Professional Documents
Culture Documents
NI DUNG CHNH
ng phn ca hp cht hu c Hiu ng trong hp cht hu c C ch cc phn ng ca hp cht hu c Alkane Alkene Alkyne Alkadiene Hp cht hydrocarbon thm Dn xut halogen Alcohol Phenol Aldehyde Ketone Carboxylic acid Amine Hp cht diazonium http://hhud.tvu.edu.vn
3
Chng 1:
NG PHN
ng phn: nhng hp cht hu c c cng thc phn t ging nhau, cng thc cu to khc nhau tnh cht ha hc, vt l, sinh hc khc nhau Phn loi: + ng phn cu to (phng) + ng phn lp th: ng phn hnh hc (cis, trans), ng phn quay (cu dng), ng phn quang hc
http://hhud.tvu.edu.vn
I. ng phn cu to
Do c s sp xp khc nhau ca cc nguyn t trong mch C I.1. ng phn mch C
n-butane iso-butane
C6H12
methyl cyclopentane
cyclohexane
http://hhud.tvu.edu.vn
C4H8
OH OH
OH
OH
http://hhud.tvu.edu.vn
CHO
C3H6O2
COOH
Propionic acid
O
http://hhud.tvu.edu.vn
methyl acetate
7
C4H10O
diethyl ether
http://hhud.tvu.edu.vn
II. ng phn lp th
II.1. ng phn hnh hc II.1.1. iu kin xut hin ng phn hnh hc Xut hin khi phn t c 1 b phn cng nhc cn tr s quay t do ca cc nguyn t 2 nguyn t lin kt vi cng 1 nguyn t ca b phn cng nhc phi khc nhau
http://hhud.tvu.edu.vn
Thng xut hin cc hp cht c cha: C=C, C=N, N=N, h lin hp, vng phng 3 hay 4 cnh abC=Ccd: a b, c d
Cl H
Cl H
http://hhud.tvu.edu.vn
10
II.1.2. Danh php ca ng phn hnh hc a. H cis-trans: abC=Cab Nhm th tng ng nm cng pha mt phng lin kt cis Khc pha trans
H3C H
CH3 H
http://hhud.tvu.edu.vn
H3C H
H CH3
11
cis-butene-2
trans-butene-2
b. H Z-E: abC=Ccd
a>b c>d
Quy tc Kahn-Ingold-Prelog: da theo th t u tin trong bng HTTH ca nhm th a, c cng pha so vi mt phng ni i: Z (zusammen) a, c khc pha so vi mt phng ni i: E (entgegen)
http://hhud.tvu.edu.vn
12
35 Br I 53 Br I
17 Cl F 9 F Cl (E)-1-Bromo-2-chloro-2-fluoro-1-iodoethene
(Z)-1-Bromo-2-chloro-2-fluoro-1-iodoethene
Cl H
Cl Br
Z-, cishttp://hhud.tvu.edu.vn
E-, cis-
13
II.1.3. ng phn hnh hc ca abC=Nd v aN=Nb a. abC=Nd Trc y, dng h syn-, anti-, nhng khng chnh xc nn hin nay dng h Z-E a>b: a, d khc pha so vi mt phng ni i E, cng pha Z i vi aldoxime
H3C OH C N H anti-acetaldoxime (Z)-acetaldoxime
http://hhud.tvu.edu.vn
C N
OH
anti-phenyl-p-tolylketoxime syn-p-tolyl-phenylketoxime
syn-phenyl-p-tolylketoxime anti-p-tolyl-phenylketoxime
15
b. aN=Nb
N N C6H5 C6H5
syn-azobenzene
http://hhud.tvu.edu.vn
16
H H C6H5
trans,trans-1,4-diphenyl-1,3-butadiene
H C6H5 H H
H C6H5 cis,cis-1,4-diphenyl-1,3-butadiene
H C6H5 H H
C6H5 H cis,trans-1,4-diphenyl-1,3-butadiene
* S p hnh hc ca h lin hp C=C N = 2n-1 + 2p-1 n: s ni i lin hp p = n/2 nu n chn http://hhud.tvu.edu.vn p = (n + 1)/2 nu n l
17
II.1.5. ng phn hnh hc ca vng no 3, 4 cnh c b tr trn 1 mt phng cc nhm th khng th quay t do xut hin ng phn hnh hc * Cc nhm th tng ng cng pha mt phng cis, khc pha trans
HOOC H COOH H HOOC H H COOH
cis-cyclopropane-1,2-dicarboxylic acid
trans-cyclopropane-1,2-dicarboxylic acid
http://hhud.tvu.edu.vn
18
II.1.6. Cch xc nh v so snh cc ng phn hnh hc a. xc nh khong cch gia cc nhm th Khong cch gia 2 nhm th tng ng trong ng phn cis < trans
H Cl H Cl 3.7 H Cl Cl H 4.7
http://hhud.tvu.edu.vn
19
cis (1.89D) > trans (0D) 2 nhm th khc nhau aHC=CHb (a b) 2 nhm th cng ht hay cng y in t: cis > trans 2 nhm th c tnh cht in t ngc nhau: cis < trans
http://hhud.tvu.edu.vn
20
c. Nhit nng chy ng phn trans-: i xng mng li tinh th cht ch tonc cis < tonc trans Lu : mi lin h gia to si v ng phn hnh hc khng cht ch V d: CHCl=CHCl tosi ca cis-: 60.3 oC, tosi ca trans-: 48.4 oC CH3CH=CHCl tosi ca cis-: 32.8 oC, tosi ca trans-: 37.4 oC
http://hhud.tvu.edu.vn
21
II.2. ng phn cu dng (ng phn quay) L nhng cu trc khng gian sinh ra do 1 nhm th quay xung quanh trc C-C (khng lm t C-C) so vi 1 nhm nguyn t khc Thng cn nng lng 3-4 Kcal/mol Ch tn ti nhng cu dng tng i bn Khng th tch thnh nhng ng phn ring r!!! ng phn cu dng l cc dng khc nhau trong khng gian ca cng 1 cu hnh!!!
http://hhud.tvu.edu.vn
22
II.2.1. Cch biu din a. Cng thc phi cnh (khng gian 3 chiu)
a b a b c a c c b b c b c a a
che khut
xen k
23
b. Cng thc Newman Quan st dc theo C-C 2 nguyn t C dng che khut, biu din bng vng trn chiu cc nhm th ln mt phng vung gc vi C-C
aa b c c b b c
c b
che khut
http://hhud.tvu.edu.vn
xen k
24
II.2.2. Cu dng ca cc hp cht mch h a. Ethane Quay 1 nhm CH3 & c nh nhm cn li 2 ng phn cu dng ti hn Che khut: khong cch gia cc H gn nhau nng lng cao nht km bn nht
http://hhud.tvu.edu.vn
25
Xen k: khong cch gia cc H xa nhau nng lng thp nht bn nht
http://hhud.tvu.edu.vn
26
b. n-Butane Quay cc nhm th quanh trc C2-C3 2 dng c nng lng cao: che khut ton phn & che 1 phn
CH3 CH3 H H H H H H CH3 H H CH3
H H H CH3 http://hhud.tvu.edu.vnH
http://hhud.tvu.edu.vn
28
II.2.3. Cu dng ca hp cht vng no Vng no 3,4 cnh khng c ng phn cu dng Sc cng bayer: do s khc bit ca gc lin kt so vi gc ha tr bnh thng (109o28) = (109o28 gc lin kt ca vng)
http://hhud.tvu.edu.vn
29
a. Cyclohexane Cc C khng cng nm trong 1 mt phng bo m gc lin kt ~ 109o28 Cc nhm th c th quay quanh C-C ng phn cu dng C 2 dng c trng: gh (bn) & thuyn * Gh: Xem nh 1 t hp ca 6 h thng n-butane Tt c 6 h thng u dng xen k (syn butane)
5 4 6 3 2.5 2 1 2.49
http://hhud.tvu.edu.vn
3 4 6 2
30
1.84
* Thuyn:
1
4 5 6 3 2
2.27
4 1
2.49
4 h thng dng xen k: C1-C2, C3-C4, C4C5, C6-C1 2 h thng dng che khut hon ton: C2C3, C5-C6 Khong cch H C1 & C4 rt nh lc y km bn hn dng gh *** Ngoi dng gh & thuyn, cyclohexane cn c dng
xon, dng na gh km b n (t c) http://hhud.tvu.edu.vn
31
http://hhud.tvu.edu.vn
32
b.S b tr cc lin kt C-H 6 C phn b trn 2 mt phng song song (1-3-5 & 2-4-6), cch nhau 0.5 Lin kt C-H gm 2 nhm: lin kt trc a (axial) & lin kt bin e (equatorial)
a e e ae a a
33
ea e
109o28'
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3 CH3
Dn xut 1 ln th: e-methyl cyclohexane bn hn a-methyl cyclohexane Khi c 2 nhm th khc nhau: nhm ln v tr 34 e
http://hhud.tvu.edu.vn
35
II.3.2. cht hot ng quang hc ASPC i qua 1 s hp cht hu c lm mt phng phn cc quay 1 gc cht hot ng quang hc Gc quay c xc nh bng phn cc k
http://hhud.tvu.edu.vn
36
quay cc ring: []t0 = /(l.d) : gc quay cc quan st c () l (dm): b dy dung dch cht quang hc d (g/ml): nng dung dch cht quang hc to: nhit o : bc sng nh sng
http://hhud.tvu.edu.vn
37
II.3.3. iu kin xut hin ng phn quang hc Vt & nh trong gng khng chng kht c 2 ng phn khng chng kht nhng i xng nhau 2 ng phn ny quay mt phng phn cc nhng gc nh nhau nhng ngc chiu 1 i i quang ng phn quang hc thng xut hin khi c C bt i xng (C*) Cabcd * C bt i xng: a b c d khng c tnh i xng trong khng gian 38
http://hhud.tvu.edu.vn
COOH H C*
OH HO
CH3 (+)
http://hhud.tvu.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
40
n-C3H7
iso-C3H7
41
ng phn quang hc khng cha C* Phn t b tr cht ch trong khng gian, c cu to bt i xng trn ton phn t ng phn allene
C10H7 C C C C6H5
HOOC
C10H7 C6H5
COOH
ng phn cn quay
http://hhud.tvu.edu.vn
Cl Cl
42
II.3.4. Cng thc biu din ng phn quang hc a. Cng thc t din (3 chiu)
COOH
CH3
OH
43
b. Cng thc chiu Fisher (2 chiu) Chiu cng thc t din ln mt phng Cnh nm ngang gn ngi quan st, nm dc xa ngi quan st
COOH
OH CH3
C th c nhiu cng thc Fisher khc nhau c. Cng thc phi cnh & Newman
http://hhud.tvu.edu.vn
44
45
CH2OH L-glyceraldehyde
Quy c: cc ng phn cha d t (O, N, S) lin kt trc tip vi C*, nm bn phi ca cng thc Fisher D, bn tri L V d lactic acid c 2 ng phn khi so vi glyceraldehyde
COOH H OH CH3 D-lactic acid HO COOH H CH3
http://hhud.tvu.edu.vn
L-lactic acid
46
b. H danh php R-S: Cu hnh tuyt i: L cu hnh thc s, ni ln s phn b cc nhm th trong khng gian xung quanh C* Dng quy tc Kahn-Ingold-Prelog xc nh ln ca nhm th: da theo th t u tin trong bng HTTH
http://hhud.tvu.edu.vn
47
C H C* O H H C O H H
Vng 1: C1 6, C3 6, O 8, H 1 Vng 2 (khi vng 1 khng xc nh c th t): O-C-O > -C-O -OH > -CHO > -CH2OH > H Lu :
C A C A A C C A A C C A A C HC C CH C C
48
Lu : cch cng s th t ch p dng so snh cc nhm th c cha cc nguyn t ging nhau. V d -CH(CH3)2 & -CH=CH2 Hoc CHO & -CH2OH
49
Cch xc nh cu hnh: C*abcd, gi s a>b>c>d +Theo cng thc t din / phi cnh (khng gian): t d xa ngi quan st: i t a b c: cng chiu kim ng h: ng phn R i t a b c: ngc chiu kim ng h: ng phn S
http://hhud.tvu.edu.vn
50
http://hhud.tvu.edu.vn
51
+Theo cng thc Fisher: t d nm di hay trn trong cng thc Fisher, sau xt th t cc nhm cn li: i t a b c: cng chiu kim ng h: R i t a b c: ngc chiu kim ng h: S Quy c: i v tr 2 cp nhm th cu hnh khng thay i Thay i v tr 1 cp nhm th cu hnh s thay i Hay l Quay cng thc Fisher 180o cu hnh khng i, quay 90o hay 270o cu hnh thay i
http://hhud.tvu.edu.vn
52
V d lactic acid:
H
COOH OH CH3
b COOH
Nu ch i 1 cp H & CH3
c CH3 H d (S)
OH a
Lu : R & S ch l i lng l thuyt!!! thc t ch o c d(+) & l(-)!!! R & S khng lin h vi (+) & (-)!!!
http://hhud.tvu.edu.vn
53
HO HO
erythro-aldotetrose
threo-aldotetrose
http://hhud.tvu.edu.vn
S p quang hc: N =
2n
n: s C*
54
COOH H C* OH HO C* H COOH
COOH HO C* H H C* OH COOH
http://hhud.tvu.edu.vn
55
Trong ng phn meso: quay cc ca 2 C* trit tiu nhau khng cn hot tnh quang hc S ng phn quang hc ca hp cht cha C* tng ng (tnh c ng phn meso): N = 2n-1 (n: l) N = 2n/2-1(2n/2 +1) (n: chn)
http://hhud.tvu.edu.vn
56
II.3.7. Hn hp racemic L hn hp 50% p quay tri + 50% p quay phi hn hp khng c tnh cht quang hc v quay cc t b tr nhau Hn hp racemic: khng ch cc phn t ring r m l 1 tp hp cc phn t
http://hhud.tvu.edu.vn
57
http://hhud.tvu.edu.vn
58
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 2: CC LOI HiU NG * Hiu ng s dch chuyn in t trong phn t nh hng n c ch phn ng, kh nng phn ng, tnh acid-base Chia lm 2 loi: a. Hiu ng in t: HU cm ng I (inductive effect) HU lin hp C (conjugation effect) HU siu lin hp H (hyperconjugation effect) b. Hiu ng khng gian: HU khng gian loi 1 HU khng gian loi 2 HU ortho
http://hhud.tvu.edu.vn
I. Hiu ng cm ng
I.1. nh ngha HU cm ng s dch chuyn in t ca cc lin kt do cc nguyn t trong phn t c m in khc nhau phn t phn cc V d:
H H C3 H H C2 H H C1 H Cl
I.3. c im ca HU cm ng
Cc nguyn t hay nhm nguyn t mang in tch + Cho I Cc nguyn t hay nhm nguyn t mang in tch - cho +I in tch cng mnh I cng mnh, nhm nguyn t mang in tch c I mnh hn trung ha -N(+)R3 -O(+)R2 -I -O-N(-)H +I -O(+)R2 > -OR
http://hhud.tvu.edu.vn
Trong cng 1 chu k trong bng HTTH: -I tng t tri qua phi -I: -NR2 < -OR < -F Trong cng 1 phn nhm chnh : -I gim t trn xung di -I: -F > -Cl > -Br > -I -I: -OR > -SR > -SeR Cc nhm alkyl lun y in t (+I), tng dn t bc 1 n C bc 3 +I : -CH3 < -CH2CH3 < -CH(CH3)2 < -C(CH3)3
http://hhud.tvu.edu.vn
HU cm ng gim dn theo mch C nh hng n tnh cht ca phn t V d Ka.105 ca cc acid: CH3CH2CH2COOH 1.5 CH3CH2CH(Cl)COOH 139 CH3CH(Cl)CH2COOH 8.9 ClCH2CH2CH2COOH 3.0
http://hhud.tvu.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
HU lin hp s dch chuyn t trong 1 h lin hp, lm cho h lin hp tr nn phn cc V d: CH2=CH-CH=CH2 mt in t phn b u trn cc C Tuy nhin: CH2=CH-CH=CH-CHO m in ca O > C nhm C=O s ht in t ca h phn t tr nn phn cc ( LH - )
http://hhud.tvu.edu.vn
CH2=CH-CH=CH-N(CH3)2 N c i in t t do (p) c xu hng nhng in t cho h lin hp phn t phn cc (LH -p)
Cl
NH2
10
-F
-Cl
-Br
-I
11
http://hhud.tvu.edu.vn
b. Cc ion mang in tch m c +C mnh hn cc nguyn t trung ha +C: -O- > -OR -S- > -SR c. Trong cng 1 chu k ca bng HTTH: +C gim t tri qua phi +C: -N(R)2 > -OR > -F d. Trong cng 1 phn nhm chnh: +C gim t trn xung di +C: -F > -Cl > -Br > -I +C: -OR > -SR > -SeR
http://hhud.tvu.edu.vn
12
II.2.2. HU lin hp m (-C) Cc nguyn t hay nhm nguyn t c kh nng ht in t ca h lin hp v pha n -C c im ca C: a. a s cc nhm nguyn t mang C l nhng nhm khng no -NO2 -CN -CHO -COR
http://hhud.tvu.edu.vn
-COOH -CONH2
13
b. Trong cc nhm C=Z: -C ph thuc Z Z c m in cng ln, -C cng mnh -C: C=O > C=NR > C=CR2
c. i vi cc nhm nguyn t tng t: in tch cng ln th C cng mnh -C: C=N+R2 > C=NR
http://hhud.tvu.edu.vn
14
II.3. c tnh chung ca HU lin hp a. HU lin hp thay i rt t khi ko di mch lin hp *** HU cm ng: gim nhanh theo mch C !!!
O H CH2 CH CH C H O H CH2 CH CH CH CH C H
15
RCHO + H
CH2
CH
CH
C H
OH
O CH2 CH CH C H
C H
RCHO + H
CH2
CH
CH CH
CH
C H OH
OH-
O R C H CH2 CH CH CH CH C H
http://hhud.tvu.edu.vn
16
O N
+
NH2
-C6H5: +C
-C6H5: -C
C6H5NH2
H N H
C6H5NR2
R N R
17
http://hhud.tvu.edu.vn
18
Xt phn ng: CH3-CH=CH-CH2-CH3 + HCl Nu xt theo +I: sn phm chnh l: CH3-CH2-CHCl-CH2-CH3 Tuy nhin, thc t, do tc dng ca +H, sn phm chnh l:
H H C H
http://hhud.tvu.edu.vn
CH
CH CH2
CH3
HCl
CH3 CHCl
CH2
CH2
CH3
19
H C
+H:
C H
>
H3C
http://hhud.tvu.edu.vn
20
F C F F
http://hhud.tvu.edu.vn
21
IV. Hiu ng khng gian L nhng loi hiu ng do kch thc ca cc nhm th trong phn t gy nn IV. 1. HU khng gian loi 1 (S1) Do cc nhm th c kch thc ln, chim 1 khong khng gian ng k cn tr khng cho 1 nhm chc no trong phn t tc dng vi phn t hay ion khc
CH3 O O + H2N OH CH3 HO N CH3 O + H2O CH3
22
http://hhud.tvu.edu.vn
IV. 2. HU khng gian loi 2 (S2) Do cc nhm th c kch thc ln h lin hp b mt tnh phng khng cho 1 s phn ng Xy ra
R H3C N H3C + Cl-N N+ R H3C N H3C R N N R
R = H: phn ng xy ra R=-CH3: h lin hp mt tnh phng +C ca N(CH3)2 gim mnh phn ng khng xy ra
http://hhud.tvu.edu.vn
23
24
Lu : -I ca NO2 > -I ca F
http://hhud.tvu.edu.vn
25
Tnh acid:
H O C O H H O > OH OH O C O H O C O
>
o-: OH c I ht t & lin kt H O-H trong COOH phn cc mnh nht p-, m-: OH c I ht in t nhng -I gim dn theo chiu di mch C O-H trong COOH p- t b phn cc nht lu : OH trong o- & p- c +C y in t ln h lin hp p-- C=O trong m-: h lin hp ny b t on do - lin tc !!! cng 26 http://hhud.tvu.edu.vn lm cho tnh acid ca m- > p-
Tnh acid ca C6H4(F)COOH: o- > m- > pdo I gim theo chiu di mch C Kh nng ht (-I) hay y (+C) in t ca F, Cl, Br, I: -I > +C
27
+O
H O
+O
OH
o-nitrophenol: lin kt H ni phn t tosi thp, khng tan trong nc c th chng li cun hi nc p-nitrophenol: ch c lin kt H ngoi phn t trong nc tan tt trong nc, tosi cao
http://hhud.tvu.edu.vn
28
29
Tnh acid ca cc acid: F3C-COOH (pKa 0.23) > Cl2CH-COOH (1.25) > Cl3C-COOH (0.66) >
NC-CH2-COOH (2.47) > F-CH2-COOH (2.57) > Cl-CH2-COOH (2.87) > Br-CH2-COOH (2.90) > HCOOH CH3COOH (3.75) (4.76) > > HO-CH2-COOH CH3CH2COOH (3.83) (4.87) > >
(CH3)3C-COOH (5.03)
http://hhud.tvu.edu.vn
30
Nhm th cng xa C nh hng cng yu do I gim mnh: Tnh acid: F3C-COOH > F3C-CH2-COOH > F3C-CH2-CH2-COOH
http://hhud.tvu.edu.vn
31
V.2. nh hng ca HU lin hp, HU siu lin hp ln tnh acid Tnh acid ca alcohol < phenol Nhm th c C s lm tng tnh acid & ngc li
-
+O
Tnh acid:
-I, -C > > O H O H +I H H C H >
H H C H +H, +I > O H
+C, -I NH2
O H
O H
32
a. Acid bo khng no: Tnh acid mnh hn acid no cng mch C (do C=C c I) Ni i C=C cng gn COOH th tnh acid cng mnh Tuy nhin: nu C=C lin hp vi C=O trong COOH th tnh acid gim do +C ca C=C!!! Tnh acid: CH3-CH=CH-CH2-COOH (pKa 4.48) > CH2=CH-CH2-CH2-COOH (4.68) > CH3-CH2-CH=CH-COOH (4.83)
http://hhud.tvu.edu.vn
33
Ni ba CC cho d v tr lin hp vi C=O th vn lm tng mnh tnh acid (khc C=C): do I ca CC mnh & ch c 1 lkt ca CC cho +C lin hp vi C=O, lkt cn li cho I nhng khng c +C!!!
Tnh acid: CHC-COOH (pKa 1.84) > 34 CH3-CC-COOH (2.60) > CH2=CH-COOH (4.25)
http://hhud.tvu.edu.vn
b. Acid c vng thm: Tnh acid H-COOH (pKa 3.75) > C6H5-COOH (4.18) do +C ca C6H5- mnh hn I Tnh acid ty thuc bn cht & v tr nhm th: o-NO2-C6H5-COOH > p- > m Halogen cho I > +C o-Cl-C6H5-COOH > m- > phttp://hhud.tvu.edu.vn
35
36
Tnh base: p-NO2-C6H4-NH2 < m- NO2-C6H4-NH2 < p-Cl-C6H4-NH2 < C6H5-NH2 < p-CH3O-C6H4-NH2 p-NO2: -I, -C mnh nht, m-NO2: -I mnh, -C khng nh hng nhiu do h lin hp b t on -Cl: -I mnh hn +C, -I yu hn -NO2 p-CH3O: +C mnh hn I mt in t trn N cao nht base mnh nht Acid lin hp cng yu th tnh base cng mnh Tnh base: HCC- > (CH3)3CO- > CH3O- > OH- > C6H5O- > CH3COO37
http://hhud.tvu.edu.vn
H H C CH2 H
<
H H H H H C H + < H C C H C C+ HH C H HH C H H H 38
http://hhud.tvu.edu.vn
bn ca carbocation: (CH3)3C+ < C6H5CH2+ < (C6H5)2CH+ Do +C ca -C6H5 mnh hn +I, +H ca CH3 in tch cng c gii ta carbocation cng bn
http://hhud.tvu.edu.vn
39
bn ca carbocation:
H H C CH2 H
<
+C ca NH- > +C ca O- > +H & I ca CH3 -NH- & -O- ng thi c I nhng +C nh hng mnh hn -NH- gii ta tch dng mnh nht bn nht Gc allyl CH2=CH-CH2+ hay C6H5-CH2+ rt bn do +C ca vinyl hay phenyl
http://hhud.tvu.edu.vn
40
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 3: C CH PHN NG CA HP
CHT HU C
I. Phn ng th i nhn nguyn t carbon no I.1. Khi nim chung Phn ng th: 1 nguyn t hay nhm nguyn t ca cht ban u b thay th bi 1 nguyn t hay nhm nguyn t khc CH3-CH2-Cl + OH- CH3-CH2-OH + Cl Tc nhn i nhn: cc tc nhn mang in tch m (hay phn t trung ha cha cp in t t 2 do) tn cng vo trung tm tch in +
http://hhud.tvu.edu.vn
Phn ng th i nhn (SN) y- + R-X R-y + Xy-: RO-, OH-, RCOO-, NH3, NH2R, H2O, ROH R: gc hydrocarbon X: Cl, Br, OH, OR, OSO2R V d: CH3-CH2-Cl + OH- CH3-CH2-OH + ClCH3-CH2-Br + CH3O- CH3-CH2-O-CH3 + BrCH3-CH2-Br + NH3 CH3-CH2-NH2 + HBr
http://hhud.tvu.edu.vn
y + R-X
cham
a.C ch:
nhanh
R-y + X-
http://hhud.tvu.edu.vn
R-OH: phn ng th ch xy ra trong mi trng acid v C-O bn Dn xut ca carbon bc 1 ch cho SN2 SN2: carbon bc 1 (ch cho SN2) > carbon bc 2 > carbon bc 3 (ch cho SN1) SN2: CH3-CH2-Cl + OH- CH3-CH2-OH + Cl6
http://hhud.tvu.edu.vn
b. Tnh lp th ca SN2 Phn t c cha C*: s c s thay i cu hnh (R S & ngc li) (nghch o Walden)
R1 R1 C* R2 X R1 X R2
y- +
cham
y H
C*
nhanh
C*
H R2
(R)-
(S)-
I.3. Phn ng th i nhn n phn t (SN1) n phn t: giai on chm ch c s tham gia ca 1 tiu phn a. C ch
R-X R+
cham
R+ +
X-
+ y
nhanh
R-y
http://hhud.tvu.edu.vn
Dn xut ca carbon bc 3 ch cho SN1 SN1: carbon bc 3 (ch cho SN1) > carbon bc 2 > carbon bc 1 (ch cho SN2) V d SN1:
CH3 Br
+ OH-
H3C
C CH3
OH
+ Br-
10
Tnh lp th ca SN1
R1 y R1 R2 R3 C* X C* R2 R3
cham -XR2
C*
nh an h h an nh
R2
R1
R3
R1 C* R3 y
(R1 R2 R3)
Sn phm c th l hn hp racemic Carbocation c cu trc phng kh nng tn cng ca y- 2 pha l nh nhau 50% S + 50% 11 R
http://hhud.tvu.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
12
http://hhud.tvu.edu.vn
Bc ca R cng cao y- cng kh tn cng do in tch (+) C gim & do hiu ng khng gian ca gc alkyl SN2 cng kh xy ra
SN2: carbon bc 1 (ch cho SN2) > carbon bc 2 > carbon bc 3 (ch cho SN1)
http://hhud.tvu.edu.vn
14
b. nh hng ca tc nhn i nhn y SN1: khng ph thuc y SN2: ph thuc nhiu vo y- do giai on chm c y- tham gia Tc nhn c tnh i nhn cng cao th cng d cho SN2 Thng thng, tnh i nhn ng bin vi tnh base NH2- > (CH3)3CO- > (CH3)2CHO- > C2H5O- > CH3O> OH- > C6H5O- > HCO3- > CH3COO15
http://hhud.tvu.edu.vn
Trong cng 1 phn nhm chnh ca bng HTTH: tnh i nhn nghch bin vi tnh base (phn ng thc hin trong H2O, ROH): Tnh base: F- > Cl- > Br- > ITnh i nhn: F- < Cl- < Br- < ITnh i nhn: HS- > OHTnh i nhn: C2H5S- > C2H5OTuy nhin trong pha kh, tnh i nhn: F- > Cl- > Br- > I-
Phn bit tnh base & tnh i nhn: Tnh base v 16 tr cn bng, tnh i nhn tc !!!
http://hhud.tvu.edu.vn
c. nh hng ca nhm b th -X Cc nhm th c tnh base cao rt kh b tch ra, v d: -OH, -OR, -NH2, -F V d: R-OH + HBr R-Br + H2O cn xc tc H2SO4 R-OH khng phn ng vi KBr Halogen, kh nng tch nhm: F- < Cl- < Br- < I(Do I c bn knh ln C-I d phn cc hn Nng lng t lin kt: C-I < C-Br < C-Cl < C-F)
http://hhud.tvu.edu.vn
17
d. nh hng ca dung mi Dung mi phn cc c proton nh H2O, ROH, HCOOH c kh nng solvate ha cao c anion & cation thun li cho SN1
R1 H R1 cham + R2 C X - C+ O -X R3 R2 R3 H
X- H O H
Dung mi phn cc khng c proton nh (CH3)2SO, (CH3)2NCHO khng c kh nng solvate ha anion thun li cho SN2 18
http://hhud.tvu.edu.vn
ROto H+ to HOt
o
CH
CH2 +
CH2
CH2
OH
CH
CH2 +
CH2
CH2 N+R3
CH
CH2 +
Nhm b tch cng H: -OH, -OR, -X, -O+(R)2, -N+(R)3, -OSO2R 19 Base s dng: cc base mnh nh OH-, RO-, NH 2
http://hhud.tvu.edu.vn
cham
R y
C CH2
nhanh
giai on chm, c s tham gia ca 2 tiu phn lng phn t Tc phn ng r = k[R-X].[y-] R-CH2-CH2-OH: ch tch loi trong mi trng acid 20 o t cao (thng l sulfuric acid, acid rn)
http://hhud.tvu.edu.vn
b.Tnh lp th ca E2 Cc hydrocarbon khng no tch loi d khi cc nhm b tch v tr trans vi nhau
(1)
HOOC Cl COOH
(2) OH-HCl
HOOC
Cl
OH-HCl
COOH COOH
HOOC
chlorofumaric acid
chloromaleic acid
Tc (1) ln hn (2) 30 ln
http://hhud.tvu.edu.vn
21
Cc hydrocarbon no hay vng no tch loi d khi cc nhm b tch v tr trans, anti vi nhau Lu : dn xut ca cyclohexane ch tch c khi nhm b tch v tr trans & phi kiu lin kt axial (trc)!!!
Br CH3 H H CH3
+
CH3
kho
H H CH3
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3
22
H C C X
cham
H C C+
X-
H C C
nhanh
H+
Thng cc dn xut ca hydrocarbon carbon bc 3 bao gi cng cho E1 Carbocation cng bn, cng d cho E1 Tc r = k [R-X] Nhng yu t lm thun li SN1 cng lm thun li 23 cho E1
http://hhud.tvu.edu.vn
V d:
cham
H HH C H H C C+ HH C H H
nhanh
+ Br-
+ C2H5O-
C2H5OH
http://hhud.tvu.edu.vn
24
(Hofmann)
Sn phm Zaitsev : bn hn (do +H) thng thng, phn ng tch loi cho sn phm Zaitsev Quy tc: phn ng tch loi s cho sn phm m 25 carbon ca ni i lkt vi nhiu nhm alkyl nht
http://hhud.tvu.edu.vn
b. Quy tc Hofmann Khi gc R (bc 1 & 2) ca R-X cha nhiu nhm th kch thc ln, tc nhn base c kch thc ln (vd (CH3)3CO-) hoc X l nhm th mang in tch dng c kch thc ln (vd N+R3, S+R2, SO2R) sn phm Hofmann chim ch yu (E2)
CH3 H2C C CH2 CH3 (CH3)3COCH3 H3C C CH CH3
http://hhud.tvu.edu.vn
72%
28%
OH(E2)
CH2=CH-CH2-CH3
CH3CHCH2CH2CH3 SO2CH3
OH(E2)
CH2=CH-CH2-CH2-CH3
Lu : Nu trong phn t c sn 1 ni i (C=C, C=O), sn phm lin hp thng l sn phm chnh (bn hn) 27
http://hhud.tvu.edu.vn
C2H5-O-C2H5
CH2=CH2 + H2O
28
Gc R c bc cng cao, hay base cng mnh th tch loi cng chim u th
CH3-CH2-CH2-Br
+ C 2 H5 O -
to thng
CH3-CH2-CH2-O-C2H5
C2H5Oto cao
http://hhud.tvu.edu.vn
C C
+ X-Y
http://hhud.tvu.edu.vn
X C C Y
30
a. C ch: Giai on 1:
C C + X+-Y dung moi xuc tac nhanh cham C C X+ Y phc khong ben C+ C X ben hoa C C X+
Giai on 2:
Y-
C C X+
nhanh
Y C C X
31
Y-
tn cng vo pha i lp vi X
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng minh AE c 2 giai on: Phn ng cng hp ca CH2=CH2 vi Br2 vi s c mt ca NaCl, NaNO3, sn phm thu c l 1 hn hp: Br-CH2-CH2-Br + Br-CH2-CH2-Cl + Br-CH2-CH2-ONO2 Nu phn ng thc hin trong dung mi l CH3OH, sn phm chnh l Br-CH2-CH2-OCH3 !!!
32
http://hhud.tvu.edu.vn
CCl4
H2C CH2 Br Br
CH3OH
H2O
http://hhud.tvu.edu.vn
H2C CH2 Br OH
33
b. Quy lut cng hp Quy tc Markonikov (dnh cho C=C khng i xng): H+ s tn cng vo C cha nhiu H CH3-CH=CH2 + H+ CH3-C+H-CH3 (bn hn) + CH3-CH2-C+H2 Quy tc Zaitsev-Wagner: H+ s tn cng vo pha to thnh carbocation trung gian bn nht
HBr
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3-CH=CH-CH2-CH3
CH3-CH-CH-CH2-CH3 34 Br
c. Ha lp th ca phn ng AE Phn ng cng hp AE xy ra theo kiu trans ph thuc vo tc cht ban u m c cc ng phn lp th khc nhau ng phn cis sn phm threo (nhm th tng ng khc pha)
C2H5 Br C2H5 H CH3 H Br2 C2H5 Br+ CH3 H BrC2H5
http://hhud.tvu.edu.vn
Br H
CH3
CH3 Br H H Br C2H5
Br
CH3 Br
35
C2H5 H
H CH3
Br2
CH3 Br H Br H C2H5
http://hhud.tvu.edu.vn
36
d. nh hng ca nhm th lin kt vi ni i Nhm th y in t tng mt in t ca C=C tng kh nng phn ng AE Nhm th ht in t gim kh nng AE Cc nhm th nh phenyl nu c kh nng cho +C vi carbocation bn ha cation thun li cho AE
http://hhud.tvu.edu.vn
37
Kh nng AE:
O2N H H HOOC < H H Cl < H H H H H3C < H H H H3C < H CH3 H H3C < H CH3 H3C < CH3 H3C CH3 CH3
Phenyl gy nh hng mnh hn 1 nhm methyl nhng yu hn 2 nhm methyl CH3CH=CH2 < C6H5CH=CH2
http://hhud.tvu.edu.vn
C O + X -Y
OX C Y
http://hhud.tvu.edu.vn
39
+ Y
cham
C OY carbanion
40
Giai on 2:
-
nhanh
C O
H+
C+ OH
in tch (+) ca carbon c tng cng AN cng thun li Tuy nhin, acid qu mnh: R-NH2 + H+ R-N+ H3 41 Kh nng phn ng vi C=O gim
http://hhud.tvu.edu.vn
b. nh hng ca nhm th lin kt vi C=O Nguyn t C trong C=O c in tch dng cng ln AN cng thun li Nhm th y in t (+C, +I, +H) lm gim kh nng phn ng Nhm th ht in t (-C, -I) lm tng kh nng phn ng
NO2 CH2 C O H > Cl CH2 C O H > CH3 C O H > H3C C CH3 o
> H3C C OR o
42
Xc tc: cc acid v c: H2SO4, H3PO4, HF hay Lewis acid: FeCl3, AlCl3, ZnCl2 V d: C6H6 + (CH3)3C-Br /AlBr3 C6H5-C(CH3)3 + HBr
http://hhud.tvu.edu.vn
43
C ch phn ng: 2 giai on, lng phn t Giai on 1: to phc ( benzonium cation)
xt nhanh
H + + + X H
+ X -Y
X+-Y
phc
X cham
H +
phc
Trong phc : X khng lin kt trc tip vi C no c Phc : X c lin kt trc tip vi 1 C ca benzene
http://hhud.tvu.edu.vn
44
X +
H nhanh
X + HY
http://hhud.tvu.edu.vn
45
+++ Nhm th y in t (+C, +H, +I) SE tng V d: * alkyl +I, +H *-NR2 (R: H hay gc alkyl), -OH, -OCH3, -NH-CO-CH3 (+C > -I) Anion: -O- : +C, +I mnh +++ Nhm th ht in t (-C, -I) SE gim V d: -N+N, -NO2, -CN, -CHO, -COR, -COCl, -COOH, -CO-NH2 (-I, -C) Cation: -N+R3 (-I mnh) * halogen (-I > +C)
http://hhud.tvu.edu.vn
46
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 4: Alkane I. Gii thiu chung Alkane hydrocarbon no mch h, nguyn t carbon lai ha sp3 Cng thc tng qut: CnH2n+2
methane
Gc ha tr 109o5, lin kt C-H: 1.09, C-C: 1.53 2 ng phn: cu to, cu dng (quay)
http://hhud.tvu.edu.vn
II. 2. Alkane phn nhnh Chn mch di nht lm mch chnh nh s sao cho mch nhnh c ch s nh nht Dng ch s & gch (-) ch v tr nhnh, nhm cui cng phi vit lin vi tn mch chnh Nu c nhiu nhnh tng ng: dng tip u ng di-, tri-, tetra- ch s lng nhm tng ng
http://hhud.tvu.edu.vn
Nu c nhiu nhm th khc nhau: sp xp theo th t alphabetical. Lu : b qua cc tip u ng di-, tri-, tetra- khi xt th t alphabetical. Tuy nhin khng b qua iso!!! sec- & tert- c b qua khi xt th t vi cc nhm khc, nhng vn dng so snh gia chng vi nhau. V d: dimethyl hoc methyl s i sau ethyl hay diethyl isopropyl i trc methyl tert-butyl i trc isobutyl sec-butyl i trc tert-butyl
http://hhud.tvu.edu.vn
V d (H vit tt):
C C C C C C C C C C 4-Ethyl-2,2-dimethylhexane
C C C C C C C C C C C C C C C C 3,3-Diethyl-5-isopropyl-4-methyloctane
C C C C C C C C C C C C 5-Ethyl-2,3,5-trimethylheptane
C C C C C C C C C C C C C C C 2-methyl-5-(1,2-dimethylpropyl)nonane
6
http://hhud.tvu.edu.vn
II.3. Tn gc alkyl c ly 1 H t alkane, gi theo tn alkane nhng i ane yl CH3-: methyl CH3-CH2-: ethyl CH3-CH2-CH2-: n-propyl
CH3CHCH3
: isopropyl
CH3CH2CHCH3
http://hhud.tvu.edu.vn
III. Cc phng php iu ch alkane III.1. Kh cc dn xut ca halogen, alcohol, carbonyl: a. Kh bng HI 80%, 180oC:
CH3-CH2-OH + HI P o CH3-CH3 + I2 + H2O
CH3I + HI
P o
CH4 + I2
b. Kh bng Zn/HCl
R C R' O
(Kh Clemmensen)
Zn(Hg)/HCl
R-CH2-R'
8
http://hhud.tvu.edu.vn
alkene c th iu ch t alcohol (H2SO4/toC) III.3. Thy phn hp cht c kim (CH3)2Zn + H2O CH4 + Zn(OH)2
C2H5-MgBr + H2O C2H6 + Mg(OH)Br iu ch hp cht c magnesium (Grignard): C2H5-Br + Mg/ether khan C2H5-MgBr
http://hhud.tvu.edu.vn
Ch c hiu qu khi iu ch alkane i xng: CH3CH2Br + CH3Br CH3CH2CH3 + CH3CH3 + CH3CH2CH2CH3 khng c tnh chn lc t s dng Ch hiu qu cho R-Br & R-I Hiu sut: bc 1 (60%) > bc 2 (40%) > bc 3 (10%)
http://hhud.tvu.edu.vn
10
III.6. Nhit phn mun natri ca carboxylic acid CH3COONa + NaOH CH4 + Na2CO3 IV. Tnh cht vt l (t c) Alkane khng phn cc ch tan trong dung mi khng phn cc to si ca alkane nhnh < thng
http://hhud.tvu.edu.vn
11
V. Tnh cht ha hc Alkane tr khng c phn ng cng, c trng l phn ng th H V.1. Phn ng th H bng halogen Ch xy ra nhit cao hoc khi c nh sng
R-H
+ X2
to h
http://hhud.tvu.edu.vn
R-X
HX
12
Truyn mch:
+ X
Phn ng c th tip tc to sn phm di-, tri-, tetra V d chlor ha CH4 c th thu c CH3Cl, CH2Cl2, CHCl3, CCl4 CH4 + Cl2 CH3Cl + HCl H = -25Kcal/mol
13
http://hhud.tvu.edu.vn
Ngt mch:
X R R
+ X + R + X
http://hhud.tvu.edu.vn
Giai on to CH3. kh hn giai on to CH3Cl giai on to CH3. (hay R. ni chung) s quyt nh tc phn ng chung
http://hhud.tvu.edu.vn
15
H bc 1 & bc 3:
CH3 H3C C CH3 + Cl2 H 25 oC h CH3 H3C C CH2Cl H 64% CH3 + H3C C CH3 Cl 36%
17
c. Kh nng phn ng ca dy halogen F2 > Cl2 > Br2 > I2 F ha: mnh lit, t lin kt t dng I ha: rt kh xy ra (H = + 13 Kcal/mol), ch xy ra khi loi HI trong qu trnh
http://hhud.tvu.edu.vn
18
d. Tnh chn lc ca phn ng Phn ng Br ha c tc chm hn Cl ha nhng c chn lc cao T l vn tc tng i 127 oC ca Br ha: bc 1/bc 2/bc 3 = 1/82/1000
CH3 H3C C CH3 + Cl2 H
CH3 H3C C CH3 + Br2 H
25 oC h
127 oC h
CH3-CHBr-CH3 97%
19
3%
Phn ng xy ra nhit cao,c ch gc t do Thng xy ra phn ng t mch carbon CH3-CH2-CH3 + HNO3 CH3-CH2-CH2-NO2 (25%) + CH3-CHNO2-CH3 (40%) + CH3-CH2-NO2 (25%) + CH3-NO2 (10%)
http://hhud.tvu.edu.vn
20
V.3. Phn ng ng phn ha Chuyn cc alkane mch thng thnh alkane mch nhnh di tc dng ca xc tc nhit cao Xc tc thng dng: acid Lewis nh AlCl3, xc tc acid trn c s zeolite V d:
AlCl3 to
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3-CH2-CH2-CH3
C ch:
H HH C H H C C+ HH C H H
CH3-CH-CH2-CH3 H AlCl3
+ CH3-C-CH2-CH3 H -HAlCl3 to
HAlCl3
+ AlCl3
22
V.4. Phn ng cracking To alkane c mch carbon ngn hn di tc dng ca xc tc & nhit Km theo phn ng tch loi hydrogen & phn ng ng vng Cracking nhit: 800oC 1000oC, cracking xc tc (thng l zeolite): 500oC -600oC S dng trong sn xut nhin liu (khng dng iu ch alkane hay alkene v khng chn lc)
http://hhud.tvu.edu.vn
23
V.5. Phn ng oxy ha alkane Alkane bn vi tc nhn oxy ha nhit thng nhit cao hoc c mt xc tc c th phn ng vi oxygen, KMnO4, K2Cr2O7 phn ng t mch to alcohol (ROH), aldehyde (RCHO), ketone (RCOR), carboxylic acid (RCOOH) Phn ng quan trng: 2CnH2n+2 + (3n + 1)O2 2nCO2 + (2n+2) H2O ta nhit mnh, -341 kcal/mol alkane c dng 24 lm nhin liu
http://hhud.tvu.edu.vn
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 5: ALKENE I. Gii thiu chung Alkene: hydrocarbon mch h, cha 1 lin kt i C=C (CnH2n, n2) Trong C=C: 1 & 1, hnh thnh do lin kt ca orbital sp2
http://hhud.tvu.edu.vn
II.2. Danh php IUPAC Tn alkane tng ng, i ane ene Chn mch carbon di nht & cha C=C lm mch chnh nh s sao cho C=C c ch s nh nht Ch s ca C=C chn theo v tr C gn C1 nht, vit cch tn mch chnh 1 gch ngang
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3-CH-CH=CH2 CH3
CH3 CH3-C-CH=CH-CH3 H
3-methyl-1-butene
II.3. Tn gc ca alkene Alkenyl CH2=CH- 1-ethenyl (vinyl) CH2=CH-CH2- 2-propenyl (allyl) CH3-CH=CH- 1-propenyl
http://hhud.tvu.edu.vn
C C H OH
to xt
C C
+ H 2O
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3CH2CH2CH2-OH
CH3CH=CHCH3
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3CH2CH2CH2-OH
H2SO4 75%
http://hhud.tvu.edu.vn
140 C
CH3CH=CHCH3
Zn to
Zn to
C C
+ ZnX2
CH3CH=CHCH3 + ZnX2
R H
R' H
R C C R'
Na ,N H
3
R H
H R'
10
http://hhud.tvu.edu.vn
Nhit phn ester ca ru bc 1 < bc 2 < bc 3 Ester bc 1 1 sn phm, bc 2 & bc 3 nhiu sn phm IV. Tnh cht vt l (t c)
Ch tan trong dung mi khng phn cc hay t phn cc
V. Tnh cht ha hc Lin kt (E phn ly = 60 kcal/mol) yu hn lin kt (E = 80 kcal/mol) 11 o Xc tc, t ... lin kt d b t
http://hhud.tvu.edu.vn
C C
+ X+-Y
C+ C X
ben hoa C C X+
12
Giai on 2:
Y-
C C X+
nhanh
Y C C X
Y- tn cng vo pha i lp vi X Nhm th y in t (+C, +I, +H) tng mt in t ca C=C tng kh nng phn ng AE
http://hhud.tvu.edu.vn
13
V.1.2. Phn ng cng hp halogen Phn ng cng hp ca CH2=CH2 vi Br2 vi s c mt ca NaCl, NaNO3, sn phm thu c l 1 hn hp: Br-CH2-CH2-Br + Br-CH2-CH2-Cl + Br-CH2-CH2-ONO2 Nu phn ng thc hin trong dung mi l CH3OH, sn phm chnh l Br-CH2-CH2-OCH3 !!!
http://hhud.tvu.edu.vn
14
CCl4
H2C CH2 Br Br
CH3OH
H2O
H2C CH2 Br OH
15
http://hhud.tvu.edu.vn
***Lp th ca phn ng cng X2: Cng hp trans (anti) cis sn phm l hn hp racemic (1 i i quang) trans sn phm c th l meso (1 sn phm)
H H C C CH3 CH3 Br2 CH3 H C Br Br C H CH3 CH3 H C Br H C Br CH3 http://hhud.tvu.edu.vn meso CH3 Br C H H C Br CH3 rac-
H3C H
C C
H CH3
Br2
16
V.1.3. Phn ng cng HX a. Quy tc Markonikov (dnh cho C=C khng i xng): H+ s tn cng vo carbon cha nhiu H
CH3-CH=CH2 + HBr CH3-CH-CH3 Br Br CH3-C-CH3 CH3
c. Quy tc Kharasch: khi c mt peroxide, phn ng s i theo hng ngc vi Markonikov & theo c ch cng hp gc t do CH3-CH=CH2 + HBr CH3-CH2-CH2-Br Cc peroxide: H2O2, acetyl peroxide CH3CO-O-OCO-CH3, benzoylperoxide C6H5CO-O-O-COC6H5
http://hhud.tvu.edu.vn
18
Br
+ CH3COOH + CH3-CH-CH2Br
CH3-CH=CH2
CH3-CH-CH2 Br
CH3-CH-CH2Br
HBr
CH3-CH2-CH2Br + Br
+ CH3-CH-CH3
+ H2O -H2O
H H3 C C O CH3
H H
-H+ + H+
CH3-CH-CH3 OH
Nu dng nhiu H2SO4: CH3-CH=CH2 + H2SO4 (CH3)2CH-OSO3H (CH3)2CH-OSO3H + H2O (CH3)2CH-OH + H2SO4
http://hhud.tvu.edu.vn
20
V.1.5. Phn ng cng hp B2H6 Phn ng quan trng iu ch alcohol bc 1 & 2 t alkene, ngc vi sn phm Markonikov
CH3-CH=CH2 1. B2H6 2. H2O2 / NaOH CH3-CH2-CH2-OH
CH3-CH2-CH2-BH2
[CH3-CH2-CH2]3B
H2O2
CH3-CH2-CH2-OH
http://hhud.tvu.edu.vn
Xc tc thng dng: Ni, Pd, Pt C ch: gc t do (AR), 2 H gn vo cng pha ni i (khc phn ng +X2) cng hp cis
C C C C H H
22
H H + H2
H H
http://hhud.tvu.edu.vn
V.2.2. Tnh lp th Phn ng cng hp cis (syn) ng phn cis c th thu sn phm meso (1 sn phm) ng phn trans sn phm l hn hp racemic (1 i i quang)
H H C C COOH COOH D2 Ni COOH H C D H C D COOH meso COOH H C D D C H COOH COOH D C H H C D COOH rac-
C C
fumaric acid
http://hhud.tvu.edu.vn
23
C C O C C
R-C-O-O-H O
O C C
+ RCOOH
24
V.3.2. Oxy ha bng ddch KMnO4 long (pH 7, 0oC ) Cng hp cis, to diol
OH0 oC pH 7 C O O C O OH2O H
+
C C
MnO4
Mn
C C OH OH
+ MnO3-
25
V.3.3. Oxy ha bng ddch KMnO4 m c, to cao Phn ng gy ct mch C=C Sn phm l carboxylic acid CH3-CH=CH-CH3 + KMnO4 / to 2 CH3COOH (CH3)2CH=CH-CH3 + K2Cr2O7 /H2SO4/to (CH3)2C=O + CH3COOH
http://hhud.tvu.edu.vn
26
V.3.4. Oxy ha bng ozone Phn ng gy ct mch C=C Sn phm l carbonyl (khc KMnO4 )
C O C O
H3 C / Zn H2/Pt H
2O
H O CO
C C
O3
O molozonide
C C O O ozonide
(H + )
CH3-C=CH-CH2-CH3 CH3
1. O3 2. H2O
CH2-C-CH3 + O
CH3-CH2-CHO + H2O2
Lu : H2O2 d dng oxy ha carbonyl thnh 27 carboxylic acid sn phm cui l acid!!!
http://hhud.tvu.edu.vn
V.4. Phn ng polymer ha Phn ng to polymer di tc dng ca nh sng, to cao, xc tc C th xy ra theo c ch gc t do (xc tc peroxide), c ch cation (xc tc H2SO4, AlCl3, BF3) hay anion (xc tc LiNH2)
CH3 H2C C CH3
nCH2=CH Cl
H+
CH3 C CH3
peroxide
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 6: ALKADIENE I. Phn loi I.1. Hai ni i ng lin nhau (allene) CH2=C=CH2 propadiene CH3-CH2=C=CH2 1,2-butadiene
http://hhud.tvu.edu.vn
I.2. Hai ni i lin hp C cu to c bit c tnh cht ha hc quan trng ch trng cc hp cht ny CH2=CH-CH=CH2 1,3-butadiene CH2=C(CH3)-CH=CH2 2-methyl-1,3-butadiene (isoprene)
http://hhud.tvu.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3-CHO
O H3C C + + H
O H2C C H H
OH
OH O H3C C CH2 C H H
H2/Ni
Al2O3 350 C
http://hhud.tvu.edu.vn
CH2=CH-CH=CH2
+ 2H2O
5
II.2. T ethanol
2 CH3-CH2-OH ZnO/Al2O3 450-500 C
o
CH2=CH-CH=CH2
II.3. T 1,4-butadiol
C-CH2-OH
H2/Ni
CH2=CH-CH=CH2
6
C1-C2: 1.38 (C=C bnh thng: 1.34) C2-C3: 1.46 (C-C bnh thng: 1.54) Khi c mt tc nhn khc, h lin hp s phn cc:
CH2=CH-CH=CH2 + CH2-CH=CH-CH2 + CH2-CH-CH=CH2
http://hhud.tvu.edu.vn
III.1. Phn ng cng halogen Thu c 2 sn phm cng 1,2 & 1,4
CH2=CH-CH-CH2 CH2=CH-CH=CH2 + Br-Br Br Br CH2-CH=CH-CH2
C ch:
CH2=CH-CH=CH2 + + Br-Br
Br
Br
+ CH2=CH-CH-CH2 Br BrCH2=CH-CH-CH2
http://hhud.tvu.edu.vn
+ CH2-CH=CH-CH2 Br BrCH2-CH=CH-CH2 Br Br 8
Br Br
20% 80%
20%
III.3. Phn ng Diels-Alder Phn ng cng hp & ng vng ca1,3butadiene hay dn xut ca n vi cc hydrocarbon khng no khc (i diene)
H H
C C
H C C H
H H
H H
C C
O C H
O CH3 to CH3
http://hhud.tvu.edu.vn
10
Cc hp cht i diene phi mang nhm th ht in t, ethylene phn ng rt chm CH2=CH-CHO acrolein CH2=CH-CN acrylonitrile (CN2)C=C(CN)2 tetracyan ethylene C6H5-CH=CH-COOH cinnamic acid
O O O
maleic anhydride
O
benzoquinone
http://hhud.tvu.edu.vn
11
n CH2=CH-CH=CH2
--CH2-CH=CH-CH2--
n CH2=C-CH=CH2 CH3
http://hhud.tvu.edu.vn
--CH2-C=CH-CH2-CH3
n
12
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 7: ALKYNE I. Gii thiu chung Hp cht hydrocarbon khng no, mch h, cha lin kt ba CC Cng thc chung: CnH2n-2
http://hhud.tvu.edu.vn
180o
1.06
http://hhud.tvu.edu.vn
1.2
II. 2. Tn IUPAC Cch gi tn ging nh alkene, ch i ene thnh yne Mch chnh phi cha CC Nhng hp cht cha nhiu hn 1 ni ba diyne, triyne Hp cht va c ni i va c ni ba enyne
6-methyl-3-octyne
4-methyl-7-nonene-1-yne
http://hhud.tvu.edu.vn
1-heptene-6-yne
CaC2 + 2H2O
6CH4 + O2
HC CH
KOH/EtOH t
CH3-CH
CH
Cl CH3-CH2-C-CH3 Cl
H O t /E H KO to Na NH to 2
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3-C
C CH3
CH3-CH2-C
CH
7
III.4. Alkyl ha dn xut natri hay c magnesium ca acetylene HCCNa HCC-MgX + R-X HCC-R + NaX
iu ch dn xut ca acetylene HCCH HCCH + NaNH2 HCCNa + CH3MgX HCC-MgX IV. Tnh cht vt l (t c)
http://hhud.tvu.edu.vn
+ NH3 + CH4
V. Tnh cht ha hc V.1. Phn ng th H u mch H u mch th hin tnh acid HCC-H + NaNH2 HCCNa + NH3 HCC-H + [Ag(NH3)2]+NO3- Ag-CC-Ag + NH4NO3 + NH3 C trong CC-H trng thi sp, m in ln hn sp2 hay sp3 ht in t ca lin kt C-H H+ d tch ra Alkene & alkane khng c tnh cht ny
http://hhud.tvu.edu.vn
R C C R'
+ H2
Pd /Ca Pd CO /B aS 3 O
4
H H C C R R'
H R' C C R H
R C C R' + Na/NH3
http://hhud.tvu.edu.vn
10
H3C C CH
+ Br-Br
Br H3C C CH Br
Br2
Br H3C C CHBr2 Br
Sn phm trans trong ln cng th nht Lu : nu ni i & ni ba khng lin hp, X2 s cng vo ni i!!! CH2=CH-CH2-CCH + Br2 BrCH2-CHBr-CH2-CCH
http://hhud.tvu.edu.vn
11
H H C C CH H
H-Br
H H-Br H C C CH2 H Br
H Br H C C CH3 H Br
12
R C CH + H2O
R C CH3 O
13
H + H H C C C C CH3 H H BHR2
C2H5 H3C C C H H
14
+ H C C H
H C O + H
H C C CH2-OH HCHO
HO-H2C C C CH2-OH
H C C H
R + 2 C O R
http://hhud.tvu.edu.vn
R R HO-C C C C-OH R R
15
ROH
ROCH CH2
C6H5CO NR2 C C H H
+ RO-
C6H5CO C CH
C6H5C CH
C2H5ONa
C6H5 OC2H5 C C H H
CH2 CH C CH
ROH
-
RO http://hhud.tvu.edu.vn 150 oC
CH2 CH CH CHOR
16
V.9. Phn ng oxy ha Oxy ha alkyne bng KMnO4 hay ozone to carboxylic acid R-CC-R + KMnO4 hay ozone RCOOH + RCOOH R-CC-H + KMnO4 hay ozone RCOOH +CO2 V. 10. Phn ng trng hp
2H C C H CuCl to CH2=CH-C CH HCl CH2=CH-C CH2
CH2-CH=C CH2 Cl n
17
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 6:
HYDROCARBON THM
I. Cu to ca benzene
Kkul a ra cng thc cu to ca benzene nm 1865 6C, 6H vng 6 cnh c 3 ni i nhng khng th l cyclotriene H H H C C C C C C H H 2 H
http://hhud.tvu.edu.vn
120
120
120 1.09
1.39
OH OH
Arene thng l vng phng 5, 6, 7 cnh, c h in t lin hp, s t tun theo quy tc Hkel 4n + 2, n = 0,1,2,3,4 V d cc hp cht arene thng dng
n=1
n=2
http://hhud.tvu.edu.vn
n=3
7
Mt s trng hp c bit
cyclopentadienyl 6 in t (i t ca anion tham gia h lin hp) n=1 c tnh thm cycloheptatrienyl 6 in t (C+ tham gia orbital trng p vo h lin hp) c tnh thm
(-)
(+)
(+)
2 in t c tnh thm
(+)
http://hhud.tvu.edu.vn
(.)
(-)
N H Pyrrole
O Furan
http://hhud.tvu.edu.vn Thiophene
http://hhud.tvu.edu.vn
10
http://hhud.tvu.edu.vn
11
http://hhud.tvu.edu.vn
12
p-bromoiodobenzene m-chloronitrobenzene
o-nitrotoluene
4-bromophenol
m-nitrobenzoic acid
o-iodoaniline
HC CH2
HC CH2
13
NO2
NH2 Br Br Br Cl
OH Cl
Cl
Br
Cl
3-bromo-5-chloronitrobenzene
2,4,6-tribromoaniline
2,4,6-trichlorophenol
Br Br
OH Cl O2N
CH3 NO2
Br
NO2
1,2,4-tribromobenzene
2-chloro-4-nitrophenol
2,6-dinitrotoluene
http://hhud.tvu.edu.vn
14
8 7 6
9 10
8 2 3 7 6 5
1 2 3
5 4 Naphthalene
10 4 Anthracene
http://hhud.tvu.edu.vn
15
N Pyridine
CH3
2-methylpyridine
N H Pyrrole
O Furan
S Thiophene
http://hhud.tvu.edu.vn
16
IV.2. i t acetylene
17
CH3(CH2)4CH3
Cr2O3 / Al2O3
V. Tnh cht vt l (t c)
http://hhud.tvu.edu.vn
18
V. Tnh cht ha hc
V.1. Phn ng th i in t V.1.1. C ch phn ng X
+ X+ acid + H+
Xc tc: H2SO4, H3PO4, HF hay Lewis acid: FeCl3, AlCl3, ZnCl2 C6H6 + (CH3)3C-Br /AlBr3 C6H5-C(CH3)3 + HBr 19
http://hhud.tvu.edu.vn
C ch phn ng: 2 giai on, lng phn t Giai on 1: to phc ( benzonium cation)
xt nhanh
H + + + X H
+ X -Y
X+-Y
phc
X cham
H +
phc
Trong phc : X khng lin kt trc tip vi C no c Phc : X c lin kt trc tip vi 1 C ca benzene
http://hhud.tvu.edu.vn
20
X +
H nhanh
X + HY
http://hhud.tvu.edu.vn
21
22
Nhm th ht in t (-C, -I) mt in t ca nhm thm gim khng thun li cho tc nhn i in t gim tc phn ng Cc nhm th ht in t (gim hot) thng gp: * -N+N, -NO2, -CN, -CHO, -COR, -COCl, -COOH, -CO-NH2 (-I, -C) * cation: -N+R3 (-I mnh) * halogen (-I > +C)
OH Cl > > >
23
NO2
V d: kh nng th i in t:
http://hhud.tvu.edu.vn
b. Tnh chn la quy lut th Nhm th y in t nh hng nhm th th 2 vo v tr o- hay p Nhm th ht in t nh hng nhm th th 2 vo m Ring dy halogen gim hot, nhng vn nh hng nhm th 2 vo o-, p-
http://hhud.tvu.edu.vn
24
Th o-:
Y X H Y X H Y X H
Th p-:
X H http://hhud.tvu.edu.vn X H X
26
Th m-:
Y H X X Y H X Y H
khi Y y in t: trong th o-& p-: c 2 trng thi cation bn (+ gn Y nht) d to thnh nhm th th 2 s vo o-, p khi Y ht in t: trong th o-, p-: c 2 trng thi rt km bn (+ gn Y) nhm th 2 s khng vo o27 , p- m vo mhttp://hhud.tvu.edu.vn
c. Nhn thm c 2 nhm th: Nhm th th 3 s nh hng da theo nh hng ca nhm th tng hat nht V d:
-I>+C Cl +C>-I OH
+C>-I OH
+C>-I NH2
NH2 +C>-I
CH3 +I, +H
HN C CH3 O +C>-I
http://hhud.tvu.edu.vn
NO2 -C, -I
28
d. T l 2 ng phn o-/p-: D on: o-/p- = 2/1 Thc t o-/p- <2 Nguyn nhn 1: hiu ng khng gian nhm th hay tc nhn i t c kch thc ln s gim t l o-/p-
http://hhud.tvu.edu.vn
29
R HNO3 /H2SO4
R NO2 +
R Br2 /AlCl3
R Br +
NO2
Br
R -CH3 Phn ng
-CH2CH3
-CH(CH3)2 -C(CH3)3
Nitro ha
1.37
0.93
0.48
0.22
Brom ha
0.69
0.22
http://hhud.tvu.edu.vn
0.12
0
30
t l o-/p-: X=F: 0.14 Cl: 0.43 Br: 0.60 I: 0.69 -I cng mnh, v tr o- cng b phn hot ha sn phm o- cng t
http://hhud.tvu.edu.vn
31
V.2. Cc phn ng th i in t tiu biu V.2.1. Phn ng nitro ha H ca nhn thm c thay th bng NO2+ Tc nhn nitro ha ch yu: HNO3 hay HNO3/H2SO4
NO2 + HNO3 H2SO4 + H2O
HNO3
+ HNO3
O
http://hhud.tvu.edu.vn
+ H2 O
+ NO3-
32
Nitro ha 1 ln: 50-60 oC Nitro ha 2 ln (m-): 70-80 oC Nitro ha 3 ln: phi i t toluene
CH3 HNO3 H2SO4 CH3 O2N NO2 [O] O2N COOH NO2 O2N NO2
NO2 T.N.T
NO2
-CO2
NO2
OH +
OH NO2
65%
35%
33
V.2.2. Phn ng sulfo ha H ca nhn thm c thay bng SO3H Tc nhn sulfo ha: H2SO4 , oleum, Cl-SO2OH
SO3H + H2SO4 20 oC + H2O benzenesulfonic acid
HOSO2+
http://hhud.tvu.edu.vn
+ HSO4-
35
SO3H
* iu ch sulfanilic acid
NH2 H2SO4 NH3+HSO4to -H2O H
http://hhud.tvu.edu.vn
NHSO3H
NH2
Sulfo ha naphthalene
SO3H H2SO4 80 oC > 170 oC 170-180 oC
SO3H
http://hhud.tvu.edu.vn
37
X + X2 xt + HX
Xc tc: AlCl3, FeBr3, ZnCl2 Flor ha: mnh lit, t mch t s dng Iodo ha: thun nghch
http://hhud.tvu.edu.vn
38
C ch phn ng:
+ Cl - Cl
FeCl3 nhanh Cl
Cl -Cl
cham
FeCl3 Cl + H FeCl4-
+ FeCl3 + HCl
http://hhud.tvu.edu.vn
39
iu ch C6H5I:
40
Halogen ha mch nhnh ca arene: Nu c xc tc & nhit thp phn ng th i in t (SE) Nhit cao, nh sng hay peroxide: th vo mch nhnh (SR)
CH3 Cl2 130 oC CH2Cl Cl2 140-160 oC CHCl2 Cl2 >180 oC CCl3
41
V.2.4. Phn ng alkyl ha Friedel-Crafts a. Alkyl ha vi R-X, xc tc Lewis acid (AlCl3, FeBr3)
R + R-Cl AlCl3 + HCl
C ch:
+ R - Cl
+
AlCl3 nhanh R
R -Cl
cham
AlCl3 R +
http://hhud.tvu.edu.vn
AlCl4-
+ AlCl3 + HCl
42
http://hhud.tvu.edu.vn
43
R-OH
+ H R-O H
R+ + H2O
44
d. Cc im cn lu ca phn ng alkyl ha Friedel-Crafts C6H5-X khng th to tc nhn i in t Tc phn ng alkyl ha ca R-X: bc 1 < bc 2 < bc 3 < dn xut benzyl hay allyl carbocation cng bn, phn ng cng d Alkyl ha khng dng li sn phm monohttp://hhud.tvu.edu.vn
45
Alkyl ha phenol, khng dng AlCl3 (to phc phi tr vi OH), phi dng H2SO4, H3PO4 lm xc tc Vng thm c nhm th ht in t mnh hn 46 halogen khng tham gia phn ng akyl ha
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3
CH3
CH2CH3 + CH2CH3
47
a.C ch:
R C Cl O R C O R C O O + AlCl3 R-C+ O + [RCOOAlCl3]
_
+ AlCl3
+ R-C O
+ AlCl4-
AlCl3
HCl O C
http://hhud.tvu.edu.vn
R
49
CH2CH2CH2CH3
Kh nng phn ng: RCOI > RCOBr > RCOCl > RCOF HCOCl khng bn phi dng CO/HCl/AlCl3 lm tc nhn acyl ha
http://hhud.tvu.edu.vn
50
http://hhud.tvu.edu.vn
51
V.3. Phn ng th i nhn ca vng thm (SN) Vng thm giu in t SN ca benzene hay dn xut rt kh xy ra
X + Y
-
Y + X-
OH + KCl
52
Trng hp c bit: nhm th th 2 ht in t mnh & v tr o-, p- th i nhn ca nhm th 1 c th xy ra Cc nhm th ht in t mnh: -N+N, -NO2, -CN, CHO, -COR V d:
Cl + Na2CO3 L NO2
OH
http://hhud.tvu.edu.vn
NO2
53
NO2 OH
NO2 OH
NH2
Cl
OCH3
O + ON nhanh -Cl-
O-
Cl
http://hhud.tvu.edu.vn
OH
54
55
V.4. Phn ng oxy ha Nhn thm thng tr vi tc nhn oxy ha k c KMnO4, K2Cr2-O7 Trong iu kin nghim ngt:
O O2/ V2O5 450-500 oC O
http://hhud.tvu.edu.vn
O2/ V2O5
56
Nhnh alkyl ca vng thm rt d b oxy ha bi CrO3, K2Cr2O7/H2SO4, KMnO4/H2O, KMnO4/KOH -COOH
COOH
NO2
http://hhud.tvu.edu.vn
57
COOH
58
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 9:
CC DN XUT HALOGEN
I.Phn loi
Cc hydrocarbon trong 1 hay nhiu H c thay bng nguyn t halogen Halogenoalkane: v d CH3-CH2-CH2-Cl Halogenoalkene: v d CH2=CH-CH2-CH2-Cl Halogenoalkyne: v d CHC-Cl Halogenoarene: v d C6H5-Cl Halogenocycloalkane: v d
http://hhud.tvu.edu.vn
Cl
2
II. Danh php II.1. Tn thng thng (dnh cho dn xut n gin) Gc alkyl + halide (halogenua) CH3-CH2-CH2-CH2-Br V d: n-butyl bromide (bromua)
II.2. Tn IUPAC Halogen c xem l nhm th halo: chloro-, bromo-, iodo-, fluoro Chn mch di nht cha halogen lm mch chnh nh s sao cho nhm th c ch s nh nht, bt k l halo- hay alkyl Khi c nhiu nhm th ging nhau, dng cc tip u ng di-, tri-, tetrahttp://hhud.tvu.edu.vn
Nu c nhiu nhm th halo khc nhau, sp xp theo th t alphabetical Nu mch chnh c th nh s t 2 u, u tin nhm ng trc theo th t alphabetical
2-bromo-3-chloro-2,3-dimethylbutane
5
http://hhud.tvu.edu.vn
127 oC h
CH3-CHBr-CH3 97%
6
3%
CH3OH
H2O
H2C CH2 Br OH
CH3-CH-CH-CH2-CH3 Br
CH3-CH=CH-CH2-CH3
HBr
CCl3
+ HCl
9
http://hhud.tvu.edu.vn
IV. Tnh cht vt l (t c) To s ca R-X bc 1 > bc 2 > bc 3 Ch tan tt trong dung mi hu c & khng tan trong nc V. Tnh cht ha hc V.1. c im chung
+ R-CH2-CH2 Cl
m in ca Cl >> C C-Cl phn cc mnh R-Cl c hot tnh cao Trong dy halogen, kh nng tch X: -I > -Br > -Cl > -F Nng lng phn ly lin kt C-I nh nht, bn knh 10 nguyn t I ln nht
http://hhud.tvu.edu.vn
Dn xut R-X c chia thnh 3 nhm : a. R-X hot ng mnh nht Dn xut bc 3, dn xut m C-X lin kt vi nhm vinyl hay aryl carbocation bn nht
CH3 H3C C Br CH3 -BrCH3 H3C C+ CH3 +I, +H
C Br
-Br
C+
http://hhud.tvu.edu.vn
a.Nhm hot ng yu hn nhm a R-X bc 1: CH3-CH2-CH2-CH2-Br Nhm khng no nm xa nt halogen: CH3-CH=CH-CH2-CH2-Br a.Nhm hot ng yu Nguyn t halogen lin kt trc tip vi lin kt i, lin kt ba, vng thm
H3C CH CH Cl +C>-I Cl +C>-I
12
Dn xut bc 1 SN2 Dn xut bc 3 SN1 Phn ng thy phn R-X R-X + OH- R-OH + X-
13
Phn ng to ether (Williamson) R-X + R-O- R-O-R + XCH3-CH2-Br + CH3-O- CH3-CH2-O-CH3 Phn ng to amine R-X + NH3 R-NH2 + HX CH3-CH2-Br + NH3 CH3-CH2-NH2 + HBr CH3-CH2-CH2-CH2-NH2 + CH3-CH2-Br CH3-(CH2)3-NH-C2H5 + HBr
http://hhud.tvu.edu.vn
14
Phn ng to nitrile R-X + KCN R-CN + KX CH3-CH2-Br + CN- CH3-CH2-CN + BrLu : R-CN d b thy phn trong nc to R-COOH
http://hhud.tvu.edu.vn
15
Gc R c bc cng cao, hay base cng mnh th tch loi cng chim u th
CH3-CH2-CH2-Br + C2 H5 O to thng CH3-CH2-CH2-O-C2H5
C 2H 5 O to cao
http://hhud.tvu.edu.vn
H 2C C
CH3 CH3
16
V.4. Phn ng vi kim loi-Hp cht Grignard CH3-CH2-Br + Na CH3-CH2-CH2-CH3 + NaBr Quan trng: phn ng vi magnesium
R-X
+ Mg
ether khan
R-Mg-X
+ C Mg Br
17
V.4.1. Phn ng vi H linh ng CH3-CH2-MgBr + HOH CH3-CH3 + HO-MgBr CH3-CH2-MgBr + ROH CH3-CH3 + RO-MgBr CH3-CH2-MgBr + RNH2 CH3-CH3 + RNH-MgBr CH3-CH2-MgBr + RCOOH CH3-CH3 + RCOO-MgBr CH3-CH2-MgBr + RCCH CH3-CH3 + R-CC-MgBr
http://hhud.tvu.edu.vn
18
+ HO-MgBr
19
Kh nng phn ng: nitrile > ketone ch khi d Grignard phn ng tip vi ketone to alcohol 20 bc 3
http://hhud.tvu.edu.vn
-HCl
H3C C O C2H5
Kh nng phn ng: dn xut acid > ketone ch khi d Grignard phn ng tip vi ketone to alcohol bc 3 Tng t cho phn ng vi anhydride
http://hhud.tvu.edu.vn
21
Phn ng vi ester:
+ O CH3-CH2-MgBr + H C C OCH 3 3 +
O-MgBr OH H2O /H+ H3C C OCH3 H3C C OCH3 C2H5 C2H5 C2H5 H3C C OH C2H5
-CH3OH
H3C C O C2H5
Kh nng phn ng: ester < ketone khng th 22 tch ketone trung gian
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3-CH2-MgBr +
CH2 O
CH2
ether khan
CH3-CH2-CH2-CH2-OMgBr
H2O /H+
CH3-CH2-CH2-CH2-OH
OH CH2CHCH3 60%
23
http://hhud.tvu.edu.vn
24
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
I. Danh php
I.1. Tn thng thng (dng cho alcohol n gin) Gc alkyl + alcohol CH3-CH -OH (CH3)2CH-OH (CH3)2CH-CH2-OH (CH3)3C-OH C6H5-CH2-OH CH2=CH-CH2-OH ethyl alcohol isopropyl alcohol isobutyl alcohol tert-butyl alcohol benzyl alcohol allyl alcohol
C th gi CH3-OH l carbinol, cc alcohol khc l dn xut ca carbinol, v d: methyl carbinol 3 (ethyl alcohol)
http://hhud.tvu.edu.vn
I.2. Tn IUPAC Chn mch di nht c cha nhm OH lm mch chnh Ly tn alkane, i ane anol nh s mch chnh t u gn nhm OH nht Khi c nhiu nhm th, sp xp theo th t alphabetical CH3-OH CH3-CH2-OH
http://hhud.tvu.edu.vn
methanol ethanol
4
2,2-dimethyl-1-propanol
CH3 CH3-CH-CH-CH3 OH
3-methyl-2-butanol
OH
7-ethyl-8,9-dimethyl-5-dodecanol
C6H5-CH2-OH
phenylmethanol
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3-CH=CH2 + H2O
H2SO4
CH3-CH-CH3 OH
CH3-CH=CH2
CH3-CH2-CH2-OH
http://hhud.tvu.edu.vn
R C R' O
+ H2
Ni
H R C R' OH
+ HO-MgBr
10
11
+ H R O H
R+
+ H2 O
R OH
R-O
+ H+
Kh nng phn ng: bc 1> bc 2> bc 3 R cha nhiu nhm y in t khng thun li
http://hhud.tvu.edu.vn
13
IV.2. Tnh acid-base Tnh acid ca alcohol rt yu Tnh acid: C2H5-OH (Ka 1.3x10-18) < H2O (1.3x10-14) < C6H5-OH (1.3x10-10) < CH3COOH (1.8x10-5) Alcohol hu nh khng phn ng vi NaOH
R OH
+ NaOH
http://hhud.tvu.edu.vn
R-ONa + H2O
14
Mui alkoxide l base rt mnh Tnh base: (CH3)3C-O- > (CH3)2CH-O- > CH3-CH2-O> CH3-O- > OHhttp://hhud.tvu.edu.vn
15
2 CH3-CH2-OH
Al2O3 350-400 C
o
CH3-CH2-O-CH2-CH3
+ H2O
Alcohol bc 1: SN2 Alcohol bc 3: SN1 ***Danh php ca ether: tn gc alkyl + ether C2H5-O-C2H5 diethyl ether
16
3-methoxyhexane
CH2 OH
H3C CH3
CH2 OC2H5
2-ethoxyethanol
2-ethoxy-2,3-dimethylbutane
http://hhud.tvu.edu.vn
17
+ R'-OH
+ HCl
+ R'-OH
R C O-R' O
+ RCOOH
Kh nng phn ng: RCO-Cl (khng cn xc tc) > (RCO)2O (khng cn xc tc) > RCOOH 18
http://hhud.tvu.edu.vn
C ch phn ng:
+ H
+ R C OH OH
-H2O
Kh nng phn ng: alcohol bc 1> bc 2> bc 3 HCOOH > CH3COOH > RCH2COOH > R2CHCOOH > 19 R3CCOOH
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3-CH2-OH + HCl
Kh nng phn ng: HI > HBr > HCl > HF HCl kh phn ng, cn xc tc ZnCl2 Lewis acid tn cng vo O lin kt C-O d t Kh nng thay th: bc 3 > bc 2 > bc 1
http://hhud.tvu.edu.vn
20
+ + +
+ HCl
http://hhud.tvu.edu.vn
21
R R C H OH
Cu 200-300 C
o
R C R O
+ H2
CH3 CH3-C-CH2-CH3 OH
Cu 200-300 oC
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3 CH3-C=CH-CH3
+ H2O
22
b. Phn ng oxy ha Tc nhn oxy ha: KMnO4, K2Cr2O7, CrO3 Alcohol bc 1 aldehyde carboxylic acid Rt kh dng li giai on aldehyde thng i thng n RCOOH
R-CH2OH + KMnO4 R-COOK H+
http://hhud.tvu.edu.vn
+ MnO2 + KOH
RCOOH
23
Mun dng li giai on aldehyde: phi dng pyridinium chlorocromate C5H5NH+CrO3Cl- (PCC):
R-CH2OH C5H5NH+CrO3ClCH2Cl2 RCHO + Cr3+
Alcohol bc 2 ketone
(H3C)3C OH Na2Cr2O7 CH3COOH, H2O to (H3C)3C O
Alcohol bc 3 ch b oxy ha trong acid (tch nc thnh alkene oxy ha ct mch alkene)
CH3 CH3-C-CH2-CH3 OH H3C C CH3 H2SO4, to http://hhud.tvu.edu.vn O KMnO4 + CH3-COOH
24
Chng 10B:
Phenol
1,36 A
109 o
http://hhud.tvu.edu.vn
25
I. Danh php
OH OH CH3 CH3 OH OH
phenol
o-cresol
m-cresol
CH3
p-cresol
OH OH OH OH O2N OH OH NO2 OH NO2
Tn thng thng
catechol
OH OCH3
resorcinol
hydroquinone
OH CH(CH3)2
picric acid
OH
OH
eugenol
http://hhud.tvu.edu.vn
26
Thymol
-naphthol
-naphthol
Tn IUPAC
OH OH OH CH3 Br OCH3 Cl Cl
4-methoxyphenol
3-bromo-4-chlorophenol 5-chloro-2-methylphenol
OH OH
OH
OH
OH
OH
1,2-benzenediol
http://hhud.tvu.edu.vn 1,3-benzenediol
1,4-benzenediol
27
28
29
CH(CH3)2 O2
OH + H3C C CH3 O
http://hhud.tvu.edu.vn
30
iu ch mui diazonium:
NH2 + NaNO2 + HCl N+ N Cl+ NaCl + H2O
http://hhud.tvu.edu.vn
31
III. Tnh cht vt l +C ca OH vi nhn thm O-H phn cc mnh kh nng to lin kt H ca phenol > alcohol to si , to nng chy, ha tan trong nc > alcohol tng ng phenol tosi (oC) 180 tonc 41 ha tan (g/100g H2O)9.3
http://hhud.tvu.edu.vn
O H
Tnh acid: phenol < H2CO3 : H2O C6H5OH + NaHCO3 C6H5ONa + CO2 + http://hhud.tvu.edu.vn
33
OH
10.28
OH
9.65 OH Cl >
OCH3 10.21 OH
http://hhud.tvu.edu.vn
8.48
Cl 34
9.38
OH + C2H5OH H+
OH +
OH H+
http://hhud.tvu.edu.vn
35
Gii thch:
CH3-CH2-OH H+ + + H CH2-CH2-O H
O H
36
Ngoi l:
OH + CH3OH O-CH3 + H2O methyl ethyl ether /nerolin
H2SO4
Mt in t O trn naphthol > trn phenol iu ch ether ca phenol bng phng php Williamson:
ONa + C2H5-Br
http://hhud.tvu.edu.vn
O C2H5 + NaBr
37
ONa + CH2=CH-CH2-I
O CH2
CH
CH2 + NaBr
ONa +
Na O O S H3C O O
ONa
+ NaI
38
Lu : iu ch C6H5-O-C2H5 , cn i t C6H5ONa+ C2H5-Br nhng khng i t C6H5-Br + C2H5ONa Ether ca phenol c th b ct mch:
OCH3 57% HI 120-130 oC
http://hhud.tvu.edu.vn
OH + CH3I
39
O C CH3 O + HCl
40
O C C6H5 O + HCl
O H3C C O H3C C O
O C CH3 O + CH3COOH
Lu :
O C C2H5 O OH O C OH C2H5 + O C C2H5
41
AlCl3 t
o
http://hhud.tvu.edu.vn
Ngoi l:
OH O2N NO2 + PCl5 NO2 NO2 O2N Cl NO2 + POCl3 + HCl
OH Zn 400 C
http://hhud.tvu.edu.vn o
+ ZnO
42
IV.5. Phn ng th i in t -OH (+C>-I) vng thm tham gia SE d dng, sn phm o-, p Halogen ha
OH + Br2 H2O -HBr Br OH + Br2 CS2 -HBr
http://hhud.tvu.edu.vn
OH Br Br
OH Br +
OH
Br
43
Nitro ha phenol: Khng cn H2SO4, xy ra to thng, ng phn od tch bng chng ct li cun hi nc
OH HNO3 OH NO2 + NO2 35%
http://hhud.tvu.edu.vn
OH
65%
44
Sulfo ha
OH SO3H OH H2SO4 15-20 oC H2SO4 100 oC OH
100 oC
SO3H
Friedel-Crafts: thng cho hiu sut thp (cn dng xc tc HF, H3PO4)
http://hhud.tvu.edu.vn
45
ONa
OH O C
ONa
H+
OH O C
OH
Sn phm ph l p-hydroxybenzoic acid, c th tch khi salicylic acid bng chng ct li cun hi nc 46
http://hhud.tvu.edu.vn
OH OH H + C O H H+ H+ C OH H +
http://hhud.tvu.edu.vn
OH CH2OH
SE
CH2OH
47
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 9: ALDEHYDE-KETONE
C O
Ty theo cu to ca R, s c hp cht carbonyl mch h (no + khng no) & carbonyl thm CH3-CH2-CH2-CHO CH2=CH-CH2-CHO
O C
CH3-CH2-C-CH3 O
O C
CH3
3
http://hhud.tvu.edu.vn
* Tn IUPAC Mch chnh di nht & cha CHO Gi theo tn hydrocarbon tng ng thay ne nal HCHO formaldehyde / methanal CH3CHO acetaldehyde / ethanal C6H5CHO benzaldehyde /phenylmethanal C6H5CH2CHO phenylacetaldehyde / phenylethanal
CH3-CH2-CH-CH2-CHO CH3
-methylvaleraldehyde / 3-methylpentanal
http://hhud.tvu.edu.vn
II.2. Ketone
Tn thng thng Tn 2 gc alkyl + ketone Nu nhm carbonyl gn trc tip vng thm phenone Tn IUPAC Mch chnh di nht cha nhm carbonyl nh s nhm carbonyl c ch s nh nht Gi theo tn hydrocarbon, thay ne none
http://hhud.tvu.edu.vn
O
methyl n-propyl ketone / 2-pentanone
CH2 C CH3 O
C CH3 O
+ O2
HCHO
+ H2O
H2C CH2 + O2
CH3-CHO
CH3 + O2 Co2+
CHO
http://hhud.tvu.edu.vn
III.2. i t alkyne
HC CH + H2O HgSO4 H2SO4 HC CH2 OH enol CH3CHO
R C CH + H2O
R C CH3 O
H + H H C C C C CH3 H H BHR2
H3C C2H5 C C H H
C C
O3
C O
C O
O molozonide
C C O O ozonide
H3 C / Zn H2/Pt H
2O
(H + )
CH3-C=CH-CH2-CH3 CH3
1. O3 2. H2O
CH2-C-CH3 + O
CH3-CH2-CHO + H2O2
Lu : H2O2 d dng oxy ha aldehyde thnh carboxylic acid sn phm cui l acid!!! 10
http://hhud.tvu.edu.vn
R R C H OH
Cu 200-300 C
o
R C R O
+ H2
CH3 CH3-C-CH2-CH3 OH
Cu 200-300 oC
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3 CH3-C=CH-CH3
+ H2O
11
Oxy ha alcohol: Tc nhn oxy ha: KMnO4, K2Cr2O7, CrO3 Alcohol bc 1 aldehyde carboxylic acid Rt kh dng li giai on aldehyde thng i thng n RCOOH Mun dng li giai on aldehyde, phi dng pyridinium chlorocromate C5H5NH+CrO3Cl- (PCC):
R-CH2OH
C5H5NH+CrO3ClCH2Cl2
http://hhud.tvu.edu.vn
RCHO + Cr3+
12
Alcohol bc 2 ketone
Na2Cr2O7 CH3COOH, H2O to
(H3C)3C
OH
(H3C)3C
OH
O 85%
OH H2C CHCHCH2CH2CH2CH2CH3
PCC CH2Cl2
http://hhud.tvu.edu.vn
H2
R-CHO
+ HCl
COCl LiAlH(O-tBu)3
CHO
NO2
NO2
(RCOO)2Ca
to
http://hhud.tvu.edu.vn
R C R O
+ CaCO3
14
+ O CH3-CH2-MgBr + H C C Cl 3 +
-HCl
H3C C O C2H5
Kh nng phn ng: dn xut acid > ketone ch khi d Grignard phn ng tip vi ketone to alcohol bc 3 Tuy nhin, thc t kh tch ketone vi hiu sut
http://hhud.tvu.edu.vn
cao
15
HCOCl khng bn phi dng CO/HCl/AlCl3 lm tc nhn acyl ha (Phng php GattermannKoch)
H3C + CO + HCl [H-C-Cl] O
http://hhud.tvu.edu.vn
AlCl3
H3C
CHO + HCl
16
H3C O
AlCl3
H3C O
H2O -NH4Cl
H3C O
CHO
+ sp2 C O
V. Tnh cht ha hc
Cu to phng Gc lin kt ~ 120o Moment lng cc = 2.7 D (CH3CHO) di lin kt C-O 1.23
http://hhud.tvu.edu.vn
18
+ C O
+ X -Y
OX Y
19
+ Y
cham
C OY carbanion
C O Y
+ X+
nhanh
http://hhud.tvu.edu.vn
C OX Y
20
b. nh hng ca nhm th lin kt vi C=O Nguyn t C trong C=O c in tch dng cng ln AN cng thun li Nhm th y t (+C, +I, +H) lm gim kh nng phn ng Nhm th ht t (-C, -I) lm tng kh nng phn ng
R C R NO2-CH2-CHO > H-CHO > R-CHO > O R C O-R R C NH2 > O O
R C O R C NHR > > 21 O O
http://hhud.tvu.edu.vn
+ HO-MgBr
http://hhud.tvu.edu.vn
22
O C
CH3CH2
O C
CH3CH2CH2MgBr
OH CH3CH2CHCH2CH2CH3
CH3
O C
CH2CH2CH3
OH CH3CCH2CH2CH3 CH2CH3
CH3CH2CH2
O C
2. H3O+
OH CH3CH2CH2CH
23
CH3C CH
NaNH2
CH3C CNa
NH3
CH3C CH
Na
CH3C CNa
H2
CH3CH2
O C
CH3C C H
OCH3CH2CHC CCH3
N H+
OH CH3CH2CHC CCH3
http://hhud.tvu.edu.vn
24
H3C
CH3
C N
OH3C C C N CH3
HCN
OH H3C C C N CH3
C N
CH3CH2
OH C C N CH2CH3
HCl / H2O t
o
CH3CH2
OH C COOH CH2CH3
CH3CH2CH2
OH C C N H
H2 Pt
CH3CH2CH2
http://hhud.tvu.edu.vn
OH C CH2NH2 H
25
99,8%
CH3
O C
+ H
H2O
CH3
42% O C
+ H
H2O
0,1%
http://hhud.tvu.edu.vn
26
Phn ng vi alcohol
O R C H R'-OH/H
+
OH R C OR' H hemiacetal
R'-OH/H -H2O
O R C H
+H
-H+
OH R C+ H
+ R'-OH - R'-OH
OH + R C OR' H H
- H+ + H+
+H+ -H+
+
- H2O + H2O
+ R C OR' H
+ R'-OH - R'-OH
-H
+ H+
http://hhud.tvu.edu.vn
27
O C
O C
OCH3
LiAlH4
O H O
O HOCH2CH2OH HCl O
http://hhud.tvu.edu.vn
O H
28
O + R C H
NH2-R'
O- H R C N R' + H H
OHH R C N R' H
carbinolamine
H H O H R C N R' H
+ H+
- H2O
H R C N R' H
-H+
R C N R' H
29
http://hhud.tvu.edu.vn
Phn ng vi amine bc 2
RCH2
O + C H
NHR2
RCH2
O- H C N R + H R
RCH2
OHR C N R H
carbinolamine
H H O R RCH2 C N R H
+ H+
- H2O
RCH2
R C N R H
-H+
R RCH C N R H
http://hhud.tvu.edu.vn
30
oxime
C O H3C
H2NNH2
C NNH2 H3C
H2O
hydrazone
O O + H2NNHCNH2
http://hhud.tvu.edu.vn
O NHNCNH2
H2O
31
semicarbazone
OH R C SO3Na H
HCl
OH R C SO3Na H
NaOH
R-CHO
http://hhud.tvu.edu.vn
Na2SO3
+ H2O
32
CH3-CHO + CH3-CHO
OH-
CH3-CH-CH2-CHO OH
to
CH3-CH=CH-CHO
http://hhud.tvu.edu.vn
+ H2O
33
OH CH3-CH-CH2-CHO
OH-
O CH3-CH=CH2-C H
34
http://hhud.tvu.edu.vn
b. Phn ng gia aldehyde v ketone C ch tng t nh trn, trong aldehyde ng vai tr tc nhn carbonyl, ketone ng vai tr tch H to carbanion
CH3-CHO + H3C C CH3 O -H2O OH
-
OH CH3-CH-CH2-C-CH3 O
CH3-CH=CH-C-CH3 O
http://hhud.tvu.edu.vn
35
O 2 CH3CCH3
OH
OH O CH3CCH2CCH3 CH3
OH to
+ H2O
http://hhud.tvu.edu.vn
36
d. Phn ng gia 2 carbonyl khc nhau (crossed aldol ) C th thu c 1 hn hp 4 sn phm Thng ch hiu qu khi 1 carbonyl khng c H & carbonyl c H c thm t t vo phn ng 1 sn phm
CHO + CH3CH2CH2CHO OHOH H CH C CHO CH2CH3
http://hhud.tvu.edu.vn
CH C CHO CH2CH3
+ H2O
37
O O CH3CCH2CH2CH2CH2CCH3
OH-
O O CH3CCH2CH2CH2CHCCH3
HO H3C
COCH3
O O OHCH3CCH2CH2CH2CCH3
O O CH3CCH2CH2CH2CCH2 HO
CH3
COCH3
O O OHCH3CCH2CH2CH2CH2CH2CCH3
O O CH3CCH2CH2CH2CH2CHCCH3 HO
CH3
38
http://hhud.tvu.edu.vn
CH2OH
COONa
HCHO
50% NaOH
CH3OH
http://hhud.tvu.edu.vn
+ HCOONa
39
1 hn hp 2 aldehyde khng c H c kh nng to 4 sn phm. Nu 1 aldehyde l formaldehyde th ~ ch c formate & alcohol ca aldehyde kia
HCOONa
C ch:
HO C6H5 C + H
O C6H5 C + H OH-
C6H5
OC H OH
C6H5 C OH O
C6H5 CH2 O-
C6H5 C OO
C6H5 CH2OH
http://hhud.tvu.edu.vn
41
CH3CH2CH2CH2CH2CHO
CH3CH2CH2CH2CHO
CH3CH2CH2CH2COOH
NH3
RCH CHCOOH
42
c th phn bit aldehyde & ketone Ring methyl ketone, c phn ng haloform:
R C CH3 O NaOI RCOONa + CHI3
nhn bit methyl ketone Lu : R-CH(OH)-CH3 + NaOI R-CO-CH3 vn cho phn ng haloform!!!
http://hhud.tvu.edu.vn
43
CH2CH3
CH2CH3
http://hhud.tvu.edu.vn
44
CH2CH3
COCH3
NH2NH2 OH-, to
OH
http://hhud.tvu.edu.vn
Cl
45
Kh thnh alcohol
CH3O CHO H2 / Pt C2H5OH CH3O CH2OH
O2N CH2OH
O CH3CCH2C(CH3)3
O (CH3)2C CHCH2CH2CCH3
NaBH4 C2H5OH
1. LiAlH4 / ether
http://hhud.tvu.edu.vn 3
OH CH3CHCH2C(CH3)3
OH (CH3)2C CHCH2CH2CHCH3
46
2. H O+
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
Chng 12:
CARBOXYLIC ACID
trong phn t
Ty theo gc hydrocarbon m phn loi thnh carboxylic acid no, khng no, thm V d: CH3-COOH CH2=CH-COOH C6H5-COOH
http://hhud.tvu.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
II.2. Tn IUPAC Mch chnh di nht cha nhm COOH (C1) Gi theo tn hydrocarbon tng ng, i ne noic acid
CH3-CH2-CH-COOH CH3 2-methylbutanoic acid CH3 CH-CH2-COOH
Cl
3-(p-chlorophenyl)butanoic acid
CH3-CH=CH-COOH
2-butenoic acid
5
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3CH2CH2CH2COOH
Mg ether
1. CO2 2. H3O+
Cl
Mg ether
MgCl
http://hhud.tvu.edu.vn
1. CO2 2. H3O+
COOH
6
O R C O-R' O R C NH2
R CN O R C Cl
+ H2O
H+ (OH-)
R-COOH
+ R'-OH
+ H2O
H+ (OH-)
R-COOH
+ NH3
+ H2O
H+ (OH-)
R-COOH
+ NH3
+ H2O
H+ (OH-)
http://hhud.tvu.edu.vn
R-COOH
+ HCl
III.3. Carboxyl ha alkene Dng trong cng nghip, sn xut acid > 3C
R-CH=CH2 + CO + H2O Ni(CO)4 250 C 200 atm
o
R CH2
CH2-COOH
R-CH2OH + KMnO4
R-COOK H+ RCOOH
http://hhud.tvu.edu.vn
+ MnO2 + KOH
COOH
NO2
CH2CH2CH2CH3
KMnO4 H2O, to
COOH
http://hhud.tvu.edu.vn
O R C O H
O-H phn cc mnh hn ROH Kh nng to lin kt H > ca alcohol To si > cc hp cht khc c cng C
http://hhud.tvu.edu.vn
10
V. Tnh cht ha hc
Theo hiu ng: +C ca O trong OH O-H phn cc mnh H d tch ra dng H+ tnh acid mnh hn alcohol, phenol Theo cng thc cng hng:
O R C O-H H
+
O + R C O-
OR C O
O R C O
V.1. Tnh acid Gc R cha nhm th ht in t tnh acid tng Gc R cha nhm th y in t tnh acid gim Tnh acid:
CH3 H3C C COOH CH3 < CH3 H3C C COOH H < H H3C C COOH H < CH3-COOH
H H O >
> OH
http://hhud.tvu.edu.vn
OH
12
Tnh acid ca cc acid: F3C-COOH (pKa 0.23) > Cl2CH-COOH (1.25) > Cl3C-COOH (0.66) >
NC-CH2-COOH (2.47) > F-CH2-COOH (2.57) > Cl-CH2-COOH (2.87) > Br-CH2-COOH (2.90) > HCOOH CH3COOH (3.75) (4.76) > > HO-CH2-COOH CH3CH2COOH (3.83) (4.87) > >
(CH3)3C-COOH (5.03)
http://hhud.tvu.edu.vn
13
* Acid bo khng no: Tnh acid mnh hn acid no cng mch C (do C=C c I) Ni i C=C cng gn COOH th tnh acid cng mnh Tuy nhin: nu C=C lin hp vi C=O trong COOH th tnh acid gim do +C ca C=C!!! Tnh acid: CH3-CH=CH-CH2-COOH (pKa 4.48) > CH2=CH-CH2-CH2-COOH (4.68) > CH3-CH2-CH=CH-COOH (4.83)
http://hhud.tvu.edu.vn
14
Ni ba CC cho d v tr lin hp vi C=O th vn lm tng mnh tnh acid (khc C=C): do I ca CC mnh & ch c 1 lkt ca CC cho +C lin hp vi C=O, lkt cn li cho I nhng khng c +C!!!
Tnh acid: CHC-COOH (pKa 1.84) > 15 CH3-CC-COOH (2.60) > CH2=CH-COOH (4.25)
http://hhud.tvu.edu.vn
* Acid c vng thm: Tnh acid H-COOH (pKa 3.75) > C6H5-COOH (4.18) do +C ca C6H5- mnh hn I Tnh acid ty thuc bn cht & v tr nhm th: o-NO2-C6H5-COOH > p- > m Halogen cho I > +C o-Cl-C6H5-COOH > m- > phttp://hhud.tvu.edu.vn
16
+ PCl3
+ PCl5
+ SO2
+ HCl
17
b. Phn ng to amide
O H3C C O-H O H3C C O-NH4+ to O H3C C NH2
+ NH3
+ H2O
O + H3C C O-H
O H3C C O-H
P2O5
O H3C C O H3C C O
+ H2O
18
http://hhud.tvu.edu.vn
d. Phn ng to ester
R C OH O R C Cl O O R C O R C O + R'-OH H2SO4 R C O-R' O R C O-R' O + H2O
+ R'-OH
+ HCl
+ R'-OH
R C O-R' O
+ RCOOH
Kh nng phn ng: RCO-Cl (khng cn xc tc) > (RCO)2O (khng cn xc tc) > RCOOH Kh nng phn ng: alcohol bc 1> bc 2> bc 3 HCOOH > CH3COOH > RCH2COOH > R2CHCOOH > 19 R3CCOOH
http://hhud.tvu.edu.vn
+ Br2
PBr3
+ HBr
O H3C C O-H
Cl2 P
O Cl2HC C O-H
Cl2 P
O Cl3C C O-H
20
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3CH2COOH
Cl2 P
CH3CHClCOOH
Cl2 P
CH3CCl2COOH
Cl2 P
R-CH-COOH Br
NaOH
R-CH-COONa OH
H+
R-CH2-CH-COOH Br
KOH/C2H5OH t
o
R-CH=CH-COO
http://hhud.tvu.edu.vn
H+
R-CH=CH-COOH
21
Hiu sut cao, tuy nhin LiAlH4 mt tin dng trong PTN Trong cng nghip, chuyn thnh ester, kh bng H2/CuO.CuCr2O4 p sut cao
CH3(CH2)10COOCH3 methyl laurate H2, CuO.CuCr2O4 150 oC
http://hhud.tvu.edu.vn
CH3OH
22
Ha Hc Hu C
TS Phan Thanh Sn Nam
B mn K Thut Hu C Khoa K Thut Ha Hc Trng i Hc Bch Khoa TP. HCM in thoi: 8647256 ext. 5681 Email: ptsnam@hcmut.edu.vn
http://hhud.tvu.edu.vn
- DIAZONIUM
I. Gii thiu chung L hp cht hu c m phn t cha 1 hay nhiu nhm NH2 (hay NHR, -NR2) lin kt vi C Amine c phn loi da trn s nhm alkyl hay aryl lin kt vi N
H R N H
amine bc 1
R' R N H
amine bc 2
http://hhud.tvu.edu.vn
R' R N R
amine bc 3
CH3NH2
CH3NHCH2CH2CH3
CH3CH2NHCH2CH3
methylamine
CH3 CH3NCH3
methylpropylamine
CH3 CH3NCH2CH2CH2CH3
diethylamine
CH3 CH3CH2NCH2CH2CH3
trimethylamine
butyldimethylamine
ethylmethylpropylamine
http://hhud.tvu.edu.vn
butanamine
N-ethyl-3-hexanamine
N-ethyl-N-methyl-1-propanamine
CH3CHCH2CH2NHCH3 Cl
3-chloro-N-methyl-1-butanamine
N-ethyl-5-methyl-3-hexanamine
CH2CH3 NHCH2CH2CH3
4
4-bromo-N,N-dimethyl-2-pentanamine 2-ethyl-N-propylcyclohexanamine
1,2-propandiamine
1,6-hexandiamine
Trt t u tin: -COOH > -CHO > >C=O > -OH > -NH2
HOCH2CH2NH2 CH3CCH2CH2NH2 O COOH H2N
2-aminoethanol
4-amino-2-butanone
http://hhud.tvu.edu.vn
4-aminobenzoic acid
5
III. Cc phng php iu ch III.1. Alkyl ha NH3 a. Alkyl ha bng dn xut halogen
R RX R N H -HX CH3Cl -HCl CH3Cl -HCl R R N R R R N+ R XR
NH3
RX -HX
R-NH2
RX -HX
RX -HX
CH3-CH2-Cl
CH3-CH2-NH2
C2H5
H N CH3
CH2Cl
CH2-NH2
http://hhud.tvu.edu.vn
CH2-NH-CH3
6
Aryl halide ch phn ng nu nhn thm cha nhm th ht in t mnh nh -NO2 v tr o-, phoc iu kin khc nghit
Cl NO2 CH3-NH2 NHCH3 NO2
NO2 2,4-dinitrochlorobenzene
NO2 N-methyl-2,4-dinitroaniline
NH2
http://hhud.tvu.edu.vn
Ar C NH2 O
+ OBrhttp://hhud.tvu.edu.vn
Ar-NH2
+ CO328
III.3. Kh ha hp cht nitro Kh bng H mi sinh t Fe, Sn/H+ C6H5-NO2 + 3Fe + 6HCl C6H5-NH2 + 3FeCl2 + 2H2O C6H5-NO2 + 3Sn + 6HCl C6H5-NH2 + 3SnCl2 + 2H2O
http://hhud.tvu.edu.vn
III.4. Kh ha nitrile
CH2Cl NaCN
H2C CH2NH2
Cl-CH2-CH2-CH2-CH2-Cl
NaCN
NC-(CH2)4-CN
H2, Ni
NH2-CH2-(CH2)4-CH2-NH2
http://hhud.tvu.edu.vn
11
+ NH3
R CH2 NH2
CH2NH2
12
IV. Tnh cht vt l Kh nng to lin kt H < alcohol To si < ca alcohol tng ng V. Tnh cht ha hc V.1. Tnh base
R-NH2 NH2 + HCl
http://hhud.tvu.edu.vn
HCl
R-NH3+ClNH3+Cl-
13
Trong H2O:
R-NH2 + H2O R-NH3+ + OH-
Tnh base ca amine trong H2O ph thuc vo mt in t trn N & kh nng hydrate ha ca cation alkylammonium R y in t (+I) lm tng tnh base R ht in t (-C, -I) lm gim tnh base amine bo c tnh base > amine thm
http://hhud.tvu.edu.vn
14
*** Tuy nhin trong H2O, tnh base: (CH3)2NH > CH3NH2 > (CH3)3N > NH3
Lu : trong dung mi khng phn cc nh benzene hay trong pha kh, amine bc 3 c tnh 15 base mnh nht
http://hhud.tvu.edu.vn
Nhm th trong nhn thm y in t tnh base tng v ngc li Tnh base: p-NO2-C6H4-NH2 < m- NO2-C6H4-NH2 < p-Cl-C6H4-NH2 < C6H5-NH2 < p-CH3O-C6H4-NH2
http://hhud.tvu.edu.vn
16
NH3
RX -HX
R-NH2
RX -HX
R R N R
RX -HX
R R N+ R XR
CH3-CH2-Cl
CH3-CH2-NH2
C2H5
H N CH3
CH2Cl
CH2-NH2
CH3Cl -HCl
CH2-NH-CH3
http://hhud.tvu.edu.vn
17
NH2 + CH3-COOH
NH2 +
O H3C C Cl
NH2
O H3C C + O H3C C O
18
C ch:
O + H3C C + O H H ON+ C OH H CH3
NH2
OH N C OH H CH3
H N C CH3 + H2O O
http://hhud.tvu.edu.vn
19
NH2 + CH3-COOH
NO2
NH2
H2O / H+ t
o
NO2
H N C CH3 O
20
http://hhud.tvu.edu.vn
NH2 + CH3-COOH
Br
NH2
H2O / H+ t
o
Br
H N C CH3 O
21
http://hhud.tvu.edu.vn
0-5 oC
R-OH + N2
H2 O
22
N-nitroso-N-methylaniline
0-5 oC
CH3 R N N O
NaCl + H2O
23
http://hhud.tvu.edu.vn
c. Phn ng ca amine bc 3 Amine bo bc 3 khng tham gia phn ng Amine thm bc 3 s cho phn ng th i in t
N(CH3)2 + NaNO2 + HCl 0-5 oC N O p-nitroso-N,N-dimethylaniline
http://hhud.tvu.edu.vn
24
HN N O N O cham -H+
+ N N O H H
chuyen v
N N OH H+
H2O
N+ N Clhttp://hhud.tvu.edu.vn
N+ N Cl
25
VI.2. Phn ng th nhm diazonium Phn ng th i nhn n phn t, tch N2 C6H5-N+NCl- + y- C6H5-y + N2 + ClC ch tng t SN1 thng thng, giai on chm to carbocation C6H5+ a. Phn ng vi H2O
N+ N Cl + H2O H+ 40-50 C
http://hhud.tvu.edu.vn
OH + N2 + HCl
26
CH3CHO +
N2
+ HCl
27
Phn ng kh cng tt khi nhn thm c cha nhm th ht in t o-, p Alcohol mch cng di, cng u tin phn ng kh CH3OH 90% SN1 CH3CH2OH 60% SN1 CH3CH2CH2OH 30% SN1
http://hhud.tvu.edu.vn
28
Fe/HCl
Br
29
c. Phn ng vi KI C6H5-N2+Cl- + KI C6H5-I + N2 + KCl Mun thu c dn xut ca Br, Cl cn xc tc CuCl, CuBr (Sandmeyer), c ch gc t do
N+ N Cl CuCl + N2 Cl
http://hhud.tvu.edu.vn
30
NH2 CH3 NaNO2 / HCl H2O 0-5 oC NH2 NaNO2 / H2SO4 NH2 NH2 NaNO2 / HBr Cl H2O 0-10 oC CH3COOH 30 oC
N2+ClCH3
Cl
40-100 oC
Cl Br
Cl
31
http://hhud.tvu.edu.vn
Ar N N BF4-
to
Ar F
N2
BF3
N2+BF4to CH3
CH3
NH2
N2+BF4to CCH2CH3 O
http://hhud.tvu.edu.vn
CCH2CH3 O
32
d. Phn ng nitrile ha
N+ N Cl + KCN to
C N + KCl + N2
H+, H2O
COOH
http://hhud.tvu.edu.vn
33
N2+ Cl-
CH3
34
VI.2. Phn ng ghp i diazonium Hp cht diazonium + arene c nhm tng hot phm mu azo
N2+ Cl+ OH 0 oC pH = 8-9 N N OH
p-(phenylazo)phenol
N2+ Cl+
N(CH3)2 0 oC pH = 5-7
http://hhud.tvu.edu.vn
N N
N(CH3)2
35
N,N-dimethyl-p-(phenylazo)aniline
N2+
http://hhud.tvu.edu.vn
36