Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau

14
MAU MAU
Muc tieu
Giu p c la m sa ng cho ca c ch nh ca y ma u thch h p nha t v bie t c ch nh ca y ma u va th i
ie m to t nha t e th c hie n ca y ma u,
Th c hie n u ng cach xe t nghie m ca y ma u v bie t c cach th c hie n ca y ma u nh the na o, bao
go m the tch ma u ne n la y e ca y bao nhie u, ne n ca y ma u ma y la n?...
L a cho n c phng tie n thch h p nha t cho ca y ma u trong cac be nh vie n hie n nay nh bie t c
phng tie n (mo i tr ng) phu h p nha t e ca y ma u.
Th c hie n to t qui trnh theo do i ca y ma u va cho cac ke t qua chnh xa c kp th i e n la m sa ng v
bie t c qui trnh theo do i ca y ma u
Bie n lua n c mo t cach chnh xa c ke t qua ca y ma u v bie t c cac vi khua n th ng ga p trong ca y
ma u la ca c vi khua n na o? La m the na o e co the nha n bie t c mo t ca y ma u dng tnh tha t s
v i mo t ca y ma u dng tnh do ngoa i nhie m.

Ch nh cay mau
Pha i ch nh ca y mau tr c ca c trng hp nhie m trung co the co du khuan huyet tam
thi (transient bacteremia) hay nhiem trung huyet (septicemia)..
Do vay, nen ch nh cay ma u tr c ca c benh nha n co mo t trong ca c trie u chng nh sot,
n lanh, lanh run, tieng thoi tim (cardiac murmur) nghi ng viem no i ta m ma c, co xuat
huyet da hay niem mac, xuat huyet dang sao (splinder) tre n mo ng tay, choa ng.
Thi iem cay mau
Pha i ca y mau trc khi benh nhan dung khang sinh he thong. Trong benh vien, Ba c s
pha i cho ca y ma u tr c khi ba t a u cho benh nhan dung kha ng sinh.
Tuy nhien trong ca c trng hp be nh nha n ang ieu tr kha ng sinh nhng ca c trie u ch ng
cu a du khua n huye t hay nhiem tru ng huye t va n khong thuyen gia m th ba c s cu ng ne n cho
ch nh cay ma u e pha t hien ta c nhan vi khua n ga y nhiem tru ng.
Th i iem to t nha t e ca y mau la khi benh nha n b n lanh hay ang lanh run tr c khi
so t, hay lu c be nh nhan ang len cn sot..
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
15
Co the ca y ma u 2 lan trong vong 1 gi au, va th c hie n ca y mau ta i 2 v tr la y mau kha c
nhau tren c the (vd: la n au lay ma u tay ma t th la n sau la y mau tay tra i).
Cach lay mau e cay
La y ma u tnh ma ch ba ng phng pha p vo tru ng (sa t tru ng da bang con 70%, ch kho ro i
m i cho c kim lay ma u).
The tch mau c lay e ca y ne n chie m 1/10 hay to i a la 1/5 the tch mo i trng ca y
ma u. Tho ng th ng lay 3-10ml ma u e ca y va o mo i tr ng ca y mau co the tch 50ml. o i
v i tr ng h p benh nha n la tre em, la y khoang 2-3ml ma u e ca y la v a.
Moi trng cay mau
BHI, TSB hay Columbia broth, cho vi khuan hieu kh.
e ca y k kh, the m vao mo i trng ca c cha t kh nh Thioglycollate, L-cysteine.
e kha ng o ng, to t nha t la dung Sodium Polyanethol Sulfonate (SPS), ne u khong co th
dung citrate hay heparin.
Theo doi cay mau
Chai ca y ma u c u trong tu am 35
o
C hay 37
o
C va theo do i mo i ngay trong 5-7 nga y xem
co dau hieu co vi khua n mo c hay khong trong mo i tr ng ca y ma u lo ng, o la : (1) co ha t
ong tre n ma t ho ng ca u, (2) u c eu hay co ma ng, (3) tieu huye t, (4) ong huye t tng, (5)
co gas, (6) co ha t trang trong lp ho ng ca u hay ma t lp ho ng ca u.
Ne u la chai ca y mau co 2 phase th tr c khi u va mo i ngay sau khi quan sa t ma t tha ch
cu a phase a c xem co khum vi khua n mo c hay kho ng? ne u khong co khum vi khua n mo c
tre n phase a c, tra ng phase long len phase a c. Co mo t so vi khuan ra t de b ly gia i sau khi
mo c trong mo i trng long nh S. pneumoniae, hay kho mo c tha nh khu m tren phase a c
nh Streptococci, do o ne n lam mo t ca y truyen mu le n ma t tha ch (tha ch mau hay tha ch
na u, sau o u trong tu a m CO
2
hay bnh ne n) sau khi u chai ca y mau qua em hoa c sau 24
gi .
Ba t c lu c na o pha t hien co da u hie u vi khuan mo c (tre n phase a c thay co khum vi khua n
mo c, hay tren phase lo ng tha y co mo t trong ca c da u hieu vi khua n mo c nh ke tre n) hay
nghi ng vi khua n mo c, tien ha nh ca y pha n lap ngay, to t nha t la tre n tha ch bo d ng nha t
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
16
la tha ch nau co bo sung XV (CAXV = Chocolate Agar Isovitex), neu kho ng co th ca y tren
tha ch mau (BA) hay tha ch na u (CA), ong th i la m mo t phe t nhuom Gram kha o sa t tr c
tie p. Ne u ke t qua nhuo m Gram thay co vi khuan, co the la m khang sinh o tr c tie p t chai
ca y mau. Ne u tren phase a c co vi khuan mo c th tie n hanh nh danh va lam khang sinh
o ngay.
Sau 5 nga y theo do i chai ca y ma u, pha i ca y truye n mu mo t lan n a e cha c cha n kho ng co
vi khuan mo c trong chai ca y ma u tr c khi tra l i ca y ma u a m tnh.
Cac vi khuan hay vi nam thng la tac nhan nhiem trung huyet hay nhiem
nam huyet.
Gram (-)
Escherichia Coli
Klebsiella spp.
Enterobacter spp.
Proteus spp.
Samonella typhi
Samonella (ngoa i S. typhi)
Pseudomonas aeruginosa
Neisseria meningitidis
Haemophilus influenzae
Bacteroides fragilis
Brucella spp
Pseudomonas pseudomallei
Gram (+) va nam men
Staphylococcus aureus
S. epidermidis
S. pyogenes (nho m A)
S. agalactiae (nho m B)
Streptococci tie u huye t a
(viridans)
Streptococcus pneumoniae
E. faecalis (nho m D)
Listeria monocytogenes
Clostridium perfringens
Peptococcus spp.
Peptostreptococcus spp.
Candida albicans va cac na m men
kha c
Van e vi khuan ngoai nhiem.
Ca c vi khua n ngoa i nhiem co the
T da:
Staphylococcus epidermidis,
Propionobacterium acnes,
Diphtheroides.
T mo i trng xung quanh:
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
17
Clostridium spp.,
Acinetobacter spp.,
Bacillus spp.
Loa i tr c ngoa i nhie m khi ke t qua
ca y mau cho tha y vi khuan:
- Cung pha n lap c t hai chai ca y
ma u ca y t mo t be nh nha n.
- Cung pha n la p c t mo t be nh
pham kha c cu ng tre n benh nha n o .
- Vi khuan mo c nhanh (trong vo ng 48
gi ).
- Ca c do ng vi khuan co cung type sinh
ho c va e kha ng nh nhau v i kha ng
sinh c ca y t hai chai ca y mau
kha c nhau tren cu ng mo t be nh nhan.
Tra li ket qua cay mau dng tnh
Ta t ca ca c vi khua n mo c c trong chai ca y mau eu pha i tra l i cho Ba c s ie u tr. Tham
khao v i Ba c s lam sa ng e ru t kinh nghie m trong ca c trng h p ngoa i nhiem. Ca c vi
khua n nghi la ngoa i nhiem, kho ng ca n thie t pha i la m khang sinh o va tho ng ba o cho Ba c
s bie t s nghi ng na y. Pha i th ng xuye n thong ba o cho ba c s la m sang bie t ca c ke t qua
ta m th i ba t c khi na o tha y co dau hieu vi khuan mo c bang ca c phieu tra l i ke t qua tam
th i.
Cau hoi on tap
1. Ha y cho bie t khi nao mo t be nh nhan ca n pha i c ca y mau?
2. Ca y ma u cho benh nha n vao th i iem na o la to t nha t? Can pha i ca y bao nhieu lan?
3. The tch mau c ca y la bao nhieu va ty le mau c ca y so v i mo i tr ng ca y mau
nen la bao nhie u th to t?
4. Mo i trng ca y ma u to t nha t? Khang ong bang g la to t nha t va ta i sao?
5. Chai mo i tr ng ca y mau thch h p nha t cho cac benh vien hien nay ta i Vie t Nam la
loa i nao? Phan tch ca c u khuye t ie m cu a chai ca y mau na y?
6. Ha y cho bie t ca ch theo do i mo t chai ca y ma u 2 phase trong phong th nghie m? Dau
hieu nao cho bie t chai ca y mau dng tnh (co vi khuan mo c)? Th i gian theo do i chai
ca y mau cho e n khi tra l i c ke t qua cuo i cung la bao la u?
7. Ha y cho bie t ca c vi khua n thng gap trong ca y ma u dng tnh?
8. La m the nao co the nhan bie t c mo t ca y ma u la dng tnh tha t s hay do ngoa i
nhie m?
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
18
CAY MAU Cac cau hoi thng gap
Tren thc te, ty le cay mau dng tnh tai cac benh vien rat thap, co phai la do ch nh
cay mau qua rong rai khong?
Tha t s ty le cay ma u dng tnh tha p ta i ca c be nh vien khong pha i do ch nh ca y ma u
qua rong ra i ma la i la do lam sang t bao gi ngh e n vie c cho ch nh ca y ma u sm ngay
t au. La m sa ng ch cho ca y mau sau khi a that ba i ie u tr khang sinh va chnh ch nh
ca y mau qua hep na y a la m cho ty le ca y mau dng tnh ta i ca c benh vien ra t tha p.
Ca y ma u la mo t xe t nghie m vi sinh la m sa ng ca n pha i th c hien tr c ca c trng h p benh
nhan co chan oa n la m sa ng nghi ng co du khuan huye t tam th i (nhie m trung ho ha p
ca p...), nhiem trung huye t, hay co nguy c nhie m trung huye t (thng han, nhie m trung
tie u, nhie m tru ng gan ma t...). Ca y mau cu ng ca n pha i th c hien tre n ca c benh nhan co ca c
da u hieu nhiem tru ng ma ch mau hay tim ma ch (viem valve tim ca p tnh hay ban ca p, vie m
no i ma c ma ch mau...). No i chung ch nh ca y ma u ra t ro ng ra i, co the ga n nh mo t ch
nh la m cong th c ba ch cau tr c ca c benh nha n co dau chng nhiem tru ng.
Thi iem tot nhat e cay mau la khi nao, va nen cay mau may lan?
To t nha t la ca y ma u tr c khi cho benh nhan du ng kha ng sinh he thong. Tuy nhie n va n
pha i ch nh ca y mau trong ca c tr ng h p benh nha n a dung kha ng sinh ma van co n ca c
da u hie u nhie m trung tien trien.
Th i ie m ca y mau to t nha t la lu c be nh nhan ang len cn so t hay lu c be nh nhan re t run.
Co the th c hien hai la n ca y mau ca ch nhau 1 gi ta i 2 v tr la y ma u kha c nhau (la n a u
la y mau tay ma t, la n sau la y mau tay tra i cha ng ha n...)
Nen lay the tch mau la bao nhieu e cay?
The tch ma u c ca y la 1/10 hay to i a la 1/5 the tch mo i trng ca y ma u.
Ng i l n, mo i la n ca y, lay 5-10ml ma u cho vao chai 50ml mo i trng. Tre con co the t
1ml e n 3ml cho chai 30 en 50ml mo i trng.
Phng tien nao hien nay la thch hp nhat cho cac benh vien e cay mau?
Phng tien ca y mau thch h p nha t cho ieu kien cu a ca c pho ng th nghie m la m sa ng hien
nay la chai ca y mau 2 phase do co ng ty Nam Khoa sa n xua t. Chai ca y ma u na y co u ca c
u ie m cu a mo t mo i trng ca y mau ly tng, cu a phng phap ca y ma u ta i ging thua n
tie n, cu a phng pha p theo do i e pha t hien vi khuan ra t tie n l i.
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
19
Qui trnh theo doi cay mau c thc hien nh the nao? Bao lau sau th lam sang se co
ket qua cay mau?
e theo do i ca y mau, ca n pha i u chai ca y ma u trong tu a m 35-37
o
C lie n tu c trong 5-7 nga y.
Sau ngay au, pha i ca y mu len hop tha ch CA e pha t hie n c ca c vi khuan mo c nhanh
va kho thanh khum tren ma t tha ch nghieng cu a chai ca y ma u 2 phase, ca c nga y sau tra ng
phase long len phase a c e ca y vi khua n mo c trong phase a c le n ma t nghieng. Ba t c lu c
na o pha t hien c vi khuan mo c trong phase lo ng hay tren phase a c th pha i tien hanh
nh danh va khang sinh o . Ngay theo do i cuo i cung, pha i ca y mu mo t la n n a len tha ch
CA e am ba o kho ng co vi khua n mo c tr c khi tra l i ke t qua ca y mau am tnh.
Mo t qui trnh ca y ma u va theo do i cay ma u e tra l i ke t qua cho lam sang to i a la 7 nga y.
Nhie u tr ng h p vi khuan mo c nhanh, ta co the co ke t qua trong vo ng 48 gi . V ca y mau
ca n pha i co th i gian nh vay nen ba t c lu c nao chu ng ta pha t hie n co vi khuan mo c tre n
chai ca y ma u th pha i tra l i ke t qua tam th i cho la m sang tr c khi cho ke t qua chung
cuo c.
Lam the nao nhan biet c mot chai cay mau dng tnh la do ngoai nhiem
Mo t ke t qua ca y ma u dng tnh do ngoai nhie m co the nhan bie t c khi: (1) Ca c vi
khua n pha n lap c la ca c vi khua n hoa i sinh nh Bacillus subtilis, Bacillus cereus...; (2)
Vi khua n ca y c tre n hai chai ca y mau tren cu ng mo t be nh nhan trong cung mo t th i
iem hay trong hai th i ie m ca ch nhau 30 en 1gi la i co ke t qua kha c nhau
Mo t ke t qua ca y mau cha c cha n la dng tnh tha t s khi: (1) Vi khua n ca y c la vi
khua n cha c chan gay be nh, kho ng the hoa i sinh nh: S. typhi, S. pneumoniae, N.
meningitidis...; (2) Vi khua n mo c ra t nhanh, ch 24 gi sau khi ca y; (3) Vi khuan ca y c
tre n hai chai ca y mau tren cu ng mo t be nh nha n cho ke t qua gio ng nhau; (4) Vi khua n t
ca y ma u gio ng he t vi khuan pha n lap c t mo t nhie m tru ng kha c la nguon go c gay du
khua n huye t hay nhiem tru ng huye t.
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
20
San pham lien quan: Chai cay mau HAI PHASE
Mo ta
Chai ca y ma u HAI PHASE (BIPHASIC) la sa n pha m t e ta i nghie n c u ca p bo cu a TS. BS.
Pha m Hu ng Va n. Sa n pha m na y ch du ng mo t la n (disposable), kho ng du ng la i c. Ca u ta o (xem
hnh d i) go m cac tha nh pha n sau:
1. Chai ba ng nh a polystyrene.
2. Nu t cao su e choc kim ca y ma u qua, la m ba ng cao su trung tnh.
3. Na p va n ba ng nh a ma u o e m na p chai ca y mau ca y truye n khi a co da u hie u vi khua n
mo c trong phase lo ng hay tre n be ma t phase a c.
4. Na p che ba ng nh a ma u xanh la e ba o ve pha n nu t cao su.
5. Phase a c la ma t mo i tr ng BHI agar (Difco, Biorad hay Merck).
6. Phase lo ng la BHI lo ng (Difco, Biorad hay Merck) co SPS (Sigma).
7. Va ch nga n phase a c va phase lo ng.
Chai ca y ma u c bo c trong ma ng co, co ghi lot va nga y sa n xua t. Khi cha du ng, ba o qua n trong
to i, nhie t o pho ng th nghie m, va co ha n du ng 2 na m ke t nga y sa n xua t. Ne u ba o qua n trong tu
la nh, SPS se b ke t tu a la i, nhng ke t tu a na y se tan sau khi u trong tu a m va i gi .
Cach cay mau
Xe ra ch ma ng co, ru t na p che ra kho i na p van (khong van na p).
Sa t tru ng ma t nu t cao su cu a na p van ba ng co n 70% ro i ch kho .
Cho c kim ca y qua nu t cao su, bm 3-10ml ma u va o phase lo ng.
a y nap che la i. La c e u e tron, trang qua ma t mo i tr ng phase a c. U 35-37
o
C.
Cac u iem cua chai cay mau hai phase
Tra nh ngoa i nhie m nh :
Khong ca n m nu t chai khi cay ma u.
Ca y truye n ngay trong chai ca y mau kn t phase lo ng qua phase a c.
Mo i trng ca y ma u ly t ng v:
Che t mo i trng BHI cu a Difco, Biorad hay Merck.
Co SPS v i ca c co ng du ng
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
21
- Kha ng ong, nh o vi khuan khong b bay trong cu c ma u ong.
- c che th c ba o.
- c che bo the .
- c che ta c ong cu a ca c kha ng sinh Aminoglycosides
Ta ch r i phase a c kho i phase lo ng e :
Ne u trong mau co cha t c che vi khua n (khang sinh), cha t c che t mau ho a va o phase
lo ng se se kho ng tha m qua phase a c. Nh vay vi khua n khong mo c trong phase lo ng
va n co the mo c trong phase a c.
La m c kha ng sinh o tr c tiep t chai ca y mau dng tnh.
Tie t kie m th i gian, co the la m khang sinh o tr c tiep t chai ca y mau dng tnh bang
ca ch dung phase lo ng la m huye n dch vi khuan tra i le n ma t tha ch Mueller Hinton e lam
khang sinh o , o c ke t qua sau 6-8 gi u . 95% ca c tr ng h p na y co ke t qua phu h p v i
phng pha p chuan.












Hnh 1: Ca u tao chai ca y mau hai phase


Na p che
Nu t cao su


Nu t cao su
Phase a c
Chai nh a
Phase long
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
22
Mot so iem can can nhac e la chon chai cay mau 2 phase hien ang co
mat tren th trng viet nam
Chai cay mau 2 phase san xuat trong nc
1. Cong ty sa n xua t a t ISO 9001:2000, WHO-GMP/GLP (UKASS)
2. Kha ng ong bang SPS cu a Sigma (My ).
3. Mo i trng BHI cu a Merck ( c), hay Biorad (My )
4. The tch mo i trng 50ml tng thch e ca y mau cho ca ng i l n (5ml mau) hay con nt
(1-3ml)
5. Chai bang nh a trong suo t, ra t de pha t hien khum vi khuan mo c
6. Ta ch r i phase a c ra kho i phase lo ng ne n khu m vi khuan se de mo c va de ta ch r i.
7. De thao ta c trong th nghiem v nhe , mie ng chai ro ng de cho vong ca y va o ben trong e lay
dch ca y cung nh khu m vi khuan.
8. Ca c vi khua n kho mo c nh H. influenzae hay S. pneumoniae va n mo c c de dang.
Chai cay mau 2 phase cua An o (Hi-Media)
1. Khong cha c kha ng o ng ba ng SPS cu a Sigma (My ).
2. Mo i tr ng BHI cu a HiMedia (A n o ), ke m xa ve cha t lng so v i BHI cu a Merck hay
Biorad
3. The tch mo i trng <20ml ch tng thch e cay ma u cho con nt (1-2ml). Muo n dung ca y
ma u cho ng i ln th pha i du ng chai co the tch mo i tr ng 50ml v i gia tha nh cao hn.
4. Chai bang thuy tinh da y, kho pha t hien khu m vi khua n mo c tre n phase a c va phase lo ng.
5. Khong ta ch r i phase a c ra kho i phase long nen khu m vi khua n se ra t kho mo c tre n phase
a c va de b bong kho i phase a c khi thao ta c. Ngoa i ra ne u be nh nhan a du ng kha ng sinh
th kha ng sinh se tha m vao phase a c va c che vi khua n mo c tren phase a c.
6. Ra t kho thao ta c trong th nghiem v nang, mie ng chai he p kho cho vo ng ca y vao ben trong
e la y dch ca y cu ng nh khum vi khua n
7. Th nghiem cho tha y vi khuan H. influenzae va S. pneumoniae ra t kho mo c trong chai cay
ma u nay
Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
23
















Hnh 2: Chai ca y ma u 2 phase co vi khuan mo c (tra i) va chai ca y mau 2 phase cha ca y be nh
pham (pha i)




Hnh 3: Chai ca y ma u 2 phase n c ngoa i dung mo i
trng Hi-media cu a An o


Ky thua t xet nghie m vi sinh la m sa ng cac be nh pha m khac nhau
24

D0
D1
Neu co dau hieu VK moc
Qui trnh A
Neu khong co dau hieu VK moc
Qui trnh B
Neu tren phase ac
co khum vi khuan
Tren phase ac khong VK mo c
Lay va i giot mo i trng
nh danh, khang sinh o
Khong co VK moc
Qui trnh B
Co VK moc
nh danh, khang sinh o
Ket qua chung cuoc
Ket qua chung cuoc
Lac tron, trang len phase ac
U tiep 37
o
C, qua em
Neu khong co dau hieu VK moc Neu co dau hieu VK moc
Qui trnh A
Tiep tuc en ngay 7
Ket qua chung cuoc sau 5 ngay:
Cay mau (-) neu khong co VK moc
Cay mau (+) vi KQ nh danh va KS
S o 1: QUI TRNH VI SINH LAM SANG CAY MAU
VI CHAI CAY MAU HAI PHASE
U 37
o
C
Nhuom Gram
CAXV hay BA.
U 37
o
C/CO2
Lam KS trc tiep
t phase long
Neu co vi khuan Neu khong co VK
Ch KQ cay tren
CAXV hay BA
Lay va i giot mo i trng
Quan sat chai cay mau mo i ngay, cho en N5.
Sau khi quan sa t,, lac tron - trang len phase ac.
Sau o tiep tu c u
Thc hien cay mu
Trc khi tra ket qua
chung cuoc, thc hien
cay mu nh qui trnh B
D1
D2
D3-D5
KQ s bo:
KS trc tiep