De ondergang van Fortis Thierry Debels

Tijdens de financiële crisis in het algemeen en de

ondergang van Fortis meer in het bijzonder hebben de
waakhonden eigenlijk nauwelijks geblaft – laat staan
gebeten.

De kredietagentschappen zoals Moody’s en Fitch hebben

eigenlijk iedereen bedot. Dat komt omdat ze twee petjes
ophadden: een van onafhankelijk expert en een van
verkoper. En dat kan nooit goed aflopen. Dat weten we
uit andere financiële drama’s.

In de schitterende CNBC-reportage ‘House of Cards ‘van

medio februari 2009 over de kredietcrisis komt dit aspect
nog eens duidelijk aan het licht: ‘De
kredietagentschappen hadden een duidelijke incentive
om een rommelkrediet de best mogelijke rating te geven.
Dat was omdat ze betaald werden voor deze
aanbevelingen door diezelfde banken die de financiële
producten uitgaven.’

Ook volgens De Standaard hebben de

kredietagentschappen de CDO’s of rommelkredieten
‘jarenlang de hemel in geprezen’. De
kredietagentschappen hebben zich dan zogezegd eind
2008 opnieuw vergist en eisten ‘plots meer afboekingen’.
KBC kan er over meespreken. Begin 2009 wordt de teller
van sommige CDO’s daar zelfs helemaal op nul gezet.

De kern van de kredietcrisis, naast het uiterst pijnlijke en

tergend langzame proces van extreme deleveraging (zie
mijn boek “De kredietcrisis doorgelicht”), is dan ook dat
‘BBB’ (een slechte rating) door deze
kredietagentschappen ‘AAA’ (de beste rating) werd.
Lood werd goud. Net zoals in de droom van de
Middeleeuwse alchemisten.

De toezichtshouders speelden een bij voorbaat verloren

spel. Ze stonden in het schaakspel telkens een paar zetten
achter op de tegenstander. De Nederlandse
toezichthouder AFM was net iets pro-actiever dan de
Belgische CBFA. Topman van de Belgische waakhond
CBFA Servais gaf dit overigens ook toe in een interview
met De Standaard.

De centrale banken, de Nationale Bank van België, de

Nederlandsche Bank en de ECB, zijn strikt genomen niet
echt waakhonden zoals de CBFA of de AFM dat wel zijn.
Maar als topman Trichet van de ECB op zondag 28
september 2008 bij voormalig premier Leterme op
bezoek komt, is het duidelijk niet om even gezellig te
keuvelen bij de koffie.

Net zoals de andere spelers in het Fortis-verhaal, dragen

ook deze waakhonden een verpletterende
verantwoordelijkheid. Vooral de zwakke rol van de
CBFA kan niet genoeg benadrukt worden. In het
Belgische parlement wordt steevast verwezen naar het
feit dat de heer Servais een voormalig kabinetschef is
van Didier Reynders. Reynders is al jaren Minister van
Financieën. Volgens de Belgische socialisten zelfs de
slechtste Minister van Financiën ooit. Ook Peter Praet,
directeur van de Nationale Bank van België werkte eind
jaren ’90 kortstondig op het kabinet van Reynders.
In het parlement wordt dan ook gefluisterd dat de heer
Servais het Fortis-dossier en meer bepaald de overname
van ABN Amro, ik citeer, met ‘enige welwillendheid’ of
‘soepelheid’ bekeken heeft.

Maar misschien moeten we het niet eens zo ver zoeken.

Ockham’s mes – de meest eenvoudige uitleg is meestal
de juiste – wijst op een andere uitleg: de CBFA was
gewoon niet opgewassen tegen de gigantische pletwals
van Fortis en zijn adviseurs. Alleen al op het dossier over
de integratie van ABN Amro werkte maar liefst 1000
man, rechtstreeks of onrechtstreeks, bij Fortis.

Peter Praet geeft dat ook gewoon eerlijk toe: banken zijn
net een paar stappen voor op de toezichtshouders. Een
versterking van de toezichthouders, zoals veel politici
begin 2009 eisen, zal dan ook bitter weinig verschil
maken.