog mozga u evolucijskom smislu, tj. dijelovima mozga koji su zadueni za emocije poput ljubavi i sjedanja.

Zbog toga se moe dogoditi pojava da mirisi mogu izazvati navalu emocija poput osjedaja i sjedanja na prole dogaaje. Postoje ak i istraivanja po kojima mirisi mogu utjecati na nas dok jo se nalazimo u majinoj utrobi, tj. da izloenost odreenim mirisima dok se jo nalazimo u materici mogu utjecati na sklonost mirisima u kasnijem ivotu. Takoer postoje istraivanja o tome kako mirisi utjeu na ovjekovo raspoloenje kao i jo doista mnogobrojna istraivanja na tom poljuno ulo mirisa uprkos tome je do dana dananjega za ovjeka jo uvijek najmanje istraen osjet. Psihologija Emocije: miris moe provocirati jake emocionalne reakcije Mnogi nai stavovi svia - ne svia o mirisima se baziraju na isto emocionalnoj osnovi! Asocijacija miris/osjedaji nije izmiljotina pjesnika ili proizvoada parfema! Olfaktorni receptori su povezani sa limbikim sustavom kolijevkom emocija

Znanost je pokazala da nae oekivanje o mirisu esto vie nego on sam utjee na nae raspoloenje! Sama spoznaja da se nalazimo okupani ugodnim mirisom koji poboljava nae zdravlje uistinu to i ini... Osjet mirisa sa godinama opada, ali spoznaja da imamo ugodan miris ima uvijek pozitivan utjecaj na zdravlje i psihiko stanje. Znanstvenici su nali razliku u aktivnosti kortikalnih neurona lijeve i desne hemisfere -> lijeva je zaduena za procesiranje ugodnih, a desna neugodnih mirisa! Percepcija: pozitivan emocionalan utjecaj mirisa na emocije utjee i na percepciju drugih ljudi. Ispitanici imaju pozitivnije stavove o prosjenim ljudima ukoliko miriu dobro... Isti uinak, ali sa suprotnim djelovanjem, imaju i neugodni mirisi! Bolju ocjenu dajemo amponu koji ima bolji miris... Mirisi utjeu i na nae odluke! Spolne razlike: sposobnost osjeta mirisa je znaajno jaa kod ena Neke studije pokazuju da to nije u potpunosti tono ved da se osjetljivost odnosi na neke mirise, a ne na sve! Tijekom menstrualnog ciklusa ene su osjetljivije na mirise i to 10 000 puta vie tijekom ovulacije nego menstruacije! ene mogu prepoznati po mirisu novoroene (mukarci nisu ispitivani), ali oba spola mogu prepoznati svoju djecu i partnera... Cacosmia - fiziki lo osjedaj zbog mirisa je izraeniji kod ena Posao: izloenost ugodnim mirisima na poslu signifikantno povedava razinu radne sposobnosti Ugodan miris poboljava kreativnost i rjeavanje problema! Jedna japanska tvrtka koristi miris limuna kako bi stimulirala svoje radnike na poetku dana, cvjetni miris za odranje koncentracije u sredini radnog dana, i drvene mirise kao cedar i cipar za otklon umora naveer.Stidljivi i introvertirani ljudi su senzitivniji i na mirise od onih drutveno ekstrovertiranih teorija olfaktorni refleks preivljavanja Britanska tvrtka Bodywise 1991. godine je namirisala raune sa androstenonom, mukim feromonom koji je prosjeno ocijenjen kao neugodan i ljudi su raune platili bre u vrijeme ovulacije za ene ne vrijedi! KREIRANJE MIRISNE NOTE Vedina proizvoaa kozmetike kupuje gotove mirise od specijalizovanihfirmi za parfemeDizajneri mirisnih nota treba da uklope specifine sastojke preparata, pH vrednost i sve druge karakteristike namjena preparata PREPOZNAVANJE MIRISA Nije jednostavan proces.Postoji preko 10 000 razliitih vrsta mirisnih molekula.Posebna oblast predstavlja prouavanje kako funkcioniu mirisne supstance, isparljive molekule koje prolaze kroz vazduh i vodu, koje utiu na psihike funkcije, raspoloenje, ponaanjeevociranje sjedanj,dogaaja,emocija Naklonost kod djece prema odreenim mirisima se uoava vrlo rano.Postoje razlike kod mukaraca i ena

Parfimeri tvorci parfema -U slengu se oni nazivaju Nosevi,Slavni nosevi mora da imaju talenat za mirise ali i naporan i dug trening i obuku Rade sa mentorom, putuju, testiraju, otkrivaju nove mirisePoznato mesto za trening Noseva je Gras u Junoj Francuskoj KOLONJSKE VODE I PARFEMI -Dekorativni kozmetiki preparati,Mirisne kompozicije- kompleksne smee mirisnih materija koje tako pomjeane daju karakteristian miris,Vrlo sofisticiranog sastava ,Skupi MIRISI U KOZMETIKIM PREPARATIMA -Nemaju svrhu da doprinose efektima preparata, ak je trend da se parfemi izbjegavaju, naroito ako su sintetski Treba da ga uini atraktivnim za kupca.Mirisne note su obino karakteristine za klase kozmetikih proizvoda: amponi za kosu, preparati za kupanje, kreme, Bebi kozmetika- kamilica, cvetne note amponi protiv peruti medicinski ton Anti-age preparati obino sadre i retinol iji miris treba prekriti amponi za kosu- zelena jabuka, kopriva Mirisi se moraju slagati sa sastojcima preparata a posebno se mora voditi rauna o uticaju na pH KOLONJSKE VODE I PARFEMI funkcija Da obezbede prijatan miris tela ,Da kamufliraju neprijatne mirise KOLONJSKA VODA Danas je to generiki naziv za toaletnu vodu ili parfem za sadrajem esencijalnih ulja 2-5% . U etanolu (70-90%), sadri smeu ulja citrusa, ukljuujudi limun, pomoranda, tangerin, bergamot, lajm, grejp i nerole. Moe da sadrri i lavandu, ruu, timus, list pomorande i jasmin. Eau de Cologne je parfem citrusne note lansiran u Kelnu 1792 Giovanni Maria Farina PARFEMI Sadre 8-30% esencija mirisnih ulja u 90-95% etanolu uz dodatak 5% aromatine vode KLASIFIKACIJA MIRISA: -Mirisi se mogu podijeliti na prirodne, polusintetike i sintetike.Prirodni se mirisi dobivaju iz biljaka i ivotinjskih sekreta. Za dobivanje eterinih ulja upotrebljavaju se razliiti biljni dijelovi npr. cvjetovi (rue, jasmina, neroli), lide (pauli, geranija), nadzemni dijelovi biljke (kadulja, majina duica) i iglice crnogorice (smreka, kleka, bor, jela). Nadalje se upotrebljavaju smole i balzami kao npr. benzoe, mirhe, peru i tolu balzam. Od ivotinjskih izluevina vani su ambra, mous, kastoreum i cibet. Njihov miris dugo traje i zato su vani za fiksaciju mirisa. Danas se, zbog zatite ivotinja, troi vrlo malo mirisa ivotinjskog porijekla. Oni se zamjenjuju sintetikim. Za mous su postojale tri sintetike zamjene: ksilenski, ketonski i mous ambrette. Danas je za kozmetike pripravke doputen samo ketonski mous, iako noviji izvjetaji pokazuju, da i ostali nitromousi u vrlo niskim koncentracijama u kojima se primjenjuju nisu tetni za ovjeka i okolinu. MIRISNE ESENCIJE ULJA prirodne IVOTINJSKOG POREKLA Mous jelena osuen sekret iz trbunih ljezda jelena Kastoreum uljasti sekret ljezda dabra Cibet iz folikula ljezda mujaka i enke make Ambergris stvrdnuta masa iz intestinalnog trakta kitova BILJNI EKSTRAKTI Iz skoro svih delova biljaka: koren, kora, stablo, lide, cvet, plod, cela biljka Biljni ekstrakti se dobijaju posebnim metodama ekstrakcije: pomodu vodene pare, presovanjem, ceenjem, primenom isparljivih rastvaraa Polusintetike supstancije za parfeme su u prvom redu derivati izoliranih spojeva kao acetati, propionati, formiati i drugi esteri citronelola, linalola, geraniola, npr. geraniol-acetat i linalil-acetat, a zatim hidroksilirani spojevi npr. hidroksicitronelal.

Sintetike supstancije oponaaju prirodne mirisne tvari ili su to potpuno novi spojevi za koje nema prirodnog uzora. SINTETSKE MIRISNE ESENCIJE -Postoji ogroman broj prirodnih droga koje sadre esencijalna ulja koja se mogu koristiti u proizvodnji parfema Vedina mirisnih sastojaka su izolovani, identifikovani i danas se proizvode u laboratorijama postupcima organske sinteze molekula Mirisi se prema karakteru mogu podijeliti na: * cvjetne mirise: rue, karanfila, jasmina, ljubice i dr. * mirise citrus-vrsta: limuna, narane, bergamota, grapefruita i mandarine *zelene mirise: gardenije, krastavaca i dr. * vodne mirise: jabuke, jagode, ananasa, maline, kupine i dr. *zainske mirise: cimeta, klinida, mukatnog oraida i dr. *mirise liaja s drveda: liaja s hrasta (oakmoss) *drvenaste mirisne tvari: sandala, cedra i dr. *orijentalne mirise (balzamini I vanilija mirisi): benzoe, tonka i opoponaks *animalne mirise: mous, cibet, kastoreum i ambra *mirise aldehida vedinom su sintetiki, a sa 7-12 C-atoma nalaze se mnogim poznatim mirisima, npr. U Chanel 5 . CITRUSI Pod citrusima u parfimeriji najede podrazumijevamo itav spektar voda hesperida (Hesperidia), nazvanih po Hesperides nimfama iz grke mitologije. To su plodovi ili citrusno - mirisne sirovine (npr verbena i limunska trava), a nekolicina njih spada meu najstarije sastojke u parfimeriji uz smole. Moderne varijacije kao to su grejpfrut, pomelo, yuzu i hassaku, predstavljaju relativno nedavan razvoj u podruju ekstrakcije parfema. Eterino ulje citrusa se vedinom dobiva cijeenjem, uglavnom hladnim cijeenjem, njihove koice kako bi se ouvala inherentna svjeina. Petiti grain je iznimka jer se dobiva parnom destilacijom granica i lida stabla gorke narande. Citrusi daju osvjeavajudi i iskriavi kvalitet mirisa. VODE, POVRDE I ORAIDI Vodne note izvan citrusa (koji tvore vlastitu klasu) su postale toliko popularne u posljednjih nekoliko godina da zasluuju vlastitu kategoriju. Note povrda su neobinije, ponekad iskazane kao privid: primjer bi bila nota repe koju korijen irisa ponekad proizvodi. U pravilu, vode i povrde su otporni na destilaciju i procese ekstrakcije zbog vrlo visokog postotka vode koji sadre, te predstavljaju rekonstruisane note u mirisima. Njihov uinak se krede od osvjeavajudeg i sonog, sve do pljesnivog i tajanstvenog. CVIJEDE Mnogi cvjetovi se dobivaju putem prirodnih izvora: rua i jasmin su cijenjeni po svojim neusporedivim esencijama, dobivenim kroz mnoge razliite tehnike (ekstrakcija otapala, ekstrakcija pomodu masti (enfleurage), destilati). Drugih prirodni ekstrakti cvijeda ukljuuju utilicu, tuberozu, lavandu, osmanthus, smilje, ylang-ylang i neven. Ostalo cvijede odbija dati svoje osnovne arome ili je rezultat tako minoran da je jedino rijeenje replicirati miris u laboratoriji . Ljubiica, lotos i lokvanj proizvode svoje absolute, ali oni su vrlo skupi, a prinos je jako mali. Sljedede cvijede obino se rekonstruie u laboratoriji pomodu nekolicine sintetikih molekula: frezija, bour, urevak, mimoza, heliotrop, ljubiica vedinu vremena, kadifica, narcis, zumbul ... Cvjetni mirisi dodaju romantini i esto enstveni tih sastavu, povedavajudi dojam prirodne ljepote, raspravajudi kratkotrajne visoke note i ublaavajudi neke od teih i intenzivnijih materijala, kao to su smole i balzami. Prirodni ekstrakti cvijeda takoer utiu na psihu. Cvijede igra vanu ulogu u obitelji cvjetnih mirisa, oito, ali je takoer dio skoro svih kompozicija parfema u jednom ili drugom obliku, od najlakih kolonjska vodica do bujnih orijentalaca, pa ak je sadrano i u nekim mukim mirisima BIJELO CVIJEDE -Ovo je podgrupa unutar cvijetne grupe, ali zasluuje vlastito mjesto zbog injenice da je "bijelo cvijede temelj za cijelu mirisnu podkategoriju: "bijeli cvjetni". Pod bijelim cvijedem podrazumijevamo cvijet narande, jasmin, gardeniju, tuberozu, frangipani. Iako orlovi nokti u prirodi zapravo mogu biti ute boje, njihov mirisni profil se ne poklapa sa utim cvjetovima (kao to je mimoza) i odie tipinom slatkodom, sonodu i intenzivitetom bijelog cvijeda.

urevak, iako bijel u boji, klasificiran je kao "zeleni cvijet" jer nema karakteristike ostalih bijelih cvjetova i dijeli aspekate sa ostalim lanovima "zeleno cvjetne" grupe (prema klasifikaciji Edmonda Roudnitska): zumbula i narcisa. Bijelo cvijede je najopojniji od svog cvijeda; miris im je bujan i bogat ZELENE KOMPONENTE, BILJE I PAPRAT -Pod pojmom "zeleni" mislimo na note napuklog lida i svjee pokoene trave. U ovoj klasifikaciji demo pronadi neke od klasinih oporih esencija, kao to su galbanum, koji je zapravo smola tipa visoke trave sa zdravim, probojno gorkim zelenim mirisnim profilom. ZAINI -Zaini su poznata kategorija parfemskih nota, uglavnom zahvaljujudi dugotrajnom ukljuivanju u ishrani. Neki od njih su dobro poznati, kao to su cimet, papar, klinid, korijander, umbir. Drugi su vie neobini, od plemenitog runo ubranog afrana, tamarinda i kima, pa to njenog ruiastog bibera. Zaini su klasificirani kao "vrudi / kratki" (intenzivni i gorudi za kratkotrajan period), kao to je cimet, i "hladni / dugi" (njeniji, daju osjedaj hlaenja i osvjeenja i produenog djelovanja). SLATKI I GURMANSKI MIRISI -Ovi parfemi, uglavnom izgraeni na vaniliji, podsjedaju na mirise hrane, posebno slatkia i slastica, u rasponu od jednostavne okolade, svjeeg vrhnja i karamele do kompleksnijih i egzotinijih recepata kao to su macaroons, creme brulee, sve popularniji kolaidi cupcakes i nugat. Prvi uspjean "gurmanski" parfem je Angel iz 1992., koji je producirao efekat mirisa karamele i okolade kroz koritenje etilnog maltola (miris ederne vune / karamele), uz prirodni pauli (koji posjeduje kakao aspekat) uz standardni industrijski etil vanilin. Iako se uglavnom koriste u enskim parfemima, koji obino najlake mogu obuhvatiti slae note, nisu nedostupne mukim ili unisex mirisima. DRVEDE I MAHOVINE -Drvene note su pouzdane i prilagodljive, neka vrsta dokera u pilu vjetih parfimera koji obezbjeuje bazu sastava i jaa druge elemente u skladu sa njihovim mirisnim profilom. Nekoliko dragocjenih drvenih nota mogu posluiti kao gornje ili srednje note, posebno palisander ili ruino drvo. SMOLE I BALZAMI Sirovi materijali koji spadaju pod okrilje smola i balzama ubrajaju se meu drevne komponente parfema, esto kao temelju orijentalne porodice mirisa. Oni su klasificirani u razliite mirisne profile prema njihovim aromatinim svojstvima. Meki, balzamini mirisni sastojci ukljuuju benzoin, Peru balsam, Tolu balzam (slian Peru, ali malo slai i svjeiji). Posjeduju njean ton. MOUS, AMBER I IVOTINJSKE KOMPONENTE -U parfimeriji, ivotinjske note su tradicionalno dobivane preko mousa jelena, castoreuma, ambrgrisa i cibetke make, ali danas su etika pitanja za dobrobit ovih ivotinja uinila njihovu upotrebu zastarjelim i zamijenila ih sa sintetikim opcijama (samo amber po svojoj prirodi ne teti ivotinjama) MIRISI U KOZMETIKIM PREPARATIMA -Nemaju svrhu da doprinose efektima preparata, ak je trend da se parfemi izbjegavaju, naroito ako su sintetski Treba da ga uini atraktivnim za kupca.Mirisne note su obino karakteristine za klase kozmetikih proizvoda: amponi za kosu, preparati za kupanje, kreme, Bebi kozmetika- kamilica, cvetne note amponi protiv peruti medicinski ton Anti-age preparati obino sadre i retinol iji miris treba prekriti amponi za kosu- zelena jabuka, kopriva Mirisi se moraju slagati sa sastojcima preparata a posebno se mora voditi rauna o uticaju na pH SASTAV PREPARATA Alkohol- bitno da je dovoljna koliina da se mirisne materije dobro rastvore,Voda,Boje Za aerosol pakovanja propelent Moderni preparati sadre: male koliine helatnih agenasa, antioksidanse, fiksatore parfema (tite mirisne materije od raspadanja), Ako se dodaju boje, u sastavu su UV apsorberi da ne bi dolo do promene boje na svetlosti

VODA -Voda mora biti hemijski i mikrobioloki ista,Prisustvo metala, posebno gvoa moe da izazove hemijske promene mirisnih molekula.Metali najede gvoe i bakar potiu od opreme za proizvodnju .Helatni agensi, EDTA, natrijumcitrat dodaju se gotovo svim formulacijama da veu metalne jone .Koncentracije helatnih agenasa su izmeu 0,005% - 0,02%. ALKOHOL -Alkohol je osnovni sastojak mirisnih formulacija.Slui kao rastvara i nosilac mirisnih molekula.Koriste se: etanol 95%,Izopropanol (u jeftinijim preparatima),N-propanol je toksian, nema hladede osobine.Metanol je zabranjen , toksian.Alkohol se dobija iz prirodnih izvora fermentacijom ugljenih hidrata: iz groa, ederne trske, krompira, melase, hidrolizovane celuloze.Industrijski etanol se dobija oksidacijom etilena koji se dobija u procesu krakovanja nafte. UV ADSORBERI -Kada je u parfemu i kolonjskoj vodi dodata boja, najede radi lepeg izgleda, potrebno je dodati UV adsorbere da se boja ne bi menjala ili nestajalaNajedi komercijalni UV-adsorberi: Uvinul (2-hidroksibenzofenon) tinuvin ANTIOKSIDANSI -Povedavaju stabilnost boje i mirisa,Produava se rok trajanja FIKSATORI -Dodaju se parfemima da fiksiraju lako isparljive molekule .Koriste se mirisni produkti biljnih droga koji skoro da ne isparavajuPrirodne smole: benzoja, ambra,stiriks,olibanum, hrastova mahovina, iris Balzami: peru i tolu balzam Proizvodi ivotinjskog porekla: cibet, mous, ambra Osim prirodnih smola, rezinoida i ivotinjskih ekskreta tako djeluju: kopolimer vinilpirolidon/vinilacetat, smjesa izopropil-miristata i izo-propil-palmitata, dietilftalat i etilceluloza, za parfimiranje sapuna: balzami koji su sloeni od kolofonija i tekudeg parafina. Dodatak 3% kopolimera vinilpirolidon/vinilacetat kolonjskoj vodi produava trajanje mirisa za 40%. Ako se ruinom ulju doda 2 do 5% etilceluloze, trajnost njegova mirisa produava se za 60%. Najhlapljiviji sastojci ine vrh ili vrnu notu. Oni daju prvi dojam o parfemu. To su esto mirisi citrus skupine, voni mirisi i zelene note, npr. eterina ulja anisa, eukaliptusa, bergamote, lavandule, narane, zatim apsolutna ulja mimoze, narcise, ljubice i hijacinta. Od sintetikih spojeva to su razliiti esteri i alkoholi(geraniol, linalol, nerol i dr.). Ova skupina tvari hlapi unutar dva sata. Tvari srednje note moraju poeti hlapiti jo u tijeku djelovanja vrne note, najede jedan sat nakon nanoenja parfema. Srednju notu (fond ili korpus) ine srednje hlapljivi sastojci poput eterinih ulja jasmina, rue i rumarina, zatim neki aldehidi, esteri i alkoholi te zainski mirisi (eterina ulja klinida, komoraa i majorana). Miris srednje note traje od 2 do 6 sati. Trei dio parfema ini mirisnu zavrnicu ili mirisni akord, a naziva se i glavna nota. Sadrava tee hlapljive fiksative kakvi su ekstrakti, smole (benzoae, opoponaks, tamjan), te alkohole (npr. cinamilni), aldehide (npr. vanilin), ketone (npr. benzofenon), etere (npr. amilizoeugenol). Pri pripremi svjeih i vodnih mirisa vrna se nota stavlja u vedoj koliini, Pri izradi orijentalnih mirisa naglaena je koliina teko hlapljivih mirisa, tj. mirisne zavrnice. Parfemske vode sadravaju 8 do 15% mirisa u 90%.tnom etanolu. Mirisi su sloeni i fiksirani kao u parfemima. Toaletne vode sadravaju 5 do 10% mirisa, a otapalo je najede 80 do 90%-tni etanol. Sadravaju eterina ulja, a mirisi nisu fiksirani. Vode lavandule tipian su primjer toaletnih voda. Kolonjske vode su otopine od 2 do 5% eterinih ulja u 70 do 90%-tnom etanolu. Ne sadravaju fiksative, jer im oni mijenjaju miris. To su najede etrina ulja citrusa (limuna, narane, bergamota), neroli, lavandule, rumarina, rue i jasmina. Tipian primjer kolonjske vode je Kolnisch Wasser Smjesa eterinih ulja sadrava oko 70% svjee vrne note, svega 25% tvari koje srednje hlape i samo 5% tee hlapljivih tvari. To je razlog da naneseni miris ne traje dugo kao miris parfema.

vrsti mirisi su parfemske kreme ili elei koji sadravaju 5 do 10% mirisa. Oni imaju prednost da ne isuuju kou kao to to ine pripravci s etanolom. ORHIDEJA -Amazonska lepotica,U amazonskim umama se mogu nadi mnoga umetnika dela ali orhideja je ipak najvede udo prirode.Orhideja opstaje, zadrava svoju lepotu, i sveinu i u najekstremnijim uslovima. Tajna je u njenom bogatom korenu iz koga izvlai svu snagu za odravanje perfektne istode. Iz korena se prave ekstrakti koji se koriste u luksuznim kremama za lice.Parfemi koji sadre mirisnu notu orhideje spadaju u najekskluzivnije. ZUMBUL -Zumbul se od cveta sa nekoliko plavih krunica pretvorio u biljku zanosne lepote prepunu mirisnih cvetida (34-38) zahvaljujudi vetini holandskih cvedara.Botaniki rod zumbula je bogat. Ima ih u ljubiastoj, beloj, roza, utoj, plavoj boji.Opojni miris se koristi u laboratorijama vetih majstora za parfeme, muke i enske. Lepo se kombinuje sa jasminom, vodnim aromama, dunje i grejpa, drvenastim notama sandala i kedra, vodom i ozonom JASMIN -Jasmin je kralj cveda, obavezan sastojak parfema koji pretenduju da budu vrhunski.Jasmin na svakoj koi mirie drugaije.Jasmin je noseda nota uvenog parfema Chanel No.5 koji se smatra kurturolokim fenomenom.Koko anel je tvrdila da ena treba da mirie na sebe a ne na cvede RUA -Jedno vjenanje od prije oko hiljadu godina zaduilo je parfimerijsku industriju. Kada se mongolski vladar ijanjur venavao indijskom princezom, naredio je da se kanal oko vladarske palate napuni vodom i pospe laticama rua. Na povrini vode iz cvetova se izdvajalo mirisno ulje. Tako je prvi put dobijeno ulje rue koje i danas osvaja svet i budi matu. POSTUPAK PROIZVODNJE PARFEMA Glavne faze proizvodnje: Mjeanje Zrenje Hlaenje Filtracija Bojenje Pakovanje NEELJENE REAKCIJE PARFEMA Iritacija koe Kontaktni dermatit Najedi uzronici preosetljivosti: Cimetni alkohol Hidroksi citronelal Izoeugenol Eugenol geraniol AROMATERAPIJA Svakodnevna primena zacina i aroma u hrani Gajenje cveda Koridenje parfema i kolonjskih voda Dejstvo i terapijski efekat mirisnih molekula na psihiko stanje i ponaanje ljudi Relaksirajudi uticaj na stresni savremeni ivot Opte antiseptino dejstvo: eukaliptus, lavanda,limun, bor, ruzmarin, majina duica Inhalacioni antiseptici: bosiljak, lovor,crni biber, tamjan Antiseptici digestivnog trakta: bosiljak, bergamot,kleka,majoran Antiseptici urinarnog trakta: crni biber, kamilica, kleka, alfija Fungicidi: lavanda, alfija,majina duica Mirisne potanske markice

Pored mirisa u boicama i vrstih parfema na kakve smo navikli, mogude je osjetiti razliite mirise iz potanskih markica! Ako elite da vae pismo ili razglednica miriu na cvijede, vode, trave ili lide dovoljno je kupiti posebnu, mirisnu markicu. Njemaka proizvodi takve markice s razliitim mirisima ved godinama. U suradnji s Njemakim potama izdaje jedinstvenu seriju markica svakoga sijenja. Prelijepi mirisi koje nude ove markice su limun, jagoda, borovnica, jabuka i najnoviji rua koji se pridruio kolekciji u oujku. Tajna koja se krije iza ovih mirisa lei u mikrogranulama mirisnih ulja koje su ugraene u papir od kojeg su nainjene markice. Kada prijeete prstima preko cvijeta ili voda na markici, osjetit dete armantan miris, ili moete primatelju poiljke prepustiti da sam otkrije valove rua ili jagoda. Njemaka nije prva zemlja koja je izmislila mirisne markice to je bio Butan. Druge zemlje su uslijedile s mirisima karakteristinima i tradicionalnima za pojedinu zemlju, poput prauma u Brazilu, okolade u vicarskoj ili mora u Junoj Koreji. Bududnost mirisa! Nosevi visoke tehnologije: bezgranina mogudnost osjetljivosti, neograniena primijenjivost... Prednosti: nije im dosadno mirisati, ne desenzibiliziraju se, od neugodnih mirisa se ne razbole, ne mijenjaju osjetljivost s obzirom na raspoloenje, hormonski status ili emocije Mirisi visoke tehnologije: danas je mogude proizvesti u laboratoriju gotovo bilo koji miris, proizvode se mirisi financijskih novina, trkadih automobila, duhana i mnogi drugi, sve to zamislite danas moete naruiti u boici! Druge kulture! Miris je car osjeta u mnogim kulturama. Pleme Ongee (Andamanski otoci) imaju kalendar koji je odreen mirisom cvijeda koje cvate u odreeno doba godine. Svako je doba odreeno mirisom i ima aroma- snagu... Osobna identifikacija je takoer odreena mirisom. Dodir vrka nosa znai ja i moj miris Pozdrav znai kako je tvoj nos a pie se ovako nekako Konyune onorange- tanka Bororo pleme iz Brazila, Serer Ndut pleme iz Senegala! Miris tijela i zadah, miris djeteta usporeuju sa mirisom umrlog te na taj nain odreuju tko je reinkarniran u koga... U Indiji je tradicionalni pozdrav miriati neije tjeme, to je najbolji nain iskazivanja njene ljubavi, ekvivalent grljenja i ljubljenja u zapadnoj kulturi! Kod nekih kultura mirisi se koriste u slubi socijalnih funkcija, kao npr. u spreavanju seksualnih odnosa sa roacima. Koji miris? Zapadni narod ima isto poimanje ugodnog mirisa... Etiopijski narod voli miris krave. Mukarci peru ruke u urinu i stavljaju gnojivo na sebe, a ene na kosu, ramena i grudi stavljaju maslac da bi bile privlanije! U nekim Arapskim kulturama ene su razliite dijelove tijela mirisale drugim mirisima! AMBALAA Jo su drevni Egipdani izmislili staklenu masu i izraivali posude za mirise jednostavnih formi od neprozirnog, poluprozirnog ili tamnog stakla, da bi kasnije i od ebanovine, oniksa, alabastera nabavljanog iz Libije, porfira, ak su neke izraivane od zlata. Ba su ti materijali mogli zadrati trajnost mirisa. Nefertiti, egipatska vladarica, okruila se kontejnerima mirisne smole, boicama sa uljem, te ornamentiranim dupovima s masti. U Grkoj se sauvao nain koritenja mirisa kao i u Egiptu, no oni su prvi poeli upotrebljavati tekude mirise topivi mirisne tvari i cvijetne latice u biljnim uljima. Isprva su koristili posude od Egipdana, no kasnije su poeli izradu posuda od terakote, koje su s velikom panjom i preciznodu oslikavali. Izradili su sedam oblika boca za uvanje parfema. Neke od tih formi su lekythos, askos, aryballos, alabastron amphoriskos, pyxides... Rimljani su svoje mirise spremali u boice od prozirnog puhanog stakla sa ukrasima od obojenog stakla, koje su izumili 50. god prije Krista Sirijci, a na sebe su ih nanosili i do tri puta na dan. U termama su postojale posebne sobe zvane unctuarium u kojima su se na policama uvali vrevi s masti, dupovi s eterinim uljima i boice sa esencijama u raznim veliinama.

Rimljani su troili mirise ak i na ljubimce. Na gozbama su oslobaali ptice koje su onda otputale mirise sa svojih krila. ak su i sluge koristili mirise. Rani srednji vijek u Europi je zaboravio upotrebu mirisa. Za to vrijeme glavne novine deavale su se na Dalekom Istoku. Arapi su izmislili destilaciju sokova biljaka, u Perziji su se sadile plantae rua i proizvodila ruina ulja. Za povrat mirisa u Europu zasluni su Kriari donjevi arapske mirise. Tada se najvie mirisi koriste za izradu mirisnih rukavica, tavljenjem koe mirisnim tvarima. Tek Renesansa donosi novitete i u mirisima i boicama. Nastaju novi mirisi mjeanjem tvari iz Orijenta s tvarima doneenim iz novootkrivene Amerike, a izrauju se zanimljivi okrugli spremnici koji su sastavljeni od mnogo kriaka, koje su pune rupica i oslobaaju mirise. Kasna renesansa donosi neto to je i danas poznato. U parfumerijama su se osim mirisa birale i razne boice, staklene, srebrne, zlatne, ugravirane, bruene i te su boice pratile modne krikove doba u kojem su se izraivale. U Firenzi je osnovana 1612. godine prva parfumerija Officina Profumo-Farmaceutica di Santa Maria Novella. To je takoer doba pronalaska smjese za dobivanje kristalnog stakla i upotrebe kalupa za puhano staklo. Napoleon je naruivao pola galona kolonjske vodice od ljubiica svaki mjesec i kae se da je koristio ezdeset boca duplog ekstrakta jasmina svaki mjesec. Osamnaesto stoljede je doba prvih kreatora mirisa poput Galimarda, Muelhensa, Houbiganta idr, a ujedno je i doba kada je otkrivena tajna dobivanja porculana u Dresdenu 1710. godine. Naravno odmah su se poele izraivate parfemske boice od porculana. Boice su se i dalje i kroz 19. stoljede mogle kupovati i birati, kao u renesani, na policama prodavaonica zajedno s mirisima Devetnaesto stoljede uvodi etikete s imenom kude koja ih proizvodi. Ovdje se pojavljuje ime Guerlain. Pierre-Francois-Pascal Guerlain svoj je uspjeh postigao mirisom Eau de Cologne Imperiale kreiranog za caricu Eugeniu. Tako je on postao slubeni parfimer dvora, a boica je imala zatitni znak dvora - pelu. Imala je oblik staklene konice sa strukturom sada s nizom reljefnih pelica. Danas je poznato da modni kreatori uz svaku liniju lansiraju i miris. Zapravo oni modnu reviju financiraju prodajom mirisa. Zaetnik veze modni kreator miris je Charles Worth, kojeg su i prozvali prvim modnim kreatorom. On je shvatio da uz lijepu haljinu ide i ljepi miris, te je uz svaku prodanu haljinu poklanjao malu mirisnu boicu. Slavni Coty je izjavio da parfem mora privudi panju oka jednako kao i nosa.

KOZMETIKI PROIZVODI - Kozmetiki proizvodi su tvari i pripravci namijenjeni ienju, njezi, zatiti, mirisanju i uljepavanju vanjskih dijelova ljudskog tijela, te ienju i njezi zuba i usne upljine.Svaki KP mora biti deklarisan. Najea podjela KP je prema namjeni, ali tu ima potekoa jer se danas mnogi preparati izrauju tako da zadovolje bar 2 namjene (amponi tipa 2 u 1).Ako bi se uzela podjela prema Pravilniku (KP koji dolaze u dodir sa sluznicom, KP koji se due zadravaju na koi) dolo bi do zbrke, jer bi se u istoj skupini nali KP za ienje, njegu i uljepavanje i mnoge injenice bi se vie puta ponavljale. PROIZVODI ZA ODRAVANJE ISTOE - Imaju zadatak da kou, kosu, nokte, vanjske dijelove spolnih organa, zube i usnu upljinu oiste od neistoe i veine mikroorganizama, tkivnih izluevina, odbaenih stanica i ostataka kozm.proizvoda. Moraju biti blaga, odgovarajue pH vrijednosti i s dodatkom tvari za premaivanje koe. To su:Toaletni i specijalni sapuni; Sindeti; Kupke; Sredstva za tuiranje; Preparati za pranje kose; Preparati za intimnu njegu; Kreme, losioni, gelovi, ulja i maske za ienje koe; Preparati za piliranje; Maramice za ienje koe; Pjene za ienje koe; Preparati za ienje zuba i njegu usne upljine; Preparati za ienje zubala; Dezodoransi i antiperspiransi. TOALETNI SAPUNI - Moraju imati bar 78% masnih kiselina, do 15% vlage i isparljivih tvari, do 3% neosapunjenih masnoa, do 1,5% tvari netopivih u vodi i do 1% tvari netopivih u etanolu. Lako se otapaju u destiliranoj i mekoj vodi, uz obilno stvaranje pjene. U tvrdoj vodi se tee otapaju, to se moe popraviti dodatkom sekvestrena.Kvalitet zavisi o sapunskoj osnovi. Natrijevi sapuni (ujednaena struktura, glatki,

sjajni, smiju biti samo blago alkalni). Osnovni sapun se sui i usitni, dodaju se pomone tvari, homogenizira i oblikuje. Pomone tvari: antioksidansi (spreavaju uegnutost), sekvestreni, tvari za premaivanje (ulje masline, derivati lanolina...), mirisi (0,6-1,5%), boje, konzervansi, aktivne tvari kamilice, med, aloa vera....Neprozirni-zbog kristalizacije.Za dobijanje prozirnih sapuna -osnovnoj masi dodaje se glicerol, sorbitol i etanol.SPECIJALNI SAPUNI - Luksuzni s. (jae parfimirani- 2 do 3% mirisa, premateni, tzv.krem sapuni); Antibakterijski i dezodorantni s. (dodatak antibakterijskih tvari, npr. Triklosan); Toaletni s.koji blago ljute (sadre usitnjenu lufu ili posebne alge, pomau regeneraaciji i boljem izgledu koe); Djeji s. (posebne sapunske osnove, sa dodatkom lanolinskog alkohola, ulja masline, bisabolola ili ekstrakta kamilice; blago parfimisani); Medicinski s. (sadre aktivne agense, npr.katrane, ihtiol, salicilate, benzoil-peroksid); ienje ruku radnika; za oneienje s motornim uljima: sapun sa dodatkom tvari za piliranje i tenzida koji poveavaju mo pranja i pjenjenja). SINDETI - Syndets=synthetic detergens; Alternativa sapunima; Sastav: sintetiki tenzidi ili smjesa sintetikih tenzida sa alkalnim sapunima.Peru dobro kao sapuni, ali su postojani u tvrdoj vodi, niih su pH vrijednosti (6-6,5)i koa ih bolje podnosi. Za pranje normalne, preosjetljive i neiste koe, osobama sa hroninim ekcemom Vrste sindeta: vrsti (50% alkalijski sapuni, 50% tenzidi); teni (pravi sindeti; smjesa tenzida, tvari za premaivanje, glikol-stearata koji daje biserni sjaj, NaCl za uguivanje, mirisa, konzervansa i sredstva za zakiseljavanje). KUPKE - vrsti ili teni proizvodi koji se stavljaju u vodu, za kupanje cijelog tijela ili samo ruku ili nogu.Omekavaju, miriu i boje vodu, mogu stvarati obilnu pjenu. Mogu smanjivati svrbe koe, premaivati je, poboljavati cirkulaciju...1. vrsti pripravci su: soli, praci i tablete.Soli sadre razliite anorganske soli (morska so, Karlsbadska so), obino obojene i mirisne (mirisi etinara, lavande, eterina ulja rue, sandalovine)Primjena: smanjenje umora i napetosti, ublaavanje bolova, bri oporavak nakon preloma kostiju.Pjenuave kupke u obliku praka (sadre tenzide koji osiguravaju pranje i pjenjenje, mirise, sredstva za zakiseljavanje). umee tablete za kupanje (izrauje se komprimiranjem praaka koji se sastoje od tenzida, NaHCO3, vinske ili limunske kiseline, punila, boje, mirisa i Mg stearata, koji poveava klizne osobine mase za komprimiranje) 2. Tene kupke (sadre tenzide, humektanse, boje, mirise, sredstva za uguavanje i zakiseljavanje, konzervanse, eterina ulja, ekstrakte biljaka. Najjednostavnije su alkoholnovodene otopine eterinih ulja s dodatkom solubizatora. Osjetljiva koa: ekstrakti kamilice, nevena, podbjela, hmelja, arnike.Masna koa: ekstrakti alfije, majine duice, imele.Neista koa: ekstrakti kamilice, hrastove kore, komoraa.Suha koa: ekstrakti nevena, lipovog cvijeta, mauhice.Ulja za pjenuave kupke. Izrauju se kao bezvodna i s dodatkom vode.Bezvodna ulja sadre 75% smjese alkil-eter-sulfata i neionogenog emulgatora, 23% tvari za omaivanje i 2% mirisa.Medicinske kupkeSadre kalijpermanganat. PRIPRAVCI ZA TUIRANJA - Bistre ili zamuene, visoko viskozne tenosti, rjee kreme i tlani pripravci (pjene za tuiranje).Sastav: smjesa tenzida, alkanol amida masnih kiselina i etoksiliranih masnih alkohola. Sadre i uguivae, humaktanse, konzervanse, sekvestrene, limunsku kiselinu, mirise i posebne tvari (mentol, pantenol, oligoelementi termalnih voda, ekstrakti biljaka). Pripravci za tuiranje 2 u 1 pranje i njega koe. Pripravku za tuiranje dodaje se lipofilni emolijens (ulje avokada, jojobe, badema...) PRIPRAVCI ZA PRANJE KOSE - AMPONI - Veina ampona uz detergente sadri i sastojke koji njeguju kosu, a amponi tipa 2 u 1 obavljaju funkcije ampona i kondicionera.Pranjem se s kose odstranjuje neistoa sastavljena od loja, ostataka znoja, peruti i stanica kutikula vlasi, praine i ostataka kozmetikih preparata. Osobine dobrog ampona: Dobro pjenjenje; Dobra mo uklanjanja neistoa, ali bez pretjeranog odmaivanja i isuivanja; Lako ispiranje s kose; Kosa se mora lako raeljavati; Kosa mora ugodno mirisati; ampon ne smije iritirati ni senzibilizirati; Mora dobro prati u tvrdoj i mekoj vodi; Proces proizvodnje .mora biti jednostavan i ekonomian. ampon se esto izrauju za odreene tipove kose i u razliitim oblicima. Osnovne razlike izmeu pojedinih vrsta . su

u vrsti supstance za pranje, fizikom obliku pripravka i aditivima.Teni bistri amponi (iz etoksiliranih alkilsulfata i amonij-laurilsulfata). To su uljni amponi koji premauju vlasi, ali esto daju kosi mutan izgled.Zamueni teni amponi (sadre sintetike sedefaste tvari, disperzije lateksa ili stearate).amponi izgleda krema i pasta (iz natrij-stearata i natrij-lauril sulfata, uz premaivanje lanolinom).amponi tipa gela (gusti, prozirni, s vrlo koncentriranim detergentom)amponi u tlanom pakovanju (tenosti koje se pjene pri izlasku iz doze. Donedavno je problem bila korozija ambalae, ali je to rijeeno tzv.biaerosolskim pakovanjem (dvokomorni spremnici)Suhi preparati u tlanom pakovanju slue za bezvodno pranje kose; smjese suhih adsorbenskih praaka i blagih alkalija.Nanose se na kosu, ostavljaju kratko i odstranjuju eljanjem; higijena kose tekih bolesnika. AMPONI PREMA NAMJENI: amponi za suhu kosu - Sadre umjerene koliine blagih detergenata, imaju neutralnu ili blago kiselu pH vrijednost, sredstva za premaivanje i kondicioniranje kose, aktivne tvari (pantenol, hidrolizirane proteine itarica...). est konzervans je Bronopol.amponi za oteenu i tanku kosu - Blagi detergent, sredstva za poboljanje strukture vlasi (kationski proteinski hidrolizati i kationski tenzidi).amponi za masnu kosu - Sadre vee koliine detergenta, male koliine sredstva za kondicioniranje. Aktivne tvari su posebni ekstrakti iz biljaka, pantenol, derivati sumpora. Zakiseljuju se limunskom kiselinom na pH 6,5.amponi za djecu - Sadre detergente koji ne stvaraju obilnu pjenu (amfoterni detergenti).Aktivne tvari su ekstrakti kamilice, azulen, alfa-bisolol. Medicinski amponi Sadre tenzide i aktivne tvari, zavisno od bolesti vlasita. ampon ovdje slui kao vehikulum.za psorijazuotopine katrana kamenog uglja;Za seboreju-selen-disulfid; Za uljivost-piretrin. amponi tipa 2 u 1- Za esto pranje kose. Sadre blage detergente, tvari za sedefast sjaj (glikol-diesterat), UV filtere, konzervanse, boje i mirise.Aktivne tvari su kvaterni amonijevi spojevi, proteini itarica, soje, pantenol, aktivne tvari iz klica kukuruza (regulie vlanost kose) Kolor amponi - Sadre privremene boje (kana, azo boje). Osnovni sastojci ampona : Detergensi (osnovni i pomoni) i Aditivi Osnovni detergensi : Osiguravaju dobro pranje.Anionski (dobro peru, dobro pjene) i amfoterni tenzidi (dobro peru, slabije pjene). Pomoni detergensi : Stabilizuju pjenu, uguuju ampon, poboljavaju podnoljivost preparata. Anionski i neionogeni tenzidi Aditivi : Sredstva za uguivanje (NaCl, alkanolamidi); Sredstva za podeavanje pH vrijednosti (potrebno da budu blago kiseli do neutralni); Konzervansi (amponi su podloni oneienju mikroorganizmima; konz. ga tite od bakterija i plijesni); Antioksidansi; Boje (zbog psihomarketinga; boja prati mirisnu notu. Problem stabilnosti boje kod izlaganja suncu-zato se dodaju UV filteri.); Mirisi (voditi rauna o rastvorljivosti, kompatibilnosti s drugim sastojcima, stabilnosti, da ne iritira i ne senzibilizira, da je ekonomian. Koriste se voni, cvjetni i biljni mirisi, uz dodatak solubizatora; Dobar miris mora se lako i bistro otapati u amp.masi na 400C i vezati se za kosu; Tvari za kondicioniranje (daju kosi glatkou, sjaj, mekou i elastinost); Sredstva koja daju neprozirnost (dodaju se iz 2 razloga: komercijalni razlozi-ampon koji svjetluca i svilenkasto se preliva privlaaan je za potroae; tehnoloki razlog-da se prikrije boja osnovne amponske mase); Sredstva za bistrenje (pomau otapanje teko rastvorljivih supstanci: etanol, butanol, poliglikoli...). Izrada ampona: Posebni kotlovi duplih zidova sa mjealicom.Ako su svi sastojci teni-ne zagrijava se.Ako ima vrstih sastojaka-zagrijavanje na 750C, zatim hlaenje na 600C i dodavanje konzervanasa i sredstava za kondicioniranje.Hlaenje na 400C i dodavanje mirisa, boja i kiselina za podeavanje pH vrijednosti. Ispitivanja ampona : Za kvalitet ampona vani su: izgled, boja, miris, pH, sadraj aktivne tvari, viskoznost i mikrobioloka ispravnost. I.Kontrola zdravstvene ispravnosti ampona obuhvata ispitivanje: pH vrijednosti, identifikaciju dodatih sintetikih organskih boja, mikrobioloku aktivnost, odreivanje sadraja aktivnih supstanci, ocjenjivanje rezultata u skladu s odredbama Pravilnika. II. Laboratorijsko ispitivanje : 1.Subjektivno prosuivanje : Iskusni i kvalificirani strunjaci.Test pranja kose na pola glave sa ispitivanim i dokazano kvalitetnim amponom; u mekoj i tvrdoj vodi. Uporeuju se pjenjenje i stabilnost pjene, sposobnost pranja,

lakoa ispiranja, raeljavanje kose, mogunost oblikovanja frizure, sjaj, pojava peruti, provjera stanja kose nakon 3 i 7 dana. 2. Instrumentalne metode: Mjerenje otpora na eljanje, statikog elektriciteta, jaine vlasi na kidanje i sjaja. PRIPRAVCI ZA ISPIRANJE KOSE - Imaju svrhu da kosi nakon pranja, trajnog kovranja, bojenja ili izbjeljivanja daju mekou, punou, sjaj i podatnost za oblikovanje frizure. To je tzv.kondicionirajue djelovanje.Aktivne supstance: kationski tenzidi, masne komponente, humektansi, proteini, vitamini i ekstrakti biljaka PRIPRAVCI ZA INTIMNU HIGIJENU - Izrauju se u obliku losiona, vlanih maramica i aerosola.Losioni za pranje sadre blage detergente, lipofilne emolijense (ulje avokada) i tvari za stiavanje iritacije (preparati kamilice). Ugueni su dodatkom hidrokoloida ili otopinama elektrolita.Zakiseljuju se limunskom ili mlijenom kiselinom na pH 4,5-5,5. Sadre antibakterijske tvari, protuupalne tvari i mirise.Vlane maramice izraene su od posebnog papira, obraenog smolama, a navlaeni su mjeavinom otopine blagog detergenta, uz dodatak antibakterijskih tvari, humektanta i mirisa.Aerosoli sadre antibakterijske tvari, lipofilne emolijense i mirise otopljene u propilenglikolu. KREME ZA IENJE KOE - Bezvodne kreme ili emulzoidi razliitih tipova.Masna faza sadri parafinske ugljikovodike ili alkilne estere masnih kiselina, koji dobro iste kou. Za premaivanje: lanolin, cetaceum, pelinji vosak. Emulgatori: lanolinski alkoholi, kompleksni emulgatori. Bezvodne kreme: ienje lica, skidanje tekih pudera i minke. Izrada: mijeanje komponenti, uz zagrijavanje na 600C; hlaenje na 500C i dodavanje mirisa; lijevanje u doze ili tube. LOSIONI ZA IENJE KOE - Koriste za uklanjanje neistoe s koe.Za masnu kou koriste se neemulgirani losioni (otopine detergenata, humaktansa, antibakterijskih tvari i mirisa, vehikulum sadri 1015% etanola)Emulgirani losioni najee su tipa U/V. Sadre male koliine lipofilnih emolijenasa, a vie vode i hidrofilnih tvari. GELOVI ZA IENJE KOE - Sadre masne tvari ili su isti hidrokoloidni pripravci uz dodatak detergenta, antibakterijskih tvari i aktivnih tvari (kamfor, cink-fenolsulfonat, ekstrakti bilja).Uspjenost ienja zavisi od pH: Blago kiseli gelovi djeluju blago, ali slabije iste od alkalnih.

ULJA ZA IENJE KOE - Bistri preparati za ienje suhe i osjetljive koe i djeje koe.Najee su to hidrofilna ulja koja sadre odabrane masnoe (iste i njeguju kou) i emulgatore (iste kou).Dodaje se 510% emulgatora (polisorbat 85, Arlaton T). MASKE ZA IENJE KOE - Izazivaju bubrenje povrinskog sloja epidermisa i na taj nain rahle stanice ronatog sloja, a sastojci maske adsorbiraju neistoe.Najvie se koriste maske s adsorptivnim glinama (masna koa) ili na bazi hidrokoloida s malim dodatkom glina (suha i normalna koa). PRIPRAVCI ZA PILIRANJE - Jedna vrsta sadri estice silicij-dioksida, morski pijesak, mekinje badema i itarica, mljevene ljuske badema mehaniki uklanjaju povrinski ronati sloj.Druga vrsta su preparati za hemijski piling koe, sa dodatkom 5-10% AHA. PRIPRAVCI ZA IENJE ZUBA I NJEGU USNE UPLJINE - Imaju namjenu da iste zube, osvjeavaju usnu upljinu i preveniraju nastanak karijesa, paradontoze i bolesti sluznice usne upljine.Dijele se na: Pripravke koji se primjenjuju s etkicom za zube (dentifrices): paste, praci i tablete za pranje zuba. Pripravke koji se primjenjuju bez posebnog pribora: vode za usta i aerosoli za osvjeavanje daha. Ne mogu zamijeniti preparate iz prve skupine jer ne peru zube i ne uklanjaju plakove. Pripravci prve skupine moraju biti dovoljno abrazivni da uklone plak, ali ne smiju otetiti caklinu. Tvrdoa cakline je 6-7, a dentina 5

(prema Mohovoj skali), tako da tvrdoa abraziva treba biti 3.Supstance za izradu ovih preparata dijele se u 2 skupine: Osnovne supstance (sredstva za mehaniko ienje i poliranje zuba, uguivai, humektansi, pjenila, korigensi mirisa i ukusa, konzervansi, bojila); i Aktivne supstance Abrazivi: uklanjaju ostatke hrane i nakupine plaka. Kalcij-karbonat, aluminij-hidroksid, dibazini kalcij fosfat (manje abrazivan, blag i ugodan, ali se mora stabilizirati solima Mg-da se sprijei zrnatost i razdvajanje paste za zube).Uguivai: daju potrebnu viskoznost i spreavaju odvajanje abraziva od drugih sastojaka (derivati celuloze, natrij-alginat, karagen, arapska i karaje guma).Ovlaivai: spreavaju isuivanje paste i daju elastinost (manitol, glicerol).Sredstva za pjenjenje (detergensi koji olakavaju skidanje plaka): natrij-lauroil-sarkozinat, tauridi.Korigensi ukusa i mirisa (umjetna sladila 0,05-1%, arome od smjese eterinih ulja, vone arome. Fosfatne paste trebaju manje sladila od karbonatnih).Konzervansi (esteri paraamino benzojeve kiseline, natrij benzoat).Bojila (vodotopljiva). Aktivne supstance: Za spreavanje karijesa, protuupalno djelovanje, otapanje kamenca...Soli fluora (fluor difunduje u zubnu caklinu, nastaje fluorapatit, spoj otporan na tetno djelovanje kiselina koje uzrokuje karijes. Maksimalan sadraj do 0,15%). Stroncij-acetat hemihidrat (za smanjenje osjetljivosti zuba). Cink citrat (smanjuje plakove, djeluje na kamenac). Alkalijski pirofasfati (spreavaju nastanak kamenca). Soli aluminija (adstrigentno djelovanje). Izrada pasta za zube: Pripremi se uguiva. Doda se smjesa humektansa i tvari topivih u vodi, potom abrazivi, pa pjenila i arome. Izrada- u blagom vakuumu. Pune se u plastine tube ili plastine spremnikespendere.

Ispitivanje paste za zube - Ispituje se: izgled, ukus, miris, pH vrijednost, mikrobioloka ispravnost, abrazivnost, disperzibilnost, stabilnost, reoloke osobine, tokssikoloka i dermatoloka ispitivanja. Izgled: iz horizontalno postavljene tube istisne se 1 cm na ravnu plohu i posmatra glatkoa povrine, homogenost, ima li grubih estica ili mjehuria zraka. pH vrijednost- elektrometrijski. Abrazivnost: metoda abrazije radioaktivnog dentina. Stabilnost: 30% paste za zube i 70% smjese glicerol-voda zagrijava se 30 min. U vodenom kupatilu. Nakon hlaenja preparat ne smije ovrsnuti. Miljenje potroaa: bar 20 osoba daje miljenje o osjeaaju istoe, ukusu, svjeini daha, koliini pjene i sl. DEZODORANSI I ANTIPERSPIRANSI - Pripravci koji se upotrebljavaju za spreavanje neugodnog mirisa tijela.Svje znoj nema snaan miris, ali bakterijskom razgradnjom organskih sastojaka znoja nastaju masne kiseline kratkih lanaca (kaprilna, kapronska kiselina) koje daju neugodan miris.Dezodorantne supstancije i dezodoratni pripravci spreavaju razvoj bakterija i smanjuju mogunost nastanka neugodnog mirisa znoja.Koriste se : triklosan, bronopol, klorheksidin, kvaterne amonijeve soli, a od prirodnih tvari: usninska kiselina i kalij-usnat.Antiperspiransi blokiraju luenje lijezda znojnica (soli aluminija, cinka i cirkona). OBLICI PRIPRAVAKA - Tlani pripravci (pune se smjesama propana, butana i pentana, a koncentrat je u tenom ili vrstom obliku).Ugueni losioni (sadre otopine dezodorantnih tvari u smjesi etanola i vode, uz dodatak humektansa, mirisa i uguivaa. Pune se u roll-on ambalau.)Preparati u obliku stika (prozirni sadre 5-19% sapuna otopljenog u smjesi etanola i humektansa; neprozirni sadre lipofilne emolijense, pogodni za osjetljive osobe.)Dezodorantne i/ili antiperspirantne kreme su tipa U/V, a aktivne tvari su otopljene u vodi ISPITIVANJA - Ispituju se na organoleptike i fiziko-hemijske osobine (pH, viskoznost, stabilnost), a preparati koji sadre vodu i na mikrobioloku istou.Ispitivanje podnoljivosti (antiperspiransi blago iritiraju kou, dezodoransi mogu izazvati alergijske reakcije. PROIZVODI ZA NJEGU - Nakon pranja ili ienja potrebno je uspostaviti normalno stanje vlanosti, pH vrijednosti i prematenosti koe, usana, kose i noktiju.Osim toga, preparati za njegu mogu ubrzati

proliferaciju stanica, odgoditi pojavu bora, tonizirati kou.Pravilan izbor preparata za njegu ovisi o tipu i stanju koe i kose, starosti osobe i uticaja okoline. KREME ZA NJEGU KOE - Kreme su preteno emulgirani sistemi, sastoje se od lipofilnih i hidrofilnih tvari i prikladnih emulgatora.Prema rasporedu faza:Hidrofilne, isperive, dnevne kreme (tip U/V); Lipofilne, masne ili none (tip V/U) i Viefazne kreme.Prema namjeni:Kreme za ienje koe, Kreme za njegu koe, Kreme za hlaenje, Kreme posebne namjene (sunanje, depiliranje, brijanje, masaa, izbjeljivanje). Emulgirane kreme - ira primjena, zbog boljeg izgleda, subjektivno ugodnijeg osjeaja, ekonominosti, lakoe primjene, mogunosti simultanog djelovanja lipofilnih i hidrofilnih tvari i aktivnih supstanci (ime se postie i vlaenje i premaivanje koe). Bezvodne kreme - Ne koriste se na velike povrine koe, jer stvaraju nepropusni film i dovode do disbalansa prirodnih lipofilnih tvari. Primjena: -ienje koe (masna faza-parafinski ugljikovodici i alkilni esteri masnih kiselina dobro iste kou)-zatita od hladnoe (vodoodbojne; manje povrine izloene jakom suncu ili premazivanje tijela kada se predvia dug boravak u vodi) 1. KREME ZA DAN - Na koi stvaraju nevidljivi sloj, daju joj lijep, barunast izgled, a ne spreavaju normalno odvijanje procesa u koi. Slua i kao podloge za nanoenje minke. Sadre lipofilne emolijense i humektanse: glicerol, sorbitol, propilenglikol (spreavaju gubitak vode iz kreme i hidratiziraju kou), konzervanse, ponekad i antioksidanse. Mogu se dodati i aktivne tvari za smirenje koe, vitamini, antiseboroici. Izrauju se s razliitim ionogenim i neionogenim emulgatorima. Ambifilne kreme tipa U/V - esta primjena, dobra penetracija, kompatibilnost sa hidrofilnim i lipofilnim supstancamaIzrauju se s samoemulgirajuim voskovima npr. Tegin: glicerol monostearat (lipofilni emulgator) + Kalij-stearat (hidrofilni emulgator) 2. HIDRATANTNE KREME - Reguliu sadraj vlage u koi.Sadre:lipofilne emolijense (gamalinolenska kiselina, perhidro-skvalen). ovlaivae (natrij-laktat, mlijena kiselina, urea, kolagen, fitosterini, ekstrakti Aloe vera ili smjese ovlaivaa: Lactil, Aquaderm) . 3. KREME ZA NO (hranljive kreme) - Na koi ostavljaju vidljiv, sjajan film.Teko se pripremaju u stabilnom obliku:izbor emulgatora je manji nego za dnevne kreme (HLB vrijednost mora biti 2-5); mnogo je tee raspriti vodu u gustoj i inertnoj masnoj fazi nego obrnuto; Na povienim temperaturama gube stabilnost (izluuje se ulje). Ubrajaju se: lanolinske kreme, kreme emulgirane holesterolom, lanolinskim alkoholom, kreme s apsorpcijskim bazama. Najbolji humektans je propilenglikol (3%-max.5%)-vee koliine uzrokuju nestabilnost preparata.Stabilizatori (stearati, mikrokristalinini voskovi, magnezij-sulfat-heptahidrat) 4.KREME ZA HLAENJE I UBLAAVANJE (Cold kreme) - Bijele ili ukaste, meke, blagog djelovanja, na koi daju neokluzivan film i hlade kou. Najstarije poznate kreme (pelinji vosak+bademovo ulje+ruina voda). 1618. u Farmakopeji londonskih ljekara -Unguentum refrigerans (mast za hlaenje); kasnije pod nazivima Ung.emolliens, Ung.leniens (mast za ublaavanje), Cold cream, a sastav je mijenjan zamjenom prirodnih ulja mineralnim i dodatkom Na-tetraborata. Prvi propisi nisu sadravali emulgator i bili su nestabilni (pseudoemulzije). Dananje kreme su ambifilne, tipa U/V. 5. VIENAMJENSKE KREME - Uslovi:dobra temeljna podloga za nanoenje make up preparata; stvaranje jednolinog emolijentnog filma na koi, lako nanoenje, ali sporo ili slabo penetriranje u kou, Tipa U/V, V/U i mjeovite-za svaki tip koe. Na tritu pod istim nazivom- sa napomenom za koji tip koe.

IZRADA KREMA : Postupak prema pravilima dobre proizvoake prakse: Mora postojati nadzor nad kvalitetom sirovina, proizvodnih postrojenja, radnog prostora, osoblja, ureaja za punjenje, ambalae. Bitan uslov je mikrobioloka istoa (konzervans ne moe zatititi preparat, ako nisu dobri uslovi proizvodnje). Najei izvor kontaminacije je voda, pa je treba sterilizirati kuhanjem (30 min. Na 800 C). Kreme tipa U/V moraju sadravati konzervanse, a tipa V/U antioksidanse. Ispitivanja krema - Ispituju se: tip, veliina estica, viskoznost i reoloka svojstva, pH vrijednost, stabilnost, organoleptike osobine, mikrobioloka istoa, sadraj tekih metala.Tip kreme: pomou kobaltovih papira (modri, u dodiru sa kremama tipa V/U ne mijenjaju boju; kreme tipa U/V daju ruiastu boju). Veliina estica: mikroskopski. Viskoznost i reoloka svojstva: reoviskozimetrijskim instrumentima. pH vrijednost: elektrometrijski. Stabilnost: uvanje na 400C tokom 3 mjeseca, zatim 7 dana na -50C. Mikrobioloka istoa: 0,1 g ili 0,1 ml ne smije sadravati Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa i Escherichia coli bakterije. LOSIONI ZA NJEGU KOE I KOSE - Losioni su teni, viskozni preparati namjenjeni za vanjsku primjenu. Adstrigentni losioni (za masnu kou; sadre soli cinka i aluminija, do 20% etanola, aromatske vode, tinkture benzoje i kadulje). Tonici (za osvjeavanje lica; sadre adstrigense, stabilizirane sokove voa i povra, tinkture, do 0,2% mentola, humektanse i proteine). Emolijentni losioni (reguliu vlanost koe). Hidratantni losioni (sadre specijalne ovlaivae). Losioni za kosu (za masiranje vlasita; sadre antipruritike i antiseboroike tvari, B vitamine, proteine). Izrada : Neemulgirani bistri losioni izrauju se otapanjem sastojaka u razliitim otapalima. Miris se obino otopi u vodi, a konzervansi i antiseptici u glicerolu i propilenglikolu. Gotovi losioni se filtriraju. Losioni tipa suspenzija izrauju se suspendiranjem fino usitnjenih krutih tvari u vehikl koji sadri uguiva. Emulgirani losioni izrauju se poput emulgiranih krema, tako da se vodena faza dodaje masnoj fazi uz mjeanje. Miris se dodaje na temp. 40-45 C, a otopina boje kada se pripravak ohladi na 30C.Ispitivanja: Losioni se ispituju organoleptiki na izgled, miris i boju, pH vrijednost, mikrobioloku istou i stabilnost. GELOVI ZA NJEGU KOE I KOSE - Pripravci guste do elastine konzistencije koji zagrijavanjem postaju tekui. Najvie se koriste za njegu ruku i kao podloge za liposomski oblikovane aktivne tvari. Vodeni gelovi pogodni su za masnu kou i za primjenu tokom ljeta, a masni za suhu kou i tokom zime. Gelovi za njegu kose (nanose se na opranu i suhu kosu; uz uguivae i humektanse sadre i kvarterne amonijeve spojeve, ponekad i blage premaivae. Izrada: Nain izrade zavisi od uguivaa. Npr. kod upotrebe Na-alginata dodaje se kalcij-citrat; krob prije dodatka vode treba ovlaiti etanolom itd.Ispitivanje : Gelovi se ispituju na organoleptike osobine, pH vrijednost, viskoznost i stabilnost, mikrobioloku istou.

ULJA ZA NJEGU KOE I KOSE - Teni bistri pripravci koji sadravaju biljna, ivotinjska i mineralna ulje, sintetike uljima sline tvari, lanolin i derivate lanolina, antioksidanse, boje, mirise i aktivne supstance, Vitaminska ulja sadre i vitamine A,E i F. Tkivna ulja sadre ulja badema, rivinusa, suncokreta. Hidrofilna ulja sadre 5-10% emulgatora koji osiguravaju lako pranje koe nakon primjene ulja. Koriste se za njegu suhe i ostarjele koe, kao ulja za masau i njegu nokata. Ulja za masau sadre i razna eterina ulja. PUDERI (POSIPI) ZA NJEGU TIJELA - Pripravci koji se upotrebljavaju za zatitu koe od trenja i drugih tetnih uticaja, te kao sredstvo za upijanje loja i znoja. Izgled im mora biti jednolian, miris ugodan. Sadraj mirisa je obino do 0,8%. Vlage moe biti do 2%, a u vrstim puderima do 8%. Supstancije : Koriste se: silikati (talk, kaolin), karbonati, metalni oksidi, metalne soli organskih kiselina, polisaharidi, proteini, mirisi i aktivne supstance

(antiseptici, antiseboroici, antimikotici i sl.). Sirovine moraju biti dobro usitnjene, netoksine, dobrih osobina upijanja vode i masnoe, stabilne, mikrobioloki iste i ne smiju remetiti prirodnu kiselost koe. Djelovanje pojedinih supstanci:Prianjanje na kou pospjeuju metalni sapuni i dodatak masnih tvari (lanolin, cetanol). Mekou i klizenje puderu daju talk, metalni sapuni i krob. Kone izluevine upijaju karbonati Ca i Mg, koloidni kaolin i bentonit. Neravnine na koi pokriva titan-dioksid, cink-oksid. Izrada : Izrauju se mjeanjem sastojaka koji su prethodno namirisani, eventualno premateni i obojeni.Ispitivanja : Posipima se odreuju organoleptika svojstva, ostatak pri prosijavanju, sadraj vlage i nasipna masa (zbog pravilnog izbora ambalae). MASKE I PAKOVANJA - Maske slue za ienje lica, podsticanje cirkulacije u koi, regulaciju sekrecije znoja i loja i za hidrataciju koe.Zavisno od sastava mogu djelovati adstrigentno (cink-oksid, kalamina), adsorbentno (adsorptivne gline), hidratizirajue, protuupalno (MG-sulfat, alantoin, pantenol), antiseboroiki (sumpor, ihtiol, katrani).Prema pH vrijednosti maske mogu biti: neutralne, slabo kisele i slabo alkalne.Prema izradi, maske se dijele na dvije skupine: maske koje moe svako sam priprediti i primjeniti; i maske ija izrada zahtijeva odreenu strunost. Prema osobinama koe maske se dijele na:Maske s tvarima koje adstringiraju (za kou s velikim porama, jakom transpiracijom i prekomjernim luenjem loja). Maske koje napinju kou (za oputenu kou sa sklonou stvaranja bora). Maske za omekavanje i ovlaivanje koe (za suhu i grubu kou sa sklonou pucanja)Maske koje poboljavaju cirkulaciju. Maske za izbjeljivanje (za hiperpigmentaciju i crvenilo koe). Hranljive maske (za neishranjenu i slabo prokrvljenu kou). S tehnolokog gledita maske se dijele na: Maske s adsorptivnim glinama. Maske s hidrokoloidima. Maske s disperzijama lateksa. Maske oblika krema. Maske s parafinskim voskom. Maske s proteinima. Maske s hidrokoloidima - Viskozni pripravci koji gubitkom vode stvaraju elastian gel-film ili su to vrsti gelovi koji se prije primjene moraju rastopiti. Sirovine: tragant, gelatina, kazein, karagen, polivinilpirolidin, uz humaktanse.Maske s disperzijama lateksa - Disperzije lateksa nakon suenja ostavljaju na koi kontinuirani, elastini i nepropusni film. Time se onemoguava normalna perspiracija koe i odavanje toplote, pa naneseni film uzrokuje porast tremperature i pojaanu cirkulaciju krvi u koi.Maske oblika krema - Povoljno djeluju na omaivanje i hidrataciju koe. Sadre razne hidrofilne i lipofilne emolijense, emulgatore uz dodatak keratoplastika, protuupalnih tvari, vitamina i dr. Maske s parafinskim voskom Veinom se sastoje iz istog parafinskog voska, a manji broj su mjeavine ovog voska s vazelinom, cetanolom i stearolom.Maske s proteinima - Sadre razliite proteine (elastin, kolagen, keratin). Na koi ine nevidljiv film, fiziki popunjavaju bore, napinju kou, tako da ona odaje dojam glatke koe. Primjena, vrijeme djelovanja i nain skidanja maske: Maske se nanose na prethodno oienu kou. Maske se nanosi topla ili hladna, u jednolinom sloju debljine 2-3 mm, mekim kistom ili plastinom patulom. Ne stavlja se na podruje oko oiju i otvora usta. Vrijeme djelovanja zavisi od vrste maske i brzine suenja. Nakon djelovanja, maska se skida. Elastine maske skidaju se povlaenjem, a zaostaci se najprije operu toplom, pa hladnom vodom. Maske s adsorptivnim glinama skidaju se trljanjem pekirom. Ispitivanja : Maskama se ispituju organoleptika svojstva, pH vrijednost, vrijeme suenja i stabilnost, podnoljivost i djelovanje preparata. Ispitivanje podnoljivosti je jako vano i provodi se otvorenim testom, tj.pripravak se nanese u sloju debljine 2 mm na unutranju stranu podlaktice. Nakon suenja premaz se uklanja na uobiajen nain, a koa povremeno posmatra tokom 48 sati. Ne smije biti crvenila niti drugih znakova nadraaja koe. Njega usana. Preparati za njegu usana ujedno su i zatitni preparati, jer oni hidratiziraju i omekavaju usne, ali i spreavaju ispucalost, ragade i aktinika oteenja koe. Sastoje se od smjese voskova i drugih masnih tvari, uz dodatak UV filtera, vitamina (A, C, E, beta karoten), ovlaivaa

(aminokiseline, hijaluronska kiselina), protuupalnih tvari (ekstrakti Aloa vere i kamilice) i mirisa. Izrauju se u obliku stika ili bezvodnih krema, bezbojni ili lako obojeni. NJEGA RUKU - Pripravci za njegu ruku na koi stvaraju emolijentan sloj koji ne ometa normalnu perspiraciju, moraju imati ugodan miris, lako se nanositi na kou, biti stabilni i homogeni. Poeljno je da djeluju protuupalno i antiseptiki. Najee se koriste gelovi, emulgirani losioni i kreme, rjee bezvodne masti i paste. Za njegu noktiju najee se izrauju pripravci u obliku ulja i krema. Aktivne tvari su hidrolizati proteina, vitamini, ekstrakti biljaka. Svrha im je ovlaivanje i premaivanje noktiju. NJEGA NOGU - Koriste se:Kupke za noge (soli i tene kupke). Pripravci za piliranje (kreme sa tvarima za abradiranje povrinskog hiperkeratiziranog sloja). Kreme i losioni (sadre lipofilne i hidrofilne emolijense, kiselinostabilne emulgatore i aktivne tvari: dezodoranse, antiperspiranse i fungistatike). Gelovi. Posipi (sadre talk, krob koji ne bubri, Ca-karbonat, cink-oksid, baktericide, antiperspiranse i fungistatike). Aerosoli (hlade koe, djeluju antiperspirantno i dezodorantno). Njega djece - Koriste se:Kreme (moraju djelovati emolijentno, antiflogistiki, antiseptiki i podsticati regeneraciju koe. Za podruje ispod pelena izrauju se hidroodbojne kreme tipa V/U, a za ostale dijelove tijela bolje su isperive kreme. Aktivne tvari su: cink-oksid, peruanski balzam, riblje ulje, vitamini, alfabisabolol, ekstrakti kamilice, antibakterijske i antifungalne tvari. Losioni (sadre anionske i neionogene emulgatore, uguivae, silikone, a od aktivnih tvari: alantoin, epitelianse i protuupalne tvari. Posipi za djecu (moraju biti sterilni, meki, moraju apsorbovati vlagu i tititi kou. Glavni sastojak je talk. Moraju se premastiti, ne smiju sadrati bornu i salicilnu kiselinu . PREPARATI ZA MUKARCE - Jedan dio ovih preparata razlikuje se od enskih samo po mirisu, ali kreme i emulgirani losioni za mukarce sadre manje lipofilnog emolijensa. Drugi dio preparata koristi se prije, tokom ili poslije brijanja:Sapuni za brijanje (isperive, tzv.sapunske kreme koja stvaraju bogatu pjenu; manje se koriste). Pjene za brijanje (sastoje se od emulzije koja je emulgirana smjesom sapuna i neionogenog emulgatora). Losioni poslije brijanja (moraju smanjiti iritaciju koe, neutralizirati alkalnu pH vrijednost koe, djelovati antiseptiki i osvjeavajue. Zato sadre adstrigense, protuupalne tvari, mentol i kamfor. Kreme i balzami poslije brijanja (sadre lipofilne i hidrofilne emoliense emulgirane neionogenim i anionskim emulgatorima, uz dodatak protuupalnih i antibakterijskih tvari). PROIZVODI ZA ZATITU - Mnogi preparati o kojima je ranije bila rije, uz svoju osnovnu namjenu, imaju i zatitno djelovanje.Meutim, posebna podruja zatite su: Zatita od UV zraenja i Zatita od ujeda insekata Zatita od UV zraenja - Individualna podnoljivost sunevog zraenja. Pojedinci razliito reaguju na djelovanje sunevog zraenja i razliito dugo mogu ostati na suncu bez tetnih posljedica. Individualno samozatitno vrijeme, tj.vrijeme koliko se osoba moe zadrati na osunanom mjestu bez opasnosti od opekotina za Evropljane iznosi 10-30 minuta, a za Mediterance do 40 minuta. To vrijeme zavisi od osjetljivosti pojedinca, ali i od intenziteta UV zraenja. Intenzitet UV zraenja oznaava se indeksom od 1 do 15. Nisko zraenje je 0-4; srednje 4-6,9: visoko 7-9; jako visoko preko 10. Faktor zatite od sunca (Sun Protection Factor, SPF) - Njegova numerika vrijednost oznaava za koliko puta on moe produiti individualno samozatitno vrijeme pojedinca. Npr. Preparat sa SPF 8, primjenjen na osobi ije je individualno samozatitno vrijeme 20 minuta znai da osoba s tim preparatom moe boraviti na suncu: 20x8=160 minuta Vrste pripravaka za zatitu koe od sunca:Preparati koji pripremaju kou za dui boravak na suncu. Preparati koji se primjenjuju 20 minuta prije izlaganja suncu i tokom sunanja. Preparati za njegu koe nakon sunanja.

Preparati koji pripremaju kou za dui boravak na suncu - Primjenjuju se:Peroralno (preparati s B vitaminom i beta-karotinom). Lokalno (hidratantne vitaminske kreme i losioni; preparati koji ubrzavaju preplanulost, posebno smjesa tirozina, adenozin-trifosfata i riboflavina). PREPARATI ZA ZATITU OD SUNCA - Moraju tititi kou od tetnog UV zraenja, moraju biti nekodljivi i davati ugodan osjeaj na koi. Ne smiju se lako uklanjati sa koe znojenjem i kupanjem i ne smiju bojiti odjeu.Najee se koriste emulgirani losioni, koji su mnogo popularniji od krema zbog lakeg nanoenja na kou i zbog lakeg uzimanja iz boca uskog grla. Ovakvo pakovanje ujedno smanjuje i zagaivanje preparata tokom koritenja. Emulgatori su neoionogeni i anionaktivni; od lipofilnih emolijenasa koriste se esteri. Dodaju se male koliine voskova i masnih alkohola. Glavni sastojak su mineralna ulja, ali na koi daju mastan izgled i zato se kombinuju sa masnim esterima. Kreme za zatitu od sunca daju jednolian i gust premaz na koi.posebno su pogodne za zatitu koe djece i osoba sa suhom koom. Izrauju se isperive i masne kreme. Ulja za zatitu od sunca se jednostavno izrauju jer je veina UV filtara rastvorljiva u uljima; lako se razmazuju, vodootporna su. Nezgodne strane su: premaz je tanak i proziran, tako da se smanjuje predvieni SPF; osim toga UV filteri, kao dobri rastvarai, oteuju ambalau. Gelovi za zatitu od sunca mogu biti: vodeni, vodeno-alkoholni, mikroemulzije, uljni, pjene i tapii. PREPARATI ZA NJEGU KOE NAKON SUNANJA - Njihov zadatak je da hidratiziraju kou, hlade je, smanjuju upalu, osjeaj napetosti i bol.Koriste se: emulgirani losioni i meke kreme tipa U/V, vodeni i vodeno-etanolni gelovi. Supstance za izradu preparata za zatitu od sunanja: Najpopularniji doputeni UV filteri su: oktildimetil PABA i oktil-metoksi-cinamat. Nisu topivi u vodi, ne boje odjeu ni kou, sigurni su, hemijski inertni, stabilni na djelovanje UV zraka, jeftini. Njihovom kombinacijom postie se vii SPF. Ako se eli povisiti SPF, treba izostaviti sastojke koji ga umanjuju: vee koliine etanola i nepolarne tvari (tani parafin, bijeli vazelin). Dodatak mikropigmenata poveava SPF. Za izradu ovih preparata koriste se i: Antioksidansi (vitamini E i C). Kelati (poboljavaju djelovanje konzervanasa). hidrofilni i lipofilni emolijensi. Emulgatori. Uguivai. Mirisi (u to manjim koliinama jer mogu iritirati i senzibilizirati). Atimikrobni agensi (dodaju se u sve preparate koji sadre vodu, proteine i prirodne uguivae). Zatita od uboda insekata - Prirodne tvari su: eterina ulja (eukaliptus, lavanda, cimet...). Nadrauju kou. Sintetike tvari:Dimetilftalat (djeluje na mnoge letee insekte, pa i komarce. Esteri ftalne kiseline. Dietibenzamid. Oktilenglikol. Imaju esto lo miris, moraju se primjenjivati u visokim kocentracijama i iritiraju sluznice. Osim aktivnih supstanci, za izradu ovih preparata koriste se i:UV-filteri; Otapala; Tvari za geliranje; Boje; Mirisi.

PROIZVODI ZA ULJEPAVANJE - Nazivaju se i dekorativni preparati ili dekorativna kozmetika, a onaj dio namijenjen minkanju naziva se Maku up kozmetika.Zadatak im je uljepavanje koe, kose, usana i noktiju, uz istovremenu njegu i zatitu. Izbjeljivanje koe - Prirodne tvari: sokovi limiuna, krastavaca i rotkvice.Sintetike tvari:Hidrokinon (u koncentraciji 2%, esto se kombinuje sa AHA). Arbutin. Kojic kiselina. Askorbinska kiselina. Vodonikperoksid.

Vjetako tamnjenje koe - Odvija se na dva naina:1. Fizikim vezivanjem boje ili obojenih preparata na povrinu koe (tako djeluju: juglon, lawson). 2. Hemijskom reakcijom izmeu aktivnih supstanci u preparatu i aminokiselina ronatog sloja (dihidroksiaceton, mukonaldehid). Podloge za minku - Pripremaju kou lica i vrata za nanoenje pudera i rumenila. Prekrivaju crvenilo, proirene kapilare, pigmentacije i depigmentacije. Ujedno tite kou od UV zraenja.Izrauju se kao:Tene stabilizirane suspenzije (za masnu kou; sadre pigmente, humektanse, vodu, uguivae, teni silikon). Suspenzio-emulzije tipa U/V (gusti, teni preparati; sadre 10-25% prakastih tvari, 15-30% masnih tvari; 40-70% vode). Suspenzio-emulzije tipa V/U (rjee se koriste, jer koi daju mastan izgled i jae zatvaraju pore). Suspenzio-emulzoidi (to su puder-kreme). vrsti oblici podloga (sadre oko 80% pigmenata i 20% masnih tvari). Podloge u obliku pjene. Supstance za izradu podloga za minku: Pigmenti (mjeavina 3 osnovna tona eljeznog oksida: utog, crvenog i crnog; koriste se i bijeli pigmenti, kao nosai u razrjeivai obojenih pigmenata. Najvie se koriste titan-dioksid i cink-oksid). Sredstva za kvaenje (omoguavaju dobru disperziju pigmenta). Lipofilni emolijensi (teni parafin, cetanol, lanolin). Uguivai (spreavaju taloenje pigmenta). Humaktansi (sorbitol, proteini). Aktivne supstance (pantenol, alfa-bisabolol, kolagen...). Dekorativni puderi - Daju jednolian i dopadljiv premaz koe. Puderi u prahu - Osnovni sastojak je talk, a dodaju se i titan-dioksid, cink-oksid; stearati Mg, cinka, litija (za bolje prianjanje); obojeni i perl-pigmenti (daju eljenu boju i svjetlucavost). Kompaktni puderi - vrsti oblici, dobijeni tijetenjem prakastih pudera, uz dodatak 5% veziva. Teni puderi - Stabilizirane suspenzije pigmenata, tvari koje poboljavaju adheziju pudera, humektansa, mirisa i konzervanasa. Rumenila za lice - vrsti oblici (sadre do 6% pigmenta, po sastavu slini kompaktnom puderu). Kuglice za nijansiranje. Paste (sadre pigmente dispergirane u bezvodnoj kremi). Tena rumenila (suspenzio-emulzije tipa U/V). Supstance za izradu: pigmenti, veziva, konzervansi, antioksidansi, UV filteri).

Uljepavanje oiju - Sjenila za one kapke:Kompaktna (sadre veu koliinu prakastih supstanci povezanih vezivom. Dodaju se sredstva za kvaenje, konzervansi, mirisi i aktivne tvari). Stik (smjesa masnih tvari u koju je raspren pigment). Olovke za one kapke (pigmenti raspreni u bezvodnoj podlozi). Poluvrsta sjenila. Uljepavanje usana - To su otopine boja i/ili disperzije pigmenata u odgovarajuoj podlozi, koja osigurava eljenu konzistenciju.Sastav rueva za usne:Supstance koje ine podlogu: 50-70%. Otapala za boje: 2040%. Boje: 1,5-3%. Pigmenti: 5-10%. Konzervansi, antioksidansi. Mirisi: 1-2%. Aktivne tvari. Podloga rueva i olovaka za usne:Voskovi i ostale vrste masne tvari (voskovi daju vstu konzistenciju i lijep sjaj; koriste se smjese voskova). Poluvrsti sastojci (poboljavaju mazivost rua, spreavaju isuivanje usana. Najvaniju su: lanolin, apsorpcijske baze, vazelin, lecitin). Teni sastojci (daju pogodnu konzistenciju i mazivost). Otapala za boje - Moraju biti kompatibilna s drugim sastojcima, ne smiju se isparavati, dobro otputati boju, biti bez mirisa i ukusa i ne smiju oteivati ambalau. Koriste se: ricinusovo ulje, ulje avokada i oraha, teni parafin, oleilni alkohol, propilenglikol). Boje i pigmenti - Klasini tip rueva sadri do 3% boja i 10% pigmenata, dok noviji tipovi imaju do 0,5% boja ili imaju samo pigmente.Konzervansi i antioksidansi - Najei konzervansi su: esteri p-hidroksi benzojeve kiseline, a antioksidansi: butil-hidroksianizol i propilgalat. Mirisi - Deterpenizirani cvjetni i

voni mirisi.Aktivne tvari - Za hidratiziranje i uljepavanja (akstrak krastavaca i Aloa vere); za njegu (vitamini, ceramidi, prirodna ulja) PREPARATI ZA BOJENJE KOSE - Ne smiju oteivati vlas, moarju bojiti kosu, ali ne i vlasite, ne smiju biti tetni, iritirati i senzibilizirati.Prema duini zadravanja na kosi boje se dijele na: Privremene. Polutrajne. Trajne.Privremene boje -Uklanjaju se s kose prvim pranjem. To su kisele boje topive u vodi, neke bazine boje i pigmenti. Pogodne su za nijansiraje sijede kose i blagu promjenu prirodne boje kose.Polutrajne boje - Uklanjaju se s kose poslije 6-10 pranja. Pogodne su za promjenu boje kose koja je plava do svijetlosmeeTrajne boje - Obuhvataju:Prirodne boje (kana). Metalne boje (olovo-acetat. Oksidativne boje (najtrajnije, ali mogu izazvati alergijske reakcije). Nuspojave primjene kozmetikih preparata. Razlog mogu biti: Aktivne tvari ili sastojci vehikuluma. Neprilagoenost preperata tipu koe. Oteena ili bolesna koa. Iritativno-toksine reakcije. Posljedica primjene tetne tvari. Javljaju se kod svakoga ko primjenjuje taj preparat. Na mjestu primjene dolazi do upale koe (crvenilo, otok, mjehurii, vlaenje i stvaranje krasti). Najei iritansu su: jako kisela jedinjenja (aluminij-hlorid), jako bazna jedinjenja, kvarterna amonijeva jedinjenja, neki anionski detergenti i vodonik-peroksid. Alergijske reakcije - ee od iritativnih. Javlja se kod osoba preosjetljivih na neke tvari. Najee alergijske reakcije izazivaju tvari niske molekulske mase (posebno para-sustituirana jedinjenja benzena, dio sulfonamida i tvari iz nekih biljaka. Fotodinamske reakcije - Razlikuju se :Fototoksine reakcije i Fotoalergijske reakcije.