UVOD

Svima nama je elja osigurati teko steenu imovinu i poveati sigurnost. Za ostvarenje tog cilja potrebna je odgovarajua zatita koju ostvarujemo ugradnjom protivprovalnog sistema.

Protivprovalni sistem je osnovni podsistem zatite. Naravno ovaj sistem bi trebalo integrisati sa ostalim sistemima, prvenstveno sa sistemom za detekciju poara, poplave i sistemom video nadzora, zatim i sa sistemom kontrole pristupa.

Protivprovalni sistemi su namijenjeni za zatitu zatvorenih prostora od nedozvoljenog boravka ili ulaska u prostorije.

Protivprovalni alarmni sistemi su namenjeni otkrivanju i signaliziranju neovlaenog ulaska u tieni prostor. Putem akustinih i optikih signala, odnosno mrenog upravljakog sistema, kompjuterskim ili telefonskim putem alarmni sistem prenosi svoje reakcije do ovlaenih osoba ili vlasnika.

PROTIVPROVALNI (ALARMNI) SISTEM

Protivprovalni sistemi sastoje se iz : alarmne centrale sa razliitim brojem ulaznih zona i particija, rezervnog akumulatorskog napajanja za sluaj nestanka mrenog, detektora (infracrvenih, mikrotalasnih, akustinih, piezo-elektrinih, vibracionih, magnetnih, kontaktnih i kombinovanih, inih i beinih), jednog ili vie, istog ili razliitog tipa zavisno od situacije na objektu, sirene (unutranje i/ili spoljne antisabotane, samonapajue), beinih i ini panik tastera opciono, dimnih, gasnih detektora, detektora povecanja temperature, vlage, otrovnih i zapaljivih gasova i sl.

Pod pojmom sveobuhvatnog koncepta protivprovalne zatite podrazumjevamo zatitu spoljanjeg i unutranjeg prostora, zatitu prostora u zgradi, zatitu pojedinih objekata u prostoru, protivprepadnu zatitu, kontrolu pristupa, video nadzor i spajanje na centralni dojavni sistem.

Zatita spoljanjeg prostora detekcija ulaska u zatieni prostor podrazumjeva upotrebu: infracrvenih barijera, mikrotalasnih barijera, senzorskih detekcionih kablova ukopanih u zemlju ili postavljenih na zatitnu ogradu, video nadzor sa detekcijom pokreta u slici. Za zatitu unutranjeg prostora i detekciju ulaska u zatieni prostor koristimo: magnetne kontakte, detektore loma stakla, detektore uma, alarmne folije i slino. Za zatitu prostora u zgradi koristimo: pasivne infracrvene detektore, ultrazvune detektore, mikrotalasne detektore, multikriterijumske detektore (kombinovani pasivni infracrveni i ultrazvuni ili pasivni infracrveni i mikrotalasni), kao i sistem video nadzora sa detekcijom pokreta. Za zatitu pojedinih objekata u prostoru se koriste: seizmiki detektori (detektori pokreta), sistemi nadzora i zatite izloenih vitrina od otvaranja, oteenja ili loma stakla, detektori za zatitu slika, magnetni kontakti i slino. Za protivprepadnu zatitu koristimo: panik tastere, panik ine, kope zadnje novanice, te sisteme detekcije prisilnog otvaranja kase i sefa (duress alarm). Za prostorije gdje je vaan vei stepen zatite, primjenjuje se konbinovana metoda, ita sa integrisanom tastaturom ili biometrijskim elementom, gdje je vano uz autorizovanje karticom otkucati i odgovarajui PIN ili izvriti autorizovanje otiskom prsta. Mogue je kombinovati protivprovalnu centralu sa itaem kartica, gdje se jednostavnim autorizovanjem karticom na itau povezanim na centralu, moe aktivirati/deaktivirati zatita zatiene prostorije.

Panik tasteri

None panik pedale

Panik ina slui za trenutnu dojavu vanrednog dogaaja ili neposredne ugroenosti, kao zahtev za hitnu intervenciju (policije, hitne pomoi, . . .). Sistem 24h aktivnih zona panik nagaznim inama, panik pedalama i panik tasterima omogucena je tiha dojava pljacki i trenutnih ugroenosti ljudstva i materijalnih dobara
4

u banci. Zavisno od potreba i namjene objekta nagazne panik ine i pedale montiraju se na podu iza altera dostupne alterskim radnicima, panik tasteri ispod stolova gdje se vri naplata na mjestu dostupnom to brem i neprimjetnom aktiviranju.

Panik ine

Kontrola pristupa se esto kombinuje sa sistemima protivprovale spreavajui pristup neovlaenih osoba zatienim prostorijama. Ulaz u prostoriju bez prethodnog autorizovanja moemo definisati kao nasilan ulazak. Centralni ureaj na koji su povezani svi drugi elementi sigurnosnog sistema je alarmna centrala koja mikroprocesorski obrauje sve pristigle informacije, upravlja radom sistema na objektu i alje informacije o njegovom stanju na ranije programirane adrese, (Va telefon ili u dojavni centar).

Protivprovalni sistemi tite od svake mogue neeljene situacije : provala, lom stakla, poar,gas ... koristei razne vrste senzora ( detektora ). Vrlo je bitno provalu detektovati u najranijoj fazi pri pokuaju obijanja vrata, prozora ili razbijanja stakla. Za to koristimo magnetne kontakte i detektore loma stakla. Pomou infracrvenih senzora titimo prostor unutar objekta ili u njegovoj blizini jer oni detektuju prisutnost toplote kojom zrai ljudsko tijelo. Svi detektori koriste napredne tehnologije obrade signala, ime se postie pouzdanost u radu, i maksimalno se spreava pojava lanih alarma. Detektore je mogue spajati sa centralom iano ili beino.

IC barijera

Alarmni sistemi djeluju preventivno. Provalnici djeluju linijom manjeg otpora spoljanja sirena e ih vrlo vjerovatno udaljiti od vaeg objekta. Ako do provale ipak doe, ukljuuje se snana sirena ( 130 dB ) i svjetlosna signalizacija. Eventualni pokuaj njenog onesposobljavanja nee uspjeti ako ugradite sirenu sa sopstvenim napajanjem, koja pri pokuaju rezanja kabla kojim je povezana sa centralom, odmah poinje svirati.

U sluaju neovlatene povrede prostora objekta pod zatitom od strane nepoznatog lica sa nepoznatim namjerama, a pod uslovom da je sistem AKTIVIRAN, prvi dio sistema koji reaguje je detektor pokreta. Obzirom na njihov strateki isplaniran raspored nije mogue povrijediti unutranji prostor tienog objekta a da nijedan od detektora pokreta to ne registruje. Kada odreeni detektor pokreta registruje kretanje u svom polju pokrivanja, alje signal alarmnom kontrolnom panelu. Alarmni kontrolni panel na osnovu primljenog signala generie poruku o nastaloj povredi prostora sa tanim podacima o tome koji detektor pokreta je aktiviran. Na osnovu te informacije moe se odrediti mjesto povrede prostora, obzirom da nam je unaprijed poznat raspored senzora u objektu. Takva poruka se alje od strane kontrolnog panela, putem komunikatora, monitoring centru istovremeno i putem telefonske linije i putem radio veze.

Na ovaj nain, kombinacijom ova dva vida komunikacije, postiu se najbolji efekti. Radio veza omoguava trenutni prenos informacije do monitoring centra, tako da raspolaemo informacijom o povredi prostora praktino istog trenutka kada se ona desi. Ovakvo jedinstveno tehniko rijeenje ima za rezultat dovoljno vremena za pravovremenu reakciju, jer informaciju o naruavanju integriteta objekta dobijamo istog momenta kada se ona i desi. U trenutku nastanka alarma, postoji mogunost aktiviranja mikrofonskog modula (ukoliko je instaliran) za oslukivanje deavanja unutar objekta. Mikrofonski modul je mogue aktivirati iskljuivo za vrijeme trajanja

alarmnog stanja, kao unaprijed definisana reakcija sistema na vanredno deavanje u objektu.

Slika 1. Alarmni sistem u kui

PRIMJERI PROTIVPROVALNIH SISTEMA BANKA

Najei pokuaji pljake banke poinju na klasian nain. U prostor alter sale upadne nekoliko naoruanih maskiranih osoba, ispali nekoliko metaka i glasno vikne: "Ovo je pljaka!" Dok nekoliko pljakaa obezbjeuje ulaz i pazi na slubenike, drugi sa dakovima prilaze alterima i nareuju slubenicima da u njih stave novac. To obino traje vrlo kratko. Zatim, kada su dakovi napunjeni, pljakai nareuju da svi legnu na pod, u znak upozorenja ispale jo neki rafal i nestanu tako brzo kako su se i pojavili. Napolju ih ekaju vozila, kojima se to prije udaljavaju od banke.

Da bi takva pljaka uspjela, njoj moraju prethoditi dugo posmatranje, analiza ponaanja slubenika, upoznavanje sa bezbjednosnim sistemima banke, odluivanje za vrstu akcije i uvjebavanje postupaka pri samoj pljaki.

Jo spektakularnije su pljake preko krova, kroz iskopane tunele, iz susjednih prostorija, u vrijeme kada se u banci ne radi i kada je lake izai na kraj sa instaliranim bezbjednosnim sistemima i licima, najvjerovatnije nekoliko njih, iz
7

neposrednog fizikog obezbjeenja banke. A najspektakularnije su pljake novca preko interneta, korienjem komunikacionih informatikih mrea.

Obino se kod banaka zahtjeva najvii stepen zatite. Potrebno je da se alarmno odvoje najmanje 3 cjeline : alter sala trezor ili sef bankomat.

Zatita svakog od ovih nezavisnih prostora se aktivira posebnom grupom ifri.

LCD ifrator sa itaem beskontaktnih proximity kartica, 1 zona, 1 PGM, 3 panik tastera odobravanje pristupa preko kartice i/ili korisnikog koda, kontrola statusa vrata, izlaz za elektrinu bravu, alarm za nasilno otvorena vrata

itai beskontaktnih kartica

Beskontaktne kartice za kontrolu pristupa

Beskontaktni tag za kontrolu pristura

To znai da u vrijeme dok su ostale cjeline djelimino nezatiene, jedna ili vie njih mogu biti zatiene,tj. ukljuene.Trezor se iskljuuje samo kad se u njega ulazi, sve ostalo vrijeme je aktiviran. Meutim i u vrijeme dok se boravi u sefu ostaju aktivne neke funkcije zatite, koje se odnose na vibracije, buenje, ruenje ili fiziki prepad.

Trezori su opremljeni vieslojnim podsistemom zatite, koji obezbjeuje potpunu sigurnost. U svakom od ovih tienih prostora moe (a ne mora) da se nae po jedna tastatura za unos ifara, sa kontrolom samo tog prostora.

Trezori, sefovi

10

Trezor Narodne banke Srbije

Sef

Safe protector, zatita sefova i kasa

Centralizovani pristup podrazumijeva upravljanje svakim od ovih prostora sa jednog mjesta gdje se nalazi uvar i tastatura sa mogunou kontrole cijelog sistema. Obavezno je razdvajanje svih upotrijebljenih detektora u to vei broj zona (tj. particija), kako bi se u najkraem vremenu automatski locirala tana pozicija alarma.Obavezna je telefonska dojava uzbune na udaljenu lokaciju sa interventnom ekipom.
11

Takoer je neophodna automatska kontrola ispravnosti telefonske linije kako bi dojava bila uspjena.

Kvalitetna zatita banke zahtjeva upotrebu razliitih vrsta detektora (senzora). Osnovni su detektori pokreta i infracrveni detektori, koji reaguju na promjenu temperature i pokret u tienom prostoru. Upotrebljavaju se za pokrivanje svih ulaza , izlaza, alter sale, trezora,administrativnih prostorija, hodnika. Takoe se koriste magnetni prekidai za detekciju otvaranja vrata ili prozora. Definiu se meuzonske zavisnosti, tako da neelegantan ulazak u prostoriju trenutno aktivira uzbunu. Detektori loma stakla rade na principu prepoznavanja zvuka loma stakla, uz mikroprocesorsku obradu zvuka i vibracija nastalih pred lomljenje. Postavljaju se u sve prostorije sa staklenim povrinama i uvijek u kombinaciji sa prethodno navedenim detektorima pokreta.

Detektor loma stakla

Detektor pokreta

Sirene se postavljaju u svaki od nezavisno branjenih prostora i aktiviraju se u sluaju da je detektovana uzbuna u bilo kom prostoru ili u svim prostorima.

12

Spoljna sirena sa blicerom Obavezna je i upotreba nonih panik tastera, koji se postavljaju na svakom radnom mjestu alterskog slubenika, a aktiviraju se pritiskom noge, ili pritiskom sa strane, u zavisnosti od naina montae. Tasteri su u pripremnom reimu 24 sata, nezavisno od toga da li je ili nije ukljuen sistem zatite tog prostora ili cjele banke. Savjetuje se i upotreba beinih panik tastera kojima se sa bilo kog mjesta u banci moe podii uzbuna. Upotrebom panik tastera rjeava se dojava u sluaju dnevnog prepada u banku, bez obzira na to to dio sistema nije aktivan.

Najobezbjeenija banka na svijetu je vjerovatno Svjetska banka, ije obezbjeenje se uporeuje sa onim u Bijeloj kui. Ona je smjetena u 10 visokih zgrada, ini je kompleks poslovnih i drugih prostora, a sistem obezbjeenja je neprekidno povezan sa operativnim centrom Waingtonske policije. Tehniko obezbjeenje je renovirano prije 10 godina i stalno se ponovo osavremenjuje najmodernijim automatizovanim bezbjednosnim sistemima. Njime se kontrolie cjelokupni prostor, od parkiralita do svih poslovnih prostorija.

SECURITY SOBE U VELIKIM KOMPANIJAMA

U ovim prostorijama se obino uvaju vitalni infrastrukturni ureaji za cjelu kompaniju poev od kompjuterskih servera, do ureaja za centralizovani nadzor i upravljanje telekomunikacijama i tehnikim obezbjeenjem. Iako je tu obino locirano obezbjeenje, potrebno ih je tretirati kao trezore u bankama.

13

MAGACIN SA POMONIM ADMINISTRATIVNIM PROSTORIJAMA

Ukoliko se radi o magacinima iznad 35 do 40 m duine sa veim brojem prozora, najee se koriste infracrvene barijere za zatitu iznutra. Barijere reaguju na prekid snopa bilo gdje na tienom pravcu. Ako magacin nema prozore na pravcu nije isplativo koristiti barijere, ve se upotrebljavaju detektori pokreta u blizini ulaznih vrata i drugih otvora. Detektore treba izabrati u zavisnosti od min. i max. temperatura u prostoriji i u zavisnosti da li ima glodara. U sluaju da u magacinu temperature padaju ispod nule, da je loe zadihtovan, koriste se detektori sa dvostrukim kriterijumom ( infracrvenim i mikrotalasnim ).

Magacini su obino izdvojeni i nemaju telefonske linije, tako da je jedina mogunst upotreba GSM telefonske dojave i jedna ili vie sirena postavljenih na visokom i nedostupnom mjestu. Administrativne prostorije se tite na uobiajen nain. Centrala treba da ima dviie nezavisne particije, po jednu za kancelarije i za magacin, kako bi se omoguio nezavisan ulazak u bilo koju od njih dok je druga i dalje ukljuena. Na taj nain se podie nivo sigurnosti i fleksibilnosti sistema.

14

Slika 2. Infra-crvene barijere

REZIDENCIJALNI OBJEKTI

Ovo su objekti visokog standarda, sa obaveznim parkom i zidanom ogradom oko kue.Njihova zatita se izvodi u dva nivoa.Prvi je zatita ograde, a drugi zatita kue iznutra.

Zatita ograde se sprovodi najee kamufliranim infracrvenim barijerama, koje reaguju na preskakanje ograde. Zatita kue se sprovodi na dva naina. Uobiajna je upotreba detektora pokreta u podrumskim prostorijama, a u dnevnim i spavaim sobama upotreba zavjesnih detektora. Kao to sama rije kae, zavjesni detektori imaju tanak snop poput zavjese i montiraju se u blizini prozora sa unutranje strane. Ovo omoguava da sistem bude ukljuen i dok su ukuani u prostorijama, s tim da ne smiju prii do samog prozora. Moderan razvoj ovih detektora doveo je do patentiranja specijalnih tankih infracrvenih barijera koje se montiraju u okvire prozora sa spoljanje strane, time omoguujui puni komfor ukuana.

ZAKLJUAK

Ulaganje u sisteme tehnike zatite a time i u protivprovalne sisteme treba posmatrati kao investiciju a ne kao troak. U inostranstvu osiguravajua drutva odobravaju odreene popuste na osiguranja, ukoliko je ugraena oprema odgovarajuih karakteristika. Zbog smanjenja premija sama investicija se isplati posle par godina, a vaa sigurnost je i dalje na visokom nivou.

15