teknik blten 08 Temmuz 2011

Teknik Blten No: 8

Nemlendirme ve Nem Alma Sistemleri

Nem Nedir Nasl llr
avann nemi iinde tad su buhardr. Tanmlanan artlarda havann tad suyun arl havann mutlak nemi, tanmlanan artlarda havann tad su buharnn, tanmlanan artlarda tayabilecei en ok su buhar miktarna oran ise oransal nem olarak adlandrlr. Nem ile mcadele etmek iin bu iki kavramn iyi bilinmesi ve dierleri ile birlikte bu kavramlarn da psikometri zerinde kritik edilebilmesini gerektirir.

Psikrometri
Nemli hava bilimidir (Psikros eski Yunancada souk, taze anlamna gelir). termodinamik biliminin bir blmn oluturur ve havann termodinamik zelliklerini ele alr. Buhar Suyun gaz halidir. Doymu buhar, kzdrlm buhar ve doymam buhar olarak e farkl zellik gsterir.
1

Doymu Buhar Daha fazla sv alma kapasitesi olmayan buhardr. Bu buhar tipi, su ile hala dorudan temas halindedir. Doymam Buhar Doymu buharn daha fazla stlarak ya da hacminin sabit basn altnda artrlmasyla oluan buharn zellii. Kzdrlm Buhar Doymu buharn sabit basnta tutularak stlmas ile oluur. Artk doymu deildir.

TE M MUZ 2011

teknik blten 08 Temmuz 2011

Bal Nem Ayn scaklk ve %100 doyma seviyesinde havann ierisinde bulunabilecek nem miktarna bal olarak ortam havasnn iinde bulunan nem miktarn tanmlar. Havann iindeki su buharnn ksmi basncnn o havann i noktasndaki nemin doyma basncna orandr. Genellikle yzde olarak ifade edilir.

ronik eyalarn paslanmasna-bozulmasna-ksa devre yapmasna, higroskopik maddelerin nem ekerek kullanlmaz hale gelmesine, beton iindeki demirlerin paslanmasna yol aarak bina statiinin zayflamasna, tohumlarn zamansz imlenerek zayi olmasna, zararl mikro organizmalarn daha fazla remesine yol aarak tm canllarn riske girmesine, boya-kat ve bezleri etkileyip metalleri paslandrarak metal-ahap veya kuma sanat eserlerinin zarar grmesine, bulduu souk yzeylere yaparak buz pistlerinin bozulmasna, evaparatr yzeylerine yaparak ar enerji sarfiyatna, kltr ve sanat eserlerini tahrip ederek mze ve ktphanelere zarar veren nemli bir olumsuzluktur. Nem Alma ve Nemlendirme Hava, belirli bir scaklkta ancak belirli miktarda su buhar tutabilir. Daha fazla nem tutamayacak duruma gelen doymu havann bal nemi yzde 100dr. Havann scakl ykseldike tutabilecei su buhar miktar artar, scakl dtke bu miktar azalr. nk hava souduka tad buharn bir blm younlaarak suya dnecektir. Demek ki, doymam hava belirli bir dereceye kadar soutulduunda doyma noktasna ular; daha da soutulduunda iindeki nem su damlacklar halinde havadan ayrlr. Bu scakla i noktasdenir. Grld gibi, havadaki fazla nemi gidermenin bir yolu havay i noktasnn altna decek kadar soutmaktr. Havay kolayca nem tutan maddelerin zerinden geirmek de ikinci bir yntemdir. Bildiiniz gibi yazn mutfaktaki tuz nemlenir ve tuzluktan akmas gleir. nk sofra tuzu (sodyum klorr) ok kolay nem tutan bir maddedir. Ama metalleri andrd iin nem giderici olarak kullanmaya elverili deildir; bu amala en ok silis jeli (silikajel) ve lityum klorr kullanlr. Byle bir madde, rnein silis jeli bir tepsiye yaylp zerinden nemli hava geirildiinde, doyma noktasna gelinceye kadar havann btn nemini sourur. Daha sonra bu tepsi otomatik olarak dar srlr ve yerine kuru jel dolu yeni bir tepsi geer; bu arada nemli jel de stlarak kuruduunda yeniden devreye girer. ok kuru havay nemlendirmek iin de havay bir su haznesinin zerinden geirmek ya da dua benzeyen incecik deliklerden zerine su pskrtmek gibi birka yntem uygulanabilir. Havadaki nem orannn denetlenmesi ncelikle insanlarn rahat asndan nem tar. Bunun dn2

Mutlak Nem 1 kg kuru hava ierisinde bulunan buhar ktlesidir (x). Sonu her zaman: (1+x) kg hava/buhar karmdr. Birimi g/kg olarak verilir. Youma Buharn soumas ile oluur. Youma, havann i noktasna ulaldnda, yani havann belli bir scaklkta daha fazla su alamayaca zaman, doal olarak ortaya kan bir olgudur. Gnlk Hayatta Nem Metallerin paslanmas, gdalarn veya ahabn rmesi, kflenme, mantar remesi, cildin yap yap olmas ve toz gdalarn topaklanmas, ahap mobilyalarn almas veya arplmas, nefes alrken zorlanma, gdalarn zerinin kabuk balamas ve renk deitirmesi gibi benzer gnlk problemler scaklk deiikliinin yannda zellikle nem deiikliinden kaynaklanan olgulardr. Yaam artlarn zorlatran, mal ve para kaybedilmesine sebep olan bu durum zellikle yksek nem ile ilgilidir. Kastedilen nem solunan hava ile tanan sudur. klim ve hava koullarna gre insan kontrol dnda deien nem, insan saln ve eya konforunu bozan en nemli etkendir. Ar yksek nem; remesine yardmc olduu mantar ve kfler ile insan salna, paslanma ve buna bal anma ile tm metal eyaya aksama-makinaya, kuru gdalarn su ekmesi sonucu bozulmasna rmesine, bask tesislerinde materyallerin uzamas ve ksalmasna sebep olarak bask kalitesinin bozulmasna, elektrikli ve elekt-

teknik blten 08 Temmuz 2011

da baz fabrikalarda retilen rnlerin nitelii de byk lde havann nemlilik derecesine baldr. Yazn scak ve nemli havalarda baz yiyecek maddeleri ylesine nemlenir ve yap yap duruma gelir ki rn paketlemek bile gleir. zellikle ekerleme, makarna, ila, fotoraf filmi ve kt fabrikalarnda nem ve scaklk koullarnn denetlenmesi ok nemlidir. Nemlendirme ve Nem Alma Sistemlerinin Uygulama Alanlar

Buharl Nemlendirme - Istcl Buharl Nemlendiriciler - Elektrotlu Buharl Nemlendiriciler - Proses Buharl Nemlendiriciler B) Nem Alma Sistemleri Souk Yzeyde Soutarak Nem Alma Hava ine Souk Su Pskrterek Nem Alma Desesif-Evaporatif Soutma Sistemleri - Kat Maddeli Nem Alc DES Sistemleri - Sv Maddeli Nem Alcl DES Sistemleri

NEMLENDRME SSTEMLER
Nemlendiricinin seimi iin aada da verilen parametreler belirlenir: Bina havalandrma kanallar Klima Santralleri Nemlendirme odalar Frnlar Seraclk, hayvanclk arap mahzenleri Pamuk ve tekstil retimdepolama tesisleri Meyve-Sebze depolar Ttn bekletme depolar Ahap ve kat retim-depolama tesisleri 1) Adyabatik Nemlendirme A) Nemlendirme Sistemleri Adyabatik Nemlendirme - Pskrtmeli Hava Ykaycl Adyabatik Nemlendiriciler - Yksek Basnl Fskiyeli Nemlendiriciler - Adyabatik Buharlamal Pedli Nemlendiriciler - Ultrasonik Nemlendiriciler Atomize (adyabatik) nemlendiriciler ve sistemleriyle hava nemlendirilmesi ilemidir. Atomize nemlendiriciler evaporasyon evresinde enerjiye ihtiya duyan aerosoller retirler. Gerekli enerji, evredeki havadan s olarak alnr. Bu nedenle adyabatik nemlendirme ileminde ek olarak soutma etkisi de salanr. Aerosoller; ierisinde pus gibi asl duran madde zerreciklerinin (duman gibi kat partikller veya sis gibi svms maddeler) bulunan gazlardr. Hava nemlendirme terimleri ierisinde aerosollar, yaklak 1-20 boyutunda dzgn su damlalar olarak
3

lave edilecek nem oran Kullanlabilecek buhar veya artlandrlm su temini Nem kontrol yaplacak mahallin kontrol tolerans Aadaki tabloda ortam havasnn bal neminin, insan salna etkisi zetlenmitir. HSK klima santrallerinde kullanlan nemlendirme niteleri ile nem ayar hassas bir ekilde salanabilmektedir.

teknik blten 08 Temmuz 2011

nitelendirilirler. Atomize nemlendiriciler tarafndan retilirler ve ortamdaki havaya gnderilirler. Aerosol nemlendirme her zaman adyabatiktir.

Pratikteki su ile ykama ekilde ematik olarak verilmitir. Burada eer ykama yaplan suyun scakl, havann ya termometre scaklnda ise proses yine adyabatiktir. Eer pskrtlen suyun scakl, havann ya termometre scaklnda deilse, ilem artk adyabatik deildir. Ancak ayn su sirkle ediliyorsa, bir sre sonra havuzdaki su havann ya termometre scaklna der ve ilem yine adyabatik nemlendirmeye dnr. Bu nedenle ykama ilemleri adyabatik nemlendirme olarak ele alnr.

Nemli hava iine sv su pskrtlerek bu havann iindeki nem artrlabilir. Bu ileme ait ematik bir dzenleme ekil grlmektedir. Yaplan ilemin adyabatik olduu kabul edilirse, b) Yksek Basnl Nemlendirme Yksek basnl atomize nemlendirme sistemleri, bilinen dier tipte nemlendirme sistemlerine gre daha yksek performans sunmakla birlikte ilk yatrm ve iletme maliyetlerini de drr. Yksek basnl nemlendirme sistemleri, herhangi bir byklkteki kapal mekann ierisinde tm alan kapsayacak ekilde, ortama 5-10 mikron apnda su zerrecikleri datarak nemlendirme salar. Sistemin esnek olmas ve her trl yapya kolayca monte edilebilme zellii sebebiyle, kurulduklar ortamda ok dzgn ve eit nem dalm gerekletirilebilir. Ortam ierisindeki bal nem seviyesi %25 ile %95 arasnda hassas olarak ayarlanabilir.

ma . h1 + mw .hw = ma . h2 ma . W1 + mw = ma . W2 denklemleri yazlabilir. Bu denklemler yardm ile de (h2 - h1 ) / (W2 - W1) = hw Psikrometrik diyagramda bu bant, bu olaydaki deimin havann cihaza giri noktasndan itibaren doyma erisine doru, dorusal bir deiim gsterdiini vermektedir. Bu dorunun eimi de pskrtlen suyun hw entalpisine eittir. a) Pskrtmeli Hava Ykaycl Adyabatik Nemlendiriciler Pratikte ykama ile nemlendirmede yukarda hesaplanan mw su miktarndan ok fazla miktarda su kullanlr. Fskiyeden pskrtlen sudan ancak mw kadar buharlaarak havaya karr. Geri kalan havuza dklr ve ayn su sirkle edilmeye devam eder.
4

c) Adyabatik Buharlamal Pedli Nemlendiriciler Hava slak bir dolgudan geirilmek suretiyle nemlendirme yaplr. Dolgu sirklasyon pompal sistem vastasyla veya direkt olarak ebeke suyu ile slatlr. Kullanlan nemlendiricilerin verimleri % 65, %85,

teknik blten 08 Temmuz 2011

%95 tir. Dolgunun tkanmamas iin havann nemlendiriciye gelmeden nce filtrelenmesi gerekmektedir. 3,5 m/s zerindeki hava hzlarnda nemlendiricide separatr kullanlmaldr.

2) Buharl Nemlendiriciler Buhar silindiri, daldrma tip elektrotlar, paslanmaz buhar distribtr ve elektronik kumanda modl standarttr. Buhar nitesine su giri-k balantlar yaplr. Buhar silindirinde retilen buhar, distribtr yardm ile havaya gnderilir. Nemlendirme ihtiyacna gre datc saylar ve buhar silindirleri deimektedir. Buharl tip nemlendiriciler, ya bir tesisteki mevcut kazanda retilen buharn, direkt olarak klima santraline verilmesi veya rezistanslarla stlarak elde edilen buharn, klima santrali iine yerletirilmi olan buhar datm kolektrleri ile hava akm iine pskrtlmesi ile temin edilir. Dizaynlardan ilkinde mevcut buhar kaynan kullanr ve tesiste kurulu kontrol sistemiyle buhar kayna ve kondens drenaj kontrol edilir. Alternatif dizaynda ise buhar silindiri vetm kontroller, paket halde kendi iindedir. Bu tip nemlendiriciler, deiik kapasite ihtiyalar olan mekanlarda kullanlabilir kapasite aralna sahiptir. Ktle ak hzlar: m1 + m3 = m2kg/s Entalpi Denklemi: m1 . h1 + m3.h3 = m2 . h2kW Nem debileri: m1 . w1 + m3 = m2 . w2kg/s a) Istcl Buharl Nemlendiriciler Havaya nem eklenmesinde en hijyenik yntem, hava kanalnn yan taraflarnda bulunan elektrik rezistansl stclardan buhar enjekte edilmesi ile uygulanr. me suyu ebekesinden alnan musluk suyunun scakl, mikroorganizmalarn aktif hale geebilecei scakln altnda, 10C civarndadr. Suyun 100Cye karlmas ve atmosfer basncnda kaynatlarak buhar haline getirilmesi sayesinde, enjekte edilen nem hava kanallar iinde youtuu halde bile bakteri oluumu nlenmi olacaktr. Buhar takviyesi ekonomik ve shhi nedenlerden dolay dikkatle kontrol edilir. Buharn zgl entalpisi, nemlendirilen havannkinden daha yksektir. Duyular snma ok az miktarda gerekleir. Havann nem ierii artar. Kuru termometre scakl ise nem oran alt snrna yaknln korur. b) Elektrotlu Buharl Nemlendiriciler letken su (rnein musluk suyu) ile kullanma uygundur. Elektrotlar bir buhar silindiri iindedir. Su ile temas ettii zaman, elektrotlar arasndaki elektrik devresi kapanr ve su snr. Sonu tamamen temiz ve kokusuz su buhardr. Daldrma elektrotlu buharl nemlendiricilerde u
5

d) Ultrasonik Nemlendiriciler Ultrasonik nemlendiriciler, su damlacklarnn havann kolayca absorbe edebilecei ok kk zerrecikleri, mekanik olarak paralamas prensibi ile almaktadr. Akm yksek frekans sinyaline dntrlr. Bu frekans sinyali, bir su haznesi yatana monte edilmi analog sinyal dntrcye transfer edilir. Dntrc bunu yksek frekansl mekanik titreime dntrr. Analog sinyal dntrc yzeyinin yksek hzda titremesine bal olarak su yzeyinden ok kk su zerrelerinin atomizasyonu salanm olmaktadr. retilen nem hava tarafndan kolaylkla absorbe edilmektedir. Bu tip nemlendiriciler, demineralize su ile beslenmektedir. Bylelikle znmemi partikllerin, hava akmnn iinde toz olarak dolamas da engellenmitir.

teknik blten 08 Temmuz 2011

elemanlar vardr: Buhar silindiri, elektrotlar, paslanmaz elik buhar datclar, kondens drenaj; su seviye kontrol, elektriksel iletkenlik lm ve kontroln gerekletiren elemanlar. Daldrma elektrotlu tip buharl nemlendiricilerde, elektrik rezistansl sistemlere kyasla ok daha hzl kaynama salanmaktadr.

rekmektedir. Hava iinde bulunan fazla nem genel olarak soutma ya da sourulma usulleri ile ekilir. 1) Souk Yzeyde Soutarak Nem Alma: Hava soutulduu zaman nem tutma kabiliyeti azalrbu nedenle; souk bir yzeyde soutulan hava iindeki fazla nem younlaarak su haline gelir. Sistemde iindennem ekilen hava son stcda tekrar mahal hava scaklna kadarstlarak mahaleflenir. K aylarnda, mutlaknemi dk olan d hava stlarak mahaleflendiindemahalhavasnnnemini drlr.

Bu aamada dikkat edilmesi gereken; bize ilk artn mutlaka verilmi olmasdr. stteki tablodan hw deerleri alnabilir. Bu tabloda verilen scaklk deerlerinden sklkla kullanlacak olan 100 ve 110 C olanlardr. Eer bu be deerin arasnda bir deer verilirse rahatlkla enterpolasyon yaplabilir. mw = ma . (w2 - w1) bants kullanlarak da gerekli buhar debisi hesaplanr. c) Proses Buharl Nemlendiriciler Nemlendirici var olan bir buhar devresine entegre edilir. Kuru buhar, ar derecede ksa sourma aralklarna msaade eder.

2) Hava ine Souk Su Pskrterek Nem Alma: Kanaldan akmakta olan sistem havasnn iine scakl havann i noktas scaklnn altnda buhar pskrtld zaman da hava ile birebirtemas ettiinden havay doygunluk snrnn altnda soutur. Bylece doygunluk snrnn altnda souyan hava tad fazla nemiyzeylerde brakr. 3) Desesif-Evaporatif Soutma Sistemleri Adsorpsiyon ve absorpsiyon ile nem almann esasnda maddenin higroskopik olma zellii yatar. Nemli hava iindeki su buharnn ksmi basnc nem al6

NEM ALMA SSTEMLER

Mahaleverilen havannbazen yksek nem deerlerine sahip olmas ve bazende (zellikle mobilyave elektroniksanayii gibi endstri dallarnda) havann kuru olmas istenir. Bu gibi hallerde havann iinde bulunan nemi istenilen deerlere ekmek ge-

teknik blten 08 Temmuz 2011

nan madde iindekinden daha fazla olunca, havadan bu maddeye nem geii olur ve bylece havann nemi azalr. Maddenin stlmasyla da nem alc maddeyi rejenere etmek yani nemini alarak eski durumuna getirmek mmkndr. Desisif-evaporatif soutma iin gerekli olan ilk ey muhakkak ki d hava neminin alnmasdr. DES sistemlerinde d havann nemi ya sv ya da kat nem alc maddeler kullanlarak azaltlmaktadr. Bu maddeler sorbant olarak isimlendirilmektedir. Kat sorbantlar genellikle bir tayc madde zerine getirilmektedir. Bu kat nem alclarn dnda sv nem alclar da bulunmaktadr.

Sv Nem Alclarn Sorpsiyon zotermleri a) Kat Maddeli Nem Alc DES Sistemleri Kat maddeli nem alcl DES sistemi ekilde gsterilmitir. Bu sistemin psikrometrik diyagramda gsterimi ekilde verilmitir.

Nem Alma lemi a: kat madde ile, b: sv madde ile Nem alma ilemi ekilde psikrometrik diyagramda gsterilmitir. Kat madde ile nem alma sabit entalpide olmaktadr (a erisi). Sv maddeli nem alclarda youma ss ksmen sv madde tarafndan sistem dna karldndan, ilem sabit entalpi ile sabit kuru termometre scakl durum deiimleri arasnda oluur (b erisi).

Atmosferden alnan d havann (1 noktas) mutlak nemi, kat maddeli nem alclardan (genelde dner nem alc) geirilerek yaklak sabit entalpide azaltlmakta ve bu arada scakl ykselmektedir. 2 noktasna gelen bu hava bir s eanjrnden (genelde dner rejeneratr) geirilerek (3) noktasna kadar soutulur. Bu hava bir nemlendiriciden geirilerek T4 scaklna getirilir ve iklimlendirilecek mahale (5 noktas) verilir. Verilen taze

eitli Kat Maddelerin Sorpsiyon zotermleri

teknik blten 08 Temmuz 2011

hava, odadan kullanlm hava olarak, oda artlarnda (5 noktas) alnr. Filtre ve vantilatrden geirildikten sonra nemlendiriciye verilerek T6 scaklna drlr. Bu scaklktaki hava eanjrden geerken temiz d havann ssn alarak T7 scaklna gelir. Burada fazla hava d ortama atldktan sonra kalan hava stlarak T8 scaklna ykseltilir. Bu scak hava nem alma rejeneratrne gnderilir. Burada taze havadan nem alarak nemlenen hava dar atlr ( 9 noktas). b) Sv Maddeli Nem Alcl DES Sistemleri ekilde sv maddeli nem almann prensibi aklanmtr. D hava dolgulu kuleye (DK1) verilmekte ve sv nem alc ile temas ederek nemi azalmakta ve dolgulu kuleden dar alnmaktadr. Su ile yklenmi nem alc pompa 1 ile baslarak eanjr 1de stlmaktadr. Istlm sv ikinci dolgulu kuleye (DK2) gelmekte ve d hava ile temas ederek nemini havaya vermektedir. Bu sv pompa 2 tarafndan baslmakta ve eanjr 2de soutulduktan sonra tekrar kullanlmak zere DK1e gnderilmektedir.

arasnda COP deerlerine sahip olduu gsterilmitir. Lowenstein ve Gabruk da bu sistemlerdeki absorpsiyon nitesi konstruksiyon ve debilerinin sistem performansna etkilerini incelemilerdir. Pratikte ekilde gsterilen sistem eitli biimlerde gerekletirilmektedir. En ok kullanlan nem alclarn banda ise LiCl zeltisi gelmektedir. Sv nem alc sistemler daha ok endstriyel uygulamalarda kullanlmaktadr. Bunlardan nemlileri film yapm, ila retimi ve lastik retimidir. LiCl zeltisi bakterilerin de remesine izin vermediinden hastanelerde de kullanlmas uygun grlmektedir.

ekilde sv nem alc DES sistemine bir rnek verilmitir. Bu sistemin psikrometrik diyagramda gsterimi de ekilde aklanmtr. D hava (1) by-pass havas (2) ile birletirilerek, (3) filtre edildikten sonra vantilatr vastasyla nem alcya verilmektedir. Hava nem alcdan nemi alnarak ve scakl artarak kar (4). Buradan dner rejeneratre gelerek scakl drlr (5). fleme scaklna gelmesi iin nemlendirme yaplr (6) ve bu hava iklimlendirilecek ortama verilir (7). Odadan alnan hava tekrar nemlendirilerek scakl drlr (8) ve dner rejeneratrden geerken scakl artar (2). Bu havann da bir ksm by-pass havas olarak kullanlr ve kalan ksm da atmosfere atlr. Sv nem alcl DES sistemi ok eitli rejenerasyon alternatifleri iin Lowenstein tarafndan aratrlm ve bu sistemlerin eitli scaklklarda 0.57 ile 1.85
8

Kaynaklar HSK Klima Santralleri Teknik Katalog Desesif-Evaporatif Soutma Sistemleri Tuncay Ylmaz Orhan Bykalaca (MMO) Sleyman Demirel niversitesi-Temagem notlar Temel Britannica Cilt 8

teknik blten 08 Temmuz 2011

bunlar biliyor musunuz?

Soutmann Tanm ve Tarihesi
Bir maddenin veya ortamn scakln onu evreleyen hacim scaklnn altna indirmek ve orada muhafaza etmek zere snn alnmas ilemine soutma denilebilir. En basit ve en eski soutma ekli, souk yrelerde tabiatn meydana getirdii kar ve buzu muhafaza edip bunlarn scak veya ss alnmak istenen yerlere koyarak soutma salanmasdr.K aylarnda meydana gelen kar ve buzu muhafaza ederek scak mevsimlerde soutma maksatlar iinkullanma usul M.. 1000 yllarndan beri uygulanmakta olduu bilinmektedir. Msrllar, geceleri ak gkyzn grecek tarzda yerletirilen toprak kap iindeki svlarn soutulabileceini tespit etmilerdir. Bu soutma ekli,gkyznn karanlktaki scakln mutlak sfr (-273C) seviyesinde olmasndan ve ma (radyasyon) yolu ile snn gkyzne iletilmesinden yararlanlarak gereklemektedir. mparator Neron, gnein etkisinden korunmak iin duvarlar samanla izole edilmi odalar yaptrm ve bu odalarda sebze ve meyvelerin uzun zaman muhafazasn salamtr. Ticari maksatla ilk byk buz sat 1806 ylnda Frederic TUDOR tarafndan gerekletirilmitir. Antil adalarna, Favorite adl tekneyle 130 tonluk buz gtrlmtr. Tudor, ilk macerasndan zarar etmesine ramen bu olumsuzluun depolanmadan kaynaklandn,gerekteisebuz iinde byk kazanlar olduunu grm, nakliye esnasnda buzu uzun sre muhafaza etmek iin teknesinde deiiklikler yaparak ylda 150,000,000 Tona ulaan bir buz ticareti hacmi gelitirmitir. Hatta baka lkelere buz satmtr. Tabiatn bahettii buz ile soutma eklinden 1880li yllara kadar geni lde yararlanlmtr. Buz ve kar ile elde edilen soutma eklinin gerek zaman gerekse bulunduu yer bakmndan ou kez pratik ve ucuz bir soutma salayamayaca bir gerek olduundan mekanik ara ve cihazlarla soutma teknikleri zerinde aratrmalar balamtr. 1755 ylnda Dr. William Cullen, eline eter srdnde meydana gelen buharlama sonucunda elinin serinlediini hissederek ilk mekanik soutmann temelini atmtr. Dr. William Cullen bu olaya dayanarak, 1775 senesinde Vakum prensibine dayanan buz yapma makinesini imal etmi fakat laboratuar aleti olarak kalm ve gelitirilememitir. 1792 ylnda, Pellas adnda bir Norvelinin ynettii kifler gurubu Kuzey Sibiryann Lena Nehri yaknnda kamp kurmular, dondurucu souktan korunmak iin adrlarna snm olan gezginler kpeklerin havladklarn duyarak darya karlar, karlar telala eeleyen kpekleri grrler, kpeklerin yanna gittikleri zaman kar altnda gml duran bir mamutun bozulmam ban grrler. Dev mamutun gvdesini saran buzlar temizleyip bir para et keserler. Mamuttan kesilen bir para eti piirip yiyen gezginler etin bozulmam olduunu fark ederler. Bu yk besinlerin souk ortamda uzun zamansaklanabileceini gsteren gerek bir rnektir. Bu yky duyan bilim adamlar 1792 senesinden sonra soutma iine tekrar nem vermeye balamlardr. 1834 ylnda Jakop PERKNS adnda Amerikal bir Mhendis Londrada eter ile alan pistonlu bir soutma makinasnn patentini almtr. Otuz yl boyunca bu prensiple alan makineler yaplm, elektrik enerjisi olmayan yerlerde alan bir makine zerinde de durulmu ve 1858 ylnda Fransz Ferdinand CARRE absorbsiyon sistemini bulmutur. 1886 senesinde mhendis Windhausen CO2gaz ile alan sistem yaparak -80C dk scaklk elde etmitir. - 1910 ylnda J.M. Larsen irketi tarafndan ilk kk buzdolab yaplm fakat otomatik olmad iin pek fazla tutulmamtr. - 1918 ylnda Kelvinatr irketi ilk otomatik buz dolabn piyasaya srmtr. - 1930da R-12 gaz bulunarak CFC soutucularn temeli atlmtr. - 1935te R-22 soutucu akkan bulunarak HCFC kkenli akkanlar gelitirildi - 1989da R-134 A ve R-123 soutucu akkanlar bulunarak ozon tabakasna zarar vermeyen HFC kkenli akkanlar gelitirilmitir. - 1990l yllarn banda R-22 ve R-502 yerine kullanlmak zere ikili ve l alternatif soutucu akkan karmlar gelitirilmitir. Gnmzde ise zellikle ozon tabakasna, insan salna zararlar daha az miktarlarda olan soutucu akkanlar gelitirilmekte, gelitirilen veya bilinen akkanlarn da verimlilikleri arttrlmaya allmaktadr.

teknik blten 08 Temmuz 2011

bulmaca
Aadaki tanmlara karlk gelen kelimeleri bulunuz. Kelimeler yukardan aaya, aadan yukarya, saa-sola yatay ve her ynde apraz ekilde bulunabilir. Ayn harf birden fazla kelimenin ortak harfi olabilir. KALAN HARFLERDEN OLUAN KELMEY BULUNUZ. 1) Buharlamalnn Latincesinin Trkelemi hali 2) Dolanm, dolam 3) Psikrometrik diyagramda %100 bal nemli havann ulat scaklk noktas (youmann balad nokta) 4) Kat sourmal soutma 5) Bir tr nemlendirme sistemi 6) Svlarn ve baz kat maddelerin s etkisiyle getii durum 7) Bir zeltideki bileen deriimlerinin, zeltinin tektrelliini deitirecek snrn altnda kald durum, doyma noktasna ulamam olan 8) Hidrojenle oksijenden oluan, sv durumunda bulunan, renksiz, kokusuz, tatsz madde 9) Bir adyabatik nemlendirme sistemi 10) Referans kabul etmeyen, gerektirmeyen 11) Havada bulunan su buhar 12) Sourma, adsorbsiyon, desorbsiyon, nceki bulmacann zm 1) HERTZ 2) YAY 3) GENLK 4) DALGABOYU 5) REZONANS 6) ZOLATR 7) SES 8) TME 9) DEPLASMAN 10) TINI 11) AKUSTK 12) DESBEL 13) EK 14) TAKOZ 15) KULAK Kelime: TTREM
N O Y S A L K R S E U P E D L Y S O V N L M I O L R A E O T D P R M E P P N S A R K D A U J S O T O N E A E M A R A R E N L S Y M K Y A L E M A T E O A O T P A L J U S D N L N E M A M U S F B U H A R F O E S K

kemisorbsiyon, iyon deiimi, diyaliz vs. ilemleri iin kullanlan genel terim 13) Bir sistemin i enerjisi ile basn-hacim arpmnn toplam 14) Bir blgedeki suyun doal ya da yapay olarak ve denetim altnda boaltlmas 15) Gaz ierisinde dalm ve gazla sarlm 10 mikrometreden daha kk apl sv veya kat paracklarndan oluan ok fazl sistem 16) Gaz evreden sv evreye gei 17) Laboratuvar ortamnda retilen, gnlk hayatta besinlerin, bitkisel rnlerin, deri eyalarn, kimyasal boya ve bozulabilecek ou eyin nemini alarak bozulmasn engelleyen maddelerin genel ad

Hazrlayanlar Sefa BULUT HSK AR-GE Ba Mhendisi - Merve NVEREN HSK AR-GE Mhendisi
10