SAYFA NO : -1-

YERALTI SULARI
YERALTISULARININ MHENDSLK LERNE ETKS
Su, insan yaamnn ilk maddesi olduu gibi insanolunun yapt her trl endstriyel giriim iin de en gerekli maddelerden biridir: Bundan dolay, her mhendislik iinde ve endstri tasarmnda ilk dnlecek hususlardan birisi su ve etkileridir. lk insan yaam iin ilk barnan sularn kenarna kurmu, oralarda konaklam, gerlikten yerleik dzene gemitir.Sonra da, sudan ve suyun etkilerinden korkarak, ondan kamaya onu kontrol altna almaya, zelliklerini ve onun zararl etkilerini yok etmeye almtr. Su, gerek yzey ve gerekse yeraltsuyu, her trl mhendislik ii iin nemlidir. naat ilerindeki nemi ziraat, orman ya da maden mhendisliinde farkldr. Jeoloji ve jeofizik mhendisi suya baka gzle bakar ve inceler. Mimar ve evre mhendisi ise suyun yaplara, tm canllarla, ortama ve ortam koullarna yarar ve zararlarn kolojik adan ele alr; inceler. Bundan dolay su ile ilgili birok bilim dal remitir. Hidroloji, hidrolik, hidrojeoloji, jeohidroloji, hidroklimotoloji, balneoloji, su kimyas v.b. gibi. Bu bilim dallarndan her biri, bu gn ayr bir uzmanlk olmu ve bu konularda pek ok yaynlar yaplmtr ve yaplmaktadr. Aada, yeralt sularnn eitli endstriye ve maden mhendislii ilerine etkilerini ksaca aklayacaz. Yer alt Sularnn Madencilik lerine Etkisi Yer alt sular yeraltnda kayalarn iinde, boluk atlak ya da tanelerin etrafnda bir rt halinde bulunur. Yeraltnda madencilik amacyla yaplan her trl kazda az ya da ok bu trden suya rastlanr.Maden iletmelerinde rastlanan ve pompaj ile dar atlan sularn her trl zelliini Maden Hidrojeolojisi incelemektedir. Bu konu madencilikle yer alt sular jeolojisi (Hidrojeoloji) bilim dallar arasnda yer alan ve son yllarda gelien yeni bir alma alandr. Bu konuda, son yllarda bir ok dernekler kurulmu kongreler (International Mine Water Association, IMWA), simpozyumlar ve kollokyumlar yaplmtr. Dnyann eitli blgelerinde ok eskiden beri madenler iletilmekte ve buralarda yer alt sularna rastlanmaktadr. Fakat bugn retimin artmas, denizalt ve su ii almalarnn yaplmas, maden iletmelerinde, yer alt sular zerinde ayrca durulmasn, ayrntl l, gzlem ve aratrmann yaplmasn gerektirmitir. Yer alt sularnn ana kayna yatr; ya yerekimi ile toprak altna szar; atlak ve boluklardan aaya iner ve deiik derinliklerde yerleir ve deiik isimler alr; toprak suyu, pelikler su, gravite suyu, tnek su, kapiler su gibi (ekil-1). Bu tip sular yzeye yakn ve 1-20 m. Derinliktedir. Miktar fazla deildir. Bu sular daha derinlere iner ve o ksmn atlak ve boluklarn tamamyla doldurur; bu doymu blgedeki sular asl yer alt sulardr ve iletmelerde de tehlikeli olan, kazalara sebebiyet veren de bunmlardr. Bu sular, hareket halinde, canl olan sulardr. Daha derinlerdeki fosil sular hareket zelliklerini kaybederler.

SAYFA NO : -2-

Buna kart, jeoimik reaksiyon zellii ve hidrostatik basn (7-8 kg/cm2) kazanrlar. Derin ocaklarda ve petrol yataklarnda bu tip sulara rastlanr.

eitli derinliklerde ve yerlerdeki iletmelerde rastlanacak su tipi, ve su gelme (basma) miktar farkl farkldr. Tip ve miktar, doal ve yapay bir ok faktrlerin etkisi altndadr. Bunlar: Aa) b) c) d) Doal Faktrler : Meteorolojik, Hidrografik, Litolojik, Tektoniktir.

Yani, madenin karld blgenin morfolojisi, ya, talarn porozitesi, permeabilitesi, transmisibilitesi, fissr, atlak, fay, krk ve kvrm gibi parametrelerdir. B- Yapay Faktrler : a) Madenin iletme ekli ve bykl, b) Madenin ve kaznn derinlii, c) Komu madenlerin etkisidir.

SAYFA NO : -3-

Yer stnde yaplan ak iletmelerde, yzey ve vadoz sular etkilidir. Yer alt iletmelerinde ise, toporafik duruma, madenin iinde bulunduu tan tr ve yapsna, damarn uzanna, galerinin srlne gre, deiik tipte, yer alt suyuna rastlanr. Gevek, kumlu, siltli, killi tabakalar arasnda bulunan linyit iletmelerinde rnein-Afin-Elbistan ak linyit iletmesinde grlen yer alt sularyla, kalkerlerin boluklarnda veya kontakt blgelerindeki madenlerin iletmesinde rastlanacak suyun ekli ve miktar birbirinden farkldr. letmeci iin asl mhim olan, suyun tipinden ziyade pompajla atlacak miktardr. Bu miktar ile su tipi arasnda bir iliki olduu da bugn iyi bilinmektedir. Maden iletmelerinde ocaa giren, ocaa hcum eden suyu ifade etmek iin Su basma katsays deyimi kullanlr ve bu (K) ile gsterilir: K = Q dr. P Q = 24 saatte pompajla atlan su miktar (m3/saat) P = 24 saatte ocaktan karlan maden miktar (m3/saat cinsinden) Bazen de ocaa giren suyun, yaplan birim kazya oran olarak ifade edilmekte ve yle gsterilmektedir. I = Ocaa giren su (m3)(I) S Yaplan kaz yzeyi (S) Bazen de : Ocaa giren su miktar Birim galeri uzunluu Olarak ifade edilir. K: Su basma katsays 0.5-15 olursa Su girii ... hafif 15-30 olursa Su girii ... orta 30 dan fazla su girii ... fazladr. Maden ocaklarnda su basma, oragrafik ebekenin skl ile artar. Bilhassa madene doru eik yamalarn okluu, bunu bir kat daha artrr. Maden blgelerinde bulunan yzeysel sular, kazlara girer ve tavan ksmndan sularn szmasna neden olur. Yzeysel sular yer alt galerilerine, ayrk zeminlerde maden tanelerin arasndan, kompakt kayalara fissr, atlak ve erime boluklarndan ieri girer. Buna gre de iletme hazrl yaplan yerlerde talarn a) Porozitesi b) Permeabilitesi c) Fissrasyon katsays bulunur.

SAYFA NO : -4-

Maden alanlarnda bunlarla beraber, dier faktrlerin de beraber deerlendirilmesi gerekir. Yani her eit maden yata ve her eit ta tr iin ayr zellikler ve ayr problemler grlr. Maden hidrojeolojisine etkiyen faktrlerden biri de jeolojik yap: fissrler, krklar ve kvrmlardr. Fissr ve krklar ve buralardan gelen su miktarlar llr, sonular grafiklerle gsterilmeye allr. atlak ve fissrler Fissrasyon katsays ile ifade edilir. Fissrasyon katsays (F) n bulmak iin de kaz alannda veya galeri iinde, 4-5 m2lik bir yer alnr ve buradaki atlaklarn yzey alanlar bulunur ve btn alana blnr. (ekil-2) Ih+I1h1+I2h2+.... L+L1+L2+......... F = L+L1+L2+.......... = L dir. S S Krklar, zellikle faylar, ocaklara su girmesine neden olur. Yer alt iletmelerinde faylar boyunca sularn geldii ve ocan boulduu ok grlr. zellikle denizalt iletmelerinde bu hal daha ok grlr. Bir ok kazalarn nedeni su basmasdr. Japonyada bu trden pek ok kaza olmutur.

Litoloji yani ta tr ocaklara az ya da ok su girmesine etkiyen en nemli faktrlerden biridir. Kalkerler zellikle karstik kalkerlerde alan ocaklarda, 300-1000 m3/saat su girdii olur. Hatta bazen daha da ok (1500-2500 m3/saat) olabilir ve su pompajla dar atlamaz. Bu durum oun nehirlerin yaknndaki yer alt iletmelerinde grlr. Kayalarn trne gre ocaklara gelmesi olas yaklak su miktar yledir: imentolu kompakt kayalarda alan ocaklara 15- 25 m3/saat Ayrk kayalarda alan ocaklara ..................... 100- 250 Karstik kalkerlerde alan ocaklara .................. 300-1000

SAYFA NO : -5-

Maden kazlarnda derinlik ve galeri boyu arttka, ocaa gelen su miktar da artabilir. Bu zaman gelen su miktar ile derinlik ve retim galerisi boyu arasnda bir bant bulmak mmkndr. Bu bant ekil-3deki gibi gsterilebilir. Civarda iletilen ocaklarn bulunmas, sularnn dar atlmas, yer alt dzeyi su miktarnn artmasna etkir. Maden hidrojeolojisinde yer alt suyu almalar aamada yaplr. A- Aratrma aamas hidrojeolojik aratrmalar B- Hazrlk aamas hidrojeolojik aratrmalar C- letme aamas hidrojeolojik aratrmalar lk aratrma aamasnda, yer alt sularna ait bilgiler toplanr, kaynaklar, kuyular, akarsular llr. Akifer derinlikleri saptanr. Su analizleri yaplr ve bu bilgiler 1/25.000 veya 1/100.000 lekli haritalar zerine konularak blgenin su kaynaklar ve hidrojeolojik haritas karlr.

Hazrlk aamasnda yaplan sondajlarda, statik su dzeyi, akiferlerin verdisi llr ve su analizleri yaplr. Deniz ve yzey sularla olan balantlar aratrlr ve bu bilgiler 1/10.0001/25.000 lekli haritalara iaretlenir. letme aamasnda yaplan sondajlarda jeoloji ve yer alt su durumu daha iyi incelenir. Akiferlerin ayr ayr pompaj deneyleri yaplarak verileri ve permeabilite kat saylar bulunur. Maden iletmesine gelecek su miktar hesap edilir. Bu sularn azaltlmas, dar atlmas ve son olarak da nlenmesi iin yollar aratrlr, planlar hazrlanr. (ekil-4). Ak iletmelerde, rnein bir ok linyit ve plaser iletmesinde, retim alanndaki yer alt su dzeyi, yaplan bir sra sondajda srekli pompaj yaparak drlmekte ve kuruda alma olana elde edilmektedir. Bu yntem Almanyada Rein Nehri kenarnda, Koln kenti batsnda iletilen linyit ak iletmelerinde baar ile uygulanmaktadr.

SAYFA NO : -6-

Yurdumuzda, Afin-Elbistan ak linyit iletmesinde de uygulanmas planlanmaktadr. Galeriye gelecek yer alt suyunu azaltmak, galeri stne ve altna doru sondajlarla, filtreli borularla salanabilir. Bu suretle tavandaki suyun dzeyi drlr ve bir yere toplanr ve ocaklara gelecek su miktar da azaltlm olur.

Ocak sularnn toplanmas, darya atlmas ve bunlarn sosyal tesislerde kullanlmas da dnlmektedir. Ocak stndeki sular (ekil-5 ve ekil-6)da grld gibi filtreli sondaj borular ile veya galeri boyunca alan su kanallar ile bir yere toplanr. Gelen su miktarna gre : ukurlar ( 1-15 m3/saat), Kuyular (15-25 m3/saat), Havuzlar (25 m3/saatden fazla) yaplr ve borularla, pompajla su dar atlr. Pompajla darya atlan bu sular icabnda yer alt yangnlarnn sndrmesinde kullanlabilir. Tulumbalar durdurulur, yer alt su dzeyi ykseltilir, tneller su ile dolar. 1952 ylnda bu ekilde Zonguldakta byk bir yer alt yangn sndrlmtr. Pompajla darya atlacak suyun kaltesi zerinde de ayrca durmak gerekir. nk suyun iinde bulunan baz maddeler tulumba ve borularn anmasna, paralanmasna ve ok abuk eskimesine neden olur. Bu hal bir ok madenlerde grlmektedir. Bunun iin de su ntralize edilerek pompalanmaldr.

SAYFA NO : -7-

Eer ocaa fazla miktarda su geliyorsa ve darya atlmas mmkn deilse o zaman aadaki yollardan birini seebiliriz: a) Yer alt su dzeyi yapay olarak drlr. b) Yer alt drenaj tnelleri yaplr. c) Betonlama, imentolama yoluna gidilir. Yer alt suyu fazla olan madenlerde, birka iletmenin suyu , iletme kotunun altnda alan drenaj tnelleri ile darya atlr (ekil-7). Bu tnelin yapmnda havalandrmadaki faydalar ve servis yolu olarak kullanlp kullanlmayaca da etd edilmelidir. Bu ekilde drenaj tnelleri birok maden iletmelerinde yaplmtr. rnein Amerikada Nevadada 3.5x4.5 m. apnda 7 km. uzaklndaki Sutra Tneli, Utahdaki 2x3 m. ebatl, 4.5 km. uzunluundaki Snake Greek tneli ve Coloradodaki altn madeninin nl Carlton tneli, drenaj amac ile yaplmtr.Burada iletmeci, ayrntl inceleme ve karlatrma yaparak tnel veya tulumba arasnda seim yapmaldr.

Yer alt sularnn ocaklar doldurmasna, bomasna engel olmak iin betonlama, imentolama da yaplr (Cementation). Bu i iin suyun geldii dorultuda 2-5 cm. apnda delikler delinir ve buralardan eitli dozajda ve hatta bazen kimyasal maddeler de eklenerek, imento enjekte edilir. Bu suretle atlak ve fissrler doldurulur, sularn gelmesi geici bir zaman iin nlenir. Bu yolla da su gelmesi durdurulamazsa ocakta yer alt barajlar yaplr. Baz hallerde, su gelmesi olas araziye doru galeri srlrken de Emniyet Barajlar yaplr. Bunlarn amac suyu tutmaktr. Bunun iin de, arkasnda toplanacak su kitlesinin basncna dayanacak beton bir duvar ina edilir. Bazen aras toprakla, harla ya da betonla doldurulmu iki domuz dam baraj olarak kullanlr. Baraj tipleri eitlidir. Japonyada kesitleri yar konik olan tipler kullanlmaktadr.

SAYFA NO : -8-

Madenlerde, iletme mhendisi iin mhim i en ucuz ve en emin olarak fazla maden kartmak, maliyeti drmektedir. Fakat bu ksa bir zaman iin deil, uzun sre iin dnlmeli ve ocak iletmesi iin byk zararlar veren yer alt slar da ayrntl bir ekilde incelenmeli, her gn veya belirli aralklarla (yer alt sular) llmeli, emniyet altnda tutulmaldr.

Endstride Su Yaadmz a gerei endstrinin her dal gelimekte, yenileri ortaya kmakta ve ou da fazla miktarda suya gereksinime duymaktadr. Hidrolik yaplar kukusuz bunlarn banda gelir. Su gereksinimi gelimi lkeler iin de geerlidir. Amerika, ngiltere, Almanya, Finlandiya kurduklar yeni endstriye suyu salamak iin eitli areler dnmekte, etdler yapmaktadr. Yer alt sularnn yapay olarak beslenmesi, yapay yamur, deniz suyundan yararlanma, kullanlm sularn atlmayp tekrar kullanlabilmesi, almalarn banda gelenlerdir. Memleketimizde ise durum biraz bakadr. II.Dnya Savandan sonra, eitli yerlerde eitli ham maddenin salanmas daha ie balamadan nce dnlm, fakat ayn nemde olan suyun nereden bulunaca zerinde durulmamtr. ler ilerleyince su sknts

SAYFA NO : -9-

kendisini gstermi, areler aranmaya balanmtr. Bu tr yaplarn bir ksm tamamlandktan sonra, susuzluk dolaysyla, tam randmanla almas mmkn olmam, byk zorluklarla karlalm, su iin byk yatrmlar yapmak zorunluunda kalnmtr. Buna kart, bir ksm endstri daha tesisleri kurmadan nce kendileri iin gerekli ham madde ile beraber su durumunu da aratrmaktadr. Her iki tipe ait lkemizden rnek vermek mmkndr. Baz lkelerde, maden ve makine endstrisi ile termik enerji retimi iin gerekli su miktar, ziraat ve sulama iin gerekli su miktarn gemektedir. Bu durum, hayat dzeyini belirlemek iin bir lt olarak kullanlabilir. Endstrinin eitli ilerinde, soutmada, ulamda, buhar elde etmede kullanlan su miktar, tketimi dorudan doruya arttrmakta, kurulularn etrafnda nfusun kmelenmesine neden olmaktadr. Endstride su problemi incelenirken zellikle miktar, kalite, maliyet ayrntl bir ekilde aratrlmaldr.

Miktar Gerekli su miktar endstrinin trne ve kullanlan makineye ve usule, kurulu ekline, kullanlan suyun tekrar baka ilerde kullanlp kullanlmadna gre deimektedir. rnein Finlandiyada btn endstride kullanlan suyun %90 kat ve odun endstrisinde tketilmektedir.

SAYFA NO : -10-

Amerikada 1949 ylnda gnlk sarfiyat 50.106 litreden fazla olan 3.000 fabrika (ki bunlarn kulland su, btn su ihtiyacnn %78ine kart gelmekte) yaplan ankete gre : Balca su kullanan endstri, kullanma art srasyla: ham maden endstrisi, kimya, petrol, kat, kat hamuru ve gda maddeleri endstrisi gelmektedir.Bundan baka, endstrinin hangi ksmlarnda ne miktar su kullanlmakta olduu hakknda da son yllarda Amerikada baz istatistikler yaplm ve u kaba sonular elde edilmitir. Miktar % 23 36 12 26 3 Kullanma Yeri Soutma Fabrikasyon Istma Kullanma ve shhi yaplar Dier

Kukusuz bu %ler endstriye gre deimektedir. rnein gda ve kimya sanayiinde, flotasyon ve hidrolik metodlar kullanan maden iletmelerinde bu oranlar baka bakadr. Keza demir metalrjisinin eitli aamalarnda oluan sy tutmak ve ortadan kaldrmak iin fazla miktarda suya gereksinim vardr. Kalite Endstrinin baz kollarnda su kalitesinin ayr bir nemi vardr. Bundan dolay kalite zerinde zellikle durulmukta srekli analizler yaplmaktadr. Kalite, suyun kimyasal, fiziksel ve biyolojik zelliklerin ifadesidir. Bu zellikler yzey ve yer alt sularnda farkl farkl olduu gibi, sularn getii yerlerde bulunan kayalarn trlerine gre de deiir. Jipsli kayalardan gelen kaynak sular ile kalker ve granitler iinden kan sularn kalitesi birbirinden tamam ile farkldr. Litolojik karakter, fizik ve imik zelliklere; derinlik de biyolojik zelliklere etki yapmaktadr. Temiz su deimi ok basit bir tanmlamadr. Temizlik ve saflk suyun ierisinde bulunan baz maddelerin belli snrlar iinde bulunmasnn ifadesidir. ilebilecek ve endstrinin eitli yerlerinde kullanlabilecek sularn ierisinde bulunmas gerekli anyon ve katyonlarn, en fazla bulunaca miktarlar lkelere gre deitirmektedir. rnein Amerika shhat Dairesi, tarafndan iilecek sularn iinde bulunmas yeylenen en ok miktarlar yledir. Bulunmas caiz olan Kurun ....................................................... Florr ....................................................... Arsenik ...................................................... Selenium .................................................... Krom .......................................................... Miktar (x10-6) mg/lt. 0.10 1.50 0.05 0.05 0.05

SAYFA NO : -11-

Bulunmas tavsiye olunan Fenol bileikleri ......................................... Demir ve manganez ................................... Bakr .......................................................... inko ......................................................... Magnezyum ............................................... Klorr ........................................................ Slfat ......................................................... Kat Maddeler Toplam Miktar nerilen .................................................... Uygun Grlen .........................................

0.001 0.30 3.00 15 125 250 250 500 1000

Yer alt sular kalite bakmndan kukusuz yzey sularna gre daha iyidir. nk ierlerinde, oun sspansiyon halinde maddeler ve bakteriler bulunmaz. Bundan dolay da endstride yer alt sular, yerst sularna tercih edilir. Fakat baz blgelerde, derin naplardaki sular ok sert ve Fe, Mn, S ve hatta amonyak bile kapsayabilir.Bununla beraber eitli kimyasal yntemler ve filtrasyonla sularn kalitesi iyiletirilir; koloidal madde miktar azaltlr, ierlerindeki demir ve manganez yok edilebilir. Endstri iin eer daha saf ve temiz su isteniyorsa, bu zaman sularn distilasyonuna ve yon deitiriciler kullanma yoluna gidilir. Endstride su, kazan, soutma, transformasyon ya da endstri iinde kullanlr; gnlk hayatta ve beslenmede yaralanlr. Kazanlarda kullanlacak sularn sertliinin etkisi kazan yzlerinde, kalkerli veya silisli kazan talarn meydana getirmesi ve randman azaltmasyla, ok eskiden beri bilinmektedir. Son yllarda baz tip kazanlar, yksek basn ve sya maruz kalmaktadr. Birka yl ncesine kadar yzlere olan basn 20-30 kg./cm2 iken bugn, 70 kg/cm2 ve hatta baz tiplerde 350 kg/cm2ye karlmtr. Bu yksek basn ve s da korozyon ve ta yapma da arttndan, yeni meselelerle karlalmaktadr. Bundan dolay gn getike kullanlacak suyun kalitesi daha da nem kazanmaktadr. Bakm ve onarm giderleri byk bir para tuttuundan, byle tesislerden uzun bir sre yaralanmak istenir. Bu konu, lkemizde zellikle deniz ve deniz yollarnda kullanlan buhar kazanlarnda bir problem olarak ele alnm ve sularn iine atlan eitli kimyasal maddelerle (Narko) sertlik giderilmeye allmtr. Su, nkleer enerjide atom pilinin soutulmasnda kullanlacak olursa, ok saf olmal, insan vcudu iin zararl radyo-aktif izotoplarn asgariden daha az iermelidir. Bunun iin de suda bulunan sspansiyon halindeki kat cisimler sfra yakn bir dorulukta distilasyon, iyon deiimi (veya ikisi birden) yollar ile ortadan kaldrlmaldr. Soutmada kullanlacak sularda ise zellikle saflk, sspansiyon halindeki cisimler, erimi halde bulunan andrc gazlar, asitler, amur yapan organizmalar ve organik cisimlerin nemi vardr. Kukusuz bunlar yzey sularnda, yer alt sularna nazaran daha ok bulunur. Sspansiyon halindeki kat paralar, korezif etkisi olan amur bakterilerini ierdiinden zararldr.

SAYFA NO : -12-

yi kaliteli su az bulunduu ve temizleme zor olduu zaman, su dndrlr, atlmadan kullanlr. Endstrinin baz dallarnda ve rnein gda, ila, konserve, meyve suyu ve bira sanayiinde su, bizzat ie, yani fabrikasyona karr. Burada kullanlacak sularn ierisinde, ime sularnda aranan zelliklerin bulunmas istenir. Bu istek yalnz shhat asndan deil, kaliteye etki etmesi bakmndan da nemlidir. Meyve suyu, ve bira sanayiinde suyun kalitesi daha da nemlidir. Hatta bunlarda kullanlacak suyun herkes tarafndan bilinip tannm ve memba suyu karakterinde olmas, srm etkilemektedir. Bira sanayiinde kullanlacak su, sert olmaldr. nk sertlii az olan sular, faydal sbstandlar zerine fazla eritici bir etki yapar; buna kart ok sert sular normal fermantasyona engel olur, birann renk ve tadna etkir. Keza eker sanayiinde, kullanlacak sular 30 Fransz sertlik derecesinden fazla olmamaldr. Fazla olduu zaman kolarizatrler zerinde kelir. la sanayiinde kullanlacak sular ise, dier btn endstrilerde kullanlanlardan daha temiz olmaldr. zellikleri tamamyla belli olmayan, bugnk analiz metodlaryla kolayca meydana karlmayan ve adi sterilizasyon ile yok edilmeyen Pyrogeneleri iermemelidir. Bunlar kana karnca zararl fizyolojik etkiler yapmaktadr. Kat hamuru ve kat sanayiinde kullanlacak suyun iindeki yabanc maddeler, kadn rengine ve parlaklna etkir. Kullanlan su renksiz, sspansiyon halindeki maddeler olmamal, belli bir miktardan fazla (Mn) ve (Fe) iermemelidir. Tekstil sanayiinde kullanlacak suyun sertlik derecesi, (10) Alman sertliinin altnda olmal, mmkn mertebe yumuak su kullanlmaldr. Sert sular iindeki kire, liflerin arasnda kelmede ve dolaysyla suyun dokulardan gemesine engel olmaktadr. Pamuk, yn sanayiinde de sert sular hemen hemen ayn etkiyi yapmaktadr. Tekstil sanayiinde bu gibi problemleri halletmek iin son yllarda bir kere kullanlan suyu tekrar kullanmak suretiyle devridaim yntemine gidilmektedir. Seramik sanayiinde kaolenin szlmesinde kullanlacak su da sert olmamaldr. nk kalsiyum, kil mineralleri ile kartnda, daha dk derecede erimeye sebep olmada ve istenilen zellikte malzeme elde edilmektedir. Dier taraftan maden iletmelerinde, tula, ta, sondaj ilerinde suyun kalitesi pek nemli deildir. Hafif bir dinlendirme kullanmak iin yeterlidir. letmeler incelenirse, suyun madenle ilgili endstrinin bazlarnda yalnz bir yerde kullanld halde, dier bazlarnda eitli ilerde yararlanld grlr. Bazen de temizlemede kullanlan maddeler, endstriye etkir, ve yeni kimyasal bileimler meydana

SAYFA NO : -13-

getirir. Bundan dolay baz endstride, rnein kmr, amyant, fosfat, altn retiminde sondaj, dkm ve tula ilerinde temizleme, zeolitler yardm ile ve filtrasyon yoluyla yaplmaldr. Endstrinin baz dallarnda zellikle ya, kimya, boya, deri ila v.b. endstrisinde kullanlm sularn atlmas, fabrika alanlar aranrken gz nnde tutulur ve gerekli nlemler nce dnlr, aksi halde pek ok zorluklar ortaya kar. Kullanlacak suyun kalitesi, endstrinin trne ve fabrikasyon ekline baldr. la konserve, gda, meyve ve fotoraf sanayiinde suyun kalitesi ok nemlidir. Amerikada endstrinin baz dallarnda renk, erimi oksijen, sertlik, alkalinlik, pH, koku, kat cisimlerin miktar ve baz kimyasal maddeler v.b.iin kalitatif ltler kabul edilmi ve bunlar normlatrlmtr.