NR 9 (8)

WRZESIE 2013

ORGAN STOWARZYSZENIA PRZYJACI SZCZEBRZESZYNA

Wrzesie
Chodzi wrzesie po kraju, wypdza ptaki z gaju. Zmalay dni, wyduyy si noce chodne i ddyste. Niebo osuwa si nad ziemi, tracc sw barw. any fioletowych wrzosw kwitn w lasach. Powoli rzedn zielone drzewa, nabierajc kolorowych barw. Wszystko pcznieje od owocw i nasion. Nawet chwasty rozrzucaj po ziemi biay puch nasion, by przetrwa, by gatunek nie zagin. Odlatuje ptactwo, a po polach tak gwarnych i barwnych zalega boga cisza wrzeniowego dnia. te cierniska pokryte s skibami ziemi. Tu i wdzie zaczyna si siew. Ogromne siewniki doczepione do cignikw znacz rzdek za rzdkiem, zagbiajc ziarno w glebie, by da nowe ycie, nowy plon na rok nastpny.

Jesie kadzie swe pitno na otaczajcej nas przyrodzie. Przy nawet maym podmuchu wiatru orzech woski sypie swe orzechy prosto pod nasze nogi. Owoc kasztana uderza z caej siy o ziemi. Z kolczastej skorupy wyuskuj si dwa kolorowe, biao-brzowe owoce. Przypominaj sw barw dwa aciate cielaki. Czerwieni, purpur i ci barwi si drzewa i krzewy przydrone. Rwnie lasy i miedze stoj cae w barwach piknej, polskiej jesieni. Jesie w przyrodzie i jesie ycia, niby spokrewnione ze sob, ale jake rne. Jesie w przyrodzie nadzieja na odrodzenie w roku nastpnym. Jesie ycia to te niby nadzieja, ale jake inna od tej pierwszej. Modlitwa Racz nas Panie obdarzy ustawiczn mioci witego Imienia Twojego, albowiem nigdy nie odmawiasz opieki tym, ktrych utwierdzasz w Swojej mioci. ( z modlitewnika ,,Pokj wam). Stefania Krukowska

SZCZEBRZESZYN

CHRZSZCZ NR 9 3 (8) (7)

W chwili wybuchu wojny Polska miaa zawarty ukad sojuszniczy z Francj z 1921 roku, ukad sojuszniczy z Wielk Brytani z 25 sierpnia 1939 roku oraz sojusz z Rumuni (obowizujcy jednak tylko w przypadku ataku ze strony ZSRR). Niemcy byy powizane paktem antykominternowskim z Japoni i Wochami, tzw. paktem stalowym z Wochami oraz ukadem z ZSRR (pakt Ribbentrop-Mootow) z 23 sierpnia 1939 roku, ktry de facto dzieli Europ rodkow na strefy wpyww obu pastw i dawa Niemcom woln rk w wojnie z Polsk. Formalnie wojna nabraa charakteru wiatowego z chwil wypowiedzenia jej Niemcom przez Wielk Brytani i Francj 3 wrzenia 1939. Wraz z Wielk Brytani do Nowy rok szkolny wojny przystpiy Indie i gwne pastwa Wsplnoty (fragment) Brytyjskiej (dominia brytyjskie): Australia i Nowa By starszym to marzenie dzieci, Zelandia (3 wrzenia), ZPA (6 wrzenia) i Kanada A przecie czas tak szybko leci, (10 wrzenia). Oficjalnie po stronie Niemiec do wojny Mija godzina za godzin, nie przyczyy si na tym etapie jednak ani Wochy, Nim si spostrzege, rok upyn! ani Japonia. Neutralno zachoway Wgry i Rumunia. I nowa bije ju godzina, Do niemieckiego ataku na Polsk przyczya si Nowy rok szkolny si zaczyna, natomiast Sowacja (siami armii BernolkJu czeka szkoa i koledzy, wkroczyy do Polski kilka godzin po Niemcach), ktra I w ksikach zasb nowej wiedzy. [...] bya wwczas protektoratem Niemiec. 17 wrzenia bez okrelonego w prawie Id przez gwarne korytarze, midzynarodowym wypowiedzenia wojny zaatakowaa Widz coraz to nowe twarze, Polsk rwnie Armia Czerwona. Atak ten zama A oto dawny mj kolega, polsko-sowiecki pakt o nieagresji z 1932 roku, ktry Ju mnie zobaczy, ju podbiega, mia obowizywa do 1945 roku, jednak nie wywoa - Gdzie bye w lecie? Zbierasz znaczki? ze strony rzdu polskiego wypowiedzenia wojny. - Czy masz ju swoje miejsce w szatni? ZSRR w nocie przedstawionej w nocy 17 wrzenia - Patrz, nauczyciel jaki nowy? 1939 ju w chwili rozpoczcia agresji Ach, te okrzyki, te rozmowy... ambasadorowi RP w Moskwie Wacawowi Ale wybia ju godzina. Grzybowskiemu stwierdzi jednostronnie zaprzestanie Dzwonek! Rok szkolny si zaczyna. istnienia pastwa polskiego. Ambasador odmwi Znw dni popyn pracowite przyjcia noty, polscy dyplomaci wyjechali Nad ksik szkoln, nad zeszytem... z terytorium ZSRR dopiero po interwencji dziekana ycz wam wszystkim na pocztek korpusu dyplomatycznego, ambasadora Rzeszy von Szkolnego roku samych pitek! Schulenburga. Jan Brzechwa Armia Czerwona toczya walki z Korpusem Ochrony Wybuch II wojny wiatowej Pogranicza na caej linii granicznej. Cikie walki oddziay Wojska Polskiego i ochotnicy stoczyli Wojna wybucha 1 wrzenia 1939 po ataku III w obronie Grodna. Naczelny Wdz Edward RydzRzeszy niemieckiej w porozumieniu z ZSRR. migy wyda dyrektyw: Pierwszy etap wojny, nazywany wojn obronn Polski lub tradycyjnie w pimiennictwie kampani Sowiety wkroczyy. Nakazuj oglne wycofanie na wrzeniow, rozpocz o godzinie 4:43 nalot na Rumuni i Wgry najkrtszymi drogami. Z bolszewikami Wielu, przeprowadzony przez eskadr 4 Floty nie walczy, chyba w razie natarcia z ich strony lub prby Powietrznej feldmarszaka Wolframa von rozbrojenia oddziaw. Zadanie Warszawy i miast, ktre Richthofena, a zaraz po nim ostrza Wojskowej miay si broni przed Niemcami bez zmian. Miasta do Skadnicy Tranzytowej na Westerplatte przez ktrych podejd bolszewicy, powinny z nimi pancernik Schleswig-Holstein. Nastpia agresja pertraktowa w sprawie wyjcia garnizonw do Wgier wzdu caej granicy niemiecko-polskiej zgodnie z lub Rumunii. n. dyrektywami Fall Weiss.
2

CHRZSZCZ NR 9 (8)

Konklawe
Od redakcji: Przy wyborach kolejnego papiea pojawia si wiele okrele, definicji, wiadomoci, wymagajcych dokadniejszego wyjanienia. Jest take z tym faktem zwizanych wiele ciekawostek, ktre chcielibymy czytelnikom przybliy.

Wybr papiey dawniej i dzi

W pierwszych wiekach chrzecijastwa, kiedy wadza biskupa Rzymu nie wykraczaa poza to miasto, papie by wybierany przez obecnych na miejscu wiernych spord kapanw (prezbiterw) stolicy Imperium. Brano pod uwag gorliwo, znajomo i si wiary oraz zdolnoci organizacyjne kandydatw. 28 wrzenia 235 roku. Z urzdu ustpi wity Poncjan 21.07.230 -28.09.235), zesany przez wadze rzymskie do kamienioomw na Sycylii, gdzie pniej umar jako mczennik. Zrzek si godnoci biskupa Rzymu, aby uatwi wybr swego nastpcy. W wyniku konklawe zosta wybrany wity Anterus ( 2.11.235 3.01.236). Jest to pierwsza udokumentowana data wyborw papiea. Po 323 roku. Przez wiele stuleci wybr kolejnego papiea oficjalnie by wewntrzn spraw ,,ludu rzymskiego. W praktyce wikszy wpyw na wybr mieli najmoniejsi spord miejscowego duchowiestwa. Konklawe zgromadzenie kardynaw zwoywane po mierci lub rezygnacji papiea w celu obrania jego nastpcy. Nazwa pochodzi od aciskiego conklave - ,,pokj zamykany na klucz. Popularne, cho niezgodne z prawd jest powizanie tego terminu z aciskim cum clave ,,pod kluczem. Instytucja kardynalatu w Kociele Zachodnim siga mniej wicej IV wieku. Pocztkowo ograniczaa si tylko do duchowiestwa samego Rzymu. W jej skad wchodzili kapani i diakoni z najbliszego otoczenia papiea, zwani cardinales, czyli gwnymi. Pniej zaczto uywa tego aciskiego sowa w odniesieniu do waniejszych biskupstw spoza Wiecznego Miasta i spoza Italii, np. Mediolanu, Kolonii, Trewru, Santiago de Compostela 769 rok synod na Lateranie postanowi, e prawo wyboru papiea maja tylko kardynaowie dwch kategorii: biskupi i prezbiterzy (bez diakonw, niszego duchowiestwa i wieckich).

Rok 1150 powstao Kolegium Kardynalskie, ktrego honorowym przewodniczcym jest kadorazowo kardyna biskup Ostii (od 27.04.2005 r. jest nim kardyna Angelo Sodano). Od poowy XI wieku prawo wyboru nowego papiea maj tylko kardynaowie. Niegdy byo ich tylko kilkunastu i pochodzili z Woch, dzisiaj jest ich ponad 200 i pochodz z 70 krajw wiata. 6 grudnia 1058 roku po raz pierwszy papiea (Mikoaja II) wybrali sami kardynaowie i to wycznie z kategorii biskupw. 14 lutego 1130 roku pierwsza elekcja, w ktrej wzili udzia kardynaowie wszystkich trzech grup: biskupi, prezbiterzy i diakoni (wybory Inocentego II). Zasad t zatwierdzono w 1179 roku podczas Soboru Lateraskiego III. Ustalono wtedy rwnie, e do wyboru papiea potrzebne jest 2/3 gosw, a od 9 dnia gosowania elektorom naleao zmniejsza ilo i jako dostarczanego poywienia, ograniczajc je do chleba, wody i wina. Wpywy z zewntrz. Wyborem nowego papiea ywo zainteresowane byy wadze wieckie. Papie Damazy I w 378 roku na synodzie w Rzymie uzyska zgod cesarza Gracjana na podjcie uchway, ktra postulowaa wolny wybr papiea. Mimo to cesarz domaga si wci prawa zatwierdzenia tego wyboru. Za Jana IX (898 900) synod uchwali, e biskup i duchowiestwo mieli wybiera papiea za zgod ludu, a jego konsekracja moga si odby tylko w obecnoci wysannikw cesarskich. W przywileju Ottona I na synodzie 13.02. 962 r., uchwalono, e papie ma by wybierany zgodnie z prawem kanonicznym i przed konsekracj skada cesarzowi przysig wiernoci. Znaczcy wpyw cesarza na wybr papiea zmieni Mikoaj II dekretem z 1059 roku. Praktyk wysuwania przez krla niemieckiego kandydatury papiea zastpiono w nim wyborem papiea przez kardynaw, przy zachowaniu caego nalenego szacunku wobec krla niemieckiego. 22 sierpnia 1241 roku Fryderyk II po mierci Grzegorza IX wywiera naciski na Kolegium Kardynalskie. Wybory przeduay si, wic po kilku tygodniach wadze Rzymu postanowiy zastosowa swoista presj wobec kardynaw. Zamknito ich w poudniowo wschodnim skrzydle Paltynu, gdzie mogli kontaktowa si tylko midzy sob, co nie dao efektu, wic wadze zagroziy uyciem wojska. Pod takim szczeglnym naciskiem ( a wic po 2 miesiacach) wybrano Celestyna IV.

CHRZSZCZ NR 9 (8)

10 listopada 1241 roku- po mierci Celestyna IV nowego papiea wybrano dopiero 25.06.1243 r., czyli po ponad 2,5 roku. Zosta nim Innocenty IV. 29 listopada 1268 roku- gdy zmar Klemens IV, podczas konklawe kardynaowie byli podzieleni na dwa stronnictwa: profrancuskie i proniemieckie (woskie). Obrady i spory przecigay si. W trakcie sede vacante (aciskie: nieobsadzona stolica, lub pusty tron) zmaro trzech dziekanw, a dziekan kolegium zrzek si swych praw elektorskich. Przeduajce si wybory niemal zrujnoway materialnie mieszkacw Viterbo. Zastosowali oni rodek drastyczny: zamurowali drzwi do paacu, w ktrym obradowali kardynaowie, podajc im skromne racje ywnoci przez dach. Ostatecznie kardynaowie 1.09.1271 r., a wic prawie po 3 latach wybrali archidiakona z Leodium Teobalda Viscontiego, ktry przybra imi Grzegorza X. Lipiec 1274 rok - Grzegorz X wydaje konstytucj Ubi periculum, gdzie po raz pierwszy uyto sowa ,,konklawe. Okrelono w niej zasady i tryb elekcji: jeeli w cigu trzech pierwszych dni nie nastpi wybr nowego papiea, kardynaom zostan zmniejszone racje ywnociowe, a jeli nie wybior go w cigu nastpnych 5 dni sytuacja si powtrzy. Mimo to czasami dochodzio do dugich okresw sede vacante w Kociele po mierci kolejnych papiey. Jana XXII wybrano 7.08.1316 r. po 2 latach i ponad 3 miesicach. Klemens V zosta papieem prawie 11 miesicy po mierci swego poprzednika Benedykta XI. Dugich wielomiesicznych konklawe byo jeszcze kilka.

rozwizanie kompromisowe ( wybr kandydata moliwego do zaakceptowania przez rne nieformalne grupy kardynaw) i gosowanie tajne. Obecnie obowizuje tylko ten ostatni wariant. 5 listopada 1973 roku Pawe VI na konsystorzu tajnym zarzdzi, e liczba kardynaw uprawnionych do udziau w konklawe nie moe przekracza 120, kardynaowie powyej 80 roku ycia trac prawo wyboru papiea oraz wszelkie urzdy i stanowiska w Kurii Rzymskiej i w Pastwie Miasta Watykanu. Ustalenia te zostay zaakceptowane przez Jan Pawa II.

Ubrania dla nowego papiea.

Wybr nowego papiea wie si z przygotowaniem dla niego szat, w ktrych ju pierwszego dnia pozdrowi wiernych z balkonu Bazyliki w. Piotra. Do miana papieskiego krawca pretenduje rodzina Gamarellich, ktra od ponad 200 lat ,,ubiera rzymskich duchownych, a od czasw Piusa XI rwnie papiey. Dawniej szyto a cztery peleryny: z czerwonego aksamitu z gronostajem, z czerwonej weny z gronostajem, z cienkiej czerwonej tkaniny na lato i bia, uywan w okresie wielkanocnym. Annibale Gamarelli podkrela, e przygotowanie szat dla nowego papiea jest ogromnym wyzwaniem i wymaga pracy 6 osb przez okoo 10 dni od rana do pnych godzin popoudniowych. Poniewa wybr papiea jest tajny i nie jest znany, zanim nie zostanie ogoszony przez kardynaa pro diakona, przygotowywane s komplety szat w trzech rozmiarach (maym, duym i rednim). W skad kadego kompletu wchodz:
Dwie sutanny weniana i z jedwabiu moire, Czerwona peleryna (mozzzetta), Dodatki: czerwone buty, zoty sznur na krzy, pas ze zotymi frdzlami, na ktrym umieszczony zostanie herb nowego papiea, Biaa piuska (papalina).

Jak wybiera si dzi ?

Zasady dotyczce wybierania papiey zmieniay si w cigu stuleci. Szczeglnie w XX wieku kolejni papiee wydawali nowe przepisy, zmierzajce do usprawnienia caej procedury a zarazem zapewnienia maksymalnej niezalenoci elektorw od wpyww zewntrznych. Obecnie dokumentami regulujcymi przebieg konklawe s: ,,Universi Dominci Gregis konstytucja apostolska Jana Pawa II z 22.02.1996 roku; ,,Ad Purpuratum Patrum Pawa VI: Ingravescentem aetatem Pawa VI. Podtrzymujc oglne zasady wyboru papiea wypracowane w cigu wiekw, dokumenty te ucilaj m.in. e nowego nastpc witego Piotra mona wybiera tylko przez gosowanie. Do tej pory istniay teoretycznie trzy moliwoci: wybr jednogony przez aklamacj,
4

C.d.n.

CHRZSZCZ NR 9 (8)

Cukrownia Klemensw
Zanim przejdziemy do charakterystyki plantacji burakw cukrowych oraz plantatorw, naley kilka sw powici warunkom dostawy i odbioru burakw w Cukrowni ,,Klemensw z 1895 r., ktre stanowiy trzon ,,Umowy plantatorw z cukrowni przez wiele lat. Warunki zawarte w omiu punktach obowizyway cukrowni i tych plantatorw, ktrzy przed 1 IV 1895 r. zadeklarowali dla potrzeb cukrowni obsia burakami okrelon powierzchni gruntw. Wzajemne stosunki, obowizki i zobowizania byy nastpujce: 1/ Plantatorzy obowizani byli zwie buraki na miejsce wskazane przez cukrowni, gdzie miay by przyjmowane na wagach setnych przez urzdnikw cukrowni; 2/ buraki mogy zawiera 2 % zanieczyszczenia, w razie wikszego cukrownia potrcaa kady procent zanieczyszcze; 3/ cukrownia nie przyjmowaa burakw le oczyszczonych z czci zielonych, przemarznitych oraz zawierajcych wicej ni 7 % zanieczyszcze; 4/ cukrownia wydawaa bezpatnie plantatorom nie wicej ni 40 funtw nasion na zadeklarowany 300 prtowy mrg ziemi, w zamian plantatorzy powinni dostarczy nie mniej ni 575 funtw burakw za kady funt nasion. Za kad ilo nasion pobranych powyej okrelonej normy cukrownia potrcaa plantatorom z ich nalenoci. Przyjmowaa buraki wyprodukowane tylko i wycznie z nasion dostarczanych przez cukrowni; 5/ plantatorzy mieli prawo nabycia bezpatnie wytokw w stosunku 50 % do wagi dostarczonych burakw, ktre miano odbiera wasnym transportem; 6/ po odstawieniu burakw plantatorzy mieli zgasza si do obrachunku. Naleno za buraki obliczano po cenie umwionej przy zadeklarowaniu plantacji. Z nalenoci przypadajcej za buraki cukrownia potrcaa zaliczki, jeli takie byy pobrane, wraz z 6 % rocznie za nasiona. Gdyby warto dostarczonych burakw nie pokrywaa nalenoci przypadajcej cukrowni, plantator by zobowizany rnic dopaci. Wypata nalenoci odbywaa si w 14 dni po obrachunku; 7/ cukrowni przysugiwao prawo sprawdzenia pomiaru zadeklarowanej przez plantatorw powierzchni. W razie zasiania mniejszej powierzchni ni zadeklarowana plantator paci 5 kopiejek za nie obsiany prt ziemi. W przypadku obsiana wikszego areau plantator by obowizany powiadomi o tym cukrowni;

8/ cukrownia miaa prawo odmwi przyjcia burakw w przypadku pogorzeli lub zniszczenia, a take innych nieprzewidzianych wypadkw, nie zawinionych przez ni, na skutek ktrych produkcja staaby si niemoliwa. W takich sytuacjach cukrownia wypacaa po 15 rubli za kad zasian morg ziemi, przy czym plantatorzy zrzekali si z gry innych roszcze w stosunku do cukrowni. Za kad zadeklarowan morg burakw plantatorowi przysugiwaa zaliczka 20 rubli. Inspektor plantacji corocznie w maju i w czerwcu lustrowa plantacj. Na kampani 1895/1896 r. cukrownia przyja 189 zgosze na plantacj burakw, z czego 50 plantatorw zadeklarowao obsia burakami powierzchni powyej 3 mrg (pozostali poniej tej wielkoci). Plantatorzy zamieszkiwali w 76 wioskach, najwicej w Bodaczowie (18), Suowie i Deszkowicach (po 16). Rozpito areau bya bardzo dua. Najmniejsze liczyy po kilkanacie prtw, a najwiksze, Aleksandra Heczyskiego z Bortatycz 57 mrg i Ludwika Sajkiewicza z Hyej 57,5 morgi. Na pierwsz kampani plantatorzy dostarczyli 90 460 korcw burakw. Bardzo wan spraw dla cukrowni byo rozszerzenie plantacji burakw cukrowych poza teren powiatu zamojskiego, w rejonach przygranicznych powiatw krasnostawskiego, hrubieszowskiego i tomaszowskiego. Szczeglnie liczni byli plantatorzy burakw w Czernicinie, Chaniowie, Turobinie, Bzowcu, Wierzchowinie, Maszowie, Wirkowicach, Ujazdowie, Tarnogrze i Izbicy (pow. krasnostawski), Miczynie, Zawalowie, Konichach i Horyszowie Ruskim (pow. hrubieszowski) oraz w Niewirkowie (pow. tomaszowski ). Opracowano na podstawie ksiki Cukrownia ,,Klemensw 1894 1994. Oficyna Wydawnicza ,,Czas 1994 r.

C.d.n.
5

CHRZSZCZ NR 9 (8)

Rekonstrukcja bitwy pod Panaswk

- fotorelacja

CHRZSZCZ NR 9 (8)

Doynki 2013
W niedziel 8 wrzenia br. odbyy si w Szczebrzeszynie Doynki Gminne. O godzinie 12:00 wyruszy korowd doynkowy prowadzony przez Roztoczask Konn Stra Ochrony Przyrody im. 25 Puku Uanw Wielkopolskich. Za stra podaa orkiestra dta Echo Kniei ze Szczebrzeszyna (dziaajca przy Stowarzyszeniu wspierania Kultury), ktra zaprezentowaa si w nowych strojach myliwskich. Starostami tegorocznych doynek byli: pani Alina Tomaszewska i pan Tomasz Hasiec, ktrzy w darze zoyli chleb i bukiet kwiatw. Za reprezentacj modziey w strojach ludowych z Zespou Szk Nr 2 im. dr. Zygmunta Klukowskiego rozpocz si przemarsz delegacji poszczeglnych soectw z wiecami doynkowymi. O godzinie 12.30 na rynku miejskim rozpocza si uroczysta Msza wita dzikczynna celebrowana przez ksidza dziekana Jerzego Kotuna. Przed Msz wit okolicznociowe przemwienie wygosi Burmistrz Szczebrzeszyna p. Marian Mazur. Po zoeniu darw i wiecw doynkowych przed otarzem, rozpocz si blok artystyczny, w ramach ktrego zgromadzeni gocie mieli okazj usysze: orkiestr dt Echo Kniei, zesp Fermata z Telatyna, Kapel Beeck oraz Szczebrzesk Kapel Podwrkow. Cz artystyczn uwietniy wystpy dzieci i modziey z Gimnazjum, Szkoy Podstawowej i Przedszkola Samorzdowego w Szczebrzeszynie. Gwiazd wieczoru by zesp Trzy Korony, ktry wykona przeboje Krzysztofa Klenczona. Imprez zakoczya zabawa z zespoem No Name m.

Cig dalszy zdj na str. 12

7

CHRZSZCZ NR 9 (8)

KONTRAKT C.d.
Art. 15. Kolonici maj prawo do korzystania z dworskich pastwisk na rwni z ca gmin, lecz musz ponosi czciowo koszty utrzymania pastucha. Gdyby bydo spowodowao szkod w paskich uprawach rolnych, waciciel byda zobowizany bdzie do zapacenia kadorazowo 6 z polskich kary od kadej sztuki byda, zajtej w szkodzie. Gdy szkod spowoduje niedbalstwo pastucha, to ta kara bdzie mu potrcona z jego wynagrodzenia. Art. 16. Drewno do napraw biecych budynkw mieszkalnych i gospodarczych wydawane bdzie przez Ordynacj osadnikom bezpatnie. Od 1 maja do ostatniego wrzenia kadego roku, kady osadnik bdzie mia prawo wywie co tydzie z lasu jedn pen fur drewna opaowego. Art. 17. Od 1 padziernika do ostatniego kwietnia kady osadnik bdzie mia prawo wywie z lasu paskiego, bezpatnie, 2 fury pene drewna opaowego tygodniowo. Wywz nastpi moe tylko w dni wyznaczone przez Ordynacj. Moe to by drewno gnijce, poamane przez burz i wiatry. Gdyby kto wywozi drewno zdrowe lub je wycina, bdzie podlega karze wyznaczonej przez zarzd lasw Ordynacji. W przyszoci, gdyby lasw zbrako, to kady kolonista potrzebujcy drewna opaowego lub budowlanego, bdzie mg sobie to drewno kupi. Art. 18. Przed upywem 15 lat od chwili objcia gospodarstwa adnemu z osadnikw nie wolno bdzie zaciga dugw na gospodarstwo ani na inwentarz ywy czy martwy. Po upywie 15 lat bdzie wolno kademu kolonicie posiadane gospodarstwo sprzeda na tych samych warunkach, jak otrzyma je sam. Nabywc moe by nie kto inny, lecz nie osiedlony jeszcze kolonista. Art. 19. Osadnikom nigdy nie bdzie wolno produkowa ani sprowadza z innych majtkw bez zezwolenia Ordynacji adnych trunkw ani okowity (spirytusu). Ordynacja obiecuje osadnikom, e bdzie sprowadza ze swoich majtkw napoje alkoholowe po niskich cenach. Art. 20. Ordynacja zastrzega sobie nad wszystkimi osadnikami prawo i instancje, jakie przez prawa rzdowe s nadane zwierzchnoci gruntowej.
8

Art. 21. W razie zaniedbywania, ajdactwa czy zej woli i niszczenia gospodarstwa przez osadnika Ordynacja bdzie miaa prawo takich osadnikw usuwa z gospodarstwa bez adnego odszkodowania. Dotyczy to bdzie rwnie tych osadnikw, ktrzy nie bd paci w wyznaczonym czasie nalenych czynszw. Art. 22. aden osadnik nie moe posiada rwnoczenie 2 gospodarstw. Gdyby si taki wypadek zdarzy przez dziedzictwo (chyba dziedziczenie red.,to w cigu roku posiadacz takich 2 gospodarstw bdzie musia jedno gospodarstwo sprzeda innemu, nie osiedlonemu, osadnikowi niemieckiemu. Art. 23. Osadnicy nie mog posiada koni ani byda przeznaczonego do rozmnaania. Swoje krowy, klacze i maciory bd zobowizani doprowadza do majtkw ordynackich celem ich pokrycia. Art. 24. Przez 3 lata, to jest od 1 stycznia 1786 roku do ostatniego grudnia 17888 roku wszyscy osiedleni kolonici maj by zwolnieni zupenie z wszelkich podatkw, danin i innych nieprzewidzianych obecnie wiadcze na rzecz Ordynacji. Art. 25. Od 1 stycznia 1788 roku kady z osadnikw ma paci rocznie do kasy Ordynacji 40 z polskich od kadego posiadanego morga gruntu i k. Nie dotyczy to 1/3 gruntu, ktra kadego roku bdzie ugorowa. Art. 26. Czynsz ma by pacony w dwch ratach, to jest 1 stycznia i 1 lipca kadego roku. Art. 27. Kady osadnik ma obowizek meldowa i zawiadomi Ordynacj czy jego ssiedzi nie zaniedbuj swoich gospodarstw, i czy te nie chyl si ku upadkowi. Art. 28. Kady osadnik oprcz z gry wyznaczonego czynszu gruntowego, po upywie 3 lat zobowizany bdzie paci rocznie po 10 z polskich za 8 dni roboczych pracy w Ordynacji przy reperacji dworskich budynkw, mynw i pracy podczas niw i sianokosw. Art. 29. Jeeli osadnik nie bdzie mg spaci wyznaczonego czynszu, opisanego w art. 28, to moe go odpracowa sam lub konnym zaprzgiem.

CHRZSZCZ NR 9 (8)

Art. 30. Do napraw drg, mostw i podobnych prac, po upywie 2 lat, tak samo jak i inni mieszkacy gminy, musz kolonici zgasza si do pracy lub z zaprzgiem, jak ustalono wsplnie. Art. 31. Podatki pastwowe, oprcz wiadcze na rzecz Ordynacji, wszyscy osadnicy musz paci sami. Art. 32. Kwaterunki wojskowe i forszpany (podwody red), po upywie 3 lat maj osadnicy odbywa w tym samym porzdku i w tej samej mierze, co i reszta mieszkacw gminy. Art. 33. Kady osadnik bdzie mia w domu ksieczk daninow, w ktrej bd wpisywane nalene czynsze i nalenoci na rzecz Ordynacji. Art. 34. Oprcz powinnoci wymienionych w poprzednich artykuach niniejszego kontraktu, wszyscy osadnicy niemieccy, w adnym wypadku i pod adnym pozorem i wzgldem, nie mog by przez Ordynacj teraz ani w przyszoci, przez obecnego waciciela Ordynacji ani jego nastpcw, zmuszani do jakiejkolwiek pracy w Ordynacji. Natomiast mog osiedleni kolonici pracowa w majtkach Ordynackich dobrowolnie, za uzgodnion wsplnie zapat. Art.35. Ordynacja nie bdzie teraz ani w przyszoci uprawniona do zmuszania dzieci, parobkw i dziewczyn kolonistw do pracy w swoim majtku. Art. 36. Jeeli ktry z majtkw Ordynacji potrzebuje do pracy rzemielnikw osiedlonych w poszczeglnych koloniach Ordynacji, to rzemielnicy stawiaj warunki pracy i pacy, i zale one od wsplnej umowy. Przymusowe zatrudnienie rzemielnikw przez Ordynacj jest teraz i w przyszoci zabronione. Art. 37. Uprawianie rybowstwa lub mylistwa na gruntach Ordynacji przez osiedlonych kolonistw jest zakazane po wieczne czasy. Art.38. Zarzdzenia policji pastwowej maj osadnicy respektowa i im podlega obecnie i w przyszoci, lecz Ordynacja ma obowizek takie zarzdzenie publikowa i objania. Przedmiotowy kontrakt zosta w 18\785 r.zawarty pomidzy ordynatem Andrzejem Zamoyskim wacicielem Ordynacji Zamojskiej z jednej strony a 100 kolonistami niemieckimi majcymi by nasiedlonymi w dobrach Ordynacji. C.d.n.

Szlakiem bitew i potyczek w Powstaniu Styczniowym na Zamojszczynie

W dn.24 sierpnia 2013 r. o godz. 8.00 wyruszylimy spod Domu Kultury w Szczebrzeszynie na wycieczk szlakiem bitew i potyczek wojsk powstaczych w 1863 roku z wojskami rosyjskimi. Program obejmowa pole bitwy pod Panaswk, pod Jzefowem oraz paac Zamoyskich w Klemensowie i Bodaczw, Michalw i Radecznic. Konsultacji naukowej dotyczcej powstania styczniowego, poszczeglnych bitew udzieli prof. dr hab. Piotr Krasny z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagielloskiego. We wprowadzeniu omwi rol powstania w ksztatowaniu si narodu polskiego. Oprcz szlachty uznajcej siebie za jedyny stan godnie reprezentujcy nard, szczegln rol zaczli odgrywa przedstawiciele mieszczan i robotnikw, ktrych wiadomo narodowa znacznie wzrosa. Po powstaniu styczniowym zwikszya si liczba mieszkacw Krlestwa Polskiego, rozpocz si rozwj bardzo wielu dziedzin gospodarki, szczeglnie za przemysu. W czasie pobytu w miejscach powstaczych bitew prof. Krasny mwi o tym, e o wiele bardziej pamita si o zdarzeniach, jeli znajdziemy si w miejscach, w ktrych si one rozgryway. Dawa przykady strategii i sposobw walki oddziaw powstaczych, ktre prowadziy wojn partyzanck. Pokonanie takiej potgi jak wczesna Rosja byo raczej niezbyt realne. Dlatego przyjto formu walki partyzanckiej, majcej na celu ustawiczne nkanie nieprzyjaciela i zadawanie mu jak najwikszych strat. Uczestnicy zadawali pytania o szczegy prowadzonych batalii. Odpowiedzi na nie byo przedstawienie opisw walk podanych przez Stanisawa Zieliskiego w dziele Bitwy i potyczki 1863 1864 Rapperwil 1913, i innych autorw. Bitwy te byy uprzednio przedstawione w kolejnych numerach ,,Chrzszcza. Po objedzie podanych wyej miejscowoci prof. Krasny serdecznie podzikowa uczestnikom, e moglimy wsplnie odnowi pami o tych wanych dla naszego narodu wydarzeniach, pogbi wiadomoci o powstaniu styczniowym, w szczeglnoci na terenach nam najbliszych. Na nastpnej stronie - fotograficzna relacja z tej wycieczki. R.

CHRZSZCZ NR 9 (8)

Przed pomnikiem w Zwierzycu

Przy pomniku na miejscu bitwy pod Panaswk Wzgrze Polak

Przy grobie mjr Nyary uczestnika powstania Wgra

Przed pomnikiem na cmentarzu w Jzefowie. Przy grobie M. Romanowskiego.

Na miejscu bitwy pod Jzefowem. Krzy upamitniajcy miejsce mierci poety powstania Mieczysawa Romanowskiego. W zespole parkowo paacowym Zamoyskich w Klemensowie.
10

CHRZSZCZ NR 9 (8)

Propozycje wydawnicze na miesic wrzesie.

Fitzjohn T ,, Taczcy z Lwami - historia pasji, przygody, walki i wysikw o ochron zagroonej afrykaskiej przyrody. Tony Fitzjohn nie jest zwykym Anglikiem. Jego najlepszymi przyjacimi s lwy. Ponad czterdzieci lat spdzi w Afryce, przywracajc rodowisku naturalnemu lwy, lamparty, nosoroce i likaony. Tony opowiada o swojej pracy w Parku Narodowym Kora w Kenii.

Chleb
Wiecznie tak samo jeszcze jak za czasw Piasta, Po okcie umczone rce dzierc w dziey, Zakwasem zaczyniony chleb ugniata wiey Przejta swym odwiecznym obrzdkiem niewiasta. Gdy wedle dowiadczenia niechybnych probiey, Nazajutrz ugniot miary waciwej dorasta, Pierzyn ciep kryje pulchne ciao ciasta, Kdy cierpliwie pory wypieku doley. I uklepawszy w paskie pkule misz mikki W gorcy piec je wsuwa na dugiej kociubie, Skd roztaczajc zapach kuszcy i miy Wychodz wnet poywne, razowe bochenki, Brunatne i okrge - ku piekarki chlubie Jak widnokrg zoranych pl, co chleb zrodziy. Leopold Staff

DOYNKI
Lalki z getta Evy Weawer - to porywajcy, przejmujcy opis wojny widzianej oczami dziecka i jego przeladowcy, ludzkiej odwagi i siy przebaczania. Mika, ydowski chopiec odziedziczy po dziadku kolekcj pacynek. Dziki lalkom i swoim zdolnociom pomaga towarzyszom niedoli oderwa si od wojennej rzeczywistoci i cho na chwil zapomnie o jej potwornociach. Pewnego dnia Mika zwraca uwag nazisty ; od tej pory bdzie musia zapewnia rozrywk oprawcom i kadego dnia walczy o honor, i przetrwanie. MGBiblioteka Publiczna w Szczebrzeszynie Zapraszamy Mamuniu! Tatuniu! Otwierajcie wrota, Nios nam tu wieniec Ze szczerego zota! Graje, grajku, a wesoo, Bo dzi wszyscy staniem w koo. Plon przynieli, plon! Przynieli nam wieniec Z kosw naszej ziemi, licznie przewijany Wstgami krasnemi! Graje, grajku, a wesoo, Bo dzi wszyscy staniem w koo. Plon przynieli, plon! Bodaj si te rce Z naszymi zczyy, Co ten liczny wieniec Z zotych zb uwiy. Graje, grajku, a wesoo, Bo dzi wszyscy staniem w koo. Plon przynieli, plon!

Maria Konopnicka

11

CHRZSZCZ NR 9 (8)

Doynki - cig dalszy

W poprzednim numerze "Chrzszcza " zamieszczone zostay dwa wiersze pani Krystyny Carmi z Izraela, ktre zostay bdnie zapisane bez uprzedniej korekty ze strony Autorki, za co najmocniej przepraszamy. Te bdy to: w wierszu " Homo sapiens" - jest wod brudni" - powinno by "wod brudzi"; w wierszu "Jazda" - jest "Pdzi w deszcz i wiatry , pod soca arem" - powinno by "Pdzi w deszcz i wiatry i pod soca arem oraz jest "dzieci, brak grosza, prd, czynsz, ubrania" - powinno by "dzieci, brak grosza, prd, czynsz i ubrania". Czarodziejka Iskro meteorw Miko granitowa Przniczko kolorw Zoto - kosa Mowo; Jak diadem si mienisz Kolorami tczy; Srebrna nitko Muzy Siateczko pajcza. Zawsze melodyjna, Zawsze ty marzeniem; A czsto tsknot, A czsto westchnieniem... Ty jeste jak rdo Si tryskajce Czasem szronem mrona, Lub jak grot gorca. A wszystkie Twe dwiki I wonne wyrazy Pikne do zachwytu. Mie do ekstazy. Mowo ma ojczysta! Sowa twe wieczyste Zawsze bd ywe, Bliskie - rzeczywiste. To moja odpowied na pytania: "Jak to, jeszcze nie zapomniaa i mwisz po polsku ?" Dedykuj Prof. L. Badzie mojemu Wychowawcy i Nauczycielowi jzyka polskiego. Krystyna Carmi

Chrzszcz miesicznik informacyjny Wydawca Stowarzyszenie Przyjaci Szczebrzeszyna Redakcja Zygmunt Krasny, Joanna Dawid, Mateusz Sirko Adres : 22-460 Szczebrzeszyn ul. Pl. T. Kociuszki 1 E-mail: sps@onet.eu Projekt rysunku Chrzszcza Monika Niechaj 12

www.chrzaszcz.com.pl