SAOBRAAJNI FAKULTET DOBOJ 2013

SEMINARSKI RAD
Predmet: LOGISTIKA U SAOBRAAJU Tema: Upravljanje logistikim trokovima

Student: Anes Hrnji Broj indeksa : 33/11

Profesor: dr Marko VASILJEVI, doc. Asistent: Mr Zoran Ristiki, dipl.ma.in

Doboj, 2013

Saobraajni Fakultet Doboj

SADRAJ

1.

Uvod

........................................................................................................................

2. Klasifikacija trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja ..................... 5 2.1. Trokovi ulaznog i izlaznog transporta ............................................................ 7 2.2. Trokovi upravljanja transportom .................................................................... 8

2.3. Trokovi skladitenja i rukovanja materijalima ............................................... 9 2.4. Trokovi upravljanja zalihama ......................................................................... 10

2.5. Trokovi logistikih mrea i mrea lanca snabdjevanja ................................... 11 2.6. Trokovi planiranja ponude i potranje logistikih usluga .............................. 12 2.7. Trokovi 3PL i SCM provajdera ..................................................................... 13 2.8. Trokovi carine i pedicije .............................................................................. 14 2.9. Trokovi procesa nabavke .............................................................................. 15

3. Problemi utvrivanja logistikih trokova ............................................................ 16 4. Savjeti za upravljanje lancem snabdjevanja i smanjenje logistikih trokova ...... 17 5.Zakljuak .............................................................................................................................19 6. Literatura ..............................................................................................................................20

Saobraajni Fakultet Doboj

1. U v o d
Utvrdvanje logistikih trokova predstavlja veoma obiman i kompleksan zadatak i zavisi od velikog broja faktora. U istraivanjima je najvea pitnja posveena problemu utvrdivanja logistikih trokova. Logistiki trokovi, obuhvataju trokove svih aktivnosti koje se realizuju u cilju oblikovanja, projektovanja, usmjeravanja, voenja i regulisanja protoka roba, energije i informacija i predstavljaju ekonomsku mjeru "uspjenosti" funkcionisanja logistikih sistema. Bennet, na primer, definie logistike trokove na sledei nain: "Logistiki trokovi su trokovi rukovanja, transporta, skladitenja i sa time povezani administrativni trokovi od narudbe sirovine do isporuke finalnog proizvoda krajnjem korisniku". Profitabilnost kompanije zavisi od logistikih trokova jer logistiki trokovi ine znaajan dio ukupnih trokova poslovanja. Uee logistikih trokova u ukupnim trokovima se razlikuje u proizvodnim i trgovinskim kompanijama (dijelovima kompanija) i kree se u intervalu od 15% do 25%.

Slika 1. Trend uea logistikih trokova u ukupnim trokovima u trgovinskim i proizvodnim kompanijama

Saobraajni Fakultet Doboj

U pojedinim nacionalnim privredama trokovi logistike ine priblino jednu etvrtinu bruto nacionalnog proizvoda. U Velikoj Britaniji 30% zaposlenih saraduje na poslovima koji su u neposrednoj ili posrednoj vezi sa logistikom i distribucijom, a 27% bruto nacionalnog proizvoda Velike Britanije utroi se direktno ili indirektno na realizaciju logistikih aktivnosti. Trokovi logistike u prosjeku ine 8.5% ukupnog ostvarenog prihoda preduzea. U ukupnim logistikim trokovima dominantno uece imaju transport 42%, skladitenje 24%, zalihe 20% i administrativni trokovi 10%. U preduzeima Sjedinjenih Americkih Drava to uee logistickih trokova kree se od 7 do 12%. Trokovi transporta ine 36% ukupnih logistikih trokova, zatim slijede trokovi skladitenja sa 23%, te trokovi administracije 10%. Zanimljivo je da pojedine kompanije vrlo malo znaju koliki su njihovi logistiki trokovi i trokovi upravljanja lancem snabdjevanja. U posljednoj dekadi moe se vidjeti da je dolo do porasta interesovanja za razliite koncepte kao to su Just -In-Time (JIT), Lean manufacturing and Efficient Consumer Response (Efikasan odgovor na potrebe potroaa) koji su veoma bitni za uspjeno poslovanje kompanije.

Saobraajni Fakultet Doboj

2. Klasifikacija logistikih trokova i trokova lanca snabdjevanja

Trokovi logistike i trokovi lanca snabdjevanja mogu se podjeliti u tri odvojena, ali komplementarna dijela: 1. insourcing trokove logistike i trokove lanca snabdjevanja 2. outsourcing trokovi logistike i trokovi lanca snabdjevanja 3. trokove dranja zaliha (inventory carrying costs) Udio tih trokova iroko varira od sektora do sektora. Na primjer, prema modelu Just-in-time unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja imaju tendenciju rasta, ali je to uravnoteeno sa smanjenjem trokova dranja zaliha, a to se dogaa u sektorima odjee, obue, raunara i kvarljive robe. Insourcing trokovi logistike i trokovi lanca snabdjevanja obuhvataju sve trokove i aktivnosti koje se odvijaju unutar kompanije (proizvodnja, veleprodaja ili maloprodaja). Outsourcing trokovi logistike i trokovi lanca snabdjevanja podrazumjevaju sve spoljanje aktivnosti dodjeljene pruaocima logistikih usluga. Trokovi dranja zaliha (inventory carrying costs) ukljuuju sve trokove distribucije vezane za skladitenje kao to su opertunitetni troak, troak osiguranja zaliha, porezi, zastarjevanje zaliha i slino. Kad je rije o unutranjim i spoljanjim logistikim trokovima i trokovima lanca snabdjevanja pojedini stunjaci istiu da postoji devet kategorija od kojih je svaka sainjena iz est komponenti. Slika 2. pokazuje kako kompanije mogu prikazati i procjeniti njihove logistike trokove i trokove lanca snabdjevanja. Devet kategorija logistikih trokova i trokova lanca snabdjevanja: 1. Ulazni i izlazni transport 2. Menadment transporta 3. Skladitenje i rukovanje materijalima 4. Upravljanje zalihama 5. Logistika mrea i mrea lanca snabdjevanja 6. Planiranje ponude i potranje 7. 3PL i SCM provajderi usluga (Management of third party logistics and SCM services providers) 8. Carinska naknada / pedicija (Custom brokerage/freight forwarding) 9. Porjeklo i proces nabavke

Saobraajni Fakultet Doboj

est komponenti koje ine svaki od gore navedenih su: 1. Amortizacija infrastukture i drugi trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 2. Amortizacija transportnih sredstava i drugih vezani trokovi 3. Amortizacija investicija tehnologije logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 4. Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 5. Trokovi plata logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 6. Trokovi obuke vezani za logistiku i menadment lanca snabdjevanja

Slika 2. Klasifikacija trokova logistike i lanca snabdjevanja i njihove kategorije

Saobraajni Fakultet Doboj

2.1. Trokovi ulaznog i izlaznog transporta

Ulazni i izlazni transport predstavlja niz aktivnosti vezanih za kretanje robe od mjesta proizvodnje do finalnih prodajnih mjesta i potronje. Neki primjeri ulaznog i izlaznog transporta ukljuuju sledee: 1. Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja kao npr. bezbjedonosni uredaji i uredaji za uklanjanje snijega. 2. Transportna oprema i kao i svi oblici odravanja vozila, trokovi goriva, ukljuujui i ulja. 3. Amortizacija investicija tehnologije, kao to su unutranje tehnologije i primjena provajdera servisa (GSP-sistem). 4. Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao procenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj moe da varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 5. Plate i dnevnice vozaa i ugovaranje takvih usluga. 6. Trokovi vezani za obuku vozaa, kao to su dozvole, obuke vezane za bezbjednost i druge osnovne vrste obuke.
Trokovi ulaznog i izlaznog transporta Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Transportna oprema i svi oblici odravanja vozila Amortizacija investicija tehnologije Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Plate i dnevnice vozaa i ugovaranje takvih usluga Trokovi vezani za obuku vozaa Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1. Uklanjanje snijega 2. Bezbjedonosni ureaji 3. Odravanje ulaza/ograda 4. Odravanje trotoara 1. Kamioni/ druga vozila 2. Trokovi goriva i zamjene ulja 3. Odravanje prevozne opreme 1. Unutranji tehnologija (plaeni sistem) 1. Procenat ukupnih trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 1. Vozai 1. Obuka bezbjednosti 2. Vozake i druge dozvole 3. Druge vrste potrebne obuke Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja _

1. Ugovori sa transportnim kompanijama 1. Dobavlja usluga servisa, GPS praenja sistem (usluga se plaa periodino) _ 1. Ugovarai 2. Agenti _

Tabela 1. Trokovi ulaznog i izlaznog transporta

Saobraajni Fakultet Doboj

2.2. Trokovi upravljanja transportom

Menadment transporta predstavlja planiranje i izvravanje transporta, kako i efikasniju mreu transporta. Upravljanje transportom ukljuuje upravljanje jedinicama isporuke, planiranje ulaznih i izlaznih poiljki, planiranje i optimizaciju utovara, odravanje vozila, planiranje radnika/vozaa, planiranje i obezbjedivanje potrebne dokumentacije (posebno kada se radi o meunarodnom transportu) i sl. Neki primjeri upravljanja trokovima transporta ukljuuju: 1. Amortizacija infrastrukture logistike i lanca snabdjevanja, koja obuhvata kancelarijski prostor, kancelarijski namjetaj, kancelarijski pribor i odravanje, popravku i slino (MOR - Maintenance, Repair and Operations). 2. Amortizacija tehnologije investicija spada u dve kategorije, npr. hardver za raunarske radne stanice i sistemi poslovnih aplikacija, kao to su baze podataka potroaa i praenje primjene sistema provajder servisa. 3. Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao procenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj moe da varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 4. Trokovi plate ukljuuju dnevnice za direktore transporta i konsultante u lancu snabdjevanja. 5. Specijalizovane obuke i kontinuirane aktivnosti uenja.

Trokovi upravljanja (menadmenta) transportom Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Amortizacija investicija tehnologije

Plate i dnevnice Trokovi vezani za obuku

Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1.Kancelarijski prostor 2.Kancelarijski namjetaj 3.Odravanje, popravku i dr. operacije 1. Procenat ukupnih trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 1. Sistem upravljanja transportom 2. Raunarska oprema i server 3. Korisnik baze podataka i dobavlja podataka 1. Direktor transporta 2. Analitiari 1. Specijalizovane obuke 2. Kontinuirane aktivnosti uenja

Spoljanji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1. Ugovori sa posrednicima u transportu (transport brokers).

_ 1. Praenje sistema prijave provajderu servisa

1. Konsultanti u lancu snabdjevanja _

Tabela 2. Trokovi upravljanja transportom

Saobraajni Fakultet Doboj

2.3. Trokovi skladitenja i rukovanja materijalima

Skladitenje se najjednostavnije moe definisati kao proces smjetanja robe u skladine prostore. Rukovanje materijalima obuhvata utovar, kreanje i istovar materijala i postoje razliiti naini rukovanja materijalima koji se mogu klasifikovatiti prema vrsti koritene opreme. Neki primjeri trokova skladitenja i rukovanja materijalima ukljuuju: 1. Amortizaciju infrastrukture logistike i lanca snabdjevanja, npr. maina za pakovanje i obiljeavanje (etiketiranje), kao i ugovore sa treim licima kao pruaocima logistikih usluga (contracts to 3PL services providers). 2. Amortizaciju sredstava transporta, kao npr. viljukara i ostale automatizovane opreme. 3. Amortizacija investicija tehnologije koja ukljuuje instaliranje tehnologije da bi olakala funkcija skladinog sistema, npr. infra-crveno obiljeavanje i sistem praenja. 4. Reijski trokovi logistike i lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao procenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj moe d a varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 5. Dnevnice i plate za rukovodioce magacina i skladita, kao i za radnike skladita. 6. Trokovi potrebnih treninga i kontinuirane aktivnosti uenja vezane za skladitenje i rukovanje materijalima.
Trokovi skladitenja i rukovanja materijalima Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Amortizaciju sredstava transporta Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1. Maine za pakovanje i obiljeavanje (etiketiranje) 2. Distributivni centri 1. Viljukari 2. Eletronski (automat. ureaji) 3. Trokovi goriva 4. Punjai (baterije) 1. Infra-crveno obiljeavanje i sistem praenja 2. Sistem prepoznavanja glasa 1. Procenat ukupnih trokova logistike i lanca snabdjevanja 1. Rukovodioci magacina i skladita 2. Radnici skladita 1. Trening i kontinuirane aktivnosti uenja Spoljanji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1. Ugovori sa treim licima kao pruaocima logistikih usluga 1. Lizing (zakup) vljukara

Amortizacija investicija tehnologije Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Plate i dnevnice Trokovi vezani za obuku

_ _

Tabela 3. Trokovi skladitenja i rukovanja materijalima

Saobraajni Fakultet Doboj

2.4. Trokovi upravljanja zalihama

Upravljanja zalihama je proces upravljanja vremenom i koliinom robe koja je naruena i uskladitena, tako da se zahtjevi mogu ispuniti na zadovoljavajui i ekonomian nain. To je sistematsko upravljanje stanja zaliha artikala i materijala, koje obuhvata nabavku, skladitenje, distribuciju i evidentiranje artikala. Neki primjeri trokova upravljanja zalihama obuhvataju: 1. Amortizacija infrastrukture logistike i lanca snabdjevanja, koja obuhvata kancelarijski prostor, kancelarijski namjetaj, popravku i slino (MOR - Maintenance, Repair and Operations). 2. Amortizacija investicija tehnologije koja omuava pristup treih lica logistikim skladitima i lancu snabdjevanja putem interneta. 3. Reijski trokovi logistike i lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao procenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj moe da varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 4. Plate menadera upravljanja zalihama i analitiara, kao i eksternih konsultanata. 5. Trokovi obuka vezanih za upravljanje zalihama, kao i pohaanje specijalizovanih kurseva.
Trokovi upravljanja zalihama Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Amortizacija investicija tehnologije Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Plate i dnevnice Trokovi vezani za obuku Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1.Kancelarijski prostor 2.Kancelarijski namjetaj 3.Odravanje, popravku i dr.operacije 1. Kompjuterske radne stanice 2. Raunovodstveni softver 3. Sistem upravljanja skladitem 4. Alati za optimizaciju skladita 1. Procenat ukupnih trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 1. Menaderi upravljanja zalihama i analitiara 1. Trening i kontinuirane aktivnosti uenja vezanih za upravljanje zalihama, kao i pohaanje specijalizovanih kurseva Spoljanji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1. Ugovori sa treim licima kao pruaocima logistikih usluga 1. Pristup treih lica logistikim skladitima i lancu snabdjevanja putem interneta _

1. Eksterni konsultanati _

Tabela 4. Trokovi upravljanja zalihama

10

Saobraajni Fakultet Doboj

2.5. Trokovi logistikih mrea i mrea lanca snabdjevanja

Logistika mrea i sistem lanca snabdjevanja su veoma bitan dio strategije koji kompanija mora da osigura da bi se neophodne komponente i sirovine mogle distribuirati efikasno od dobavljaa do proizvodnih postrojenja i iz proizvodnje do finalnih korisnika. To ukljuuje odreivanje broja skladita, alokaciju skladita i proizvodnje, raspodjelu proizvodnih pogona i slino. Neki primjeri trokova logistike mree i mree lanca snabdjevanja ukljuuju: 1. Amortizacija infrastrukture logistike i lanca snabdjevanja, koja obuhvata kancelarijski prostor, kancelarijski namjetaj, popravku i slino (MOR - Maintenance, Repair and Operations). 2. Amortizacija investicija tehnologije, poput optimizacije logistikih sistema i mrea lanca snabdjevanja i pristup unutranjem modelu oblikovanja sistema. 3. Reijski trokovi logistike i lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao procenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj moe da varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 4. Trokovi plata, npr. plate za istraivanja analitiara. 5. Trokovi obuke i seminari o logistici i upravljanju lancem snabdjevanja.

Trokovi logistike mree Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Amortizacija investicija tehnologije Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Plate i dnevnice Trokovi vezani za obuku

Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1.Kancelarijski prostor 2.Kancelarijski namjetaj 3.Odravanje, popravku i dr.operacije 1. Kompjuterizovane radne stanice 2. Optimizacija logistikih sistema i mrea lanca snabdjevanja 1. Procenat ukupnih trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 1. Analitiari 1. Trening i kontinuirane aktivnosti uenja 2. Seminari

Spoljanji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja _

1. Pristup unutranjem modelu oblikovanja sistema _

1. Eksterni konsultanati _

Tabela5. Trokovi logistikih mrea i mrea lanca snabdjevanja

11

Saobraajni Fakultet Doboj

2.6. Trokovi planiranja ponude i potranje logistikih usluga

Sposobnost planiranja ponude i potranje omoguavaja kompanijama profitabilno poslovanje, jer planiranjem mogu dovesti do usklaivanja ponude i tranje. Neki primjeri trokova usklaivanja ponude i potranje ukljuuju: 1. Amortizacija infrastrukture logistike i lanca snabdjevanja, koja obuhvata kancelarijski prostor, kancelarijski namjetaj, i operacije vezane za isto (MOR - Maintenance, Repair and Operations). 2. Amortizacije investicionih tehnologija, na primer planiranje predvianja i popune aplikac ije (interni) i pristup kupacima (spoljni). 3. Reijski trokovi logistike i lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao procenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj moe da varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 4. Trokovi plata, npr. plate za logistike analitiare i konsultante. 5. Trokovi obuke i seminari.

Trokovi planiranja ponude i potranje Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Amortizacija investicija tehnologije Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Plate i dnevnice Trokovi vezani za obuku

Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1.Kancelarijski prostor 2.Kancelarijski namjetaj 3.Odravanje, popravku i dr.operacije 1. Kompjuterizovane radne stanice 2. Planiranje predvianja i popune aplikacije (interni) 1. Procenat ukupnih trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 1. Analitiari logistike i lanca snabdjevanja 1. Trening i kontinuirane aktivnosti uenja 2. Seminari

Spoljanji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja _

1. Pristup kupacima (spoljni)

1. Eksterni konsultanati _

Tabela 6. Trokovi planiranja ponude i potranje logistikih usluga

12

Saobraajni Fakultet Doboj

2.7. Trokovi 3PL i SCM provajdera

Upravljanje uslugama koje pruaju 3PL provajderi i provajderi usluga lanca snabdjevanja (SCM) ukljuuje standaradnu logistiku 3PL provjadera, razvoj usluga, adaptiranje kupaca i razvoj kupaca. Neki primeri trokova upravljanja uslugama od strane logistike (3PL) i pruaoca usluga lanca snabdjevanja (SCM) ukljuuju: 1. Amortizacija infrastrukture logistike i lanca snabdjevanja, koja obuhvata kancelarijski prostor, kancelarijski namjetaj, i operacije vezane za isto (MOR - Maintenance, Repair and Operations). 2. Amortizacije investicionih tehnologija, pristup 3PL i SCM provajderima preko interneta. 3. Reijski trokovi logistike i lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao procenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj moe da varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 4. Trokovi plata, npr. plate za logistike analitiare i konsultante 5. Trokovi obuke i seminari
Trokovi upravljanja uslugama od strane 3PL Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Amortizacija investicija tehnologije Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Plate i dnevnice Trokovi vezani za obuku Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1.Kancelarijski prostor 2.Kancelarijski namjetaj 3.Odravanje, popravku i dr.operacije _ 1. Procenat ukupnih trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 1. Analitiari logistike i upravljanja lancem snabdjevanja 1. Trening i kontinuirane aktivnosti uenja 2. Seminari Spoljanji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja _

1. Pristup 3PL i SCM provajderima preko interneta _

_ _

Tabela 7. Trokovi 3PL i SCM provajdera

13

Saobraajni Fakultet Doboj

2.8. Trokovi carine i pedicije

Carinsko posredovanje podrazumjeva ienje robe preko carinske barijere za klijente i dobavljae. To se odnosi na pripremu dokumenata i / ili elektronske podneske, obraune (kao i plaanje) u ime klijenta za poreze, carine i akcize, i olakavanje komuni kacije izmedju uvoznika/izvoznika i dravnih vlasti. pedicija ukljuuje otpreme poiljaka putem zajednikog prevoznika i knjiga ili na neki drugi nain. Neki primeri trokova carinska naknada / pedicije ukljuuju: 1. Amortizacija infrastrukture logistike i lanca snabdjevanja, koja obuhvata kancelarijski prostor, kancelarijski namjetaj, MOR (Maintenance, Repair and Operations) i sklapanje ugovora sa kompanijama koje pruaju carinske i pediterske usluge. 2. Amortizacije investicionih tehnologija, kao to je web elektronska razmjena podataka (EDI) i sistem upravljanja trgovinom. 3. Reijski trokovi logistike i lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao procenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj mo e da varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 4. Trokovi plata, npr. plate za logistike analitiare i konsultante. 5. Trokovi obuke i seminari.
Trokovi carinske naknade i pedicije Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Amortizacija investicija tehnologije Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Plate i dnevnice Trokovi vezani za obuku Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1.Kancelarijski prostor 2.Kancelarijski namjetaj 3.Odravanje, popravku i dr.operacije 1. Kompjuterizovane radne stanice 2. Sistem elektronske razmjene podataka (EDI) 3. Upravljanje sistemom trgovine 1. Procenat ukupnih trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 1. Analitiari logistike i upravljanja lancem snabdjevanja 1. Trening i kontinuirane aktivnosti uenja 2. Seminari Spoljanji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1. Sklapanje ugovora sa kompanijama koje pruaju carinske i pediterske usluge 1. Web EDI sistem i sline kompanije

_ _

Tabela 8. Trokovi carine i pedicije

14

Saobraajni Fakultet Doboj

2.9. Trokovi procesa nabavke

Nabavka je poslovna funkcija koja obuhvata planiranje nabavke, kupovinu, kontrolu zaliha, transport, prijem, dolaznu inspekciju i operacije spaavanja tovara. Neki primjeri trokova procesa nabavke ukljuuju: 1. Amortizacija infrastrukture logistike i lanca snabdjevanja, koja obuhvata kancelarijski prostor, kancelarijski namjetaj, MOR (Maintenance, Repair and Operations) i sklapanje ugovora sa kompanijama koje pruaju carinske i pediterske usluge. 2. Amortizacije investicionih tehnologija, kao to je upravljanje odonosima s kupcima Customer relationship management (interno) i pristup elektronskom tritu (eksterni). 3. Reijski trokovi logistike i lanca snabdjevanja. Ovo se moe izraunati kao p rocenat ukupnih trokova. Posjena stopa u industriji je procjenjena na 5%, meutim taj broj moe da varira u zavisnosti od strukture trokova kompanije. 4. Trokovi plata, npr. plate za logistike analitiare i konsultante. 5. Trokovi obuke i seminari.
Trokovi carinske naknade i pedicije Amortizacija infrastrukture i drugi logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja Amortizacija investicija tehnologije Reijski trokovi logistike i menadmenta lanca snabdjevanja Plate i dnevnice Trokovi vezani za obuku Unutranji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1.Kancelarijski prostor 2.Kancelarijski namjetaj 3.Odravanje, popravku i dr.operacije 1. Kompjuterizovane radne stanice 2. Sistem elektronske razmjene podataka (EDI) 3. Upravljanje sistemom trgovine 1. Procenat ukupnih trokova logistike i menadmenta lanca snabdjevanja 1. Analitiari logistike i upravljanja lancem snabdjevanja 1. Trening i kontinuirane aktivnosti uenja 2. Seminari Spoljanji logistiki trokovi i trokovi lanca snabdjevanja 1. Sklapanje ugovora sa kompanijama koje pruaju carinske i pediterske usluge 1. Web EDI sistem i sline kompanije

_ _

Tabela 9. Trokovi procesa nabavke

15

Saobraajni Fakultet Doboj

3. Problemi utvrivanja logistikih trokova

Proraun logistikih trokova podrazumeva definisanje skupa izmjeritelja i modela prorauna, na osnovu koga e se odrediti vrijednost trokova. U ovom sluaju potrebno je definisati sve pojedinane logistike aktivnosti koje generiu trokove i za svaku aktivnost poznavati vrijednost jedininih trokova. Osnovni uzroci problema pri utvrivanju logistikih trokova su: A. Logistika je usluna funkcija, koja je prisutna u razliitim podsistemima kompanije, pa je trokove mnogo tee odrediti nego u nekim drugim oblastima. B. Postojei nain prorauna trokova nije prilagoen potrebama logistike. C. Trokove je veoma teko razgraniiti, pri emi oni nisu ni definisani u potpunosti. D. Pojedinani trokovi nisu jasno prepoznatljivi niti razgranieni meusobno. Odreivanje vrijednosti logistikih trokova moe se realizovati na dva naina: Proraun logistikih trokova, Procjena logistikih trokova.

Razliiti istraivai imaju razliita iskustva i pristupe u analiziranju logistikih trokova: Daganzo i Blumenfeld, razmatrajui strukturu logistikih trokova uoavaju trokove povezane sa mirovanjem i sa kretanjem robe. Trokove povezane sa mirovanjem robe dijele na skladine i trokove zaliha, a trokove kretanja robe posmatraju preko transportn ih i trokova rukovanja. Za utvrivanje ovih trokova podrazumjeva se da su poznati jedinini trokovi skladitenja po jedinici koliine i vremenskoj jedinici, jedinini trokovi transporta i manipulacije. U radu Burns-a i drugih autora, postoji slian pristup, a ono to je karakteristino za veinu radova iz ove oblasti to je da se, po pravilu radi o trokovima koji se ugrauju u modele rutiranja vozila, upravljanja zalihama, u modele izbora optimalne koliine naruivanja ili u lokacijske modele. U tim modelima trokovi manipulacije (utovara, istovara, uskladitenja iskladitenja i sl.) po pravilu se ne analiziraju ve se preko odreenih koeficijenata inkorporiraju u transportne odnosno skladine trokove. Daganzo i Newell su se posebno bavili analizom uticaja trokova pretovara na procese distribucije, bazirajui svoj model na primeni viljukara i kombinaciji koncepta mjeovitih i homogenih paleta. Veoma detaljan pregled razliitih pristupa proraunu logistikih trokova daje Higginson, razmatrajui probleme fizike distribucije robe. Najei pristup u tehno-ekonomskoj analizi logistikih procesa baziran je na korienju jedininih trokova (trokovi angaovanja sredstava u jedinici vremena, trokovi mani pulacije po jedinici tereta, trokovi skladitenja po jedinici tereta i vremenskoj jedinici i sl).

16

Saobraajni Fakultet Doboj

U praksi ne postoji tano definisana i univerzalna metodologija za odreivanje logistikih trokova. Postupak definisanja skupa izmeritelja, odreivanje uzajamnih zavisnosti i modeli mjerenja logistikih performansi zavise od cilja konkretnog istraivanja, logistikog procesa koji se posmatra i esto od raspoloivosti podataka o pojedinim izmeriteljima. Struktura logistikih trokova i nivo njihovog ralanjavanja i detaljnosti su uglavnom razliiti u svim istraivanjima. Tradicionalni pristup ukazuje na podelu trokova na fiksne i varijabilne, direktne i indirektne, investicione i trokove odravanja, i druge. Podjela logistikih trokova na ovaj nain najee ne daje odgovarajue efekte, ve se ovakve podjele mogu dalje analizirati u okviru logistikih ili organizacionih podsistema, poslovnih procesa ili funkcija. U dosadanjim istraivanjima mogue je uoiti nekoliko pristupa analizi logistikih trokov a: Analiza logistikih trokova prema osnovnim logistikim podsistemima Hijerarhijska struktura logistikih trokova Logistiki trokovi nekog od logistikih podsistema Trokovi logistike misije

4. Savjeti za upravljanje lancem snabdjevanja i smanjenje logistikih trokova

Veliki broj kompanija danas proizvodi i pranalazi svoje izvore irom svijeta, te kontrola trokova je postala glavni prioritet za one koji su ukljueni u meunarodnu trgovinu. Kljuni faktor za takve kompanije je detaljnije praenje menadmenta logistike, koje obuhvata sve aktivnosti vezane za nabavku, prevoz, pretovar, skladitenje robe i dr. U zavisnosti od sektora industrije logistiki trokovi mogu da variraju od 5% do 50% ukupnih trokova. Neki problemi koji utiu na logistike trokove su izmeu ostalih ti da npr. cijene goriva ostaju visoke, ili u lukama je i dalje prisutno kanjenje, to dovodi do veih trokova prevoza. Zakoni meunarodne trgovine su sve sloeniji i bezbjedonosne mjere prijete da se produi vrijeme isporuke i sami tim poveaju trokovi skladitenja. Prema posljednjem izvjetaju TechnologyEvaluation.com za prevoz avio-poiljke je tipino da traje osam do dvanaest dana, a od toga teret je na putu samo 50% vremena. Ostatak vremena avio-poiljke se nalaze u skladitima ekajui potrebnu dokumentaciju i provjere. Savjeti za upravljanje lancem snabdjevanja i smanjenje trokova logistike: 1. Razumjeti realne i prave trokove kod robe inostranog porijekla. Izaunati teret, carinu, trokove posrednika i trokove zaliha i druge trokove. Jednom kad se razumiju pravi logistiki trokovi i njihov uticaj na poslovanje, stvari mogu da izgledaju mnogo bolje. Npr. uvoz nekih materijala iz Ohaja (SAD) u duem periodu moe biti isplativiji nego uvoz iz Kine. 2. Fokusiranje na otklanjenje varijacija na vremenu transporta, izgradnja skladita zaliha ili ee naruivanje da bi se koliinom nadoknadila neizvjesnost. Razumjevanje ovih dinamanosti moe sa dovede do zakljuka da plaanje veih transportnih trokova moe sauvati kompaniju od veih ukupnih trokova. 3. Upravljanje carinskim trokovima. Strateki bi trebalo iskoristiti da se roba, materijali i proizvodi izvoze i uvoze pod olakicama kakve nude razni svjetski trgovinski sporazumi (npr. NAFTA).
17

Saobraajni Fakultet Doboj

4. Konsolidacija. Ako postoji vie dobavljaa u jednoj zemlji, trebalo bi konsolidovati sve robe u jednu poiljku. Pored toga, ako uvijek imate manje nego jedan kontejner poiljke (LCL Less then container load) iz jedne zemlje, treba pokuati pronai nekog istog takvog uvozinka iz te zemlje i robu dopremiti zajedno sa njegovom i konsolidovati robu sa njegovom kako bi imali pun kontejner robe (FCL Full container load). 5. Ponekad osiguranje robe ne treba platiti. esto kad kompanije vre isporuku robe imaju obiaj da koriste osiguranje prevoznika, a takvo osiguranje ponekad je preskupo. Ako je kompanija osigurana, a veina ih jeste, treba provjeriti polise osiguranja da li je ve njima pokrivena odreena isporuka robe. Ako jeste, onda se ne trebaju praviti dodatni i bespotrebni trokovi sa plaanjem osiguranja prevozniku. 6. Usklaeni automatizovani procesi. Automatizovano potovanje procedure donosi manja kanjenja na graninim prelazima, to daje rezultate na vrijeme isporuke, adekvatne nivoe zaliha, poveanje zadovoljstva kupaca, kao i izbjegavanje kazni. 7. Avioni, vozovi i kamioni. Koji je najjeftiniji? U principu, eleznica je isplativija nego kamion ili avion. Isporuka vodom je jeftinija od isporuke vazduhom. Bez obzira na nain isporuke, uvek treba pokuavati da dobiju tri ponude i razmotriti vie ponuda. 8. Treba biti svjestan necarinskih barijera u trgovini. Kompanije moraju da budu svjesne poveanja necarinskih barijera u trgovini, potovanja ljudskih prava, zati te okoline i pitanja dobrobiti ivotinja. Ova ogranienja mogu da dovedu uvoznika do poveanja odgovornost i veih trokova.

18

Saobraajni Fakultet Doboj

5. Zakljuak
Za uspenu klasifikaciju trokova logistike neophodno je poznavati vrstu i obim logistikih usluga. Logistike usluge ine polaznu osnovu za ralanjivanje trokova, odnosno za obrazovanje kategorija trokova. Bez jedne sveobuhvatne i detaljne analize logistikih aktivnosti i usluga, nije mogue razviti kvalitetan postupak utvrivanja i praenja logistikih trokova. Osnovni cilj formiranja trokovnih kategorija je utvrivanje i uspostavljanje zavisnosti izmedu trokova i aktivnosti. Glavni uzronik trokova su realizovani logistiki procesi i aktivnosti. Utvrivanje i praenje trokova poslovanja logistikog sistema, po osnovnim vrstama trokova, nije dovoljno ve je neophodno da se uvede obraun trokova po mestima nastanka i nosiocima trokova. Takav obraun ima za cilj ne samo omeavanje podruja odgovornosti, ve i stvaranje to vrih podloga neophodnih pri planiranju, poslovnom odluivanju, internoj kontroli i analizi rezultata i ocjeni doprinosa svakog pojedinog organizacionog dijela, odnosno vrste ili grupe artikala, konanom rezultatu tekueg perioda. Postoji veliki broj radova, koji se bave problemima utvrivanja i metodama prorauna logistikih trokova. Ova oblast je od posebnog znaaja u razvijenim zemljama gde se neprekidno istrauju mogunosti smanjenja logistikih trokova, kao naina za povea nje konkurentske pozicije na tritu. U manje razvijenim zemljama analiza i praenje logistikih trokova nemaju odgovarajui znaaj, to privredama tih zemalja dodatno oteava poloaj. Koliko je bitno proavanje logistikih trokova govori i poslednji DHL-ov izvetaj sa Ekonomskog fakulteta iz Londona koji kae da su logistiki trokovi, a ne carina, najvea prepreka za napredak u globalnoj ekonomiji.

19

Saobraajni Fakultet Doboj

6. LITERATURA:
1. Industry Canada registration number: 60232, Logistics and Supply Chain Management (SCM) Cost and Agility Assessment Tool, http://strategis.ic.gc.ca/epic/internet/indsiblogi.nsf/en/h_pj00353e.html, 2007. god. 2. LOGISTICS TODAY, Tips for reducing supply http://logisticstoday.com/logistics_services/outlog_story_7355/ chain logistics costs,

3. Doc. dr Milorad Kilibarda, dipl. in, LOGISTIKI TROKOVI - skripta, BLC Banja Luka College, Banja Luka, 2008. god. 4. Gordana Radivojevi, Momilo Milju, LOGISTIKI www.scribd.com/doc/6814593/3-LOGISTICKI-TROSKOVI TROKOVI skripta,

20