HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

Tema 1: Capitalismo e Revolucin Industrial

1. O capitalismo 1.1 Orixe e evolucin 1.2 Trazos bsicos 2. A renovacin das estruturas agrarias 2.1 A agricultura no Antigo Rxime 2.2 Cambios tcnicos e novos sistemas de cultivo 2.3 Modificacins no rxime da propiedade 2.3.1 Os cerramentos britnicos 2.3.2 A desamortizacin espaola 2.4 O novo modelo agrario 3. A Revolucin Industrial 3.1 Revolucin Industrial e industrializacin 3.2 A 1 Revolucin Industrial 3.3 A 2 Revolucin Industrial 3.4 Consecuencias da Revolucin Industrial 4. A Revolucin Demogrfica 4.1 Cambio de rxime demogrfico 4.2 xodo rural e crecemento das cidades 4.3 Emigracin transocenica

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

0. Introducin
Desde finais do s. XVIII e ao longo do s. XIX producronse no mundo occidental grandes transformacins. Estas transformacins tiveron a sa orixe en Inglaterra. O crecemento da poboacin estimulou a agricultores e artesns a mellorar as sas actividades. De a xurdiron a rotacin de cultivos, a mecanizacin e o uso de novas fontes de enerxa. A unha primeira revolucin industrial, baseada no algodn, a siderurxia, o vapor, o carbn e o ferrocarril, seguiralle outra segunda revolucin industrial apoiada no petrleo, a electricidade, o autombil e as concentracins empresariais. Esta industrializacin estenderase progresivamente a Alemaa, Francia, EEUU e Xapn. As fondas transformacins econmicas producronse e trouxeron consigo a imposicin dun novo marco econmico dominante: o capitalismo, caracterizado, entre outros trazos, pola defensa da total liberdade econmica como principio director bsico do desenvolvemento.

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

1. O capitalismo
Ao longo da historia os seres humanos fronse organizando de modo diverso, configurando diferentes sistemas econmicos e sociais, resultado da combinacin de tres variables: os recursos materiais e tecnolxicos dispoibles (medios de producin), a poboacin existente e as relacins que se establecen entre os grupos que compoen a sociedade e a explotacin deses recursos (relacins de producin), e a influenza das ideas dominantes. A base doutrinaria do capitalismo est no pensamento liberal dos chamados economistas clsicos: Adam Smith, Thomas R. Malthus e David Ricardo.

1.1

Orixe e evolucin

O termo capitalismo data da dcada de 1880.

Interpretacin do capitalismo
Desde o punto de vista liberal (Adam Smith), predominan os aspectos econmicos e tcnicos. O capitalismo un sistema econmico caracterizado por: a defensa da propiedade privada dos bens de producin, que son empregados co obxectivo de proporcionar un beneficio; a liberdade de contratacin, de creacin de empresas e de intercambio; regulamentados polas leis do mercado (oferta e demanda). Desde o punto de vista marxista (Carlos Marx), predominan os aspectos sociais. O capitalismo permite a concentracin dos medios de producin (capital) en mans dunha burguesa, e as relacins de producin baseadas no traballo asalariado (proletariado), que vende a sa capacidade de traballo a cambio de un salario. A diferenza entre o seu salario e o prezo final do produto por el elaborado (plusvala) beneficia aos posuidores do capital (explotacin capitalista).

A evolucin do capitalismo
Antes do s. XIX: Capitalismo mercantil: acumulacin de beneficios debido ao desenvolvemento das actividades comerciais. A partires do s. XIX: Capitalismo industrial. Capitalismo financeiro: desenvlvese a partir de 1870, debido s crecentes necesidades de capitais para poer en marcha novos negocios.. industrial: est estreitamente vinculado co desenvolvemento

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

1.2

Trazos bsicos

O capital, elemento fundamental da producin O capital o conxunto de bens que serven ao seu propietario para producir un beneficio. Unha economa capitalista aquela na que o capital o factor bsico da producin, necesario para poer en marcha calquera negocio. Os capitalistas controlan e dominan o desenvolvemento econmico dun pas. Liberdade econmica e regulamentacin do mercado pola lei da oferta e a demanda A economa capitalista basase na existencia dunha liberdade econmica absoluta: liberdade iniciativa, de competencia e de mercado. Os poderes pblicos non deben intervir nas actividades econmicas (laisser faire, laisser passer). Non deben existir mecanismos de control dos mercados, xa que estes deben moverse de modo natural grazas libre concorrencia de compradores e vendedores. Os artigos de maior demanda aumentarn a sa producin, e os menos solicitados poden incluso deixarse de producir. A liberdade econmica non sempre se respecta plenamente. Moitas veces, a burguesa crea monopolios e impn as sas condicins, ben sexa empregando a sa influencia nos gobernos ou impoendo as sas cotas de mercado en exclusiva. A riqueza individual, factor estimulador das actividades econmicas e criterio de organizacin social A busca do enriquecemento individual (esprito de lucro), o mbil da actuacin econmica das persoas (mentalidade capitalista). A riqueza o criterio bsico de clasificacin social; a posicin de cada individuo dentro dela depende dos bens e capitais que posa. Propiedade privada dos medios de producin A propiedade debe ser privada, libre e absoluta. Considrase a posesin de bens como medio que permite s persoas alcanzar a felicidade. Relacins de producin baseadas no traballo asalariado e na divisin de tarefas No capitalismo, as relacins de producin basanse na divisin das tarefas e no traballo asalariado como medios para lograr o incremento da producin e dos beneficios. Fronte elaboracin completa dun determinado produto, caracterstico do traballo artesanal, no capitalismo imponse a divisin das tarefas e a especializacin dos traballadores nunha determinada funcin (traballo alienante ou deshumanizador). O traballo considerado como unha mercadora mis.

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO Desigualdade, dependencia e explotacin

TEMA 1

O desenvolvemento do capitalismo xera crecemento econmico pero tamn desigualdade, explotacin e fortes diferenzas, tanto entre os individuos das diferentes clases sociais dun pas como entre distintos Estados. Crises cclicas A perodos de crecemento (fase expansiva), lle suceden fases de desenvolvemento lento ou estancamento (recesin), que poden ser seguidas doutras de crecemento negativo ou contractivas (depresin). De acordo coas alzas e baixas, os economistas distinguen diferentes ciclos econmicos: os ciclos Kitchin (de 3 a 5 anos), os ciclos Jutglar (de 6 a 8), ciclos Kuznets (de 15 a 25) e ciclos Kondratieff (de 50 a 60). O inicio dun ciclo depresivo vn determinado por unha crise econmica, que teen un carcter mis ou menos peridico e cclico.

2. A renovacin das estruturas agrarias

Ao longo dos sculos XVIII e XIX os campos sufriron unha transformacin caracterizada pola renovacin dos mtodos agrcolas, da maquinaria e da modificacin do rxime da propiedade da terra. Estes cambios son coecidos como revolucin agraria, e tiveron importantes consecuencias: aumento da cantidade de alimentos dispoibles, crecemento da poboacin e favoreceron o desenvolvemento da revolucin industrial, pois subministraron capitais, ampliaron os mercados e ofreceron man de obra s fbricas.

2.1

A agricultura no Antigo Rxime

Agricultura de subsistencia, con abundante barbeito e elevada man de obra (80% da poboacin). Escaso desenvolvemento das actividades gandeiras. Escasas innovacins tcnicas. Crises peridicas producidas por condicins climticas adversas e polo esgotamento das terras, que provocaban incremento da fame e das defuncins (crise de subsistencia). Rximes complexos de propiedade. A maior parte das terras pertencan nobreza e Igrexa e eran traballadas polos campesios a cambio do pago dunha renda. Estas terras eran as chamadas terras vinculadas ou amortizadas. En Espaa haba de varios tipos: - As de mans mortas, pertencentes ao clero, que chegaban s sas mans por medio de doazns. - O morgado, pertencente nobreza, que se transmita por herdanza.

Un sistema agrcola estancado

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

- As terras comunais, pertencentes aos vecios dun municipio. O inicio das transformacins agrarias: A Revolucin Agraria: Tia como obxectivo o incremento da produtividade, dicir, cun menor nmero de traballadores, conseguir mis producin. Levouse a cabo mediante innovacins tcnicas e cambios no rxime de propiedade da terra.

2.2

Cambios tcnicos e novos sistemas de cultivo

Eliminacin do barbeito e extensin das rotacins de cultivos O barbeito eliminouse grazas introducin e rotacin de plantas forraxeiras, que alternan sobre unha mesma parcela cos cereais. Estas plantas non s non esgotan o chan, senn que permiten alimentar a un nmero crecente de cabezas de gando. Este sistema o coecido como Sistema Norfolk. Introducin de novas ferramentas e mellora das terras cultivables Co obxectivo de aumentar o rendemento agrcola empregouse o ferro; substituuse a fouce pola gadaa; perfeccionouse o arado e mecanizronse os labores de sementeira. Aparicin de sociedades e publicacins agronmicas Para divulgar as novidades agrcolas, xurdiron sociedades dedicadas ao fomento da agricultura. En Espaa, as Sociedades Econmicas de Amigos do Pas. Cambios na mentalidade dos propietarios agrcolas Xurde a figura do empresario.

2.3

Modificacins no rxime de propiedade

Ata o sculo XVIII, na maior parte de Europa persista un complexo sistema de dereitos. A propiedade, en moitos casos, estaba amortizada ou en mans comunais. A nova clase emerxente, a burguesa, e os pensadores liberais, criticaron esa situacin e defenderon a sa substitucin por un novo rxime de propiedade, baseado no predominio da propiedade privada, libre e absoluta. Para logralo era necesario abolir os morgados nobiliarios, desamortizar as terras eclesisticas, privatizar os campos abertos de uso colectivo, eliminar os dereitos de paso das facendas gandeiras, as taxas e dereitos feudais e os seoros.
A incorporacin do vapor na maquinaria agrcola beneficio agrarias. permitiu que, en un moitos aumento casos, se considerable da producin co conseguinte reinvestiron na mellora das explotacins

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

2.3.1. Os cerramentos britnicos

Antigamente en Gran Bretaa existan os open fields (campos abertos). Estes open fields pechronse a travs das actas de cerramento (enclousure acts). Estas leis permitan o cerramento dos campos, pradaras e devesas abertos e comns, as como das terras comunais por particulares, de modo que se converteron en propiedades individuais (economa de mercado). Os beneficiarios foron os aristcratas rurais (gentry), mentres que numerosos campesios pobres quedaron sen recursos e tiveron que quedar como asalariados.

2.3.2 A desamortizacin espaola

En Espaa, a transformacin do rxime da propiedade estivo relacionada coas medidas adoptadas durante a revolucin liberal. Baseouse na supresin dos seoros e na posta en venda das terras eclesisticas e comunais; o proceso que se denomina desamortizacin. Isto beneficiou nobreza, que acabou convertida en propietaria plena das terras que antes comparta en dereitos cos campesios. En Galicia, o proceso foi mis lento e diferente pola existencia do sistema de foros (contratos agrarios de longa duracin). Na
Juan lvarez Mndez, mis coecido por Mendizbal. (1790-1853). Foi o impulsor da lei de desamortizacin que afectou aos bens do clero regular en Espaa.

desamortizacin puxronse venda os foros. En Francia, durante a Revolucin Francesa produciuse o cambio no rxime de propiedade da terra.

2.4

O novo modelo agrario capitalista

Ten as seguintes caractersticas: Substitucin dunha tecnoloxa baseada no esforzo humano por a mquina. Emprego de fertilizantes e regado. Substitucin de cultivos extensivos por outros de tipo intensivo. Substitucin dunha agricultura de autosuficiencia e policultivo por outra especializada e comercial. Aumento da producin co consecuente crecemento da poboacin. Transformacin de campesios en xornaleiros. Formacin de beneficios en forma de capital que ser investido na industria.

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

3. A REVOLUCIN INDUSTRIAL
Cocese como revolucin industrial diversos sectores econmicos. ao conxunto de transformacins econmicas baseadas na aplicacin da mquina producin, que promovern un enorme crecemento dos

3.1

Revolucin industrial e industrializacin

Os pensadores socialistas sacan consecuencias negativas. Segundo eles, a revolucin industrial defnese polas consecuencias sociais negativas que estaba e a e producir a sa a expansin a aparicin das do mquinas das fbricas:

Diversas interpretacins

proletariado Varias fases -

explotacin

(traballo

alienante ou deshumanizador). A revolucin industrial tivo a sa orixe na 2 mquina de vapor de Watt en 1769. Se pode falar de das fases da revolucin industrial: i. 1 Fase: 1750 1850 ii. 2 Fase: 1870 1914 A revolucin industrial iniciada en Inglaterra difndese e imtase no resto do mundo ao longo dos ss. XIX e XX. Causas: As transformacins agrarias do s. XVIII permitiron un incremento da poboacin, un forte xodo rural, produciuse un aumento dos consumidores e un incremento da man de obra que poda ser empregada nas novas fbricas. O desenvolvemento do comercio colonial (desde o s. XVII polo dominio dos mares que tian os barcos ingleses) favoreceu a importacin de materias primas e exportacin de produtos manufacturados. A renovacin das actividades agrcolas e comerciais facilitaron os beneficios econmicos, dispostos a ser investidos na industria. Exista unha mentalidade empresarial e unhas institucins poltica estables (sistema parlamentario ingls), que recoecan certo grao de liberdades e favorecan os intereses da burguesa. Un cambio global: A revolucin industrial un proceso de cambio constante no que interveen innovacins tcnicas (mquinas), descubrimentos tericos (ciencia) e transformacins sociais, acompaados dunha renovacin na agricultura.
Mquina de vapor de Watt, 1769.

metade do s. XVIII en Inglaterra, e ten como smbolo a invencin da

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

3.2

A primeira revolucin industrial

3.2.1. Trazos caractersticos

Separacin capital / traballo Mecanizacin As mquinas permitiron substitur a man de obra humana e incrementar a producin e a produtividade. Emprego de enerxa mecnica nos procesos produtivos grazas invencin, por James Watt en 1769, da mquina de vapor e o emprego do carbn como fonte enerxtica bsica. A mquina de vapor utilzase primeiramente nos teares e despois nos transportes. Sistema fabril (factory system). Aparecen as fbricas. Nestas novas instalacins concntranse as mquinas e os homes baixo unha direccin centralizada que controla todo o proceso, divide o traballo en tarefas especficas para cada operario e aplica un rxido cdigo de disciplina. Desvalorizacin do traballo humano, cun incremento da xornada laboral e o emprego masivo de man de obra de escasa cualificacin que se lle pagan baixos salarios. Autofinanciamento Sectores punteiros: a industria txtil e a siderometalrxica.

3.2.2 A industria txtil de algodn

A finais do s. XVII estendeuse por toda Europa a moda dos tecidos de algodn estampados, as chamadas indianas. A competencia que estes tecidos facan aos tradicionais panos de la levou ao Parlamento ingls a prohibir a sa importacin; pero como a demanda popular permaneca, esta medida tivo como efecto que moitos talleres se dedicasen ao fiado, tecido e estampacin de teas de algodn. O incremento da demanda estimulou a introducin dunha serie de innovacins tcnicas en cadea nos procesos de producn dos
A Watter Frame obter de un da Arkwright fo mis

tecidos: Na fase de fiado destacan: o o A Spinning Jenny, 1765. A Watter frame de Arkwright, en 1770.

permita regular

resstete grazas a unha torcedura fibra, fundamentalmente o algodn

o o -

A Mule de Crompton, de 1779. A mquina de fiar automtica de Kelly en 1790.

Na fase de tecido destaca o tear mecnico de Cartwright en 1787.

A la foi substituda polo algodn debido s vantaxes que presenta: abundante e barato, mis resistente e fcil de mecanizar, e permite unha maior diversificacin dos tipos de

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

tecidos, as como maiores posibilidades de mercado, porque poden ser adquiridos tanto en zonas clidas como fras.

3.2.3 A industria siderometalrxica

A crecente demanda de ferro para a fabricacin de ferramentas e mquinas fixo que a producin tradicional, baseada no emprego da madeira como fonte de combustin e nas pequenas fundicins (fragas), fose substituda polos altos fornos e o emprego de carbn mineral grazas a unha serie de innovacins: A transformacin de carbn mineral en coque, empregndoo como fonte calorfico na fundicin de ferro (Darby, 1709). A incorporacin da mquina de vapor nos fornos (Wilkinson, 1776). A introducin do sistema de afinado para obter ferro e aceiro grazas aos convertedores que reducen o contido en carbono (Cort, 1784). Todos estes cambios permitiron incrementar a producin de ferro. A concentracin de fbricas deu lugar aparicin de complexos industriais nos que as chemineas se converten en elementos definitorios dunha nova paisaxe.
A concentracin se de fbricas deu en lugar

aparicin de complexos industriais nos que as chemineas converten elementos pas definitorios dunha nova paisaxe. (No negro, C. Meunier):

3.2.4 Os transportes
O ferrocarril En 1825 circulou o primeiro tren mineiro en Inglaterra e en 1830 o primeiro de pasaxeiros entre Manchester e Liverpool. En Espaa, o primeiro tramo de va frrea foi Barcelona Matar en 1848. A construcin das vas frreas e dos ferrocarrs estimulou grandemente a industria mineira e siderrxica e deu ocupacin a unha gran cantidade de man de obra, ao tempo que acelerou a ampliacin e interrelacin dos mercados. As mesmo, a necesidade de capitais contribuu ao desenvolvemento das sociedades annimas. O barco de vapor Os primeiros barcos a vapor foron inventados por Fulton. En 1817 construase o primeiro barco de vapor en Espaa, no traxecto Sevilla Sanlcar. A navegacin a vapor tardou en desprazar definitivamente navegacin a vela nas rutas martimas de longa distancia. A partir de 1880, os barcos de vapor faranse donos da navegacin interocenica. Para facilitar a navegacin e acurtar distancias, construronse os

10

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

canais interocenicos de Suez (1869, que une o Mediterrneo e o Mar Vermello), e o de Panam.

As melloras nos medios de transporte permitiron que os excedentes agrarios e industriais puidesen ser colocados con facilidade nos mercados (mundializacin da economa), que provocou a especializacin produtiva de rexins enteiras e, polo tanto, un incremento da producin.

3.2.5 A desindustrializacin en Galicia

As actividades econmicas mis destacadas durante o Antigo Rxime en Galicia eran as relacionadas co sector txtil de lio e de transformacin do ferro; pero o sculo XIX estes sectores, en lugar de modernizarse e avanzar, retrocederon e perderon o papel econmico que vian desempeando.

3.3

A segunda revolucin industrial

No perodo comprendido entre 1870 e o inicio da Gran Guerra de 1914, a industrializacin estndese por Europa e Amrica e alcanza tamn a Xapn e EEUU. En Espaa, iniciouse a partir de 1890 un crecemento industrial moi lento, a excepcin de Catalua (industria txtil de algodn), Asturias (minara) e o Pas Vasco (industria do ferro).

Caractersticas:
a. Novas fontes de enerxa

Anda que o carbn seguiu sendo a fonte enerxtica bsica, apareceron o petrleo e a electricidade. O petrleo e derivados (queroseno, fuel, gasolina) foron empregados como combustible para o alumado e como lubricantes. Ademais, o petrleo transformouse en combustible de numerosas mquinas e fbricas, as como de numerosos medios de transporte (autombil, camin, avin). Tamn serviu como materia prima da industria qumica. A electricidade foi posible grazas a diversos descubrimentos cientficos e tcnicos que tiveron lugar ao longo do s. XIX, principalmente a lmpada incandescente. A electricidade foi a enerxa motriz de numerosas mquinas, procesos industriais e medios de transporte (ferrocarril elctrico, tranva elctrico, metro). b. Novos sectores industriais Na industria siderometalrxica a invencin do convertedor fixo que se

conseguiran aceiros mis resistentes. Ao mesmo tempo, aparecen novos aliaxes: nquel, cobre, aluminio Na industria dos transportes, o descubrimento dos motores de explosin e combustin interna permite a invencin e o desenvolvemento

11

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

de autombiles a partir de 1885; as mesmo, desenvlvese o avin para o transporte areo. Como novos sectores industriais destacan: a industria qumica, destinada producin de explosivos, colorantes e fibras sintticas, produtos farmacuticos, pinturas A industria elctrica se destina fabricacin de motores ,turbinas e aparatos electrodomsticos. c. Nova organizacin do traballo Aparece unha nova organizacin do traballo, baseada nos seguintes principios: racionalizacin da producin, especializacin de tarefas, fabricacin repetitiva de produtos estndar, traballo en cadea e normalizacin de pezas. Taylor foi o introdutor do estudo e observacin das condicins de traballo e da racionalizacin dos movementos dos obreiros co obxectivo de obter o mximo rendemento do seu esforzo (taylorismo).
O modelo T de Ford de 1908 foi, no seu momento, o coche mis popular do mundo.

Ford foi o creador da fabricacin en serie en cadeas de montaxe. Os distintos compoentes eran levados nunha cinta transportadora ata a posicin dos obreiros, que se especializaban nunha tarefa. Das

sas fbricas saa un coche modelo T cada 40 segundos. d. Crecente importancia do capital financeiro

Creacin das sociedades annimas por accins, que se converteron desde mediados do sculo XIX na forma mis habitual de organizacin das empresas. Nestas sociedades, cada un dos asociados achegaba unha parte do capital mediante a compra dunha accin. As necesidades crecentes de financiacin favoreceron a creacin de novos bancos e institucins crediticias. As grandes masas de capital recadado permitiralles investir, soster e controlar a maior parte das actividades industriais. Prodcese as unha conxuncin entre a industria e a banca na que un mesmo grupo de grandes capitalistas monopoliza, concentra e domina ambos sectores econmicos (magnates). e. Formas complexas de asociacin econmica
Horizontal Concentracin tcnica Vertical Tipos de concentracin empresarial

Cartel

Concentracin financeira

Trust

Holding

12

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO -

TEMA 1

Cartel: convenio ou alianza entre empresas dun mesmo sector para controlar o mercado. Trtase dun acordo sobre prezos para evitar a competencia. Trust: gran empresa (en Alemaa konzern), resultado da fusin doutras que ten unha direccin nica centralizada e que, polo xeral, domina e controla un determinado sector produtivo.

Holding: grupo de empresas controladas por unha sociedade industrial mediante a adquisicin ou posesin da maiora ou dunha parte significativa das sas accins.

Na prctica, estas grandes empresas poden dominar o mercado, ben en rxime de monopolio ou de oligopolio. f. Os sectores innovadores da industrializacin galega

Cando nas zoas mis desenvolvidas de Europa se estaba a consolidar a segunda revolucin industrial, Galicia continuaba sendo unha zona sen industrializar. Unicamente destacaba a industria conserveira. A industria conserveira A salga do peixe era unha actividade tradicional nas ras galegas dende a introducin de novos mtodos polos catalns no sculo XVII. A potenciacin desta industria partiu da renovacin das tcnicas de salgadura. As principais fbricas estaban instaladas nas Ras Baixas. O transporte Relacionado co sector conserveiro desenvolveuse a construcin naval. O ferrocarril chegou moi tarde a Galicia. O primeiro tramo (Santiago Carril) foi inaugurado en 1873. Outros sectores: producin hidroelctrica e banca

3.4

Consecuencias da revolucin industrial

Substitucin do taller pola fbrica Aumento da producin Aparicin do empresario capitalista Especializacin do traballo Aparicin da concentracin empresarial Desenvolvemento do comercio

Consecuencias econmicas:

Consecuencias sociais: Substitucin dos estamentos do Antigo Rxime por unha sociedade de clases. Endurecemento das condicins laborais: xornadas de 12 a 16 horas, ausencia de lexislacin laboral, emprego de mulleres e nenos en psimas condicins, despido libre

13

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

14

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

4. A revolucin demogrfica
Como consecuencia das transformacins que tiveron lugar nos sistemas agrarios, aumentou a producin de alimentos e orixinronse profundos cambios na poboacin.

a. Cambio do rxime demogrfico

Ao longo dos sculos XIX e XX pasamos do Rxime demogrfico antigo ao rxime demogrfico moderno. Rxime demogrfico antigo Durante o Antigo Rxime, a poboacin foi medrando moi lentamente debido elevada mortalidade. Rxime de transicin demogrfica pola mellora da alimentacin. Primeira fase: descenso da mortalidade, mentres que a natalidade contina sendo elevada. Isto dbese ao aumento da producin de alimentos e os progresos da medicina. Esta reducin foi especialmente significativa na mortalidade infantil. Segunda fase: contina descendendo a mortalidade. O resultado da combinacin dos factores anteriores foi un elevado crecemento demogrfico. Rxime demogrfico moderno A partir de 1940 inciase o rxime demogrfico moderno, caracterizado polo estancamento. O crecemento da poboacin, que aumenta a un ritmo mis lento, dbese fundamentalmente prolongacin da esperanza de vida.

b. xodo rural e crecemento das cidades

A introducin de maquinaria agrcola, que liberaba man de obra no campo, a cada da producin artesanal, a atraccin que as fbricas e as cidades exerceron sobre a poboacin rural, o crecemento demogrfico e a mellora dos transportes fixeron que as cidades experimentaran un constante crecemento. En Gran Bretaa viva en cidades en 1850 o 48% da poboacin, cifra que suba ao 73% en 1914.
Manuel Ferrol conseguiu facer desta fotografa (1957) un smbolo da dor que a marcha a Amrica queridos. provoca na despedida dos seres

c. Emigracin transocenica
Estmase que entre 1821 e 1924 saron de Europa 55 millns de

emigrantes que se dirixiron, fundamentalmente, a Amrica. Isto debeuse a un desequilibro produtivo, abaratamento dos transportes e atraccin de pases novos con amplas posibilidades de desenvolvemento.

15

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO En Galicia, o fenmeno da emigracin foi especialmente intenso.

TEMA 1

Anexo I. Textos de apoio.

Documento 1. A nova actitude do empresario agrcola. Seor: Moito agradecera a algns dos seus enxeosos correspondentes que me indicaran un mtodo satisfactorio para destrur a fieita. Eu consegun mellorar o pasto nun perodo tan breve de tempo que sorprendn mia vecianza, formada por agricultores moi descoidados, a pesar de atoparnos nunha zona moi poboada de Gloucesterhire. Merquei unha pequena propiedade e tomei posesin dela no mes de xullo de 1803. Inmediatamente segueina, e s obtiven nove toneladas de feo en 15 acres, e estaba tan chea de maleza, xuncos, etc., que os meus cabalos non se queran achegar. As terras estaban envelenadas con gromos, cheas de grandes rochas parcialmente cubertas de espias, vellos anacos de rbores, etc. Ademais disto, non haba mis que vestixios dun valado. Fixen que romperan as rochas en pequenos anacos e que as colocaran nas gabias de drenaxe: todas as rbores foron arrincadas. Mandei que construran case 3.000 metros de gabias e drenaxe soterradas, e a mesma cantidade de canles abertas, ademais dunha gran canle debaixo de cada sebe viva. Limpei a terra arredor das ringleiras de sebes e sementei feo. A finais de marzo, rematamos este traballo e a terra quedou limpa. En xullo do mesmo ano, seguei os quince acres e obtiven trinta toneladas de feo da mellor calidade. Durante o inverno seguinte (1804), botei fertilizantes na terra e as mias colleitas seguiron mellorando. Agora estn construdos todos os valados e plantei 4.000 plantas de crecemento rpido nas zonas mortas (). Anda quedan oito acres para mellorar, pero, polo de agora, non os toquei, porque a gran cantidade de fieita me ten un pouco desanimada. Indicronme que cortara as fieitas, cousa que fixen, pero non vexo que diminan. Posto que unha muller que se dedica agricultura xeralmente obxecto de ridiculizacin, merquei a pequena propiedade a modo de experimento; agora, como os cabaleiros do condado me felicitaron tanto por ser un exemplo tan bo para os agricultores, decidn ocuparme dunha granxa mio grande. E se a mia comunicacin se considera digna de ser recibida, pode que, no futuro, sinta a tentacin de me dirixir a vostede de novo. O pargrafo de Annals of Agriculture deste mes respecto mellora do prado, animoume a pedirlle informacin sobre a fieita. Quedo sa enteira disposicin. E.G. Annals of Agriculture. 1805 Documento 2. A fbrica.

16

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

O termo factory system designa, en tecnoloxa, a operacin combinada de moitas clases de traballadores, adultos e mozos, que vixan coidadosamente unha serie de mquinas produtoras, movidas continuamente por unha forza central. Esta definicin incle organizacins tales como fbricas de algodn, de lio, de seda e certos traballos de enxeera; pero excle aqueles nos que o mecanismo non forma series conectadas ou non dependen dun motor inicial (). Idear e proporcionar un axeitado cdigo de disciplina do traballo na fbrica, adecuado s necesidades das esixencias da automatizacin, foi a empresa herclea, a esplndida realizacin de Arkwright. Incluso actualmente, cando o sistema est perfectamente organizado e o seu labor simplificado ao mximo, case imposible converter a persoas que xa pasaron a sa puberdade, xa procedan de ocupacins rurais ou artesns , en tiles obreiros de fbrica. Logo de loitar durante un tempo por dominar os seus descoidados e inquedos hbitos, terminan por renunciar espontaneamente ao seu emprego ou por seren despedidos polos seus patrns a causa da sa falta de atencin ao traballo. Andrew URE. A filosofa das manufacturas. 1835 Na manufactura e no oficio, o obreiro srvese da ferramenta; na fbrica serve mquina. Nos dous primeiros casos o movemento do medio do traballo emana do obreiro, mentres que no ltimo o obreiro quen ten que seguir ao movemento. Na manufactura os obreiros son membros dun mecanismo vivo. Na fbrica existe un mecanismo independente deles ao que se incorporan como unha consecuencia viva. O triste tormento dun traballo infinito, que repite sempre o mesmo proceso mecnico, asemllase ao traballo de Ssifo. O peso do traballo cae, o mesmo que a rocha, constantemente sobre o obreiro extenuado. O traballo mecnico, ao tempo que mantn unha tensin extrema ao sistema nervioso, coarta o xogo total do sistema muscular e cohibe toda actividade corporal e espiritual (). O traballo convrtese nun instrumento de tortura, pos a mquina non libera o obreiro do traballo, senn que baleira o traballo de contido. Karl MARX. O capital. 1867 Documento 3. O sistema fordista. O meu principio o de abaratar os prezos, estender as operacins e perfeccionar os nosos coches. Xamais pensei no prezo de producin como algo fixo. Por iso, comezo por reducir os prezos para vender mis. Logo ponse un a traballar e trtase de conseguir un prezo de fabricacin mis baixo (). Cando se fixa un prezo de venda bastante baixo, frzase a todos os servizos da fbrica a dar o rendemento mis alto posible (). Os salarios altos contriben baixada do custo da fabricacin; os obreiros fanse cada vez mis laboriosos () De seguro que podera atopar xente que fixera por 3$ ao da o tipo de traballo que pago a 6 () Pero considero que precisara de dous a tres deses obreiros a baixo prezo para substitur a cada un dos meus operarios ben pagados (). Henry FORD. A mia vida e a mia obra. 1925

17

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO Documento 4. Crecemento industrial e concentracin empresarial.

TEMA 1

August Thyssen naceu en 1842 en Eschwiller (); seu pai tia neste lugar unha pequena trefilera, industria bastante escasa () Fundou en 1871 en Mlheim () unha fbrica que, baixo a razn social Thyssen e Ca. , se transformou na base de todas as sas empresas () En 1884 Thyssen e Ca. adquiri ron unha fundicin e unha fbrica de mquinas semellantes s da sa empresa. () Pasaron corenta anos e a fbrica de Mlheim transformouse en algo xigantesco: 7.000 obreiros e 800 empregados traballaban nelas () Esta data [1887] sinala a orixe do seu poderoso auxe (). Unha numerosa frota de chalanas e remolcadores da sa propiedade transportan as sas materias primas e mais os seus produtos (). Paralelamente, a sa influencia total en numerosas sociedades (): administrador da gran sociedade de Gelsenkirchen. Funda e dirixe o banco renano de Mlheim. Vctor CAMBN. Os ltimos progresos en Alemaa. 1914

Anexo 2. Actividades.
1. Que trazos permiten diferenciar o concepto de capitalismo segundo o criterio liberal e marxista? 2. Elabora un esquema ou mapa conceptual no que se relacionen os trazos bsicos do sistema capitalista. 3. A que medidas haba que recorrer, durante o Antigo Rxime, para aumentar a producin agrcola? 4. Define os seguintes conceptos: barbeito, policultivo, roturacin, rotacin, morgado, sistema Norfolk. 5. Por que a supresin do barbeito resulta unha medida bsica da revolucin agrcola? 6. Analiza e comenta o doc. 1, valorando as novas preocupacins dos empresarios agrcolas. 7. Que tipo de medidas se puxeron en prctica nos pases europeos para transformar o rxime de propiedade da terra e cal era o seu obxectivo bsico? 8. Elabora un mapa conceptual sobre a revolucin agrcola, interrelacionando as causas, desenvolvemento e consecuencias. 9. Que circunstancias favoreceron que a revolucin industrial se iniciase en Inglaterra?

18

HISTORIA DO MUNDO CONTEMPORNEO 1 BACHARELATO

TEMA 1

10. Analiza no Doc. 2 os argumentos que empregan os seus autores sobre a valoracin das mquinas. 11. Que condicins favoreceron a temper mecanizacin do sector txtil en Inglaterra e que papel desempeou o algodn? 12. Que innovacins tcnicas permitiron que a industria siderometalrxica se convertese nun dos sectores punteiros da revolucin industrial? 13. Indica as razns polas que o ferrocarril foi considerado no sculo XIX como o smbolo do progreso. 14. Por que fracasou a industrializacin en Galicia? 15. Sintetiza as caractersticas da segunda revolucin industrial. 16. A que se denomina sistema taylorista e sistema fordista? 17. Fai un cadro coas datas, as fontes de enerxa, as industrias bsicas, as mquinas mis representativas e os inventos mis relevantes da primeira e da segunda revolucin industrial. 18. Que sector da economa galega foi o mis dinmico? 19. Que razns explican o crecemento demogrfico do s. XIX? 20. Que causas provocaron o xodo rural? E a emigracin?

19