Przywdca od wiata

Bernard Fruga To bya pierwsza wywiadwka siedmioletniego Ignacego. Jego mama Beata Wasiluk bya ju od trzech lat oswojona z atmosfer zebra dla rodzicw. Dziki Tosi, starszej siostrze Ignacego, wiedziaa, e na wywia dwkach rodzice siadaj w awkach, nauczyciel ogasza klasowe komunikaty, a potem nastpuje krtsza lub dusza wymiana zda.
Tym razem spotkanie zaczo si zupenie inaczej. Kilkanacie dni przed wywiadwk Ignacy poprosi, by mama zarezerwowaa sobie na spotkanie w szkole dowolne p godziny midzy 17:00, a 19:00 i daa mu zna, o ktrej zamierza si zjawi. Co wicej, oznajmi, e poza rodzicami mog przyj krewni lub znajomi. Maj si czu swobodnie, bo spotkanie Ignacy bdzie prowadzi osobicie. licie. Pani Beata nie moga uwierzy wasnym oczom. Wiedziaa, e Ignacy jest w miar samodzielnym dzieckiem, ale nie podejrzewaa go o kompetencje prowadzenia tak uporzdkowanego spotkania. Nim mama ochona z zaskoczenia przemieszanego z rodzicielk dum, ju pado pytanie czy zechciaaby obejrze klas i pomoce naukowe, na ktrych pracuj pierwszaki. Gdy Ignacy oprowadza swoich goci pszeptem opowiadajc o pracowni, przy kilku stolikach siedziay inne rodziny odbywajce minikonferencje. Nauczycielka staa w rogu sali i dyskretnie obserwowaa przebieg zebrania. Umiechna si porozumiewawczo, gdy jej wzrok skrzyowa si ze spojrzeniem pani Beaty. Najwyraniej obydwie byy zadowolone z tego jak Ignacy poprowadzi wywiadwk. Potem siedmioletni gospodarz zabra swoich goci na wycieczk po szkole i zaprosi na lody sprzedawane przez fundacj wspierajc lokaln owiat.

W dniu zebrania siedmiolatek wprowadzi swoich goci do klasy, posadzi przy stoliku, a sam usiad naprzeciw. Leaa przed nim jaka karteczka z wypisanymi punktami, dugopis i segregator. Serdecznie witam na mojej minikonferencji, dzikuj, e znalelicie czas na to spotkanie powiedzia powanym gosem, przesuwajc wzrokiem po twarzach trjki swoich goci. Gdy wypowiedzia formuk powitania sign po dugopis, nachyli si nad karteczk, a nastpnie odhaczy pole na grze listy. Potem opowiedzia jak bdzie przebiega spotkanie. Znowu tik - odznaczy punkt na swojej licie. Dalej sign po segregator ze swoimi pracami i ocenami postpw w nauce. Opowiedzia co i jak mu idzie, poprosi o pytania i komentarze. Rzecz jasna po kadym etapie spotkania odznacza punkt na swojej check-

pasja w mwieniu o tym co robi, profesjonalny jzyk, trafne nazywanie problemw i cige szukanie okazji do usprawnienia procesw
Dziao si to par miesicy po tym, gdy pani Beata przeprowadzia si z Warszawy do Rotondy West na Florydzie. Jej dzieci trafiy do Vineland Elementary School, czyli szkoy publicznej, ktra znajdowaa si najbliej ich domu. Podobnie jak w Polsce tamtejsi nauczyciele zarabiaj poow tego co dostaje pracownik korporacji. Budet szkoy jest corocznie redukowany o kilka procent. Szkoa bya do skromnie wyposaona, gdy porwna j do renomowanej niepublicznej szkoy w Warszawie, do ktrej Tosia i Ignacy chodzili przed wyjazdem do Ameryki. Gwna rnica, ktra od pierwszego dnia rzucaa si w oczy to sposb funkcjonowania nauczycieli, ktrzy bardziej przypominali w swoich kodach kulturowych pracownikw korporacji, ni placwki owiato-

Przywdca od wiata Bernard Fruga ten utwr jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported 1

wej. Gdy siedziaam z nimi na spotkaniach to czuam si jak podczas zebra partnerw w firmie konsultingowej z wielkiej czwrki. Pasja w mwieniu o tym co robi, profesjonalny jzyk, trafne nazywanie problemw i cige szukanie okazji do usprawnienia procesw sprawiao, e ci nauczyciele tak bardzo nasuwali na myl nowoczesnych konsultantw biznesowych. - tak Beata Wasiluk, kiedy manager w PricewaterhouseCoopers, wspomina rok wsppracy z rad pedagogiczn w Rotondzie West. Bowiem niezwocznie po wysaniu dzieci do szkoy pani Beata zaangaowaa si w prace rady rodzicw. Przez rok zebraa dowiadczenia, z ktrymi teraz dzieli si Polsce liczc na inspirujcy wpyw na zmian oblicza nadwilaskich szk. Profesor Jan Fazlagi poprosi pani Beat, aby w padzierniku wystpia na corocznej konferencji o innowacyjnym zarzdzaniu w polskiej owiacie i porozmawiaa z dyrektorami szk, ktrzy ju po raz czwarty bd pracowa nad pomysami na polsk edukacj. Przywdztwo to zna waciwy kierunek i pokaza ten kierunek Beata Wasiluk zapowiada, e w prezentacji skupi si na znaczeniu budowania u dzieci kompetencji przywdczych. Bowiem jej zdaniem kluczem do sukcesu Vineland Elementary School byo sprawienie, by kady ucze i kady nauczyciel czu si przywdc sytuacji, w ktrych codziennie uczestniczy. Byo to widoczne nawet na herbie szkoy, gdzie wpisano Leadership Know the Way, Show the Way (Przywdztwo zna waciwy kierunek i pokaza ten kierunek). Lecz szczeglnie mocno przejawiao si to w codziennych sytuacjach, gdzie budowano kompetencje przywdcw. Przed kadorazowym opuszczeniem klasy nauczycielka prosia, aby przywdcy odpowiedzialni za ustawienie uczniw w parach przygotowali grup do wyjcia. Gdy dzieci opuszczay pracowni przywdca od gaszenia wiata dba by wyczy owietlenie. Gdy rano rodzice przywozili uczniw do szkoy, nad bezpieczestwem maluchw czuwali przywdcy porzdku z pitej klasy.

W ostatnich latach jestemy uczestnikami procesu globalizacji, ktry przejawia si midzy innymi coraz wiksz wspzalenoci jednostek bez wzgldu na ich miejsce w formalnych strukturach. Na bieg wydarze maj coraz wikszy wpyw ci, ktrzy podejmuj inicjatyw dysponujc wiedz adekwatn do sytuacji i potrafi z kapitau wiedzy zrobi waciwy uytek. Ikon tych procesw jest Mark Zuckerberg, ktry korzystajc z olbrzymiego znaczenia komunikacji internetowej dla przedstawicieli pokolenia Y, wylansowa facebo-

przywdc jest kady kto w proaktywny sposb bierze odpowiedzialno za swoj sytuacj
Jest to innowacyjne podejcie do tego, co rozumiemy pod sowem przywdca. Tradycyjnie okrelano tym mianem szefa przedsibiorstwa lub przywdc politycznego. W hierarchicznych strukturach biznesowych i spoecznych osoba na szczycie drabiny nadawaa kierunek dziaania osobom stojcym na niszych szczeblach.

oka jako gwne medium spoecznociowe. Znalezienie si w setce najzamoniejszych ludzi zawdzicza umiejtnociom zarzdzania wiedz, a nie sytuacji rodzinnej czy materialnej. Zuckerberg podj inicjatyw tam, gdzie widzia szans wykorzystania swojej wiedzy, no i odnis ogromny sukces. W takim kontekcie przywdc jest kady kto w proaktywny sposb bierze odpowiedzialno za swoj sytuacj, za wyzwania napotykane w szkole, w rodzinie, w gronie znajomych, czy w szerzej rozumianym otoczeniu. Uczniowie Vineland Elementary School s do tego zachcani poprzez powierzanie im odpowiedzialnoci za codzienne obowizki. Ciekawostk jest odejcie od utartego zwyczaju dyurnych, a zamiast tego stworzenie funkcji przywdcw. Pozornie banalna zmiana nazewnictwa ma ogromne znaczenie wychowawcze. Bowiem przywdca ma poczu duo wiksz samodzielno i osobist odpowiedzialno za wykonywane zadania. Widziaam, jak przywdcy boiska sportowego przychodzili do szkoy sporo przed rozpoczciem zaj, by porozkada maty i przygotowa sprzt na lekcj wuefu. Sami wszystko uzgadniali z nauczycielem, planowali, zaatwiali i realizowali - wspomina pani Beata. Specjalici zwracaj uwag na niezwyk wag

Przywdca od wiata Bernard Fruga ten utwr jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported 2

nauczenia dzieci nowych zasad funkcjonowania w sytuacjach spoecznych i zawodowych. W okresie szkolnym potrzebuj naby nawykw, ktre bd od nich wymagane od pierwszego dnia pracy, gdy ju jako osoby dorose wkrocz na rynek pracy. Zarzdzanie stadem kotw W zarzdzaniu wida trend, ktry najpewniej bdzie norm, gdy dzisiejsze dzieci pjd do pracy. Od pracownika oczekuje si samodzielnego podjcia dziaa przy minimalnych instrukcjach uzyskanych od przeoonego. Szef oznajmia jaki cel jest do wykonania i oczekuje, e podwadny wykorzysta wszelkie dostpne zasoby, a szczeglnie umiejtnoci wyszukiwania, syntezowania i produktywnego wykorzystywania informacji.

od pracownika oczekuje si samodzielnego podjcia dziaa przy minimalnych instrukcjach uzyskanych od przeoonego
Jest to poniekd owoc wejcia na rynek tzw. pokolenia Y wychowanego na internecie i opierajcego swoje zachowania spoeczne o wiat wirtualny. Jak mawia profesor Jan Fazlagi specjalizujcy si w zarzdzaniu wiedz, zarzdzanie pracownikami w firmach coraz bardziej przypomina zarzdzanie stadem kotw. Rozwijajc swoj myl Fazlagi wyjania, e pracownicy oczekuj respektowania ich indywidualnych stylw funkcjonowania, talentw i silnych stron. Wolno w miejscu pracy rozciga si take na swobod doboru stroju, godzin pracy, terminw urlopw itd. Zakadaj te zostawienie im wolnej rki co do wyboru cieek, ktrymi dojd do biznesowych wynikw. Pracodawca zatrudniajcy takiego kota godzi si tolerowa styl bycia, jaki w ubiegym stuleciu by niewyobraalny w miejscu pracy. Jednoczenie stwarza warunki, aby samodzielny pracownik skutecznie dochodzi do wynikw sucych rozwojowi firmy. Dowiadczenia siedmioletniego Ignacego w szkole, gdzie realizuje si program wymylony przez Stephena Coveya, przypominaj profesorowi Fazlagiciowi to, co obserwowa w USA kilkanacie lat temu. Gdy po raz pierwszy wyjechaem do USA, a byo to w roku 1995, pracowaem w charakterze wychowawcy na obozie letnim House-in-The-Wood (Il) dla dzieci amerykaskich. Na obozie obowizywa podzia na grupy wiekowe. Kada grupa nosia nazw zwierzt. Najmodsi chopcy i dziewczynki na obozie miay 6 lat, najstarsze 16. W ramach edukacji kompetencji realizowano program LIT (Leaders-in-Training). W ramach tego programu czonkowie kadej starszej grupy wiekowej mieli

za zadanie wykonywanie prostych czynnoci przywdczych. Na przykad 10-latki miay rozdawa 6-latkom piki do gry, a 15-latki w asycie paru dorosych kieroway zabawami na wieym powietrzu dla caej spoecznoci obozu. W ten sposb ksztatowanie kompetencji przywdczych byo naturaln czci procesu edukacji. Warto podkreli, e edukacja ta bya wieloetapowa, poniewa wikszo z dzieci wracaa na obz kadego lata i proces ksztatowania kompetencji przywdczych by zintegrowany z rozwojem osobowoci. W programie tym wane byo nie tylko ksztatowanie przywdcw, ale take umiejtnoci podlegoci, bycia czonkiem zespou kierowanego przez kogo innego. Dziki temu ksztatowano zdrow mieszank indywidualizmu i kolektywizmu w dzieciach. W Polsce, jak czsto wida, mamy problemy ze zrwnowaeniem tych obu kompetencji. Zetkniecie si Ignacego i jego mamy ze szko programu Jestem przywdc jak i dowiadczenie profesora Fazlagicia z programem Leaders-in-Training s

bliniaczymi przykadami nowoczesnych programw edukacyjnych, ktre sprawi, e modzi ludzie po ukoczeniu nauki bd przygotowani do tego, co czeka ich na rynku pracy. Tak w Stanach Zjednoczonych, jak i w Polsce nowoczeni pracodawcy licz, e na rozmowach kwalifikacyjnych pojawi si kandydaci, ktrzy chc i potrafi skutecznie dziaa w organizacji biznesowej. Sawomira Wooszyn, Dyrektor Departamentu Personalno-Organizacyjnego firmy Piotr i Pawe SA na co dzie widzi jakich kompetencji brakuje modym absolwentom szukajcym pracy. - Skonienie ludzi do wzicia na siebie odpowiedzialnoci nie jest atwe. Zapewne wiele dyskusji na temat skutecznych systemw zarzdzania (m.in. take wiedz) toczy si kadego dnia

Przywdca od wiata Bernard Fruga ten utwr jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported 3

w wielu organizacjach na caym wiecie. Wielkie firmy zaczynaj od ludzi. I nie chodzi tu bowiem tylko i wycznie o skuteczn realizacj celw strategicznych, ale o jako wspistnienia i odpowiedzialno spoeczn oraz rozwj pracownika, przy uwzgldnieniu jego oczekiwa wynikajcych z jego holistycznej natury. W czasach, kiedy teorie zarzdzania nie nadaj za zmianami, jakie niesie ze sob codzienno, w organizacjach pojawia si potrzeba wspdziaania w oparciu o takie wartoci, jak odpowiedzialno, dyscyplina, wsppraca, szacunek, wiarygodno i zaufanie. Bizne-

wistoci dyurnych od przywdcw. Bowiem biorcy na siebie odpowiedzialno pracownik wyronie z ucznia, ktry dostawa szanse samodzielnej realizacji zada. Tradycyjne delegowanie zada na dzieci, bez delegowania odpowiedzialnoci prowadzi w zupenie innym kierunku. Jest to ta sama rnica, ktra oddziela robotnika budowlanego cigle pilnowanego przez kierownika, od lekarza czy naukowca, ktrzy sami planuj swj rozwj zawodowy i s niezwykle autonomiczni. Dlatego Vineland Elementary School zakada, e wyksztacenie przyszych pracownikw wiedzy wymaga stawiania uczniw w codziennych rolach przywdcw. Przywdca, otrzymujc swoj funkcj (np. gaszenia wiata) ma poczucie kompetencji i odpowiedzialnoci za przyjte zadanie. Raz na miesic, na forum caej szkoy s nadawane tytuy przywdca miesica. Natomiast co kwarta jest organizowana gala, gdzie wyrniano uczniw za osignicia w nauce i pracy na rzecz szkoy.

biorcy na siebie odpowiedzialno pracownik wyronie z ucznia, ktry dostawa szanse samodzielnej realizacji zada
Dzieci Beaty Wasiluk wrciy po roku spdzonym na Florydzie z pokan kolekcj wyrnie. Lecz w warszawskiej szkole najwiksze wraenie na nauczycielach zrobia zmiana w sposobie bycia Ignacego. Nauczycielka, ktra znaa go sprzed wyjazdu zauwaya, e Ignacy jest teraz taki wyprostowany - z umiechem opowiada pani Beata. Teraz prosz o szczegy, jakimi metodami nauczyciele w Rotondzie West sprawili, e Ignacy czuje si przywdc swojego omioletniego ycia. Pewno podobne rozwizania mona zaadoptowa w naszych szkoach. Warszawska szkoa Tosi i Ignacego ju rozpocza prac nad programami rozwijania kompetencji przywdczych. By moe amerykaska przygoda Ignacego bdzie inspiracj do znalezienia take w innych polskich szkoach miejsca dla przywdcy od wiata.

sowi potrzeba przywdcw, dla ktrych powysze wartoci stanowi naturalne rodowisko funkcjonowania. Dlatego wanie ksztatowanie ju od najmodszych lat okrelonych nawykw ukierunkowanych na rozwj kompetencji przywdcw oraz wasnej efektywnoci to znakomity pomys. Wyksztacenie pracownikw wiedzy W oczekiwaniach pracodawcy widzimy subteln lini, ktra oddziela typowych dla szkolnej rzeczy-

Bernard Fruga jest psychologiem i prezesem FC Edukacja | FranklinCovey Education organizacji wdraajcej w szkoach programy ksztatowania charakteru i kompetencji budowania harmonijnych i synergicznych relacji z otoczeniem; artyku powsta jesieni 2012 w zwizku z konferencj Innowacyjne Zarzdzanie w Owiacie Synergia i talenty, ktrej pomysodawc by prof. Jan Fazlagi; wydarzenie miao miejsce 17 padziernika 2012 w Uczelni Vistula; referat wygosia m.in. Beata Wasiluk i Sawomira Wooszyn; cz wykadw jest dostpna w wersji wideo na stronie: http://www.fc.edu.pl/w-mediach-o-fc-edukacji/filmy fotografie: Beata Wasiluk
Przywdca od wiata Bernard Fruga ten utwr jest dostpny na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Unported 4