MARIANNE BOUWMAN S2508877

REIGN OF TERROR

Marianne Bouwman S2508877

------------------------------------------Inhoudsopgave----------------------------------

Blz. 3 Blz. 5 Blz. 7 Blz. 9 Blz. 11 Blz. 12

Inleiding: Reign of Terror. Het proces. Ontevredenheid. Noodzaak? Conclusie. Literatuurlijst.

Marianne Bouwman S2508877

----------------------------------------------Reign

of Terror----------------------------------------

Hobbelend over de straten in Parijs, reed de kar naar het plein. De hele stad was uitgelopen om deze dag mee te maken. Compleet onteert en ontdaan van haar lokken haar, werd de voormalige koningin nageschreeuwd door de menigte. Onderweg naar de Place de la Concorde, keek ze strak voor zich uit. De voorgaande dagen schoten als flitsen door Marie haar hoofd. Hoe kunnen ze mij beschuldigen van incest met mijn lieve zoon! Ik, zijn moeder?! In een afgesloten kamer met twee vaste bewakers vond dit allemaal plaats. Marie had het meeste hekel aan de bewakers die haar totaal geen privacy gaven. Begrip werd ook niet getoond de bewakers mochten niet weg, zelfs na meerdere verzoeken van Marie om ze buiten de deur te krijgen. Wel kreeg Marie een priester aangeboden, voor haar laatste gebed, die ze gelijk weer wegstuurde. In haar dagboek schreef ze dat ze geen tranen meer kon laten voor haar arme kinderen. Inmiddels was de kar, geen koets, aangekomen op het plein, dat door de mensenmassa niet meer herkenbaar was. Het luidde geschreeuw van het publiek nam met de minuut toe. Lopend richting het schavot, stapt Marie per ongeluk met haar voet op de beul zijn voet. Snel verontschuldigde Marie zichzelf tegenover de beul. Zonder uitdrukking legt Marie haar hoofd op het blok1. Het scherpe mes van de guillotine hing dreigend boven haar hoofd. Het mes schoot vervolgens met een enorme vaart naar beneden, nog geen seconde later lag het hoofd van Marie in de mand. De toeschouwers waren uitzinnig van vreugde en bij wijze van een souvenir van de historische gebeurtenis dipten ze hun mouw in de plas bloed.

G. Lenotre, The Last Days of Marie Antoinette (Philadelphia: J.B. Lippincott Company, 1907),249. 3

Marianne Bouwman S2508877

Frankrijk verkeerde vanaf 1789 tot 1795 in rep en roer. Er was een revolutie gaande waarin de hogere machten plaats moesten maken voor een republiek. Er heerste ontevredenheid over de macht en privileges die de adel en de geestelijken hadden. De monarchie werd in deze revolutie volledig afgeschaft. De oude ideen moesten ruimte maken voor vrijheid, gelijkheid en broederschap. De hervormingen gingen samen met een burgeroorlog en veel terreur. In het rumoerige klimaat van de Franse Revolutie werd het proces van Marie Antoinette en haar man, de toenmalige koning Lodewijk de zestiende, gevoerd. Ze werden beschuldigd van een samenzwering tegen de Franse republiek. Marie Antoinette werd overigens ook nog beschuldigd van incest met haar zoontje. Marie Antoinette was de dochter van Keizer Frans de eerste en Maria van Oostenrijk ze was geboren in een novembermaand van het jaar 1755. Al op de jonge leeftijd van vijftien jaar werd Marie uitgehuwelijkt aan koning Lodewijk de zestiende, toen de kroonprins van Frankrijk Le Dauphin. Marie had Lodewijk alleen maar kunnen zien op afbeeldingen en zag haar man pas een week na het huwelijk in het echt, tijdens de officile overdracht. Ze had geen diepgaande interesse in politiek en genoot van het rijke leven als koningin. In tijden van een Revolutie werden machthebbers vaak zonder pardon gexecuteerd. Marie Antoinette werd echter berecht. Daarmee was ook de mogelijkheid ontstaan dat ze onschuldig werd bevonden. Kon Marie Antoinette, als symbool van de corruptie van het oude regime nog vrijuit gaan of was haar tragische dood noodzakelijk om de Revolutie te doen slagen en dus onvermijdelijk?

Marianne Bouwman S2508877

------------------------------------------------Het proces------------------------------------------De voormalig koningin werd beschuldigd van het uitputten van de nationale schatkist, het onderhouden van correspondentie met vijanden van de nieuwe republiek, samenzweringen tegen interne en externe veiligheid van de staat en tot slot op incest met haar eigen geliefde zoontje, de kleine Dauphin. Hetzelfde zoontje dat ze in moeilijke tijden liefdevol verzorgt had toen hij ziek werd. Hij lijde aan tuberculose en stierf in 1795 tot groot verdriet van zijn moeder. Onder druk van de Revolutie hadden koning Lodewijk en Marie nog een vluchtpoging ondernomen toen het ze te heet onder de voeten werd. Ze vertrokken vanuit Parijs met als eindbestemming Wenen. Al gauw werden ze in de kraag gevat en weer terug gestuurd naar Parijs. Vanaf dat moment werd de koning met haatpamfletten bestookt en werd hij als verrader uitgeroepen. De feit dat ze een vluchtpoging ondernamen maakte ze extra verdacht. Koning Lodewijk de zestiende werd zonder proces naar de guillotine gestuurd in januari 1793, waarna Marie in diepe staat van rouw verkeerde en weigerde om te eten. Ze werd in deze periode ook wel de weduwe Capet genoemd.2 Deze benaming komt van de Capet dynastie oftewel het Huis van Frankrijk. Negen maanden na de dood van haar man moest Marie zelf naar de guillotine, maar zij kreeg een proces. Het proces tegen Marie Antoinette vond plaats op 15 Oktober 1793, gevoerd door het Revolutionaire Tribunaal. Tijdens de Franse Revolutie werd het Tribunaal gebruikt om politieke misdaden te berechten. Hierin waren dus ook veel pro-revolutionairen aanwezig. De rechtszaak bestond uit een jury, de aanklagers en een verdedigende partij. De officier van justitie Fouquier was altijd aanwezig bij de rechtszaak. Antoine Fouquier-Tinville kreeg een reputatie als een van de meest sinistere personen van de Franse Revolutie. Als officier van justitie bewees hij dat mensen schuldig waren, niet omdat deze personen werkelijk schuldig waren maar omdat ze schuldig bevonden moesten worden.3
2

Franse Ministerie van Justitie. Le proces de Marie-Antoinette http://www.justice.gouv.fr/histoire-etpatrimoine-10050/proces-historiques-10411/le-proces-de-marie-antoinette-22697.html#contexte (geraadpleegd 2 oktober 2013) 3 Gramont de Sanche,The French, Portrait of a People (New York: Putnam's, 1969),122.

Marianne Bouwman S2508877

Twee personen werden aangewezen om Marie Antoinette bij te staan tijdens de rechtszaak. Het gaat hier om meneer Chauveau-Lagarde en meneer Stump-Ducoudray. Claude Franois Chauveau-Lagarde was een respectabele advocaat uit Parijs. Dit blijkt wel uit de accurate aanpak van zijn notities.De rechtszaak begon om acht uur in de morgen en de pauze was pas rond vier uur in de middag4. Om vijf uur begon het proces en eindigde pas om vier uur bij het krieken van de dag. Beide, Marie Antoinette en Chauveau-Lagarde, werden zeer snel naar het Tribunaal geroepen waardoor er maar weinig tijd was om de zaak goed voor te bereiden. In de aantekeningen van Chauveau-Lagarde schrijft hij dat Marie amper klaagde over de leugens die verteld werden en een opmerkelijk sterk karakter had. Zelf vond Chauveau dat de belachelijke kwaadsprekerij op geen enkele kern van waarheid berustte.5 Uit de opgeschreven herinneringen van Moelle, die als getuige diende in het proces, wordt het duidelijk dat haar antwoord afgekapt werd en haar getuigenis in slechts een enkele zin werd samengevat, terwijl ze wel een kwartier aan het woord was, zo zegt ze zelf.6 Uit deze gegevens blijkt dat het proces alle tekenen toonde van een showproces en Marie Antoinette geen enkele kans op een positieve uitkomst had.

Lenotre, 228. Lenotre, 228. Lenotre, 235.

Marianne Bouwman S2508877

-----------------------------------------------Ontevredenheid-------------------------------------------De rechtszaak had duidelijk een andere betekenis. De revolutie begon met een grote ontevredenheid onder de Franse bevolking. De ontevredenheid ging hoofdzakelijk over de grote verschillen in sociale klassen, stijgende prijzen en het handelen van de Koning met als breekpunt de grote financile problemen waarin de staat verkeerde.7 Koning Lodewijk heeft nog stappen ondernomen om het volk tevreden te houden zoals het oprichten van een Assemblee de Notables om het financile plaatje weer op orde te krijgen en het bijeenroepen van de Staten-Generaal. Dit mocht helaas niet veel baten. Het proces tegen Marie Antoinette had dan vooral een grote symbolische waarde en met name voor het volk. De populariteit van Marie Antoinette liep sterk achteruit bij de bevolking.8 In de Franse Revolutie was het gepeupel ontevreden over de geldverkwistende activiteiten van het koninklijk huis. En ook niet zonder reden. Marie Antoinette leefde uitbundig maar daarin was ze absoluut niet de enige. De hertogin van Polignac stond ook bekent om haar extravagante levensstijl net zoals vele anderen. Marie en de hertogin spendeerden bijvoorbeeld ontzettend veel geld aan hun uiterlijk en vooral om de nieuwste mode te verkrijgen. Er zijn dus vanzelfsprekend ook vele spotprenten te vinden tegen Marie Antoinette. In deze prent wordt Maries haardracht belachelijk gemaakt waarin allerlei zaken verstopt worden. Ze werd op een gegeven moment zo gehaat door het volk dat ze haar l'autruche chienne noemden wat de Oostenrijkse bitch betekent in het Frans.9 Hoewel Marie Antoinette de schuld kreeg voor de lege staatskas, is dit niet helemaal waar. Om de financin weer op orde te krijgen, werd het Assemblee de Notables opgericht. Het Assemblee was weinig succesvol en toen de koning vanwege een depressie zich steeds vaker terug begon te trekken, groeide de politieke positie van Marie Antoinette in de bemiddelingen tussen de Assemblee en de koning. Etienne Brienne werd door Marie
7

Colin Jones, The Camebridge Illustrated History of France (Cambridge: Cambridge University Press, 1994),177.

Stefan Zweig, Marie Antoinette: Bildnis eines mittleren Charakters (Leipzig: Insel-Verlag, 1932),154.
Antonia Fraser, Marie Antoinette: The Journey (New York: Anchor Books, 2001),47.

Marianne Bouwman S2508877

persoonlijk aanbevolen om de financile situatie te verbeteren.10 Maar het lukte Brienne niet om de financin te verbeteren. Omdat Brienne hoogst persoonlijk door Marie aangewezen was kreeg Marie alle schuld over zich heen. Ondanks Marie haar inspanningen werd het Assemblee opgeheven omdat het tot te weinig veranderingen leidde. In werkelijkheid was het geld uitgegeven aan dure oorlogen, zoals de burgeroorlog in Amerika, andere leden van het koningshuis die zeer uitbundig leefden en doordat de rijksten in het land ook geen belastingen wilden meebetalen. Marie Antoinette is in deze kwestie duidelijk een zondebok. De symboliek van de dood van koning Lodewijk de zestiende en Marie Antoinette werd voornamelijk door het volk gezien als een overwinning op de monarchie. Met de dood van de koning en koningin was de revolutie in de ogen van het gewone volk een succes.

10

Fraser, 250-255.

Marianne Bouwman S2508877

------------------------------------------------Noodzaak?---------------------------------------------------Was het dan ook noodzakelijk voor de welzijn van de Republiek om Marie Antoinette te executeren? Zolang Marie Antoinette zou leven was er een reden voor haar aanhang om haar oude positie te herstellen. Dit is ook gebeurt in een complot wat de Fransen Le complot des oeillets noemen.11 In dit complot hebben Jean-Baptiste Michonis, de inspecteur van de gevangenissen, en Alexander Gonsse van Rougeville voormalig ridder van koning Lodewijk de zestiende, Marie Antoinette een bezoek gebracht terwijl ze opgesloten zat. De ridder droeg twee rode anjers bij zich die hij aan Marie gaf. Tussen de bloemblaadjes openbaarde zich een opgerolde boodschap met een snode ontsnappingsplan. Het bericht werd echter al snel ontdekt waarna de beveiliging van de gevangene verscherpt werd. In augustus 1791 werd door de Oostenrijkse keizer Leopold en de Pruisische koning Frederik Willem de verklaring van pillnitz getekend. Hierin stond dat ze Lodewijk de zestiende gingen beschermen zodra hij in gevaar kwam. Deze verklaring was echter een middel om de Franse revolutionairen af te schrikken. Ze hadden niet verwacht dat een ingreep daadwerkelijk zou plaatsvinden. Wanneer een leger van wie dan ook Parijs nadert, lijkt het op een bloedig herstel van de monarchie. Frankrijk verklaart de oorlog aan Oostenrijk met de gedachte dat een oorlog de nationale eenheid zou vergroten.12 Het Oostenrijkse leger stuitte op weinig weerstand maar in de slag bij Valmy werden ze gedwongen om zicht terug te trekken. Het loopt dus met een sisser af. Uit deze twee voorbeelden blijkt dat er aanhangers waren van Marie Antoinette en Lodewijk, die een gevaar konden vormen in de ogen van de Revolutionairen. Toch zullen er altijd erfgenamen blijven met een rechtmatige claim op de troon. Van de vier kinderen die Lodewijk en Marie Antoinette samen hadden,heeft alleen Marie Thrse de revolutie overleeft. De andere kinderen Louis Joseph, Louis de zeventiende en prinses Sophie hadden allen een zwak gestel en stierven jong. Het simpelweg afschaffen van de monarchie zou dus ook voldoende moeten zijn. De monarchie werd tevens al eerder afgeschaft dan dat Lodewijk en Marie onthoofd werden. Het gepeupel stortte zich op de Tuilerieen, waar de koning gevangen zat, en vermoorden de lijfwachten. Na dit incident verklaarde het Assemblee, onder druk van de
11

Franse Ministerie van Justitie. Le proces de Marie-Antoinette. http://www.justice.gouv.fr/histoire-etpatrimoine-10050/proces-historiques-10411/le-proces-de-marie-antoinette-22697.html#contexte (geraadpleegd 2 oktober 2013).
12

Scott Haine, The Greenwood Histories of the Modern Nations: The History of France (London: Greenwood Press, 2000),81.

Marianne Bouwman S2508877

volkswoede, de koning als afgezet. Hierna volgde de verkiezingen tot een nationale conventie die later een grondwet realiseerde13. Nadat de monarchie afgeschaft was zou er behoorlijk wat druk van de ketel af moeten vallen. Dit is echter niet het geval. De door de conventie ingestelde Grondwet maakte het allemaal moeilijker. In militaire opzichten was de Republiek zwak en er volgden nog grote boerenopstanden die bloederig onderdrukt werden. De revolutionairen splitsten zich in twee groepen de Girondijnen en de Montagnards. De twee partijen kwamen nog vaak tot een confrontatie. De Montagnards onder leiding van Robespierre begonnen een opstand en eisten dat de verraders, de Girondijnen, gearresteerd werden. Hierdoor werd het Comit de Salut Public en het Revolutionair Tribunaal opgericht. De gematigden werden uit het Comit de Salut Public gezet en vervolgd als verraders. Deze periode staat ook bekend als The Reign of Terror, waarin vele mensen werden gexecuteerd die een gevaar vormden tegen de Republiek, zoals Marie Antoinette.14 Het aantal doden tijdens deze periode loopt op tot in de tienduizenden. Na het afschaffen van de monarchie is de rust nog niet teruggekeerd.. Sterker nog er was meer onrust in de politiek tussen de Girondijnen en de Montagnards.

13

Gregory Fremont-Barnes, Encyclopedia of the Age of Political Revolutions and New Ideaologies, 1760-1815 (Westport: Greenwood Publishing Group, 2007), 159.
14

Hugh Gough, The Terror in the French Revolution (New York: St. Martin's Press, 1998),77.

10

Marianne Bouwman S2508877

-------------------------------------------------Conclusie---------------------------------------------------We weten nu dat het proces vanuit alle opzichten, geen eerlijk proces is geweest. Marie heeft er het beste mogelijk van gemaakt maar het mocht niet baten. Tijdens de Revolutie was de ontevredenheid zo gegroeid dat de gewone bevolking koppen wilden zien rollen. Waaronder ook de hoofden van Marie Antoinette en Koning Lodewijk de zestiende. De nieuwe machthebbers hebben Marie en Lodewijk vermoord, deels onder de druk van de inwoners, om hun eigen veiligheid te waarborgen. In hoeverre het proces noodzakelijk was voor de republiek om te overleven, daarover kunnen we zeggen dat met het einde van de monarchie de problemen van de Republiek nog verre van opgelost waren. Ze hebben het zichzelf enigszins moeilijker gemaakt omdat de focus van het gefrustreerde volk nu op Girondijnen en de Montagnards gericht werden. De coalitie oorlog duurde tot 1797 en hield de mogelijkheid voor restoratie in. Feitelijk heeft Marie Antoinette weinig misdaan en gewoon genoten van het leven als royalty. Haar dood is dan ook toe te schrijven aan de groeiende druk op het bestuur van de Republiek door het volk. De Republiek had nog vele andere problemen naast dat van het koningshuis. De dood van Marie Antoinette was dus alles behalve noodzakelijk voor het overleven van de Republiek.

11

Marianne Bouwman S2508877

____________________________Literatuurlijst____________________________________
Fraser,Antonia, Marie Antoinette: The Journey. New York: Anchor Books, 2001. Gough,Hugh, The Terror in the French Revolution. New York: St. Martin's Press, 1998. Gramont,de Sanche, The French, Portrait of a People. New York: Putnam''s, 1969. Lenotre,G, The Last Days of Marie Antoinette. Philadelphia: J.B. Lippincott Company, 1907. Franse Ministerie van Justitie. Le proces de Marie-Antoinette. http://www.justice.gouv.fr/histoire-et-patrimoine-10050/proces-historiques-10411/leproces-de-marie-antoinette-22697.html#contexte (geraadpleegd 2 oktober 2013). Fremont,Barnes-Gregory, Encyclopedia of the Age of Political Revolutions and New Ideaologies, 1760-1815. Westport: Greenwood Publishing Group, 2007. Zweig,Stefan, Marie Antoinette: Bildnis eines mittleren Charakters. Leipzig: Insel-Verlag, 1932. Jones,Colin, The camebridge Illustrated History of France. Cambridge: Cambridge University Press, 1994. Haine,Scott, The Greenwood Histories of the Modern Nations: The History of France. London: Greenwood Press, 2000.

12