vi

Dedikasi Untuk ayahanda, bonda dan adik-beradik yang disayangi, yang telah mengajar serta mendidik saya menjadi insan yang berguna kepada bangsa serta banyak mengorbankan masa, tenaga dan wang demi anakanda mu ini.

Untuk sahabat seperjuangan dari Pengajian Malaysia dengan Pendidikan dan sahabat karib ku, yang sentiasa memberi sokongan, dorongan dan semangat yang tidak berbelah bagi kepada saya

Pengorbanan dan budi kalian semua menjadi sumber inspirasi dan aspirasi untuk mencapai cita-cita pada masa akan datang

vii

PENGHARGAAN
Dengan syukurnya, saya telah selesai menyiapkan dan

menyempurnakan disertasi yang Perkahwinan Campur Antara muslim dan non-muslim di Keningau Sabah. Penyelidikan ini dibuat bagi memenuhi syarat penganugerahan Ijazah Sarjana Muda Pengajian Malaysia dengan Pendidikan iaitu di bawah kursus Projek Tahun Akhir .

Sehubungan dengan itu, saya mengucapkan jutaan terima kasih kepada penyelia saya yang bertungkus lumus membimbing sepanjang saya menjalankan penyelidikan tersebut dengan sempurna. Sesungguhnya titipan ilmu yang diberikan banyak memberi faedah terutamanya dalam aspek penyelidikan saya. Terima kasih atas dorongan yang diberikan.

Sekalung penghargaan juga saya berikan kepada para responden kerana telah memberikan kerjasama dan maklumat yang sangat banyak ketika sesi temu bual dijalankan. Begitu juga kepada mana-mana pihak yang banyak memberikan galakan dan dorongan kepada saya dalam menyiapkan penyelidikan ini, saya ucapkan jutaan terima kasih.

Sekian, terima kasih.

ABSTRAK

viii

Perkahwinan campur di Sabah kini menjadi suatu fenomena yang biasa antara faktornya adalah disebabkan taburan etnik yang terlalu ramai di Sabah menyebabkan wujudnya perkahwinan campur. Konsep perkahwinan campur di Keningau ini terdiri daripada satu etnik dengan etnik yang berbeza contohnya orang Murut berkahwin dengan orang Cina, orang Dusun berkahwin dengan Bisayah, budaya kedua-dua etnik ini memegang kepercayaan dan budaya yang berbeza walau bagaimanapun ada yang masih mengekalkan identiti mereka manakala ada yang berlaku proses asimilasi. Hasil daripada perkahwinan campur ini telah melahirkan satu kumpulan sub-etnik di Sabah yang iaitu Sino-Kadazan atau Sino-Dusun. Perkahwinan campur ini berlaku diantara orang Cina dengan orang Kadazan atau Dusun oleh itu mereka dikenali sebagai Sino atau Peranakan Cina. Kumpulan ini semakin ramai bilanganya di Sabah serta dianggap setaraf dengan penduduk bumiputera lain ( Dayu Sansalu 2008: 405) Keunikan pasangan berkahwin campur di Keningau dapat digambarkan melalui proses asimilasi dan akulturasi budaya serta pergaulan mesra yang berlaku dalam kumpulan ini. Dari segi proses asimilasi, kebanyakkan pasangan yang berkahwin campur akan cenderung mengikut pihak yang beragama Islam oleh itu asimilasi berlaku dalam keseluruhan gaya hidup dengan menyerap budaya serta adat Islam, namun begitu terdapat juga pasangan yang mengekal identiti masing-masing tetapi berlaku unsur peminjaman budaya contohnya dari aspek bahasa dan perayaan yang disambut. Kajian ini dijalankan adalah untuk mengaji faktor yang mendorong masyarakat Keningau berkahwin campur khususnya diantara muslim dan non-muslim. Selain itu kajian ini akan memfokuskan persepsi masyarakat terhadap perkahwinan campur serta kesan hasil daripada perkahwinan tersebut. Menerusi Kajian ini, diharap dapat dikenali ramai dan memberi manfaat kepada semua pihak terutama yang berkahwin campur.

Kata kunci: Perkahwinan Campur diantara muslim dan non muslim Keningau Sabah.

ABSTRACT

ix

Mixed marriages in Sabah has become a common phenomenon, this is due to the variety of ethnics in Sabah leading to this mixed marriage, The concept of mixed marriages in Keningau are compose of different ethnics such as the Murut married to Chinese and Dusun married with Bisayah, both of them pratice a different culture and customs however but they are still maintaining their identity, but some of them make assimilating. There are sub-ethnic groups in Sabah which results from inter-marriage of Sino-Kadazan or SinoDusun. This kind of mixed marriage occurred between the Chinese and Kadazan or Dusun people, and known as Peranakan Chinese or Sino. The number of this group is increasing and now is considered on the same level with other indigenous people (Dayu Sansalu 2008: 405). Their uniqueness can be illustrated through a process of cultural assimilation and acculturation from intermarried couples, and also a good relationship that occur in this group. In the process of assimilation, most intermarried couples will tend to follow the religion of Islam by the assimilation occurred in the overall life style by absorbing the culture and customs of Islam, but there are also couples who maintain their own identity, at the same time the effects of acculturation can be seen in both interacting cultures such as language and festivals to be celebrated. This research was carried out to study the factors leading to the mixed marriages in Keningau community, especially among Muslims and non-Muslims. In addition, this research focused on community perceptions towards mixed marriages and the impact of these marriages. Through this research, it is hope that it can be well-known and beneficial to all parties, especially those who practice the mixed marriages.

Key words: Interracial Marriages between Muslim and non-Muslim at Keningau Sabah.

ISI KANDUNGAN Muka Surat

Dedikasi Penghargaan Abstrak Abstract Senarai Jadual Senarai Carta Senarai Gambar

vi vii viii ix xiii xiv xv

BAB 1

LATAR BELAKANG KAJIAN 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. Pengenalan Permasalahan Kajian Objektif Kajian Hipotesis Kajian Kerangka Teori 1.5.1. Teori Difusi 1.5.2. Teori Konflik 1.5.3. Teori Fungsionalisme Kajian Literatur Kepentingan Kajian 1.7.1. Kepentingan Kepada Pasangan berkahwin campur 1.7.2. Kepentingan Kepada Masyarakat Metodologi 1.8.1. Reka Bentuk Kajian 1.8.2. Kajian Perpustakaan (Data) 1.8.3. Kajian Lapangan 1.8.3.1 Pemerhatian 1.8.3.2 Temu bual 1.8.4 Analisis Data Skop Kajian Organisasi Bab 1 18 19 19 20 20 21 23 24 27 28 28 29 29 30 30 30 31 33 33 34

1.6. 1.7.

1.8.

1.9. 1.10.

xi

BAB 2

FAKTOR BERLAKUNYA PERKAHWINAN CAMPUR DALAM KALANGAN MASYARAKAT KENINGAU 2.1. Pengenalan 2.1.1 Kadazan Dusun 2.1.2 Murut 2.1.3 Cina 2.1.4 Bajau 21.5 Etnik Keningau lain Faktor Peningkatan perkahwinan campur antara Muslim dan non-Muslim 2.2.1 Persepsi masyarakat 2.2.2 Ekonomi 2.2.3 Perasaan ingin mencuba 2.2.4 Salng mencintai 2.2.5 Pendidikan 2.2.6 Identiti Bumiputera 2.2.7 Individu 2.2.8 Keadaan persekitaran 2.2.9 Kemasukan Imigran Rumusan 35 37 39 40 41 42 43 44 48 50 52 54 55 57 60 60 63

2.2

2.3

BAB 3

PERSEPSI MASYARAKAT TERHADAP PERKAHWINAN CAMPUR ANTARA MUSLIM DENGAN NON-MUSLIM 3.1. 3.2. 3.3. 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 Hasil Kajian 3.1.1 Hasil Temu bual Penyatuan dua budaya Menyebarkan dakwah keagamaan Menyumbang perpaduan Negara Perkahwinan campur mendorong pasangan murtad 3.5.1 Isu Murtad Kekeliruan identiti anak Memeluk Islam atas faktor berkahwin Rumusan 64 66 68 71 74 78 80 84 87 89

xii

BAB 4

KESAN PERKAHWINAN CAMPUR DI KENINGAU 4.1. Kesan terhadap perkahwinan campur 4.1.1 Kesan asimilasi 4.1.1.1 Kepercayaan 4.1.1.2 Adat resam 4.1.1.2.1 Perkahwinan 4.1.1.2.2 Kematian 4.1.1.2.3 Kelahiran 4.1.1.3 Gaya hidup 4.1.1.3.1 Sambutan perayaan 4.1.1.3.2 Makanan 4.1.1.3.3 Pakaian 4.1.1.3.4 Bahasa 4.1.2 Kesan akultrasi 4.1.2.1 Bahasa 4.1.2.2 Adat resam 4.1.2.3 Perayaan 4.1.3 Pembudayaan 4.1.4 Dampak kepada anak 4.1.5 Agama 4.1.6 Perpaduan negara 4.2 Kesan negatif perkahwin campur antara Muslim dan non-Muslim 4.2.1 Masalah sebelum berkahwin 4.2.2 Masalah selepas berkahwin 4.2.3 Konflik perkahwinan 4.2.4 Cara pengasuhan anak 4.2.5 Isu Murtad 4.3 Kesimpulan 91 92 92 94 96 97 98 99 100 101 102 103 104 106 107 108 109 111 113 114 116 116 118 119 120 122 123

BAB 5

KESIMPULAN 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. Pengenalan Perbincangan Kesimpulan Hasil Perbincangan Implikasi dan Aplikasi Kajian Cadangan Kajian Lanjutan Rumusan 124 125 126 128 129 131

xiii

RUJUKAN

132

SENARAI JADUAL Jadual Jadual 1.1. Jadual 1.2. Jadual 1.3 Jadual 1.4 Jadual 1.5 Jadual 1.6 Jadual 1.7 Jadual 1.8 Jadual 2.1 Jadual 2.2 Jadual 3.1 Jadual 3.2 Muka Surat Statistik perkahwinan campur antara Muslim dan non-Muslim di Keningau 2010 Taburan penduduk mengikut agama etnik di Keningau 2010 Jumlah penduduk mengikut kumpulan etnik daerah Keningau 2010 Kumpulan etnik penduduk Keningau Populasi penduduk Keningau mengikut kawasan 1991 Populasi penduduk Keningau tahun 1991-2010 Jumlah penduduk kumpulan etnik, agama negeri Sabah 2010 Jumlah Penganut Islam, Kristian dan Buddha di Keningau 2010 Statistik perkahwinan campur antara Muslim dan non-Muslim di Keningau 2010 Pekerjaan penduduk mengikut kategori industri Sabah 2010 Hasil kajian masyarakat yang bersetuju terhadap perkahwinan campur Hasil kajian masyarakat yang tidak bersetuju terhadap perkahwinan campur 4 6 9 10 12 13 14 16 44 48 65 65

xiv

SENARAI PETA PETA Peta 1.1. Peta 1.2 Peta Sabah Peta Keningau Muka Surat 5 7

xv

SENARAI CARTA CARTA Carta Carta Carta Carta Carta 1.1. 1.2 2.1 3.1 3.2 Jumlah penduduk Keningau 2010 Penduduk Keningau mengikut gender 2000 Inteaksi dan keharmonian masyarakat Keningau Adakah anda bersetuju terhadap perkahwinan campur? Adakah anda bersetuju dengan perkahwinan Berlainan agama? Muka Surat 8 12 35 64 64

xvi

SENARAI GAMBAR Gambar Gambar 2.1. Gambar 2.2. Gambar 2.3. Gambar 2.2. Gambar 3.1 Gambar 4.1. Gambar 4.2 Perkahwinan kaum etnik KadazanDusun Perkahwinan kaum etnik Murut Perkahwinan kaum Cina Perkahwinan kaum etik Bajau Adat resam Adat perkahwinan Adat perkahwinan Muka Surat 37 39 40 41 68 96 96