Przegld Zachodni 4/2011 RADYKALIZACJA SPOECZESTW

Micha Nowosielski, Socjologiczna refleksja na temat ruchw spoecznych

Artyku stanowi rodzaj teoretycznego wprowadzenia do problematyki ruchw spoecznych. Jego celem jest zwrcenie uwagi na fakt, e teorie ruchw nie s konkurencyjne, powinny natomiast by traktowane komplementarnie. Zwykle zwracaj bowiem uwag na rne problemy dotyczce tej szerokiej tematyki. Omwiono pocztki socjologicznej refleksji na temat ruchw, teorie dziaania zbiorowego, mobilizacji zasobw, spoeczny konstrukcjonizm oraz teorie nowych ruchw spoecznych. W ostatniej czci artykuu ukazano pola zainteresowa teorii ruchw spoecznych.

Sebastian Wojciechowski, rda wspczesnego ekstremizmu politycznego. Hybr ydowy model przyczyn ekstremizmu
Celem opracowania jest ukazanie gwnych przyczyn wspczesnego ekstremizmu politycznego, zachodzcych pomidzy nimi powiza oraz ich sposobw klasyfikacji. Przyczyny te rozpatrywane s na podstawie dwch podstawowy zaoe. Pierwsze z nich traktuje rda wspczesnego ekstremizmu jako tzw. ,model naczy poczonych, czyli sum skadow wielu rnorodnych determinantw (np.: politycznych, spoecznych, kulturowych, ekonomicznych itp.), a take ich wzajemnych relacji oraz wpywajcych na rnych czynnikw. Drugie zaoenie odwouje si natomiast do koncepcji hybrydowej ekstremizmu zakadajcej wystpowanie wielu podobiestw oraz powiza pomidzy poszczeglnymi formami ekstremizmu takimi, jak choby: nacjonalizm, separatyzm czy fundamentalizm. Rozpatrujc problem przyczyn wspczesnego ekstremizmu politycznego, postawi naley kilka kluczowych pyta. Na przykad: jakie s gwne determinanty rozpatrywanego zjawiska? czy wrd rde wspczesnego ekstremizmu wskaza mona jeden lub kilka dominujcych czynnikw? czy wystpuje jeden uniwersalny model klasyfikacji rde ekstremizmu? w jakim stopniu rda wspczesnego nacjonalizmu, terroryzmu czy separatyzmu s zbiene?

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2011 RADYKALIZACJA SPOECZESTW

Artur Wejkszner, Salaficki ruch globalnego dihadu. Narodziny i ewolucja radykalnego islamskiego ruchu religijnego
Przedmiotem rozwaa autora artykuu jest tzw. salaficki ruch globalnego dihadu. Jest to radykalny islamski ruch religijny, ktry powsta na przeomie XX i XXI w. Jego uczestnicy opowiadaj si za odrodzeniem islamu, odrzuceniem zewntrznych wpyww w celu zachowania tosamoci i odrbnoci kulturowej, niezalenoci polityczn muzumanw i odtworzeniem kalifatu. Radykalizm polityczno-religijny ruchu zwizany jest z przyjciem przez jego uczestnikw ekstremistycznej interpretacji doktryny dihadystycznej. W terminologii zachodniej, zwaszcza anglosaskiej, uznaje si te pogldy za fundamentalistyczne. Skrajne ekstremistyczne dziaania przejawiaj si w przyjciu za podstawow taktyk zamachw terrorystycznych. Zdaniem uczestnikw ruchu swoj rol speniaj przede wszystkim spektakularne zamachy samobjcze, przeprowadzane symultanicznie. Struktura ruchu podlegaa ewolucji w okresie ostatnich dwch dekad. Aktualnie skadaj si na ni nastpujce elementy: jdro ruchu (w postaci Al-Kaidy, niezalene organizacje terrorystyczne wsppracujce z powysz struktur, autonomiczne komrki terrorystyczne i ich sieci). Zasig aktywnoci ruchu ma wymiar globalny.

Jadwiga Kiwerska, Reakcja USA na terroryzm

Atak Al-Kaidy na Stany Zjednoczone najbardziej dramatyczna i spektakularna manifestacja radykalizmu, zmieniajca stosunek Amerykanw do bezpieczestwa - mia te przeomowe znaczenie dla amerykaskiej polityki zagranicznej. Ogoszono wojn z terroryzmem i okrelono jej strategi tzw. doktryn Busha, ktra wprowadzaa zamt na arenie midzynarodowej. Determinacja Ameryki w walce z terroryzmem powodowaa, e uciekano si do metod sprzecznych ze standardami pastwa demokratycznego. Wszystko to osabiao pozycj i rang USA w wiecie, utrudniajc rwnie wspprac na arenie midzynarodowej i skuteczn walk z zagroeniami.

Iwona Jakimowicz-Ostrowska, Radykalizm polityczny jako reakcja na wasne pastwo. Europa rodkowa i Wschodnia w XXI wieku
Celem tekstu jest nie tyle przekonanie o wanoci i susznoci prezentowanych przez autork opinii dotyczcych wspczesnych radykalizmw w Europie, a dokadnie w jej rodkowej i wschodniej czci, ale podjcie dyskusji i postawienie pyta rodzcych si w wyniku obserwacji tego zjawiska.

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2011 RADYKALIZACJA SPOECZESTW

Najwiksz wtpliwo budzi pytanie o rol i znaczenie wspczesnego pastwa europejskiego w kreowaniu, stymulowaniu lub uatwianiu rodzenia si oraz funkcjonowania na jego terytorium radykalnych postaw oraz ruchw. Na ile zjawisko to jest naturalnym efektem rnorodnoci pogldw charakterystycznych dla demokratycznych (lub demokratyzujcych si) pastw, a na ile ubocznym, niechcianym i coraz trudniej kontrolowalnym, skutkiem wspczesnej polityki krajw w Europie? Skupienie si na wybranej czci pastw europejskich, tu rodkowo-wschodnich, pozwala nieco uproci, skomplikowan i poruszan przez najwytrawniejszych naukowcw, kwesti poszukiwania znaczenia wasnego narodu, pastwa oraz tosamoci przez mieszkacw Europy.

Maria Tomczak, Niemcy wobec przemocy politycznej, terroryzmu i zamachw indywidualnych

Celem opracowania jest ukazanie przemocy politycznej stosowanej w Niemczech przez ugrupowania radykalne od lat 60. XIX w. po czasy wspczesne. Szczeglnie uwzgldnione zostay zamachy indywidualne, towarzyszce niemieckiemu yciu politycznemu od lat poprzedzajcych zjednoczenie Niemiec po lata 80. XX w. Zamachy dokonywane przez skrajn lewic i skrajn prawic ukazane zostay na tle zmieniajcego si stosunku spoeczestwa niemieckiego do przemocy. Artyku pokazuje, e przejcie od kultury przemocy do postaw pacyfistycznych niewiele zmienio w tej kwestii. Rnica dotyczy bardziej form dziaania ni jego zakresu. Wojowniczy radykalizm polityczny pozosta staym elementem niemieckiego ycia politycznego.

Aleksandra Moroska-Bonkiewicz, Prawicowy ekstremizm w Republice Federalnej Niemiec zagroenie dla demokracji?
Przedmiotem analizy jest znaczenie partii ekstremistycznej prawicy na scenie politycznej RFN. Gwnym celem jest odpowied na pytanie, czy prawicowy ekstremizm stanowi obecnie zagroenie dla demokracji w Niemczech oraz jakie s perspektywy jego dalszego rozwoju. Uwaga skoncentrowana zostaa na arenie wyborczej i parlamentarnej, a take potencjale organizacyjnym oraz personalnym partii. Aby prawidowo oszacowa moliwoci rozwoju prawicowego ekstremizmu zdefiniowane zostay rda dotychczasowych sukcesw i poraek badanych partii - NPD, DVU i REP. Analiza unaocznia, e zarwno na arenie wyborczej, jak i parlamentarnej partie te stanowi zjawisko marginalne. Wyjtkiem s sporadyczne sukcesy na paszczynie lokalnej. Najwiksz popularnoci
Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2011 RADYKALIZACJA SPOECZESTW

cieszy si obecnie NPD, ktrej sia koncentruje si w krajach wschodnich federacji. rdem saboci skrajnej prawicy jest w gwnej mierze czynnik kulturowy potpienie i izolacja prawicowego ekstremizmu oraz agency factors sabo organizacyjna partii. Nieco mniejsza, cho rwnie znaczca jest sia integracyjna partii gwnego nurtu i skrajnej lewicy. NPD jest obecnie je dynym zdolnym do dziaania ugrupowaniem ekstremalnie prawicowym w Niemczech. Pitno narodowego socjalizmu oraz twardy ekstremizm NPD powoduj jednak, e nie ma ona w dajcym si przewidzie czasie szans na zyskanie szerszego uznania i wejcie do Bundestagu. Ekstremistyczna prawica, obecnie i w najbliszej perspektywie, nie stanowi zagroenia dla demokracji w Niemczech.

Karolina Churska-Nowak, Micha Ku, Baskijskie ruchy separatystyczne a media regionalne

Dziaalno baskijskich ruchw separatystycznych, z najbardziej znan organizacj terrorystyczn ETA na czele, to jedno z kluczowych zagadnie w hiszpaskiej agendzie politycznej ju od drugiej poowy rzdw generaa Franco. W okresie demokratycznej transformacji, mimo podejmowanych prb (przede wszystkim przyznania regionowi daleko idcej autonomii), problem ten nie zosta rozwizany. Co wicej, w wyniku zamachw organizowanych przez baskijskich terrorystw zgino ju blisko tysic osb. W dalszym cigu zjawisko baskijskiego separatyzmu stanowi jedno z najpowaniejszych zagroe dla konsolidacji systemu politycznego Hiszpanii oraz jednoci tego kraju, tak przecie zrnicowanego etnicznie i kulturowo. Dobr ilustracj odrbnoci i specyfiki Kraju Baskw s tamtejsze media regionalne. Nie inaczej ni pozostae instytucje spoeczne tej czci Hiszpanii s one uwikane w targajce regionem zawirowania natury politycznej. Dzieje si tak przede wszystkim dlatego, i z racji penionej funkcji spoecznej (dostarczanie informacji, tworzenie paszczyzny debaty publicznej) znajduj si one zwykle w centrum dyskusji, toczonej na poziomie oglnokrajowym i regionalnym, dotyczcej rnych wizji rozwoju i przyszoci regionu.

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2011 RADYKALIZACJA SPOECZESTW

Grayna Strnad, Radicalism of the South Korean Student Movement (1980-1989)

Od pocztku powstania Republiki Korei w 1948 r. radykalna dziaalno poudniowokoreaskich studentw bya staym elementem politycznego krajobrazu. Na pocztku lat osiemdziesitych, szczeglnie po brutalnym stumieniu prodemokratycznego powstania w Kwangju i przejciu wadzy w pastwie przez generaa Chun Doo Hwana studenci gosili radykalne hasa nawoujce do politycznych zmian. W drugiej poowie lat osiemdziesitych Korea Poudniowa wesza na drog demokratycznych zmian. W tym czasie organizacje ruchu studenckiego, w tym organizacje o charakterze radykalnym, zaangaoway si w proces demokratycznych zmian w kraju. Zmieniajca si sytuacja midzynarodowa, a take ujawniajcy si wewntrzny konflikt w opozycji demokratycznej sprawi, e radykalizm w poudniowokoreaskim ruchu studenckim z czasem straci swoje dawne znaczenie i przesta by atrakcyjn alternatyw politycznej zmiany.

Marzena Pomorska, Ekstremizm polityczny z perspektywy polityczno-psychologicznej

Artyku podejmuje problem ekstremizmu politycznego. Nakrela kwestie terminologiczne oraz wskazuje na problemy w konstruowaniu definicji samego pojcia na gruncie nauk politycznych. Wskazuje, jak dynamiczny jest to termin oraz jak jego rozumienie determinowane jest kontekstem polityczno-historycznym. Skupia si rwnie na problemie samego czowieka ekstremisty, nakrelajc podstawowe nurty bada psychologii politycznej, ktre staraj si znale odpowied na pytanie kim jest ekstremista? oraz co popycha ludzi do aktywnoci politycznej w jej ekstremalnej formie.

Witold Ostant, Wsppraca Unii Europejskiej i Federacji Rosyjskiej w zwalczaniu terroryzmu

Artyku przedstawia wspprac pomidzy Uni Europejsk a Federacj Rosyjsk w dziedzinie zwalczania terroryzmu. Szczegln uwag zwrcono na implementacje wsplnych deklaracji ustalanych na szczytach UE-FR. Ukazano rozdwik pomidzy systemami prawnymi obu podmiotw i wynikajce z tego rnice. Podkrelono rwnie brak wyranej woli politycznej wadz FR do zasadniczych zmian w prawodawstwie oraz ratyfikacji umw midzynarodowych, szczeglnie tych z zakresu ochrony praw czowieka oraz ochrony danych osobowych. .Przedstawiono rwnie prognoz na najblisze lata rozwoju wsppracy pomidzy UE a FR..

Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2011 RADYKALIZACJA SPOECZESTW

Jakub Koralewski, Polityczny radykalizm na Ukrainie

Przez ostatnie dwadziecia lat Ukraina walczya o swoje miejsce w ramach europejskiego adu demokratycznego. Po rozpadzie ZSRR ukraiskie elity rozpoczy budow pastwa demokratycznego, ktre stale lawiruje pomidzy Federacj Rosyjsk, byymi czonkami Zwizku Radzieckiego i Europ. Ukraina jest jednym z nielicznych krajw byego ZSRR gdzie nie doszo do rozkwitu gronych dla instytucji pastwa i obywateli ekstremizmw lokalnych i etnicznych, zamachw terrorystycznych, konfliktw zbrojnych. Ukraiskie elity pastwowe, bez wzgldu na rodowd polityczny potrafiy rozwiza najwaniejsze problemy zwizane ze statusem Autonomicznej Republiki Krym, Flot Czarnomorsk, repatriacj Tatarw Krymskich. Gorzej wyglda sytuacja w ramach wewntrznego systemu politycznego, gdzie od lat trwa zaarta walka midzy gwnymi konkurentami o ksztat pastwa ukraiskiego. Na peryferiach tego sporu powstaj rnego rodzaju partie i ruchy polityczne, ktre perspektywicznie mog stanowi zagroenie dla aktualnie rzdzcych.

Rafael Cambinda, Radykalizacja spoeczestw w Afryce

Gwnym celem publikacji jest przedstawienie czterech etapw radykalizacji spoeczestwa afrykaskiego: denia do likwidacji systemu kolonialnego, czasu budowania niepodlegoci pastw, epoki po zakoczeniu zimnej wojny i wspczesnych wydarze na pocztku XXI w. W pierwszym etapie protestowano przeciwko m.in. represyjnemu prawu kolonizatorw, zawaszczaniu ycia prywatnego, ograniczeniu wolnoci osobistej oraz stosowaniu rnych form dyskryminacji wobec rdzennych Afrykaczykw. Powstanie ruchw radykalnych w celu przeciwstawiania si kolonizatorom doprowadzio do uzyskania niepodlegoci prze wiele afrykaskich pastw. Jednak nie oznaczao to koca niestabilnoci i likwidacji rnic w poziomie ycia pomidzy poszczeglnymi warstwami spoecznymi. Rzdy nowo powstaych pastw nie byy przygotowane do samodzielnego walk rzdzenia i kierowania gospodark, co przyczynio si do pogbiania biedy. do rozwizywania problemw Spowodowao to radykalizacj spoeczestwa, nasilenie konfliktw spoecznych, a w rezultacie przeciwko wasnym rzdom, nieuczciwym i niezdolnym Wybuchay obywateli. domowych. Bezwzgldne i wieloletnie rzdy dyktatorskie w wielu krajach afrykaskich, utrzymujce si le warunki egzystencji powodoway dugotrwale napicia w spoeczestwie. W efekcie pojawia si kolejna fala ruchw radykalnych wywoujcych zbrojne protesty przeciwko urzdujcym prezydentom. Przykadem tego s wydarzenia notowane w pnocnej Afryce na pocztku XXI w.
Instytut Zachodni w Poznaniu Przegld Zachodni numer 4/2011 RADYKALIZACJA SPOECZESTW

liczne wojny domowe i konflikty midzynarodowe. Niedojrzao do

demokracji wielu przywdcw rzdzcych w Afryce bya powodem rozptania wielu krwawych wojen