ZEMN MEKAN -1

Ders Notlar

r.Grv. Erdin AB

AFYON KOCATEPE NVERSTES 2012

1. Blm ZEMNLER HAKKINDA GENEL BLGLER

Zemin; kaya()larn fiziksel paralanmas (mekanik ayrma) ve/veya kimyasal ayrma ile oluur.

ekil 1. Kaya-Zemin-Kaya Dnm emberi

* Kayalar Paralayan Etmenler; - Scaklk farkllklarnn yaratt termal ok, - Organik (bitki ve aa kklerinin) maddelerin rtme tesiri, - Akarsulardaki suyun andrc etkileri, - iddetli yalar, - Dalgalar, - Rzgrlar, - Buzullar vb.

* Zeminler; Yerinde olumu ve tanmaz zeminler olmak zere, iki ana gruba ayrlrlar; +Yerinde Olumu Zeminler:

+Tanm Zeminler:

Alvyon Zeminler:

Zemin Mekanii : Zeminlerin zelliklerini, yk vb. etkiler altnda davrann inceleyen bilim daldr. Bir baka deyile, zemin mekanii; fizik, mekanik, hidrolik vb. bilgilerin zemine uygulanmas olarak tanmlanabilir. * Zeminler Hakknda Baz Bilgiler: Zeminler, kabaca iki ana gruba ayrlabilirler:

ekil 2. Kabaca Zeminlerin Snflandrlmas 2

Kohezyon :

+ ri Taneli Zeminler (kumlar ve akllar), tanelerin diziliine bal olarak sk (az boluklu) ve gevek (ok boluklu) durumda bulunabilirler.

ekil 3. + ok ince kum (kaya unu), silt zeminler oluma srasnda petek (boluklu) bir yap dizilii gsterebilirler. Byle bir yap ok bolukludur. Byle zeminler, slandklar zaman byk oturmalara urarlar (kebilen zeminler).

ekil 4. 3

Siltler; kayalarn fiziksel paralanmas sonucu olumu olup, kaya unu adn da alrlar. Killer ise; kayalarn kimyasal ayrmas ile olumu ok ok ince taneli zeminlerdir.

Kohezyonlu (ince taneli) zeminler slak iken, kuru iken serttir. Islandktan sonra bir miktar ierler (hacimleri artar), kuruduklar zaman bzlrler. (hacimleri biraz azalr.)

Islak iken plastiklik zellii (kolay ekil verebilme zellii) gsterirler. akllar, kumlar ve saf siltler slandklarnda plastiklik zellii gstermezler (plastik olmayan zeminler).

+ Kil ve siltler (veya killi siltler) birbirine benzemekle birlikte, arazide basit yntemlerle birbirinden ayrt edilebilirler. Siltler suda hzl dalr, killer yava dalr. Islak silt hzl kurur, kil yava kurur. Kuru silt parmaklar arasnda kolayca ufalanr (dalr), kuru kil kolayca ufalanmaz. Islak kil parmaklara daha ok yapr.

Geoteknik : Zemin mekanii, kaya mekanii ve temel mhendisliini ieren kapsaml bir bilim daldr. Tm mhendislik alanlarnda olduu gibi geoteknikte de iki tr problem sz konusudur: Gerilme problemleri ve ekil Deitirme Problemleri.

+ Gerilme problemleri mekanikte stabilite problemleri olarak da alnr. Bir cisim almakta olduu gerilmelere kar yeterli dayanma sahip deilse ezilir, krlr yada yklr. Bunu bir felaket problemi olarak da tanmlamak mmkndr. + te yandan bir binann kuzey kesinin gneyine gre birka cm fazla oturmas; barajn hareket ederek onlarca cm yerinden oynamas hatta Atatrk barajnda grld gibi metre dzeyinde dey hareket, veya bir asfalt yolda grlen enine dalgallk hemen her gn karlalan ancak kullancnn farkna bile varmad deformasyon

problemlerinden birkadr.

Zemin Mekanii Terminolojisi : Kaya (=Kaya) : Yerkabuunun bir ksmn oluturan sert ve rijit maddeler olup, bakalam, tortul yada mamatik trden olabilirler. Zemin : Esas bileenlerini kat (dane), sv (su) ve gazn (hava) oluturduu, bazen ierisinde organik maddelerin de olabildii ve esas itibaryla kayalarn ayrmas sonucunda olumu maddelere zemin denir. Organik Zeminler : erisinde dane, su ve hava yannda esas itibaryla bitkilerden oluan bol miktarda organik madde ieren zeminlerdir. Bitkisel Zeminler : Tamamna yakn miktarn bitkisel orijinli maddelerin oluturduu yumuak, yksek skabilirlie sahip, boluk oranlar ve su ierikleri ok yksek olan maddelerdir. 5

 Yerinde Olumu Zeminler : Ana kayacn ayrmas sonucunda oluan ve olduu yerde kalan zeminlerdir. Tanarak Olumu Zeminler : Kayalarn ayrmas ile oluan zeminlerin zaman ierisinde rzgar ve/veya su etkisiyle tanarak baka bir yere depolanmas ile olumu zeminlerdir. Alvyon : Nehir ve akarsularn tayarak bir yere depolad esas olarak kum ve akllardan oluan zeminlerdir. Kohezyon : Zemin danelerini birbirine balayan (yaptran) elektriksel ve balayc kuvvetlerdir. Ksaca zemin tanelerinin birbirini ekmesine kohezyon denir. Kohezyonlu Zemin : Bol miktarda kil ieren, plastik ve kohezyonu olan zeminlerdir. Kohezyonsuz Zeminler : Kohezyonu ve plastiklii olmayan kum ve akl gibi zeminlerdir. Ls : Rzgarlarla tanarak, silt boyutundaki tanelerden oluan zeminlere ls denir. Kumul : Kum boyutundaki tanelerden oluan zeminlere kumul denilir. Moloz : erisinde alvyon, rzgarla tanm kum, akl, kil, silt, ls ve benzeri maddeler ieren konsolide olmam kitlelerdir.

 ok Yumuak Zemin : Parmaklar arasndan kayan kendini tutamayan zeminlerdir. Yumuak Zemin : Kolayca yorulabilen ve bu srada parmaklara yapan zeminlerdir. Sert Zemin : Orta derecede bir basnla yorulabilen (paralanabilen) zeminlerdir. ok Sert Zemin : Kayda deer bir basn uygulandnda paralanabilen zeminlerdir. Kat Zemin : El ile uygulanan basn altnda paralanamayan zeminlerdir.