IDRIZ MAHMUTOVI

CENTRALNA JEDINICA
SEMINARSKI RAD

,februar 2012.

CENTRALNA JEDINICA
SEMINARSKI RAD

Predmet (kolegij): Osnove Informatike Mentor: Student: Idriz Mahmutovi Broj indeksa : Smjer : Cestovni promet

2012.

SADRAJ

1.UVOD ...................................................................................................................1 2. KOMPONENTE RAUNARSKOG SISTEMA ................................................2 3.KUITE..............................................................................................................4 4.NAPONSKA JEDINICA ......................................................................................5 5. MATINA PLOA .............................................................................................6 5.1.1 Djelovi matine ploe ............................................................................................7 5.1.2. Oblici matinih ploa ............................................................................................9 5.1.3. Spisak svih formata ploa .....................................................................................9 6. PROCESOR .......................................................................................................11 7. HARD DISK ......................................................................................................14 7.1.1. Kako radi hard disk? ...........................................................................................15 7.1.2. Historija ...............................................................................................................15 8.RAM memorija ...................................................................................................16 8.1.1. Uobiajene vrste RAM-a.....................................................................................17 9. GRAFIKA KARTICA ....................................................................................18 9.1 Kako radi grafika kartica? .....................................................................................18 9.1.1. Djelovi grafike karte ..........................................................................................19 9.1.2. Kvalitet, mogunosti i trendovi ...........................................................................20 9.1.3. Glavni proizvoai grafikih ipova (GPU) .......................................................21 10. MODEM ..........................................................................................................22 11.ZVUNA KARTICA .......................................................................................23 12.ZAKLJUAK ...................................................................................................24 LITERATURA: .....................................................................................................25

1.UVOD

Raunari predstavljaju elektronske ureaje koji na osnovu zadatih instrukcija vrse odreene operacije nad podacima. Efikasno funkcionisanje poslovnih sistema se ne moe ni zamisliti bez upotrebe raunara i raunarskih sistema. Raunarski sistemi predstavljaju skup tehnikih ureaja povezanih u jednu cjelinu, u cilju automatskog obavljanja odreenih raunarskih procesa. Savremeni raunarski sistemi se sve vie okreu prema korisniku , to znai da ih sve lake mogu koristiti useri tj. Korisnici, koji po svom profilu ne moraju biti informatiki obrazovani.

2. KOMPONENTE RAUNARSKOG SISTEMA Osnovne komponente raunarskog sistema predstavlja raunarski hardver. Raunarski hardver obuhvata materijalne elemente sistema za obradu podataka, tj. raunar u fizikom smislu. Osnovni kriterijum za podjelu hardvera je funkcija podataka koji se u njemu nalaze kao ulazni, obraeni, memorisani i izlazni. Na kontu ovog kriterijuma razlikujemo: ulazne jedinice raunara (input hardver), centralna jedinica raunara (hardver za obradu i memorisanje podataka), izlazne jedinice raunara (autput hardver).

Ulazne jedinice raunara slue za prenos podataka do hardvera za obradu hardvera za memorisanje. U input hardver spadaju: tastatura, mi, skener, mikrofoni, digitalne kamere, svjetlee olovke (light pen), Touch screan ekrani itd.

Centralna jedinica raunara predstavlja skup odgovarajuih raunarskih komponenti, smjetenih u kuitu raunara. Moe se rei da se centralna jedinica sastoji iz: hardvera za obradu podataka i memorijskog hardvera. Hardver za obradu sastavljen je od ureaja koji slui za raunanje, uporeivanja i izvravanje specijalnih funkcija. Ove operacije u raunaru obavlja centralna jedinica ili procesor (CPU-Central Processing Unit). Memorijski hardver je sklop magnetnih medija iji je osnovni zadatak da prihvataju, memoriu i uvaju podatke koji nisu aktivni u obradi.

Osnovne komponente centralne jedinice (raunara) su: matina ploa, (sxstem board, mother board), procesor, hard disk RAM memorija, grafika kartica, zvuna kartica, optiki ureaji, (FDD, CD, DVD), modem napojna jedinica - izvor napajanja kuite Pored ovih komponenti mogu se dodati i dodatne komponente ( FM i TV kartica

Slika1. ema Centralne jedinice

Izlazne jedinice raunara omoguuju prikazivanje rezultata rada raunarskog sistema. U izlazne jedinice spadaju: monitori, tastatura mi tampai, zvunici itd.
3

3.KUITE

Na tritu su najea AT i Micro ATX kuita u tower (uspravnom) ili desktop ( poloenoj) izvedbi rarliitih veliina (mini, midi ,maxi). Neka standardna kuita mogu imati neuobiajen raspored komponenti, a u neka se mogu ugraditi samo odreene (takoe nestandardne) matine ploe i napajanja. U kuitu se obino nalazi mali zvunik koji omoguuje osnovnu zvunu signalizaciju pri podizanju sustava. Osim za detekciju eventualnih problema pri podizanju sustava, zvunik u kuitu koristan je tjekom rada u posebnom dijagnostikom reimu Windowsa (tzv.Safe Mode) i u sluaju kada je zvuna kartica neispravna. Da je raunar ukljuen moze se prepoznati po signalnoj lampici (POWER) koja se obicno nalazi ispod gumba za ukljuivanje. Pokraj nje se u pravilu nalazi i lampica koja se pali kada je aktivan vrti disk (HDD) . A tu je uvijek i gumb za resetiranje raunara koristi se tek kada sustav zakae do te mjere da softversko resetiranje ne funkcionira.

Slika 2. praznog kuista

4.NAPONSKA JEDINICA

Naponska jedinica je hardverski dio koji raunaru obezbjeuje napon i struju. Naponska jedinica obezbjeuje da svaki dio raunara dobije odreenu koliinu energije koja mu je potrebna, s obzirom da sve komponente raunara ne troe istu koliinu elektrine energije. Takoe, jedan od glavnih zadataka naponske jedinice je da pretvori 220V u 3,3V, 5V i 12V to je u skladu sa naponskim zahtjevima hardvera u raunaru. Naponska jedinica ima sopstveno hlaenje. Glavna karakteristika naponske jedinice je njena snaga. Elektrina snaga se mjeri u W (vatima) ili matematski reeno P=U*I (napon pomnoen sa strujom). Najvei potroai su grafika kartica, hard disk, matina ploa i optiki CD/DVD ureaji. Glavni naponski konektori su: Glavni 20+4 pinski konektor, za napajanje matine ploe 4+4 pinski konektor, u zavisnosti od zahteva CPU-a u ATX ili EPS sistemima 6-pinski konektor (za jae PCI Express ili AGP grafike kartice) 4-pinski hard disk, DVD, CD konektori Floppy naponski konektor

Naponska jedinica

Naponska jedinica Spaja se na:

o o

Matinu plou preko AT napojni konektor ATX napojni konektor Periferiju preko naponskih prikljuaka

Poznati proizvoai: Chieftec Antec Zalman Ostali

SATA naponski konektori (novije naponske jedinice) Kvalitetno napajanje je u novije vrijeme neophodno, jer je upravo taj dio esto povezan sa otkazivanjem veine raunarskih delova, a najei uzroci za otkazivanje naponske jedince su: praina (koja onemogui rad ventilatora hladnjaka gdje dolazi do pregrijavanja), uticaj vie sile (grom), nepravilno rukovanje korisnika itd.
5

5. MATINA PLOA
Matina ploa je glavna poluprovodnika ploa koja omoguava komunikaciju izmeu ostalih hardverskih dijelova u raunaru.Praktino, matina ploa je dom za ostale komponente. Ona direktno utie na performanse raunara shodno mogunostima njenog ipseta, socketa i kvaliteta ostalih dijelova na ploi. Matine ploe su mnogo uznapredovale, tako da je danas sasvim uobiajeno da matina ploa ima ve ugraen zvuni ip, grafiki ip, mreni ip, USB prikljuke, pa ak i procesor, dok su floppy kontroleri ve odavno uobiajeni, iako su ranije i oni bili odvojeni. 5. 1. Kako radi matina plo?

Jedan od najvanijih dijelova matine ploe je magistrala. Preko magistrale idu svi podaci, te tako komponente meusobno komuniciraju. Brzina magistrale se mjeri u MHz-ima (megahercima). to je vea brzina to se vie podataka istovremeno moe prenijeti. Najbitnija magistrala je FSB magistrala, koja povezuje Northbridge i CPU, a kako memorija ide preko Northbridge-a FSB-ova brzina moe dramatino poveati performanse raunara. Osim FSB-a, postoje i druge magistrale: Memorijska magistrala spaja Northbridge sa memorijom, IDE magistrala spaja Southbridge sa hard diskovima ili CD/DVD ureajima, AGP magistrala spaja grafiku kartu sa memorijom i CPU, PCI magistrala spaja PCI slotove sa Southbridge-om, takoer PCI magistrala koristi novi PCI Express (koji se namee kao zamjena za PCI i AGP).

5.1.1 Dijelovi matine ploe

Slika 3. Matina ploa i njeni djelovi

ipset: Glavni dio koji vee sve ostale djelove sa procesorom, i alje glavnom procesoru (CPU) informacije ostalim djelovima. Sastoji se od dva dijela: NorthBridge: NorthBridge je direktno povezan sa procesorom preko FSB-a (Front Side Bus ili magistrala) to omoguava brzu dostupnost podataka iz memorije i grafike kartice. Od njega najvie zavise performanse matine ploe. Integrisan je na matinu plou to znai da se ne moe menjati, ali njegova voltaa i performanse se mogu menjati kroz BIOS ili softverski. Southbridge: Southbridge je sporiji od Northbridge-a te sve informacije iz procesora idu prvo preko Northbridge-a pa tek onda na Southbridge koji je magistralama spojen na PCI, USB, zvuni ip, SATA i PATA konektore itd. Socket: Socket odreuje koji procesor se moe ugraditi u matinu plou. Nemogue je staviti AMD procesor u matinu plou koja podrava Intel socket (i ipset).

Najei socketi danas su: Socket 478 - Stariji Pentium i Celeron procesori, Socket LGA775 - Novi Intel Pentium 4 procesori, Socket A - Stari AMD Athlon procesori, Socket 754 - AMD Sempron i neki AMD Athlon procesori, Socket 939 - Brzi i jako korieni AMD Athlon 64-bitni procesori, Socket AM2 - Zamjena za socket 754 i 939, koristi DDR2 memoriju. BIOS: Basic Input/Output System (BIOS) kontrolie osnovne funkcije raunara i svaki put proverava svoje stanje prilikom paljenja raunara. Memorijski slotovi: Slue kao leite za RAM memoriju, obino ih ima vie. PCI slot: PCI (Peripheral Component Interconnect) konektori za zvune, TV, mrene, i nekada i grafike karte. AGP slot: en. Accelerated Graphics Port (AGP), konektor iskljuivo namijenjen za grafike karte, karakterie ga vea brzina od PCI-a. IDE konektori: . Integrated Drive Electronics (IDE), slui za spajanje PATA hard diskova, optikih ureaja (DVD/CD-ROM/RW); obino se nalaze dva konektora. SATA konektori: Serial Advanced Technology Attachment (SATA) je neto novijeg datuma nego PATA, slui za konektovanje SATA hard diskova i logino donosi bolje mogunosti; sam konektor je neto manji i praktiniji. USB prikljuci: en. Universal Serial Bus (USB) slui za prikljuivanje spoljnih ureaja (printera, memorijskih stickova itd.). Najnoviji standard je USB 2.0, koji je mnogo bri od starog USB 1.1. Legacy konektori: Rje je o prevazienim konektorima (serijskom i paralelnom), ali su jo uvek tu radi podrke starim ureajima iako se sve manje koriste. Odlikuje ih mala brzina. Konektori za periferije: Konektori za mi i tastaturu su takoe veoma stari i nisu se previe menjali. Danas se mievi i tastature (rjee) sve vie proizvode za USB standard.
8

CMOS baterija: Pamti neke vitalne i osnovne postavke. U sebi sadri i sistemski sat koji pamti tano vreme i kada je raunar ugaen. Integrisani dijelovi: Veina ploa danas ima ve ugraene zvune, mrene pa i grafike ipove. Naponski konektor: Preko njega matina ploa dobija struju (od naponske jedinice), te je raspodeljuje ostalim delovima na matinoj ploi. Matina ploa

5.1.2. Oblici matinih ploa

Vremenom su se pojavljivali razni standardi za matine ploe, odnosno Form Factor koji odreuje oblik i veliinu matine ploe i njen nain funkcionisanja i mogunosti. Danas je uobiajen ATX standard, dok imamo i njegovu mikro varijantu mATX za ploe namenjene manjim kuitima, dok je obina ATX ploa neto vea. Takoe, postoji stari AT standard koji je osnova ATX-a, ali se danas vie ne proizvode matine ploe za taj standard. Najnoviji standard je Intelov BTX format matinih ploa.

ATX matina ploa Spaja se na:

o

5.1.3. Spisak svih formata ploa

PC/XT - Izvorni standard koga je propisao IBM za prve kune raunare, IBM-PC. Nije podlegao zakonskoj zatiti tako da je vremenom napravljeno mnogo klonova IBMPC-a. AT form factor (Advanced Technology) - Prvi form factor koji je masovno koriten. Bio je naslednik PC/XT-a. Ovaj format je bio popularan u vreme 386 raunara. Sve do pojave ATX-a bio je glavni format za matine ploe. Baby AT - Naslednik AT matinih ploa, manjih dimenzija, veinom dolazio bez AGP slotova. ATX - Nastao je evolucijom AT formata. ATX je najvie koriteni format kod matinih ploa,

Ureaje preko kablova ipove preko Socketa Proirujue kartice preko PCI AGP PCI Express

o o

Standardni formati: AT ATX microATX

Poznati proizvoai: Intel Gigabyte MSI Ostali

jo uvek u aktivnoj upotrebi.

Mini-ATX - Istovjetan kao i ATX, samo manjih dimenzija (za manja kuita). microATX - Isto vrijedi i za microATX, ovaj put samo jo manjih dimenzija. FlexATX - Podstandard microATX-a, omoguuje prilagodljiv dizajn matine ploe, namjenjen za specijalizovane raunare. LPX - Osmislio ga je Western Digital. Ovaj format koriste velike OEM kompanije. Mini LPX - Umanjena verzija LPX-a. NLX nisko-profilna matina ploa, iako nikad nije dostigla neku veu popularnost. BTX (Balanced Technlogy Extended) - Najnoviji standard koga je propisao Intel, vjerovatno nasljednik ATX-a. microBTX i picoBTX - Smanjeni BTX standardi. Mini-ITX - Osmislila ga VIA, veoma siuan i prilagodljiv, stavlja se u veoma tanka kuita. WTX (raunarstvo) (Workstation Technlogy Extended) - Veliki format matinih ploa, dizajniran za velike radne stanice, obino imaju vie utora za procesor ili hard disk.

10

6. PROCESOR

Procesor (mikroprocesor, P ili uP) je elektronska komponenta napravljena od minijaturnih tranzistora na jednom ipu (poluprovodnikom integralnom sklopu). Centralni procesor (Central Processing Unit ili samo CPU) je mozak svakog raunara, iako centralni procesor nije jedini procesor, njega imaju grafika kartica (GPU), zvuna kartica i mnogi drugi djelovi, ali pod imenom procesor najee se misli na centralni procesor (CPU). Svaki procesor spolja izgleda veoma jednostavno, no on je u svojoj unutranjosti jako kompleksan, jer se radi o stotinama miliona tranzistora koji su smjeteni u jednom ipu. Prvi put tako neto je uspjelo 1971. kada je napravljen prvi procesor Intel 4004, koji dodue mogao samo sabirati i oduzimati, ali su naunici prvi put uspjeli da u jedan ip smjeste silna integrisana kola i tranzistore, to je dalo podsticaj za dalji razvoj procesora koji su tim napretkom poeli da troe mnogo manje el. energije. Veoma esto se spominje i Moore-ov zakon koji objanjava da se svakih 18 meseci broj tranzistora i brzine udvostruava, a glasi ovako: The complexity of an integrated circuit, with respect to minimum component cost will double in about 18 months.

Slika 4. AMD Phenom II X6 1090T AM3 BOX 3.2GHz, est jezgri Slika 5. INTEL CORE i7-2600K 4x3,4GHz 850MHz 8MB Sck 1155 Trenutno dva najjaa procesora na tritu

11

6.1. Kako radi CPU?

Procesor obrauje i izvrava mainski kod (binarni) koji mu govori ta da procesor radi. Jedini razumljivi jezik procesoru je mainski jezik. CPU radi tri osnovne stvari: Pomou ALU (Arithmetic/Logic Unit) procesor je u mogunosti da izvodi osnovne matematike operacije (sabiranje, oduzimanje, mnoenje i dijeljenje). Moderni procesori su u mogunosti da obavljaju i jako komplikovane operacije. Procesor prebacuje podatke s jednog memorijskog mjesta na drugi Shodno naredbama, procesor moe skoiti na novi set instrukcija Na slici je pokazan najjednostavniji mogui procesor gdje je mogue objasniti principe rada procesora iako se radi o veoma softificiranom dijelu raunara (ako ne i najkomplikovanijem). Glavni dijelovi procesora su: Artimetriko logika jedinica (ALU) - dio zaduen za sve matematike kalkulacije Registri - koji su jednostavne flip-flop zakake, na slici ih imamo 3, no moderni procesori ih imaju mnogo vie. Program counter - dio zaduen, doslovno, za brojanje, shodno naredbi on poveava vrijednost za 1, ili je restartuje na 0. Intrukcijski registar i dekoder - dijelovi koji kontroliu sve ostale dijelove procesora Poslije obrade podataka, adresna magistrala alje adresu memoriji, dok se kroz ulaz i izlaz dobijaju podaci iz memorije, odnosno alju. itanje i pisanje se odnosi na adresiranu memoriju, tj. kada je procesor eli, reset postavlja program counter na 0. Procesor radi u tjesnoj saradnji sa RAM memorijom, u stvari procesor adresira svaki podatak koji ide na memoriju. RAM memorija je veoma brza, i svi podaci u njoj su brzo dostupni, stoga je bitno imati to vie RAM memorije jer CPU onda moe adresirati mnogo vie podataka.

12

Slika 6. ematski prikaz najjednostavnijeg procesora. Moderni procesori su mnogo kompleksniji, no ova shema e pokazati osnove svakog, pa i modernog p rocesora

13

7. HARD DISK Tvrdi disk (ili hard disk) je ureaj koji pie i ita podatke. Svaki raunar danas ima barem jedan tvrdi disk, na njemu se dre svi podaci neophodni za pokretanje raunara, kao npr. operativni sistem, te on ustvari omoguava raunaru da zapamti podatke i poslije gaenja istog. Sam hard disk je izumljen 50-tih godina prolog vjeka, kapaciteta od samo nekoliko megabajta, danas se kapaciteti mjere u stotinama gigabajta (GB), ak na nekim web serverima i u terabajtima (TB). Svaki podatak koji se nalazi u disku je zapravo red bajtova, vie ili manje. Svaka datoteka bila ona slika, video, tekst ili neto drugo je red bajtova zapisanih, u ovom sluaju, na tvrdom disku.

7.1. Dijelovi hard diska

Tvrdi disk se sastoji od 5 glavnih dijelova, a to su: 1. 2. 3. 4. 5. Magnetna ploa Glava za itanje/pisanje Pokretaka kazaljka Pokreta Osovina

Slika 7. Glavni dijelovi hard diska

Slika 8. HDD 3.5" 2TB SAMSUNG SATA2 32MB

Obino kad govorimo o hard diskovima razlikujemo elektronski i mehaniki dio diska, a poto je hard disk zatvoren vidi se samo jedan dio elektronike. Oni se zapisuju na povrini magnetne ploe u sektorima i stazama (tracks). Sektor obino sadri odreeni broj bajtova (npr. 128), i oni su u obliku zaobljenih polukrugova, dok su staze u obliku koncentrinih krugova. Postoje dve vrste formatiranja, a to su Low-level i High-level
formatiranje. Low-level formatiranje utvruje staze i sektore, dok High-level formatiranje je mnogo poznatije i koritenije (standardni format c:) te ono obezbjeuje da disk moe zapisivati datoteke.

14

7.1.1. Kako radi hard disk?

Stvar je jednostavna, elektronski dio kontrolie itanje i pisanje podataka, dok motor okree ploe, naravno sve je to napravljeno jako precizno. Magnetna ploa je skoro najbitniji dio, i taj dio se okree, danas najee brzine su 5400, 7200 i vie rpm (rotacija po minuti), dok se kazaljka (ili ruka) kree po ploi koja je izuzetno precizna i lagana, a uz to i brza.

Hard disk

Seagate hard disk Datum: Konstruktor: Spaja se na:

7.1.2. Historija
Prve tvrde diskove je napravio IBM 1955. godine (IBM 350 Disk File za njihov raunar IBM 305), a izumio ih je Rejnold Donson (Reynold Johnson). Sastojao se od 50 diskova prenika 61 cm, a ukupni kapacitet im je bio 5 miliona karaktera. Imao je jednu jedinu glavu (umjesto jednu po povrini) pa je vreme pristupa bilo jako dugo. Neto kasnije su proizvedeni i ureaji sa izmjenljivim paketima tvrdih diskova, ali je zbog nedovoljne preciznosti u pozicioniranju glava ovaj sistem znaajno ograniavao kapacitet pa je ubrzo i naputen.

13. septembar 1956. Reynold Johnson

Matinu plou preko o PATA o SATA o SCSI Spoljno kuite preko o eSATA o Firewire o USB

Poznati proizvoai:

1973. godine IBM je proizveo prvi potpuno zatvoreni sistem (3340 "Winchester"). Ovo ime ("Vinester") je ostalo u estoj upotrebi do pred kraj 20. vjeka, a jo uvijek se koristi u nekim jezicima (npr. u ruskom i ukrajinskom)

Hitachi Seagate Western Digital

15

8.RAM memorija

RAM, skraeno od Random Access Memory (memorija nasuminog pristupa), je jedan od oblika pohranjivanja raunarskih podataka ijem sadraju se moe pristupiti po bilo kom redoslijedu. Ovakav nain pristupa razlikuje se od sekvencijalnog naina koji se koristi kod ureaja kao to su magnetna traka, diskovi i cilindri, gde je, zbog prirode mehanikog kretanja takvih medija za pohranu podataka, raunar primoran da pristupa podacima prema strogo odreenom redoslijedu. RAM je jo karakteristian po tome to se kod ove vrste memorije podaci mogu ne samo itati, ve i zapisivati, za razliku od ROM (Read-only memory) memorije, iz koje se podaci mogu samo itati. RAM se u raunarima upotrebljava prvenstveno za primarnu pohranu podataka koji se aktivno koriste i neprestano se mjenjaju. Meutim, postoje i neke vrste RAM ureaja koji se koriste za trajnu pohranu podataka. 8.1. Pregled U raunarima je RAM zaduen za dranje podataka i programskog koda tokom njegovog izvravanja. Veoma vana karakteristika RAM-a je da se razliitim memorijskim mjestima gotovo uvijek pristupa jednakom brzinom. Kod nekih drugih tehnologija postoje odreeni zastoji pri proputanju pojedinih bitova ili bajtova. Prvi sistemi zasnovani na vakuumskim cijevima ponaali su se kao moderni RAM iako je bilo mnogo greaka u radu. Jezgrene memorije, sainjene od ica omotanih oko malih feromagnetnih jezgra, imale su gotovo jednako vrijeme pristupa. Osnovna zamisao koja se nalazi iza cevnih i jezgrenih memorija jo uvijek se primjenjuje kod savremenih RAM-ova izgraenih od integralnih kola.

Razne vrste RAM modula Spaja se na: Matinu plou preko o Memorijskih slotova o Integracija Vrste: SDRAM DDR RDRAM DDR 2 DDR 3

Poznati proizvoai: Corsair Memory Kingston Micron Samsung Ostali

16

Neka alternativna reenja za zapis podataka nisu imala jednako vrijeme pristupa, pa smo tako imali cevi ispunjene ivom koje su drale nizove bitova uz pomo zvunih talasa, zatim cilindrine memorije koje su bile sline dananjim tvrdim diskovima i njihovoj metodi pohrane podataka uz pomo namagnetisanih estica sloenih u neprekidne krune trake. Mnoge vrste RAM-a su nestabilne, u smislu da gube svoje podatke kada je raunar iskljuen. Uobiajen nain smjetanja podataka u RAM je ili u obliku naboja kondenzatora (dinamiki RAM) ili stanju flip-flopa (statiki RAM). U razvoju su razliite vrste "stabilnih" RAM-ova koje mogu zadrati svoje podatke i kada im je prekinuto napajanje. Tehnologije koje se pri tome implementiraju su, meu ostalim, karbonske/ugljenine nano-cevi i efekat magnetskog tunela. Zanimljivo je i dijeljenje RAM-a na particije, kao to se obino dijele tvrdi diskovi, samo to u je sluaju RAM-a, particija kreirana na njemu mnogo bra od one na tvrdom disku. esto se naziva i ramdisk.

8.1.1. Uobiajene vrste RAM-a

SRAM, skraeno od en. Static RAM NV-RAM od en. Non-Volatile RAM DRAM en. Dynamic RAM o Fast Page Mode DRAM o EDO RAM en. Extended Data Out DRAM o SDRAM en. Synchronous DRAM DDR SDRAM en. Double Data Rate Synchronous DRAM RDRAM ili Rambus DRAM DDR2RAM

Poluprovodniki RAM se proizvodi kao integralno kolo, u obliku plug-in modula. Razlikuju se po broju pinova (noica, kontakata), njihovom rasporedu i dr.

Slika 9. KINGSTON HyperX 4GB 2X2GB KIT XMP DDR3 1600MHz CL8.

17

9. GRAFIKA KARTICA Grafika kartica, Grafiki adapter, VGA kartica ili video kartica (graphics card, video card, vga card, graphics adapter) daje i obrauje dvo-dimenzionalnu ili tro-dimenzionalnu sliku.

Grafika kartica

Grafiki procesor (GPU) je glavni dio na kartici, a njegova uloga je prevoenje binarnog koda u vidljivu sliku na nekom grafikom izlaznom ureaju. Princip je jednostavan, CPU u suradnji sa nekim softverom, kao to je 3D Pny 6600GT grafika kartica raunarska igra, alje informacije grafikom procesoru koji potom obrauje dobivene Spaja se na: informacije i alje ih na monitor. Grafika kartica se ugrauje u matinu plou, obino u Matinu plou preko AGP ili PCI Express slot. o ISA o PCI o AGP 9.1 Kako radi grafika kartica? o PCI Express Monitor preko Moderne grafike kartice su opremljene o VGA snanim grafikim procesorima koji svojom o DVI procesorskom snagom i brojem tranzistora o Video out gotovo nadmauju glavne procesore. Grafiki o HDMI procesor obrauje podatke koje dobija posrestvom neke magistrale (najee AGP, PCI i PCI Express). Sama arhitektura ipa je Poznati proizvoai: najbitnija, to znai da njegove instrukcije i brzina izvoenja istih su glavne odlike jednog Intel AMD (bivi ATI) GPU-a. Nvidia Veina podataka koji dolaze za obradu se privremeno smjeta na memoriju koja se nalazi na grafikoj kartici. Time se obezbjeuje brz protok i samim time bra obrada grafike, to na kraju daje vei broj slika u sekundi inei grafiku scenu ljepom i fluidnijom. Zbog toga proizvoai nastoje poboljati brzinu RAM-a na kartici koja je davno prevazila brzinu sistemskog RAM-a. Brzina memorije na grafikoj kartici je ve odavno prela Gigahercne granice.

18

9.1.1. Dijelovi grafike karte

Glavni dijelovi moderne grafike kartice su: PCB (Printed Circuit Board) je ploa na kojoj se nalaze svi ostali dijelovi GPU (Grapich Processing Unit) grafiki procesor, ujedno i glavni dio koji prevodi binarni kod u sliku) RAM (ili VRAM - Video Random Acces Memory), slui za pohranjivanje najnunijih podataka za GPU, najee teksture Konektori PCI AGP PCI Express Izlazi VGA (Video Graphics Array) DVI (Digital Visual Interface) Video in/Video out (VIVO)

Dananje karte najee imaju neku vrstu hladnjaka (aktivnog ili pasivnog) zbog komplikovanosti grafikog procesora koji je ve po broju tranzistora prestigao centralni procesor.

Monije kartice obino imaju i pasivne hladnjake (heatstink) na VRAM-u zbog visokih frekvencija koje su i do dva puta vee nego kod obinog RAM-a. RAMDAC je dio koji se brine za prikazivanje i kvalitetu 2D slike, dok 3D slike obrauje grafiki procesor u suradnji sa centralnim procesorom i RAM memorijom.

19

Slika 10. Glavni dijelovi grafike kartice

9.1.2. Kvalitet, mogunosti i trendovi

to je bri GPU i VRAM na grafikoj karti time je ona bolja i kvalitetnija. Koliina memorije nije presudna iako igra ulogu u mogunostima jedne grafike karte. esto neke 3D igre nisu u mogunosti da rade sa starijim grafikim karticama jer GPU na njoj jednostavno nema instrukcije da ih pokrene. Svake godine se GPU na grafikoj kartici neprestano unapreuje novim instrukcijama i mogunostima. U zadnje vreme se sve ee promoviu SLI i Crossfire tehnologije, praktino uparivanja dvije ili vie grafikih kartica (PCI-E obavezno) u jednu matinu plou.

20

9.1.3. Glavni proizvoai grafikih ipova (GPU)

Intel - "i" serija 3Dlabs - Wildcat Realizm serija ATI Technologies - Radeon 7/8/9000 serije, Radeon X serija NVIDIA - GeForce ukljuujui GeForce FX seriju, GeForce 6 seriju, GeForce 7 seriju, i GeForce 8 seriju.

Slika 11. AMD HD6990 - najjaa grafika na planeti AMD PRESTIGAO NVIDIJU

Kartice sa dva ipa su bile specijalnost ATI-ja i AMD-a je nastavio tim putem. To su dvije potupne grafike karte spojene u jedno kuite sa zajednikim napajanjem i konekcijama. Sa 4 GB RAM, po 2GB od svake karte, je zaista dobra vjest, jer ova je karta jaka koliko dvije, troi manje nego dvije odvojene karte, zauzima samo jedan slot. 370-450W samo za grafiku. To znai da bi i kvalitetno napajanje od 650W moglo da pokrene 6990, ali veina entuzijasta u svojim raunarima ve ima i jaa napajanja. U svakom sluaju, potronja je na nivou oekivane za ovako jaku grafiku. to se tie i drugih parametara, specifikacije su duplirane ili priblino duplirane: 5.2 milijarde tranzistora u poreenju sa 2.6; 320 GB/s propusnost umjesto 176; 3072 ejderske jedinice u 48 grupa umjesto 1536 u 24 grupe; 64+256 ROP jedinice umjesto 32+128, itd. Budui da je karta prejaka za bilo koji monitor, stie sa jednom DVI i etiri mini DisplayPort konekcije, tako da se moete igrati spajajui do est monitora, a srenici koji kupe ovu kartu pronaie u pakovanju dovoljno kablova za instant igranje na tri monitora (ukljueni su DisplayPort na DVI adapteri). Neke od opcija su dva ili tri monitora na rezoluciji 2560x1600, ili est monitora na HD rezoluciji. Ukupna rezolucija na est odvojenih monitora tako moe biti 7680x3200.
21

10. MODEM
Modem je skraenica od MODulate/DEModulate i ona je ime za ureaj koji modulira analogni nosa signala (kao zvuk), i koji isto tako demodulira - dekodira digitalni signal sa analognog nosaa. Modem je iz raunara najee spojen na telefonsku liniju, ali mogue je spojiti modem na bilo koji podatkovni kabal ili na beini nosa signala. Uglavnom slui za spajanje na Internet, no njime je mogue slati i primati telefaks (ako je to fax modem), programirati da glumi automatsku sekretaricu. Radi tako da prevodi podatke koje dobije iz telefonske linije u podatke smislene raunaru i obrnuto. Najnoviji, i ve ustaljeni, standard je v.92 koji je u velikoj mjeri zamjenio malo stariji v.90. Najvea brzina dananjih modema je 56 kbps, to je u raunarstvu veoma mala brzina, i najee nalazi mjesto kod korisnika koji koriste samo osnovne servise na Internetu kao to su email ili povremeno provjeravanje novosti.

Slika12. Modem V.92 56k Pci Fax-modem

22

11.ZVUNA KARTICA

Osnovna zadaa zvune kartice je da omogui korisniku sluanje zvukova koje proizvode opertativni sistem i drugi programi, ali i glazbu s audioCD-a i DVD videa. Zvune kartice se koriste i za snimanje zvukova. Usto, one omoguuju glasovnu komunikaciju pomou programa kao to su Yahoo, Messenger, ICQ i sl., ba kao i internetsku telefoniju, upotrebu programa za raspoznavanje govora itd. Mnoge matine ploe imaju integrisanu zvunu karticu sasvim zadovoljavajue kvalitete za prosjenog korisnika. Skupe modele zvunih kartica najee kupuju muziari. Zvune kartice su uznapredovale, te skoro sve dananje kartice podravaju 5.1 standard (kuno kino), sve Dolby standarde, te niz API (application program interfaces) koji omoguavaju bolju softversku komunikaciju sa zvunom kartom. Zvune kartice se izmeu ostalog razlikuju po brojnosti i vrsti ulaza i izlaza. One njjednostavnije, najee itegrirane u matinu plou imaju sljedea tri konektora: Mikrofonski ulaz slui za spajanje mikrofona Linijski ulaz slui za spajanje vanjskog izvora zvuka kao to je kasetofon ili CD player. Izlaz sa slualice/zvunike slui za spajanje slualica, aktivnih zvunika (zvunika s ugraenim pojaalom) ili pojaala. Takoer, nemaju sve zvune kartice isti broj izlaza i ulaza, iako veinom dananje kartice imaju 5 konektora, 3 izlaza (prednji i zadnji, te subwoofer) i 2 ulaza (mikrofon i linijski ulaz), iako se najee koristi ulaz za prednje zvunike (proizvoai zvunika obino stave dva zvunika na jedan konektor) zelene boje. Najnoviji trend je omoguavanje spajanja 7 zvunika i jednog subwoofera (7.1 standard).

Slika 13. Zvuna kartica i njeni dijelovi

23

12.ZAKLJUAK

U novije vrijeme teko je zamisliti bilo koju drutveno-ekonomsku sferu, bez prisustva informacionih sistema, pa samim tim i raunara. Teko je zamisliti bilo koji poslovni objekat bez prisustva raunara i raunarske opreme. Po nekim statistikim podacima u razvijenom dijelu svijeta, svaka druga kua ima raunar. Od samog nastanka, pa do danas razvijali su se munjevitom brzinom. Ta trka oko prestia za najboljim, najbrim i najfunkcionalnijim raunarom naroito je dola do izraaja u zadnjoj dekadi prolog vjeka i traje sve do danas. Raunarski poeci su bili veoma teki. Prvi raunari su bili previe sloeni i veliki. Za smjetanje jednog takvog raunara bio je potreban itav sprat neke zgrade, a ponekad i dva. Prvi raunari su bili savren sklop mehanike i mogli su da izraunavaju neke proste raunske operacije. Njihovim razvojem bili su sve manji i funkcionalniji. Krajem sedamdesetih godina prolog vjeka, od konstruisanja prvog mikroprocesora i pojave prvog IBM personalnog raunara, ucrtan je put razvoju ove tehnologije koji traje i danas. Raunari su danas toliko moni da bukvalno ne postoji zadatak kome oni ne mogu odgovoriti. ta na kraju rei sem Kuda ide ovaj svijet?

24

LITERATURA: Tomislav M. - Renata R Mala infotmatika biblioteka Zagreb 2004 Wikipedia, slobodna enciklopedija, www.bs.wikipedia.org (28.11.2011) www.bs.wikipedia.org/wiki/Grafika_kartica(28.11.2011) www.bs.wikipedia.org/wiki/Hard_disk(28.11.2011) www.bs.wikipedia.org/wiki/Matina_ploa(28.11.2011) www.bs.wikipedia.org/wiki/Modem(28.11.2011) www.bs.wikipedia.org/wiki/Napojna_jedinica(28.11.2011) www.bs.wikipedia.org/wiki/Procesor(28.11.2011) www.bs.wikipedia.org/wiki/RAM(28.11.2011) www.bs.wikipedia.org/wiki/Zvuna_kartica(28.11.2011) www.adverta.rs/adverta/index.php?option...hd6990.. (29.11.2011) www.plus.ba/proizvodi/opis/?id_pro=2084#hellas.rs ( 29.11.2011) www.amd.com (05.12.2011) www.intel.com ( 05.12.2011) www.plus.ba (05.12.2011)

25

Od zdrave konkurencije krajnji potrosaci imaju koristi... Hladni rat izmedju Amera, Californiana nVidij-e i Kanaana- ATI -ja trajace jos dugo. to se tice drivera i strabilnosti vazda je bila bolja nVidia , ali Ati definitivno pruza vishe muzike za manje para ... Samo u roku od godinu dana koliko napreduju komponente i ko e to pratiti...

26