Monosahavidi, o!igosahavidi, po!

isahavidi,
DcIinicijc, bio!o
DcIinicijc, bio!o
s
s
ka u!oga
ka u!oga
Seceii su piimaini meiaboliii, sasiojci svil zivil oiganizama i
jedna od iii giupe jedinjenja loja piedsiavljaju izvoi eneigije za
celiju.
Sasioje se od C, O i H, pii cemu je odnos O i H isii lao u
molelulu vode.
Piedsiavljaju oigansla jedinjenja sa (-q C aioma, vise OH giupa
i laibonilnom funlcijom (aldelid ili leion).
Podlozni su olsidaciji (uionsle liseline) ili iedulciji (polioli), a
javljaju se u oblilu esiaia, eiaia ili amino-seceia.
U biljnom ilivu imaju sljedece uloge:
giadivnu ulogu (celuloza),
piedsiavljaju iezeivoaie eneigije (sliob),
sasiavni su dijelovi meiaboliia biljala (nulleinslil liselina,
loenzima, leieiozida)
pieluisoii nelil diugil selundainil meiaboliia (allaloida,
sumpoinil ili cijanogenil leieiozida).
Gluloza je pivi oigansli molelul loji nasiaje foiosiniezom;
njenom iiansfoimacijom i]ili polimeiizacijom nasiaju svi
osiali seceii.
K!asiIikacija
K!asiIikacija
s
s
c
c
c
c
cva
cva
Klasifilacija je izvisena na osnovu siuliuie:
Monosalaiidi - se ne lidioliziiaju (gluloza, fiulioza, soibiiol,
maniiol).
Oligosalaiidi - iazlazu se na monosalaiide
Mogu biii di-, iii-, ieiia-, penia-, iid.
Nasiaju medusobnim spajanjem do io seceia leieiozidnom
vezom
Polisalaiidi - medusobnim spajanjem >io monosalaiidnil
jedinica (sliob, celuloza, delsiiini, cillodelsiiini, delsiiani)
Homopolisalaiidi
Heieiopolisalaiidi:
Sluzi
Gume
Monosahavidi
Monosahavidi
Monosalaiidi imaju biuio foimulu Cn(H:O)n.
}avljaju se u oblilu aldoza (CHO) ili leioza (CO).
U piiiodi su vise iaspiosiianjeni D- oblici seceia dol su L- oblici
iijeili (na piimjei, zasiupljeni su u olviiu laidioionicnil
leieiozida).
Seceii se obicno javljaju u cillicnom oblilu (fuianoze i
piianoze). Piocesom cillizacije nasiaju izomeini
lemiaceiali (-D-glulopiianoza i -D-glulopiianoza).
Piiiodni monosalaiidi su penioze i lelsoze.
Reilo se javljaju neli specificni seceii deolsi-seceii
(najvazniji piimjei specificnil seceia su 6-deolsilelsoze
i :,6-dideolsilelsoze u olviiu laidioionicnil
leieiozida).
Piegled najvaznijil monosalaiida
Pcntozc Hcksozc
A!dopcntozc A!dohcksozc
D-iiboza
L-aiabinoza
D-lsiloza
L-iamnoza
D-gluloza
D-galalioza
D-manoza
Kctohcksozc
D-fiulioza
L-soiboza
Specificni monosalaiidi, dezolsiseceii: digiiolsoza,
cimaioza i diugi su zasiupljeni u laidioionicnim
leieiozidima.
D-g!ukoza
Dobija se enzimslom lidiolizom slioba
Koiisii se u oblilu izoionicnil (%) ili lipeiionicnil
infuzionil iasivoia za nadolnadu izgubljene iecnosii lao i
piofilalsu i ljecenje leioza.
U piocesu iazlaganja slioba dobijaju se i diugi pioizvodi,
loji se loiisie u pieliambenoj indusiiiji: maliodelsiiin i
glulozni siiup
D-Ivuktoza
Dobija se enzimslom lidiolizom inulina, loji se dobija iz
loijena nelil visia Asieiaceae
Koiisii se paienieialno lao izvoi eneigije
Sasiavni je dio isliane dijabeiicaia
Spoio se iesoibuje i ne zalijeva lucenje inzulina
D-sovbito!
U piiiodi se nalazi u plodovima nelil biljala iz poiodice
Rosaceae (Soibus aucupaiia)
Pioizvodi se eleliiiclom iedulcijom gluloze ili njenim
lidiiianjem
Koiisii se u ieiapiji poiemecaja lucenja zeludacnil enzima
i liseline, lao lolagog i blag lalsans
U faimaceuisloj indusiiiji se loiisii lao iegulaioi
vlaznosii piaslasiil oblila
D-manito!
U piiiodi, nalazi se u solu visia Fiaxinus, lao i u ialusu
nelil milil algi
Indusiiijsli se dobija epimeiizacijom D-gluloze u baznoj
siedini, nalon cega slijedi laialiiicla ili eleliioliiicla
iedulcija
Moze se pioizvesii lidiogenacijom D-fiulioze
Osmoisli diuieiil. Ne iesoibuje se puiem GIT-a pa se
piimjenjuje paienieialno puiem infuzije
Pei os piimjenom djeluje lao lalsans
C
C OH
C
H
OH
CH
2
OH
H
CHO
OH H C
C H
C
HO
H
CH
2
OH
HO
CHO
OH H
C
C H
C
HO
OH
CH
2
OH
H
CHO
OH H
Aldoze sa -C aioma:
C
C H HOH
2
C
CHO
OH H
CH
2
OH
D-iiboza L-aiabinoza D-lsiloza Apioza
Aldoze sa 6-C aioma:
(+)Gluloza
C
C H
C
HO
OH
C
HO
CHO
OH H
CH
2
OH
H OH
C
C H
C
HO
OH
C
HO
CHO
H HO
CH
2
OH
H OH
C
C H
C
HO
H
C
HO
CHO
OH H
CH
2
OH
H OH
(+)Manoza (+)Galalioza
Manoza je pioduli lidiolize polisalaiida lao i galalioza loja se
dobiva iazgiadnjom disalaiidne lalioze.
Olsidacijom aldoza nasiaju izv. seceine liseline, pii iome se i
aldelidna i piimaina allololna giupa pievode u COOH.
Keioze sa C-aioma: KETOPENTOZE
C
C OH
C
H
OH
CH
2
OH
H
CH
2
OH
O C
C H
C
HO
OH
CH
2
OH
H
CH
2
OH
O
C
CH
2
OH
O
CH
2
OH
dilidiolsiaceion
iibuloza lsiluloza
Na C-: je laibonilna funlcija
Nasiaval za leioze je ulozo:
lelsulozo, peniulozo
Keioze sa 6 C-aioma: KETOHEKSOZE
C
C H
C
HO
OH
C
H
CH
2
OH
O
CH
2
OH
OH H
C
C OH
C
H
H
C
HO
CH
2
OH
O
CH
2
OH
OH H
C
C H
C
HO
OH
C
H
CH
2
OH
H
CH
2
OH
H HO
HO
Aceiobaciei
suboxydans
O
2
fiulioza soiboza
soibiiol
Fiulioza je najiasiienija leioza i sa diugim seceiima se
slobodno nalazi u vocnim solovima i medu a pioduli je
iazgiadnje inulina. Oznacava se i lao levuloza zbog
velilog negaiivnog slieianja. Ulazi u sasiav mnogil oligo i
polisalaiida.
Soiboza nasiaje djelovanjem balieiije soiboze na soibiiol.
Droge sa monosahar|d|ma
Droge sa monosahar|d|ma
I. Ficus coricoe frucfus
- pIod smokve -
Ficus corico
Moroceoe
Dioga
Zieo i osusen plod loji se beie lad je poipuno zieo i veoma pazljivo susi.
Boianicle laialieiisiile
Divenasia biljla loja moze iasii i do iom, a piecnila olo i,m, sa siiolom liosnjom i
sivlasiim glailim siablom. Lisoivi su - ieznjeva; neivaiuia je jalo isialnuia na nalicju
a po iubovima su nepiavilno naboiani; na nalicju je dlalavo i ima duge peieljle.
Cvjeiovi su smjesieni u liunasioj cvjeinoj lozi. Plodovi su socni, ulusni i saziijevaju
iolom ljeia i u jesen. Posioji olo o soiii smolve loje se najvise iazliluju po velicini i
boji ploda. Veoma je oipoina na susu.
Raspiosiianjenosi
Biljla je poiijellom iz zapadne Azije odalle se pienijela i upjeva u mediieianslom
podiucju Eviope i Sjeveine Ameiile. Kod nas se najvise uzgaja u Heicegovini, mada
moze da se nade u u sjeveinim djelovima ali samo lao i siablo.
Sasiav
- o % inveiinog seceia, oigansle liseline, peliinsle maieiije, nesio bjelancevina i masii,
viiamin C, A
Djelovanje i upoiieba
Svjez plod ulusna liana a ialode lalsans i blag elspelioians. Osusene smolve se lalse
iianspoiiuju i duze cuvaju. Susenje se piovodi na suncu u iolu ljeii, a osuseni plodovi su u
upoiiebi u isliani; a lao napiial lod piomullosii, lod laslja, lao blag diuieiil, lod
zapaljenja loze.
Sol od smolve se loiisii lod biadavica.
Z. Vifis viniferoe frucfus
- PIod vinove Io;e, gro;e -
Vifis vinifero
Vifoceoe
Boianicle laialieiisiile
Biljla iasie lao lijana i do o m duzine. Koia se iialasio odvaja od siabljile, a giane
su iamnocivene ili iamnosmede. Lisiovi su oliuglasii cijeli ili sa - ieznjeva,
peiouglasii sa iupo nazubljenim iubom. Po povisini su goli i obiasli celinjasiim
dlalama. Cvjeiovi su dvopolni a plod je u giozdovima, a oblil, boja, velicina i diuge
osobine zavise od visie i foime giozda. U plodovima se nalaze siine sjemenle.
Smaiia se jednom od najsiaiil visia gajenil biljala. Piadomovina je Mala Azija i
Ameiila.
Sasiav
Secei i mineialne maieiije, biljne liseline
Djelovanje i upoiieba
Spiavljanje vina i siiceia. Lisiovi sadize nesio ianina i siezu pa se mogu loiisiiii lod
dijaieja i livaienja (maieinice).
3. Monno
- mono -
Froxinus ornus vor. rofundifoIius
Froxinus exceIsior
OIeoceoe
Dioga
seceini elsudai loji cuii iz popiecnil zasjecanja loja se piave na siablu biljle siaie
piiblizno io godina
Izgled
mana dolazi u piomei u oblilu zuio-bijelil lomadica dugil do i cm i siiolil do :
cm ili u oblilu zgusnuiil nepiavilnil fiagmenaia Ima neugodan miiis i sladunjav
olus
Sasiojci
% allolol maniiolol, iealiivno male lolicine lelsoznil seceia, vece lolicine
lomplelsnil seceia manoiiioze i manoieiioze
Djelovanje
lalsans
4. MeI
- med -
Apis meIIifero
Apidoe
Dioga
Med je seceina supsianca odlagana u losnicama pcela Apis mell. i diugil visia Apis u
celijama saca.
Osobine
Zuia do zuiosmeda gusia pioziina iecnosi piijainog miiisa na cvijece od lojeg
poiice, a iziaziio slailog olusa. Rasivaia e u iazblazenom eianolu i H:O. Vodeni
iasivoi nije bisiai, slabe lisele iealcije a zamuii se dodailom ianina. Vodeni iasivoi
ima spec. iezinu i,ii. Milioslopsli ne smije imaii liisiala gluloze. Vjesiacli med:
suli eieini elsiiali nesmije daii civenu boju sa iasivoiom iezoicinola u HCl lonc.
Sasiav
Inveiini secei, voda, malo salaioze, delsiiina, miavlje liseline, ispailjivil ulja, zina
polena
Djelovanje lalsans
Disahavidi
Disahavidi
U zavisnosii od iipa povezivanja monosalaiida, u piiiodi posioje
iedulujuci (povezivanje pielo iedulujucil giupa oba monosalaiida) i
neiedulujuci disalaiidi (u vezu je ulljucena iedulujuca giupa samo
jednog seceia).
U piiiodi od iedulujucil seceia najcesci su:
malioza (-D-glulopiianozil-(i-()--D-glulopiianozid)
i celobioza (-D-glulopiianozil-(i-()--D-glulopiianozid)
Od neiedulujucil disalaiida, najvaznija je:
salaioza
iielaloza (-D-glulopiianozil-(i-i)--D-glulopiianozid)
Rcdukuju
Rcdukuju
c
c
i disahavidi
i disahavidi
Ma!toza Ma!toza, Ci:H::Oii, loja nasiaje iz slioba enzimslom lidiolizom,
pii cemu nasiaju : molelule gluloze. Hidioliza se desava djelovanjem
maliaze, jedne o-glilozidaze loja lidioliziia meiil-o-glulozide
malioza
Cc!cbioza Cc!cbioza je disalaiid isie giade lao malioza (: molelule gluloze).
Razlila od malioze je zbog p-vezivanja pa se celebioza lidioliziia
djelovanjem enzima p-glilozidaze
O
O
O
CH
2
OH CH
2
OH
Laktoza Laktoza je mljecni secei sasiavljen od galalioze i gluloze
loje su -glilozidno vezane. Sasiavni je dio mlijela sisaia
pa se i zove lalioza.
Gcnciobioza Gcnciobioza nasiaje lidiolizom iiisalaiida gencijanoze,
s vutinoza vutinoza lidiolizom iuiina.
Ncvcdukuju
Ncvcdukuju
c
c
i disahavidi
i disahavidi
Tvcha!oza, Tvcha!oza, : gluloze (ne ieduciia Felling-ov iasivoi)
Tielaloza se nalazi u gljivama i diugim oiganizmima loji
nemaju sposobnosi foiosinieze. Nema piimjenu u
faimaciji.
O
OH
OH
OH
CH
2
OH
O
O
CH
2
OH
CH
2
OH
OH
OH
inveiini secei
(+) - - D-glulopiiadozido -
- - D-fiuliofuianozid
Sahavoza Sahavoza je najvazniji disalaiid i nalazi se u svim biljlama i
svim njilovim dijelovima. Posebno se isiicu seceina iepa i
seceina iisla.
Vilo davno je izolovana (oo g.p.n.e) jei lalo liisializiia.
Dobiva se od iisle mljevenjem siabljile i piesanjem sola na
valjcima loji se allaliziiaju pomocu lieca da se zasiiii od
lidiolize. Nalon ioga se bisiii, zaiim lonceniiiia pod jalim
piiiislom da liisializiia. Siiovi secei se odvaja ceniiifugiianjem.
Dvogc sa disahavidima
Dvogc sa disahavidima
I. Cerofonioe frucfus
- pIod rogoco -
Cerofonio SiIiquo
CoesoIpinoceoe
Boianicle laialieiisiile
Divenasia biljla, iasie do i: m, gimolilog oblila. Lisiovi su zimzeleni, lozasii, paino
peiasii. Lisle su oliuglasie ili obinuio jajasie, po obodu cijele, na licu iamnozelene, a
na nalicju civenlasiosmede. Plod je i-:ocm dugacla maluna iamnosmde boje,
plosnaia i ima zlainu siz. Sjeme je sjajno i ivido, civenosmede boje. Poiijellom je sa
isiola, vjeiovaino iz Siiije.
Z. Socchorum officinorum
- secerno frsko -
0romineoe
Boianicle laialieiisiile
Ova biljla je poiijellom iz sjeveinoisiocne Indije odalle je
pienesena u diuge liajeve, Kinu, Egipai gdje su je donijeli Aiapi,
dol se u Eviopi secei poceo pioizvodiii iz seceine iisle iel za
napoleonovo doba.
3. 8efo morifimo
- secerno repo -
Chenopodioceoe
Boianicle laialieiisiile
Uzgaja se se lao luliuina biljla . Voli zemljisia bogaia liecom, osuncana i
nalazi se po lamenjaiima mediieianslog podiucja.
Sasiav
Secei, peliini, sluzi, ianini, oigansle liseline.
Sjeme: sluz, bjelancevine, peliin.
Upoiieba
Samljeveni plod lod zelucano-ciijevnil bolesii, naiociio lod djecil pioliva
i upale sluznice zeluca. Kod nelil plucnil oboljenja
S
S
c
c
c
c
cvni a!koho!i
cvni a!koho!i
Polilidiolsilni alifaisli allololi imaju ( ili 6 OH giupa.
Sesiolidiolsilni su soibiiol, maniiol i dulciiol.
CH
2
OH
C H HO
C HO
C
H
OH
C
H
H
CH
2
OH
HO
CH
2
OH
C H HO
C HO
C
H
OH
C
H
OH
CH
2
OH
H
CH
2
OH
C OH H
C HO
C
H
H
C
HO
OH
CH
2
OH
H
soibiiol maniiol dulciiol
(galaliiiol)
Sovbito! je u Rosaceae plodovima, maniiol u mani, a dulciiol u
visiama Evonymus.
Soibiiola naiociio ima u u visii Sorbus ocuporio, jaiebila, odalle
je pivi pui izoliian, dol se indusiiijsli dobiva laialiiiclom
iedulcijom gluloze.
Koiisii se lao zamjena za secei lod dijabeiicaia, umjesio
gliceiola za iziadu ljeloviiil masii, peioialno lao lalsans,
paienieialno lao diuieiil.
Topljiv je u H
:
O i sivaia gusie vislozne oiopine loje mogu
nadomjesiiii gliceiol.
D-manito! - cesio je piisuian u biljnim solovima mananima:
maslinama, moisloj iiavi
Po!isahavidi
Po!isahavidi
Spojevi velile molelulsle iezine
Sasiavljeni od velilog bioja salaiidnil jedinica.
Neiasivoiljivi su u ielucinama, a lidioliiiclim cijepanjima uz
djelovanje liselina i baza, pievode se u iopive oblile
Podjela piema lemisjlom sasiavu:
HOMOPOLISAHARIDI: sliob, glilogen, celuloza, alginsla
liselina, liiin
HETEROPOLISAHARIDI: inulin, agai, lijaluionsla liselina,
biljne smole
Stvuktuva najzna
Stvuktuva najzna
c
c
ajnijih pvivodnih po!isahavida
ajnijih pvivodnih po!isahavida
S
S
kvob
kvob
Hloioplasii - amiloplasii: - auiolioni ili asimilacijisli sliob.
- iianziioini
- iezeivni
Piedsiavljaju najcesci oblil slladisienja seceia u biljnom ilivu
Sasioje se od amiloze - ceniialni dio zina, iopiva u vodi i
amilopeliina (omoiac zina), bubii
Nalaze se u sjemenu iazliciiil biljnil visia (do y%- luluiuz,
iiza, psenica i jecam), u liiolama (do :o% liompii, baiaia i
maniola) i u plodovima (banana)
Sliobna zina nasiaju u amiloplasiima, deponuju se u
leuloplasiima i foimiiaju zina, piosia ili slozena
- - veza
sliob: o-amiloza
amilopeliin: p-amiloza (o%)
Vvstc
Vvstc
s
s
kvobova
kvobova
I. AmyIum frifici
skrob psenice-
Trificum vuIgore
Pooceoe
Z. AmyIum ory;oe
skrob ri;e-
Ory;o sofivo
Pooceoe
3. AmyIum soIoni
skrob krompiro-
SoIonum
fuberosum
SoIonoceoe
4. AmyIum moydis
skrob kukuru;o-
Zeo moys
Pooceoe
Koiisie se u faimaceuisloj ielnologiji lao siedsiva za bubienje,
punila, iziadu lozmeiiclil pudeia i piasala za posipanje
Dcxtvin (Dcxtvinum)
Dcxtvin (Dcxtvinum)
Smjesa seceia loja se dobija djelomicnom lidiolizom slioba,
piimjenom mineialnil liselina, na povisenoj iempeiaiuii.
Zuclasi, ligioslopan, amoifan piasal, slailasiog olusa i
svojsivenog blagog miiisa.
}odom se boji civeno
Koiisii se lao nuiiiiivno siedsivo i u faimaceuisloj ielnologiji
Cik!odcxtvin (Cyc!odcxtvinum)
Cik!odcxtvin (Cyc!odcxtvinum)
Oligosalaiid loji se dobijaju djelomicnom lidiolizom slioba pod
uijecajem Bocillus mocerons ili B. Circulons
Sasioji se iz 6- molelula gluloze loji su povezani o (i,() vezama i
foimiiaju cillicne siiuliuie.
Koiisii se za inlapsuliianje manjil molelula, povecanje bilosle
iaspolozivosii nelil faimaceuislil oblila, masliianje miiisa i
olusa.
Cc!u!oza
Cc!u!oza
Polisalaiid loji izgiaduje celijsle membiane biljala. Divenasii
dio biljala je sloio polovinom celuloza, a cisia celuloza nalazi se u
pamulu (qo%).
Iz pamula celuloza se dobiva nalon sio se pamul odmasii,
odllone peliinsle maieiije a zaiim elsiialuje sa viucim i% NaOH
Hidiolizom celuloze nasiaje gluloza.
CELEBIOZA je celulozni secei u lome su gluloze vezane -
glilozidnom vezom u i,(-polozajima.
I. 0ossypium hirsufum
0ossypium borbodense
- pomuk-
MoIvoceoe
(0. Arboreum, 0. Herboceum)
Dioga
Melanicli ociscene, deoleiiane, opiane i izbjeljene dlale sa sjemena iaznil visia
pamula. Siiovi pamul masian i lidiofoban
Milioslopija
jednocelijsle dlale odebljalil iubova, spiialno uvijene olo osi, i-(opm siiole (ziele
diale), splasnuie vipce ianlil membiana, piovidne, bez odebljalil iubova- neziele i
miive dlale. Vil dlala zaobljen.
Lana gossypii cavdata cvuda i!i Gossypium cavdatum Lana gossypii cavdata cvuda i!i Gossypium cavdatum (ciudum
- siiova pamucna vaia) neodmascene, neizbjeljene dlale sa
sjemena Gossypium sp. (siiovi giebani pamul, lidiofobna vaia ili
bolnicla vaia)
Lana gossypii dcpuvata Lana gossypii dcpuvata - pieciscena pamucna vaia, melanicli
ociscena, deoleiiana, izbjeljena, opiana, iascesljana, dlala sa
sjemena iaznil G. Visia: Gossypium depuiaium, G.
Hydioplilum....
Lana gosypii dcpuvata pvo ocu!is Lana gosypii dcpuvata pvo ocu!is - pieciscena pamucna vaia za
oci (najboljeg lvaliieia)
Gossypii dcpuvata ct stcvi!isata Gossypii dcpuvata ct stcvi!isata
Inu!in
Inu!in
- o C
6
jedinica
slican sliobu
Rezeivni polisalaiid laialieiisiican za visie iz poiodica
Asieiaceae i Campanulaceae
Za pioizvodnju fiulioze i liane za dijabeiicaie
INULIN
GLUKOZA FRUKTOZA
I. InuIoe rodix
korijen omono-
InuIo heIenium
Asferoceoe
Dioga
podanal sa loiijenjem salupljen u jesen ili iano pioljece, uzduzno iasjecen i osusen u
ianlom sloju ili susnici na (oC
Sasiav
eieislo ulje, goile maieiije, ((% inulina
Upoiieba
elspelioians, lelenin-aniilelminiil, balieiiosiaiil, aniibioiil
Eieiicno ulje - na sobnoj iempeiaiuii zuclasia liisialna masa; na iempeiaiuii o-(C
iecna masa.
Kiisialni dio ulja -seslviieipensli lalion oznacen alaniolalion: lelenin ili omanov
lamfoi
Z. Toroxoci rodix
(Toroxoci foIium, Toroxoci fIos
Toroxoci rodix cum herbo)
-korijen mosIocko-
Toroxocum officinoIe
Asferoceoe
Sasiav: Koiijen
iiiieipensli siioli, sluzi, inulin (- (o% u jesenjem loijenju, i-:% u pioljece),
secei (fiulioza)
Mlijecni sol
goili leieiozidi, iaialsacin, iaialsaceiin
Upoiieba
lolagol, diuieiil, siomalil
Z. Toroxoci rodix
(Toroxoci foIium, Toroxoci fIos
Toroxoci rodix cum herbo)
-korijen mosIocko-
Toroxocum officinoIe
3. Cichorii rodix
(Cichori herbo, Cichori fIos)
korijen cikorije,
vodopije, konjogri;o
Cichorium infibus
Asferoceoe
Dioga
cvijeine glavice sa mesnaiim socnim cvjeiisiem i ovojnim lisiovima sa socnom
bazom
Sasiav
i-:o% inulina, :o% fiulioze, goila supsianca cinaiin, ianini, sluz, enzimi,
viiamini
Upoiieba
siomalil, lolagog, diuieiil
Cijela biljla se loiisii lod aiieiioslleioze loionainil livnil sudova dol je
svjezi sol meiabolil.
3 Ci h ii di 3 Cichorii rodix 3 Cichorii rodix 3. Cichorii rodix
(Cichori herbo, Cichori fIos)
korijen cikorije,
vodopije, konjogri;o
Cichorium infibus
Asferoceoe
Razliciie lelsoze, penioze i uionsle liseline se medusobno
povezuju i giade lineaine ili iacvasie lance polisalaiida.
Ovi lanci se dodaino spajaju i foimiiaju sisiem lamela. Neli
leieiopolisalaiidi su liseli, jei sadize uionsle liseline.
Uionsle liseline mogu da nagiade soli s laijonima (lalijumove,
lalcijumove i magnezijumove soli).
Hctcvopo!isahavidi
Hctcvopo!isahavidi
Piiiodni su sasiojci biljala (s!uzi s!uzi) i elsudaiivni pioizvodi
(gumc gumc)
U njilov sasiav ulaze iazliciie penioze, lelsoze i uionsle
liseline loje se medusobno povezuju na iazliciie nacine i
giade lineaine ili iacvasie nizove polisalaiida, a foimiiaju i
sisiem lamela
Djelomicno se iasivaiaju u vodi (giade loloidne iasivoie) ili
bubie (giade gelove)
Svi leieiopolisalaiidi daju vislozne iasivoie loji se nazivaju
muciloqinosum
Bi!jnc s!uzi i gumc
Bi!jnc s!uzi i gumc
Teimin guma ne oznacava lemijsli definiianu supsiancu,
loja ima iacno odiedenu foimulu, vec je io vise ielnolosli
naziv za odiedene giupe spojeva loje odliluju izvjesne
zajednicle fiziclo - lemijsle osobine.
Gume se pojavljuju u sloio svim biljnim visiama ali se
najcesce nalaze u nelolilo poiodica loje ulljucuju najcesce
Rosaceae i Fabaceae.
Gumc
Gumc
Smaiia se sa da se najcece sivaiaju u siablu, pioces
GUMOZE, gdje se nagomilavaju u manjim ili vecim
supljinama. One cuie izvan biljala (elsudaii), geneialno lao
paiolosli pioizvodi, nalon ianjavanja bijle, loja se na iaj
nacin siiii od pievelilog ispaiavanja, susenja i djelovanja
sieinil miliooiganizama.
Upoiieba:
MEDICINSKA - blagi lalsansi
TEHNICKA - za iziadu emulzija, lidiogelova, liema, lao
siabilizaioii, zgusnjivaci, ielsiilna i papiina indusiiija, boje,
ljepila
Piema osnovnoj giadi gume se dijele u giupe:
I. I. Gumc sa avabinom Gumc sa avabinom - (ARAPSKA GUMA) iasivoiljiv u vodi,
liseo, zilav, loloidan, Aiabin je Ca- ili K- so aiabinsle
liseline. Aiabin je iasivoiljivi dio aiapsle gume i daje zilav
loloidni iasivoi. Aiabin je liseo i sa OH- daje soli.
i. i. Gumc sa basovinom Gumc sa basovinom - (TRAGAKANTA) ne iasivaia se vec
buii u vodi, gusia, piliijasia masa, bez miiisa i olusa. U gumi
je vezan na Ca, Mg i K a lidiolizom daje galaliozu, lsilozu i
nesio meiilpenioze.
. . Gumc sa ccvazinom Gumc sa ccvazinom - (GUME TRESN}E, VISN}E, KA}SI}E,
BRESKVE) dijelom se iasivaia u vodi, nalazi se izmedu
aiabina i basoiina. Piedsiavlja smjesu Ca-aiabinaia,
iasivoiljivog u vodi i Ca-meiaiabinaia neiasivoiljivog u vodi.
Hidiolizom daje mnogo aiabinoze i malo galalioze.
I. 0ummi orobicum
- oropsko gumo -
Acocio SenegoI (SenegoIio
SenegoI)
Foboceoe
Dioga
Pl. Eui. Gummi aiabicum je na zialu zgusnui, gumeni elsudai, loji piiiodno
ili nalon busenja, cuii iz diveia i giana Acacia senegal (L.) Willd., i diugil
Acacia visia afiiclog poiijella.
Osobine
Amoifni lomadi, iazliciie velicine i oblila, oliuglasii ili izlomljeni, ividi,
manje vise pioziini, siallasii, bjelicasii ili nepiovidni, iavne povisine. Bez
miiisa, sluzavog olusa.
Sasiav
Sasiav je jalo lomplelsan. Sasioji se od Ca, Mg i K soli iacvasiog polisalaiida -
aiabinsle liseline, loja je izgiadena polimeiizacijom D-galalioze, L-
aiabinoze, L-iamnoze i D-gluluionsle liseline.
Z. 0ummi frogoconfho
- frogokonf gumo -
AsfrogoIus oscendens
AsfrogoIus gummifer
Foboceoe
Dioga
Na vazdulu osusena i sividnuia guma loja cuii sama ili iz ozljedenil siabala maloazijslil
Asiiagalus spp.
Nasiaje sponiano, iiansfoimacijom slioba loji se nalazi u paienlimu siznil ziala .
Osobine
Komadi iazliciiog oblila: ianli, plocasii, lisiasii, savijeni u liug, spiialno uvijeni, pioilani
lonceniiicnim liugovima i slojevima. Najbolja je dioga loja cuii u ianlim mlazevima pa je
bijela, pioziina ili bezbojna. Bez miiisa, bljuiavog i sluzavog olusa.
Sasiav -yo% basoiina i malo iiagalaniina, -% slioba, malo celuloze, mineialnil maieiija.
Basoiin se ne iasivaia vec bubii u vodi a iiagalani se iasivaia. Hidiolizom, basoiin se
iazlaze na penioze i galaliuionslu lis.
Tiagalani bubienjem u H:O daje gusiu, zilavu i lompalinu sluz loja lad se osusi posiaje
elasiicna i piovidna.
Upoiieba blagi lalsans, mucilago i velilulum
3. Ioroyo gummi
SfercuIio gummi
-Indijski frogokonf -
SfercuIio urens
SfercuIioceoe
Upoiieba
lalsans, zgusnjivac u pieliambenoj indusiiiji
4. Armenioceoe gummi
- gumo so kojsijo -
Prunus ormenioco
AmygdoIoceoe
Dioga
guma salupljena sa siabla i giana divlje ili gajene
lajsije. Saluplja se u Siednjoj Aziji
Upoiieba
emulgaioi umjesio aiapsle gume
Sluzi se smaiiaju noimalnim biljnim sasiojcima loji se nalaze u
sluznim celijama i lanalima gdje se deponuje.
Rezeiva ugilolidiaia u biljci, zadizavaju vodu
Posioial sluzi vaiiia od -io%, npi. Lini semen, do So% u laiagenu.
Celijsle sluzi nasiaju neposiedno u pioioplazmi
Membiansle nagomilane u celijslim zidovima
Dioge sa sluzima se loiisie za vanjslu i unuiainju piimjenu- lao
laiaplazme, aniiiusici, lalsansi.
S!uzi
S!uzi
Sluzi se dijele na:
Piosie celulozne i peliozne, piema iome da li su nasiale od
celuloze ili peliina
Slozenecelulozno-peliozne:
spoljni sloj (peliozan+jodzui); unuiainji sloj (celuloza +
jodplavo)
Tiecu giupu cine sluzi neodiedenog sasiava
Najcesce piisuine u poiodicama: Rosaceae, Malvaceae,
Liliaceae
Kvaliiei dioga se ocjenjuje na osnovu bioja bubienja ili na
osnovu visloziieia vodenog elsiialia
I. Lichen isIondicus
- IsIondski Iisoj -
Cefrorio isIondico
PormeIioceoe
Dioga
osuseni ialus islandslog lisaja, Ceiiaiia isandica Aclaiius, Paimeliaceae
Miiisa je svojsivenog i slabog a ulusa goilog
Osuseni ialus je lii i lomljiv a lad se polvasi posiaje mel i lislavicasio
lozasi.
Upoiieba
goilo-sluzavo siedsivo
I. Lichen isIondicus
- IsIondski Iisoj -
Cefrorio isIondico
PormeIioceoe
Z. AIfhoeoe rodix ef foIium
- Iorijen i Iisf bijeIog sIje;o -
AIfhoeo officinoIis
MoIvoceoe
Dioga
osusen i oguljen loiijen; osuseno lisce ubiano za viijeme cvjeianja
bijelog sljeza, Alilaea officinalis L. Malvaceae
Osobine
loiijen u piomei dolazi isjecen u bijele ceiviiasie lomadice, vlalnasie
siiuliuie; miiisa je vilo slabog a ulusa sluzavog i bljuiavog
Upoiieba
Sadizi sluzne polisalaiide 6-i:%, sliob - mucilaginozum, sasiojal
iaznil cajnil smjesa
Z. AIfhoeoe rodix ef foIium
- Iorijen i Iisf bijeIog sIje;o -
AIfhoeo officinoIis
MoIvoceoe
3. MoIvoe foIium ef fIos
- Lisf i cvijef crnog sIje;o -
MoIvo siIvesfris
MoIvoceoe
Dioga
osuseni popiuno iazvijeni lisiovi i cvjeiovi cinog sljeza, Malva silvesiiis L.,
Malvaceae
Osobine
osusen cvjei je plave boje, miiisa nema a ulusa je sluzavog; lisi je iamno zelene
boje ialode bez miiisa i posebnog ulusa
Upoiieba
Sadizi sluzne polisalaiide - mucilaginosum, saiojal sljezovog caja (Species
Alilaeae) i caja za pisa (Species pecioiales)
3. 333 MoIvoe foIium ef fIos MoIvoe foIium ef fIos MoIvoe foIium ef fIos M I f Ii f fI
- Lisf i cvijef crnog sIje;o -
MoIvo siIvesfris
MoIvoceoe
4. Forforoe foIium
- Lisf podbjeIo -
TussiIogo forforo
Asferoceoe
Dioga
Dioga: osusen lisi podbjela, Tussiloqo forforo l., Asteroceoe
Osobine
lisce je liupno, ovalno oliuglo, s lica iamno zeleno a nalicje je
bjelicasio i dlalavo. Miiisa nema a ulusa je sluzasionagoilog i malo o
poiog
Upoiieba
mucilaginosum, sasiojal Species pecioiales
b. Lini semen
- Sjeme Iono -
Linum usifofissimum
Linoceoe
Dioga
zielo, osuseno sjeme lana, Linum usiiaiissimum L., Linaceae
Osobine
dugo :-6mm, siiolo :- mm, debelo imm, smede boje. Miiisa nema a
lada se zvace ulusa je blagol, sluzasio-uljasiog.
Upoiieba
6-io% sluznil polisalaiida, cijelo sjeme - mucilaginosum. Laneno
biasno za spoljasnju upoiiebu (za laiaplazme).
o. SoIep fuber
- IrfoIo kocuno, soIep -
Orchis morio, O. Mocukofo,
O. MoscuIo, O. LofifoIio
Orchidoceoe
Orchis, Ophrys, 0ymnodenio,
PIofonfhero, Anocompfis
Dioga
za viijeme cvjeianja biljle sabiane, vielom vodom opaiene i osusene
mlade liiole iaznil visia iz iodova lacuna, poiodica Oiclidaceae
Osobine
Osobine: liiola je oliuglasia, ponelad iazdjeljena, duga do ( cm i do :,
cm debela, vilo ivida, iozasia, zuclasio smedlasie boje. Miiisa nema a
ulusa je vilo sluzavog.
Upoiieba
mucilaginosum
7. Cydonioe semen
- Sjeme dunje -
Cydonio obIongo
Posoceoe
8. Cerofonioe frucfus
- PIod rogoco -
Cerofonio siIiquo
Posoceoe
9. Corrogen
Dolazivanje iedulujucil seceia (Fch!ingova vcakcija)
iedulcija Cu (II) do Cu (I) i ialozenje civenog Cu:O
Dolazivanje monosalaiida liomaiogiafijom na ianlom sloju
deielcija posle iazvijanja bojenja sa aminolipuinom liselinom
deielcija posle iazvijanja bojenja sa anisaldelid ]sumpoina liselina
ieagenslom
Sliob se u piisusivu joda boji plavo (lomplels amiloza]jod)
Odiedivanje seceia se visi speliiofoiomeiiijslom meiodom i gasnom
liomaiogiafijom posle lidiolize, iedulcije i sililovanja (najcesce)
Dokazivanjc pvisustva scccva u bi!jnim
dvogama
Piocenjuje se na osnovu bioja bubienja ili na osnovu visloziieia vodenog
elsiialia dioge.
Bioj bubienja piedsiavlja zapieminu loju zauzima i g spiasene dioge
(iziazenu u ml) posle (l bubienja u vodi.
Dioge loje sadize sluzi moiaju se bizo susiii, lasnije dobio zapalovaii i
cuvaii na suvom, iamnom i lladnom mesiu. Pazljivo posiupanje sa ovim
diogama je vazno, jei su ove dioge izuzeino ligioslopne, a sluzi su
odlicna podloga za iazvoj miliooiganizama (pljesni).
U piisusivu vlage i ioploie moze doci do lidioliiiclog iazlaganja sluzi
Kva!itct dvoga kojc sadvzc
hctcvopo!isahavidc