Cong Nghe Cmposite 4474

CNG NGH
COMPOSITE

http://www.ebook.edu.vn
Cng ngh vt liu Composite
Trang 1
CNG NGH COMPOSITE
Phn 1: Gii thiu chung
I. Djnh ngha vt liu Composite
Composite l vt liu t hop cua nhiu loai vt liu (thuong l hai loai). Su pha trn
cc loai vt liu ny voi nhau s tao ra mt loai vt liu moi c ban cht hon ton khc so
voi cc loai vt liu thnh phn ban du.
Thnh phn cua vt liu Composite gm c:
Thnh phn phn b lin tuc trong ton th tch vt liu goi l nn.
Thnh phn phn b ngu nhin trong vt liu goi l ct.
Ty theo ban cht cua vt liu nn ngui ta c th chia vt liu Composite thnh cc loi
khc nhau:
Vt liu Composite nn polymer: PMC.
Vt liu Composite nn v co ceramic: CMC.
Vt liu Composite nn kim loai: MMC.
Trong phn ny ta chi d cp dn loai PMC v dy l loai Composite duoc nghin cuu v
ung dung nhiu nht trong cng ngh Vt liu Composite.
Jt liu Composite FRP
FRP (Fiber Reinforced Plastic) l mt trong nhung loai PMC ph bin nht trong cc loai
vt liu Composite. Dy l loai Composite thuc cht deo nhit rn (thermosetting plastic),
bao gm hai thnh phn chu yu l polymer v cc loai soi gia cuong.
Polymer: polyeste, vinyleste, epoxy
Cc loai soi: soi thuy tinh, soi cacbon, aramid (kevlar), polyeste
Cc cht xc tc, cht xc tin, phu giavoi ty l trong luong tuy rt nho nhung
khng th thiu.
C kh nhiu cng ngh Composite ni chung v cng ngh FRP ni ring. Mi cng
ngh du c nhung gioi han nht dinh trong ung dung, n phu thuc vo kch c san phm,
kiu dng san phm, s luong san xut, su gia cuong thch hop v loai resin su dung. Trong
moi cng ngh du phai c khun, v vy dua trn cc dc th cua thit k v khun, nh
san xut cn phai lua chon cng ngh cho thch hop.
Da trn co so nguyn l to ra san phm, ta c th phn bit cc loi cng ngh sau:
Cng ngh dc tip xc (Hand lay-up, Spray up).
Cng ngh dc chuyn resin RTM (Resin Transfer Moulding).
Cng ngh dc nn (Compression Moulding).
Cng ngh cun soi (Filament Winding).
Cng ngh dc ko (Pultrusion).
Cng ngh tao lop lin tuc (Continuous Laminating).
Trang 2
Cng ngh dc bng vua thuy tinh (Plasterglass).
Cng ngh p phun (Injection Moulding).
Cng ngh dc p phun phan ung RRIM (Reinforced Reaction Injection
Moulding).
Cng ngh dc chuyn chn khng (Vacuum Assisted RTM).
Cng ngh d ly tm (Centrifugal Casting).
Trong phn ny chi trnh by cng ngh dc tip xc (Hand lay-up, Spray up) l cng
ngh duoc p dung rng ri nht.
Trang 34
CHNG I I : KYTHUAT COMPOSI TE
THEO CONG NGHESMC
1. GI I THI EU:
SMC l adang tam phang l i en tuc val avat l i eu composi te cocha si vacac
l oai chat on c phan tan trong nha nhi et ran. Nha trong tam SMC cha c
ong ran, nhng coonht rat cao. Noc ong ran khi gi a cong tao san pham
cuoi cung bang cach ep vao khuon.
SMC cothedung esan xuat cac bophan vacac chi ti et composi te cohnh
dang phc tap vathi gi an nh hnh trong khuon l atng oi ngan. Do o
composi te SMC l arat ti en l i .
Tnh a dang: thanh phan val oai si trong SMC cothei eu khi en mot
cach dedang esan xuat ra cac san pham cuoi cung cotnh chat c l ykhac nhau
phuhp vi muc ch sdung.
Cac chi ti et ong nhat: Cac chi ti et SMC cothec nen trong khuon vi
cac gan, cac phan l oi , phan uon cong, cac l ovacac phan l ong vao nhau. Sdung
cac ac i em thi et kenay, mot socac bophan cothel am ong nhat gom mot
phan vamot socac bophan phukhac.
Trong l ng nhe: SMC composi te cotrong l ng ri eng nhohn cac cau
truc ki m l oai . Ket qual a, cac chi ti et l am tSMC senhehn cac chi ti et l am t
ki m l oai neu cung thetch. Tl eveoben tren khoi l ng cua composi te SMC
cotheso sanh vi nhi eu chi ti et l am tki m loai .
Son nh vekch thc: Cac chi ti et l am tSMC cho thay coson nh
vekch thc hn l acac chi ti et l am tcomposi te nha nhi et deo trong mot
khoang rong venhi et ovai eu ki en moi trng. Thetch thay oi theo ng
cong cung cothec i eu khi en bang cach them vao mot sophugi a l am gi am
co ngot. Hn thena, hesonnhi et cua composi te SMC cothec i eu khi en
khp vi thep vanhom, v thecac chi ti et l am tSMC cothetng hp vi cac
chi ti et l am tnhom hay thep.
Trang 35
Cac ng dung cua kythuat nay: l am cac hop i eu khi en, may theduc, ca
may gi at, ghe, mat ban, vomay tnh, panoca.
Quatrnh san xuat composi te SMC cothec phan chi a thanh ba gi ai oan
chnh l a: Tao hon hp, u, vaep vao khuon. Trong gi ai oan tao hon hp, tam SMC
c san xuat bang cach bao si gi a hai tam mang mong. Trong tam SMC cuoi
cung cha mot sothanh phan nh: nha, xuc tac, chat on, vachat l am day. Trong
gi ai oan ton tr( u) onht cua nha ben trong c cho phep tang cao v thetam
SMC cothecam c trc khi cothea vao gi a cong. Tuy thuoc vao thanh phan
trong phase nha magi ai oan ucothetvai ngay cho en vai thang. Trong gi ai
oan ep khuon, tam SMC c cat vaat vao khuon nong. Di tac dung cua nhi et
ovaap suat, au ti en tam SMC chay vai en ay khuon vasau oong ran tao
thanh bophan cng. Trong phan ng ong ran xay ra trong khuon, cac phan tnha
c ong ran tao mang khong gi an ba chi eu.
2. THANH PHAN:
Cac thanh phan chnh trong tam SMC l anha, si , vachat on. Mot sothanh
phan khac nh xuc tac, chat l am day, chat c che, chat roc khuon vaphu gi a l am
gi am co ngot c dung vi mot l ng nho. Tuy nhi en chung ong vai trorat quan
trong trong suot gi ai oan lu trvaep khuon.
VD: mot cong thc SMC nh sau:
- pol yester bat bao hoa 10.5
- styren 13.4
- phugi a gi am co ngot 3.45
- chat on 40.7
- chat l am day 0.7
- xuc tac 0.25
- chat roc khuon 1.0
- chat c che -
- si thuyti nh 30.0
Trang 36
2.1 Nha:
Cac l oai nha c dung trong tam SMC thng l anha pol yester khong
no, Vi nyl ester vanha epoxy cung c dung. Tuy nhi en, thi gi an ep khuon cua
nha epoxy l au hn so vi nha pol yester vavi nyl ester. Trong thi gi an gan ay,
nha phenol cung c dung trong SMC, nha phenol trong SMC l am gi am kha
nang chay, gi am ssi nh khoi vaon nh nhi et cao hn tam SMC l am tpol yester.
Cac l oai nha c dung trong SMC nh pol yester hoac vi nyl ester c
tron vi styren vi thanh phan t30-50% vekhoi l ng. Phuthuoc vao l oai nha va
thanh phan styren trong omanhi et ophong onht cua hon hp vao khoang
300 en 3000 cp. Vi ham l ng styren cao setao s tham t tot gi a nha vi si
v onht cua hon hp thap. Tuy nhi en, ham l ng styren vt quagi i han cho
phep th sel am gi am c tnh vacac tnh chat nhi et cua nha sau khi ong ran.
Trong thi gi an gan ay cac l oai nha ghep gi a pol yester khong no vi
urethane cung c sdung. Trong cac l oai nha ghep nay, pol yester cotrong
l ng phan tthap phan ng vi di i soci anate vi s hi en di en cua styren. Phan ng
nay tao ra mot pol ymer mach thang cotrong l ng phan tcao hn ton tai trong
dung dch styren. Pol ymer mach thang nay cotheong ran vi xuc tac thong
thng. onht vatnh chat c l ycua nha gep cothei eu khi en c bang cach
thay oi cau truc hoa hoc cua pol yester vadi i soci anate. Ngoai ra l oai nha nay con
comot u i em na l acoham l ng styren thap ( di 25%).
2.2 Si:
Loai si c dung trong cong ngheSMC thng l aE-gl ass. Mot sol oai
si khac nh l aS-2 gl ass, carbon, Kevl ar 49 c dung cogi i han. Trong socac
l oai si oth E-gl ass comoun an hoi thap nhat vacokhoi l ng ri eng tng oi
cao. Tuy nhi en, gi athanh cua norehn cac l oai si gi a cng khac. Do oE-gl ass
c chap nhan trong cong ngheSMC.
Cahai dang si ngan (khong l i en tuc) vasi dai (l i en tuc) eu c dung
trong cong ngheSMC. Si ngan ( nh hng t do trong tam phang) thng c
Trang 37
dung trong cac ng dung yeu cau tnh chat ang hng ( can bang tnh chat theo moi
hng). Si dai , nh hng trc ti ep trong tam phang, tao ra san pham cooben va
moun rat cao theo hng nh hng cua si ; tuy nhi en, oben vamoun theo
hng ngc l ai l atng oi thap. ecai thi en oben vamoun theo phng
ngang th ngi ta dung ket hp gi a si ngan vasi dai , trong trng hp nay si
ngan c nh hng tdo trong cau truc nh hng cua si dai .
Trong cong ngheSMC th si dai thng dung l asi rovi ng vasi ngan thu
c bang cach chat si rovi ng, kch thc cua si ngan khoang chng 1 i nch.
Thanh phan si trong SMC rat dei eu chnh theo yeu cau cua ng dung. Thanh
phan si cao vao khoang 50 70% vekhoi l ng, c dung esan xuat cac chi
ti et can oben vamodun cao. Chat on sekhong c them vao tam SMC cocha
nhi eu hn 60% si . Thong thng, onht cua tam SMC cao sel am gi am khanang
chay cua nha trong khuon , v thel am han chequatrnh i en ay khuon. SMC
c thi et ketheo dang si trong ovac nh ngha nh sau:
o SMC-R trong oR l asi ngan nh hng tdo.
o SMC-CR trong oC l achsi l i en tuc nh hng vaR l asi ngan nh
hng tdo.
o XMC trong oX l asan cheo nhau cua si dai trong tam SMC.
Vi SMC-R vaSMC-CR th cac con sovi et theo sau chthanh phan cua l oai
si oben trong. Th du: SMC-R40 l atam SMC cocha 40% si ngan nh hng
tdo; SMC-C30R10 l atam SMC cocha 30% si dai va10% si ngan. Thanh phan
si trong XMC vao khoang 70% vaphan ln l asi l i en tuc. Trong XMC cung cothe
cha mot l ng nhosi ngan nh hng ngau nhi en ecai thi en tnh chat c l y
theo phng ngang. Goc an cheo gi a cac si dai khoang 5-7
0
.
I I .2.3 Chat on:
Chat on trong SMC comot sochc nang sau: l am gi am oco ngot cua
nha, cai thi en khanang i en khuon bang cach l am cho quatrnh chay tot hn, va
l am tang chat l ng bemat san pham. Cac chat on cung l am gi am gi athanh cua
san pham , v thecac chat on rehn nha vacothethay thecho nha.
Trang 38
Cal ci carbonate l achat on thng c dung trong cong ngheSMC.
Kaol i n cl ay, tal c,bot thuyti nh vaal umi ni um tri hi drate (Al
2
O
3
.3H
2
O) l acung c
dung nh chat on. Al umi ni um tri hydrate l al aoi chat on cokhanang chong chay
cao bi v nc trong phan tsec gi ai phong ra nhi et o220
0
C. V vay no
c dung trong san xuat cac thi et bi en, trong xay dng
Tyl egi a chat on vanha trong tam SMC tuy thuoc vao onht cua
nha, noseanh hng en quatrnh tham t si vatnh chay trong khuon. Thong
thng khi ham l ng si cao th nen dung tl eon tren nha tha. VD: SMC-R30,
SMC-R50, SMC-R65 th tl etren l a1.5, 0.5, 0.
Cac l oai chat on cokhanang dan i en thnh thoang dung trong SMC gi a
cng si thuyti nh el am gi am stch tnh i en.
I I .2.4 Xuc tac:
Chc nang cua xuc tac l akhi mao phan ng ong ran nhi et ocao. Cac
xuc tac thng sdung l aperoxi de hu c, nh t-bul tyl perbenzoate (TBPB), chung
bphan huy nhi et oep khuon vasi nh ra goc t do. Cac goc t do nay phan ng
vi styren vapol yester l am phahuy l i en ket oi carbon-carbon, do okhi mao cho
phan ng ong ran.
Toc ophan huy xuc tac cho ra goc t do tang l en theo s tang nhi et o
xung quanh khuon. Toc ophan huy cua xuc tac c o theo t
1/2
, l athi gi an ma
xuc tac phan huy het mot na.
Mot l oai xuc tac khac c sdung trong cong ngheSMC l acac hp chat
azo. Cac xuc tac nay t nguy hi em hn cac xuc tac peroxi de so vemat hoat tnh.
ac i em ong ran cua henha-xuc tac thng c xac nh bang cach
ki em tra thi gi an gel SPI . Trong phng phap ki em tra nay, 10 gam nha vi xuc
tac trong mot ong nghi em ti eu chuan. Ong nghi em nay c ngam trong bon nc
nhi et o82
o
C, nhi et otang l en trong hon hp c theo doi bang mot nhi et keat
trong ong nghi em. Tng cong nhi et otheo thi gi an, ta nhan c thi gi an
gel . Nhi et si nh ra tphan ng ong ran tang theo stang nhi et ocua hon hp, no
xuc ti en cho quatrnh phan huy xuc tac. Ket qual a, toc oong ran tang l en va
nhi et ocung tang l en, bi v nhi et si nh ra tphan ng ong ran khong c khuech
tan ra moi trng xung quanh. ng cong thi gi an gel SPI cho thay nh nhi et
Trang 39
Nhi et obenc
Nhi et ocao hn 5.5
0
C
A
C
A: thi gi an at nhi et o
be
B: thi gi an gel
C: thi gi an at i em
exother
D
2 4 6 8 10 12
(exothermi c), tai onocho ta bi et phan ng ong ran ahoan thanh. odoc cua
nh nhi et xac nh c toc oong ran, nophu thuoc chuyeu vao hoat tnh cua
xuc tac. Thi gi an maonhi et otang l en 5.5
0
C so vi nhi et ocua bon nhi et
c xem nh thi gi an bat au gel .
Mot cach dung egi am thi gi an ong ran cua nha l atron mot l ng nho
xuc tac nhi et othap, nh TBPO, vavi mot l ng xuc tac nhi et ocao nh
TBPB. He xuc tac kep l am gi am ang kethi gi an gel vathi gi an ong ran
.
T(
0
C)
2.5 Chat c che:
Chat c chec them vao hon hp nha l am SMC vi mot l ng theo
yeu cau cua san pham nham muc ch ngan hay gi am phan ng ong ran cothexay
ra trong quatrnh tron, uval u tr. i eu nay l am tang thi gi an l u cua tam SMC
trc khi a vao ep tao san pham. Khi tam SMC c at vao trong khuon nong,
phan ng ong ran au ti en xay ra cham l ado chat c che; nhng nochanh hng
trong mot thi gi an ngan ket qual agoc t do si nh ra nhanh tchat xuc tac. Bi v
nong ocua chat c chegi am, vavan toc phan ng c xuc ti en trong khuon.
Trang 40
Hydroqui non vaparabenzoqui non l ahai chat c chethng c dung
nhat trong cong ngheSMC. Bi v chat c chel am gi am toc oong ran vaphuhp
vi s tang onht gi ai oan au cua quatrnh ep khuon, s chay trong khuon co
theeu khi en c bang cach l a chon chat xuc tac vachat c chedung chung vi
nhau.
2.6 Chat r oc khuon noi:
Chc nang cua chat roc khuon l angan s ket dnh gi a nha vabemat
khuon, v thecothel oi san pham tkhuon. Chat roc khuon noi c tron trong
phase nha vathng cho hieu qua tot. Tuy nhi en, oi vi nhng chi ti et l ang th
can phai phun chat roc khuon l en bemat khuon trc khi thc hi en ep.
La chon chat roc khuon l ada vao i em chay cua chung, nhi et ochay
cua nophai thap hn nhiet ocua khuon. Thng dung chat roc khuon l akem
stearate (mp 130
o
C) vacal ci um stearate(mp 150
0
C). Chung cothesdung nhi et
okhuon l en en 155-165
0
C. Cahai l oai chat boi trn nay codang bot nhi et o
phong nhng hoa tan dedang trong nha. Chung c them vao vi mot l ng nho,
thng nhohn 2% tren tong khoi l ng cua hon hp. Neu dung quanhi eu chat roc
khuon ngoai th sel am gi am oben keo cua san pham.
2.7 Chat lam day:
Vai trocua chat l am day l al am tang onht cua nha v thetam SMC co
thecam c, cat, chong, vaat l en bemat khuon. trang thai nay, nha cha
c ong ran, nhng onht vao khoang 30x10
6
en 100x10
6
cp. i eu ki en nay,
tam SMC khovacam thay khong dnh, nhng cotheuon c.
Cac l oai chat l am tang oday cho nha pol yester vavi nyl ester l aoxi d va
hi droxi de cua ki m l oai ki em nhom 2A nh : MgO, CaO, Mg(OH)
2
. Cac oxi de va
hi droxi de nay phan ng vi nha qua hai gi ai oan. c cho trong v dudi ay.
Muoi trung hoa hnh thanh trong phan ng nay cotrong l ng phan tcao
hn nha. Nocothetrl ai phan ng vi muoi baz l am tang trong l ng phan tva
v thel am tang onht cua phase nha .
Oxi d vahi droxi de ki m l oai phan ng ngay lap tc vi nha khi c tron
vao trong thanh phan nha. onht cua hon hp tang l en nhanh tai thi i em bat
Trang 41
au vaat mc matai oonht khong tang na, sau mot khoang thi gi an va
c goi l athi gi an u. Toc oucothei eu khi en c bang cach them vao cac
chat l am tang onht khac nhau. Cung cothel am tang onht bang cach tang o
am cua nha. Tuy nhi en, neu onht tang l en quanhanh sau khi tron hp, th si
khong c tham t nha tot v vay l am gi am tnh chat c l ycua san pham.
Khi tam SMC c gi a nhi et trong khuon th onht gi am, v cac phan t
trong l ng cao cua muoi trung hoa bhoa tan thanh cac phan tnha nhi et o
cua khuon. gi ai oan au trong khuon, trc khi ong ran, nha phai coonht
thap ecothechay tot trong khuon. Ngc l ai , th khuon khong c i en ay,
hoac tao bot kh trong san pham. Vanocung oi hoi mot ap suat nen l n eep san
pham.
Ap suat khuon vaonht gi am mot khoang trong suot quatrnh ep, phu
thuoc vao onht cuoi cung cua tam SMC trc khi ep. onht cuoi cung th phu
thuoc vao l oai vaham l ng chat l am day. Trong v du chat l am day l amage oxi de
vamage hi droxi de c dung cho henha co ngot thap. Mage oxi de nong o
thap, l am tang onht au cao hn mage hi droxi de. Tuy nhi en, sau oth toc o
tang onht thap hn trong quatrnh l am chn.
Mot ghi nhquan trong l aonht cuoi cung cua tam SMC vao khoang
50x10
6
en 130x10
6
cp th setao ra san pham tot. Neu onht cuoi cung nhohn
50x10
6
cp th nha cokhuynh hng tach ri si trong quatrnh ep khuon, con neu
onht l n hn 130x10
6
cp th nha khoi en ay khuon.
Trang 42
ong ran
2.8 Phugia giam co ngot:

Phu gi a gi am co ngot l acac l oai bot nha nhi et deo, chung c tron
trong nha pol yester vavi nyl ester ei eu khi en oco ngot cua composi te SMC.
Cahai l oai nha nay gi am oco ngot theo chi eu dai t5-9% bi v cosket hp co
ngot do ong ran trong khuon vaco ngot nhi et do l am nguoi ngoai khuon. Ben
canh o, s thay oi kch thc cua san pham, co ngot cothel am bi en dang mot so
mat nh dai , ngan, l oi , l om,
S co ngot trong composi te SMC cothegi am ang kebang cach them
vao 10-20% nha nhi et deo nh pol yvi nyl acetate, pol ycaprol acton, pol yacryl ate
copol ymer, cel l ul o acetate butyrate, pol ystyren vapol yethyl en. Pol yvi nyl acetate l a
cohi eu quai eu khi en co ngot cao nhat; tuy nhi en, nokhong chap nhan mau tot.
Pol yethyl en vapol ystyren l acohi eu ng i eu khi en co ngot thap nhat nhng chung
chap nhan cac l oai bot mau rat tot. Mot sol oai nha nhi et deo c hoa tan trong
styren trc khi tron vi nha nen. Mot sol oai nha khac c tron trc ti ep vao
trong nha nen. Cac l oai nha cha phu gi a gi am co ngot con c goi l al oai nha
cooco ngot thap.
Ngay Gi ay
Lam day
Thi gi an l am
chn
Trong khuon
Chay
Trang 43
Theo Atki n th cac phu gi a nha nhi et deo phan tan vahnh thanh phase
phan tan thhai trong nha nen tai thi iem ong ran manh me. Phase nha nhi et
deo nay hap phumot l ng nhostyren vanha nen cha ong ran. Sgi an nnhi et
cao cua nha nhi et deo vaap suat hi cua stryren hap phu trong nokhang cl ai s
co ngot do ong ran cua nha nen. Cac l onhol i ti c hnh thanh trong phase nha
nhi et deo do s trung hp cua nha vacua styren con d. Khi cac san pham ep
khuon c l am nguoi ben ngoai khuon, canha nen vanha nhi et deo phan tan
trong noco l ai . Tuy nhi en, nhi et ochuyen thuyti nh cua nha nen aong ran cao
hn nhi et ochuyen thuyti nh cua nha nhi et deo, toc oco rut nhi et cua nha nen
ac ong ran l at hn so vi phase nha nhi et deo. Skhac bi et gi a hai toc o
co ngot gay ra cac l ohong vahnh thanh cac vet rang nt l i ti tai bemat ti ep xuc
gi a hai phase, cac l ohong vavet ran nay sebuvao phan co rut nhi et cua nha
ong ran.
Ross vacong s th cho rang cac phu gi a gi am co ngot coket quavi
mot l ng l n styren vanha hoat tnh cao. Ham l ng styren l aquan trong bi v
nogi an ncung vi phase nha nhiet deo nen bul ai c s co ngot do trung hp.
Nha hoat tnh cao cho phep hon hp ran chac cua phase l i en tuc trong trng hp
oong ran thap. Nhi et otang nhanh tai i em hoan tat ong ran, tai ay s gi an
nnhi et tang nhanh vahnh thanh cac l onhol i ti trong phase nha nhi et deo.
2.9 Mau:
Cac mau hu c vavoc, dang bot vac them vao tam SMC etao mau
cho san pham. Mau voc, nh ti tan oxi de hoac sat oxi de, cokhoi l ng ri eng cao,
hap phudau thap vaon nh nhi et cao hn cac l oai chat mau hu c.
2.10 - Cac loai phugia khac:
Mot sol oai phu gi a c cho vao phase nha nh : chat chong chay, chong
UV vatang va ap. Mot sophugi a rat can thi et ol aphugi a l am tang va ap nh
cac el astomer nh acryl oni tri ne vastyren-butadi en copol ymer, nocai thi en c s
hap thu nang l ng va ap. Cac l oai chat tang khanang va ap nay thng them
vao phase nha dang l ong. Tuy nhi en, trong composi te aong ran, chung ton tai
di dang cac hat cao su ri eng bi et cokch thc t5-25m val am cho nha nen
dai nh l anha khang va ap cao PS.
Trang 44
3 SAN XUAT TAM SMC:
Cac bc trong san xuat tam SMC l a: tron, tao hon hp, uval u tr. Phase
nha c chuan btrong gi ai oan tron. Si c them vao phase nha trong gi ai
oan tao compound, sau onha tham t si trong gi ai oan l am cng. Cahai cong
oan tao hon hp val am cng cho SMC-R vaSMC-CR l ac thc hi en tren may
SMC (hnh 2.6), oi vi XMC, hai cong oan nay c ti en hanh tren may cuon si .
Cuoi cung, gi ai oan uc dung el am tang onht cua phase nha trong tam
SMC en mot gi atrphuhp cho vi ec gi a cong tren khuon.
3.1 - Tr on hp:
Nhi eu thanh phan trong cong thc SMC c chi a thanh hai phan:
1. Phan (A) cha nha, phugi a gi am co ngot, xuc tac, chat c che, chat roc
khuon vaphan l n chnh.
2. Phan (B) cha chat l am day trong nha cha coonht cao, bot mau va
phan con l ai cua chat on.
Cac thanh phan trong moi phan c tron phan tan trong mot may tron manh
l i et. Trong phan thnhat, nha nhi et deo c them vao nha nen trc ti en vatron
rung ong mot khoang thi gi an bao am chung aphan tan eu trong nha nen.
Phan B c tron vi phan A ngay l ap tc trc khi phase nha c chuyen vao
may SMC. Sdung chan khong trong suot quatrnh tron egi am s hnh thanh bot
kh ben trong phase nha.
Mot socong thc tham khao trong kythuat SMC:
Thanh phan SMC-R30 SMC-R50 SMC-R65
Nha 100 100 100
Nha nhi et deo 15 15 0
Phugi a
Xuc tac 1 1 1
Chat roc khuon 5 3 3
Chat on 100 20 0
Chat l am day 5 6 6
Si 97 145 204
Trang 45
3.2 - Tao compound:
Phase nha c ohoac phun l en tam mang pol yethyl en day khoang 0.05mm
tai hai dao nh l ng. Cothei eu khi en c oday cua nha tren hai tam mang
bang dao nay. Si l i en tuc c a qua may chat dai theo yeu cau. Cac si ngan
nay ri tren tam mang c phunha ben di mot cach tdo. oi vi san pham
SMC-CR th l p si l i en tuc c at tren l p si ngan xap sep tdo. Mang ethylen
tren ac phumot l p nha mong c gan ket vi mang di aconha va
si . Cau truc sandwi ch nay c keo qua bophan ep l am cng, osi c tham
t vi phase nha.
3.3 - Cong oan ep lam cng:
Cong oan nen ep thng c thc hi en vi mot chuoi truc rong vi khoang
cach gi a hai cap truc gi am dan cho en bophan cuon. Cac truc nay c l am bang
thep hoac nhom vac phumot l p Tef l on vacothetao nham hoac xoan el am
tang stham t. Ap suat nen gi a hai truc l am cho quatrnh tham t gi a nha va
si tot hn. Mot sotruc, trong o, ac bi et l atruc cuoi c gi a nhi et ben trong e
i eu khi en nhi et otren bemat. S tang nhi et ocua tam SMC l am cho onht
cua nha gi am val am gi am thi gi an u. onht cua nha gi am l am tang otham
t gi a si vanha. Mot hay nhi eu truc trong phan nen ep nay cosdung thi et b
cham l ocho l p mang pol yethyl en cho phep cac bot kh thoat ra. Keo tam SMC qua
mot truc can l n cuoi bophan ep cothel am gi am hn na cac bot kh bang cach
ep chat l am cho khong kh i ra ngoai .
Trang 46
Quy tr nh san xuat tam SMC
3.4 - Giai oan u:
Cuon SMC c utrong mot moi trng c ki em soat. Nhi et oukhoang
29-32
0
C, thi gi an ut1-7 ngay tuythuoc vao sket hp cua nha vachat l am day.
Sau gi ai oan unay, cuon SMC c di chuyen ra khoi phong uvacotheem vao
gi a cong hoac cat gi ti ep nhi et ophong trong mot vai ngay hoac vai thang. Thi
gi an cat gi phu thuoc vao s ket hp gi a chat c chevachat xuc tac hoac nhi et
o.
4 KYTHUAT GI A CONG EP THANH PHAM:
4.1 Gii thieu:
Ep khuon l akythuat l au i nhat trong cong nhi ep gi a cong nha. Truyen
thong, thng sdung ep nha nhi et ran nh phenol vaal kyl dang bot vahon hp
cao su. Tuy nhi en, cong ngheep phun cogi i han l ahoac cho nha nhi et deo hoac
cho nha nhi et ran.
Cong ngheep khuon comot sothuan l i hn cong ngheep phun. Noc
gi a cong trong cac thi et bn gi an khong coranh, runner hoac cong. Ket qual a,
vat l i eu t bl ang ph trong gi a cong. Cothegi a cong dedang ham l ng si cao,
si dai trong khi phng phap ep phun gi i han mc ham l ng si thap vaodai
si nhohn 3mm. V vay, tnh chat c l ycua cac san pham composi te l am tphng
Trang 47
phap ep khuon l arat tot. Ap suat khuon trong phng phap ep khuon l anhohn
trong phng ep phun v vay phng phap ep khuon phuhp cho vi ec gi a cong cac
san pham codien tch bemat l n hn trong phng phap ep phun.
4.2 khuon tr ong kthuat SMC
a. Nhi em vu: Tao hnh san pham
b. Yeu toquyet nh ket cau khuon
Hnh dang san pham
Tnh chat vat l i eu
Yeu cau qui trnh cong nghe
c. Khuon ket hp (khuon nen)
Bang cach sdung cadang khuon am vadng, ngi ta thc hi en khuon
nen. Vi khuon nen, vi ec hp khuon rat quan trong khi san xuat cac phan chnh xac.
Cac khuon nay thng c quet nha vagi a cng trc khi ong chat l ai . Nha
d c ep het ra, l am gi am cac chotrong, san pham sebong l ang cahai mat.
Khuon nen cothebien oi edung bm hoac phun nha vao khuon.
Trang 48
Khuon na kn
Khuon h
Khuon kn
Trang 49
d. Vat l i eu l am khuon tr ong kthuat SMC
- Ki m l oai
Ki m l oi l avat l i eu can thi et trong chetao khuon composi te, nhat l acac
khuon yeu cau san xuat l au dai , ben, chac. Khuon ki m l oai dan nhi et cao nen de
dang gi a nhi et vagi ai nhi et cho khuon trong quatrnh gi a cong. Nocung chu c
khanang mai mon cao, v vay cothesdung khuon nay esan xuat l i en tuc ma
van am bao kch thc san pham. Cac ki m l oai thng dung trong san xuat khuon
l anhom (Al ), ong (Cu), kem (Zn), thep
Bang tnh chat nhiet cua mot sovat lieu ki m loai
Tnh chat Be Mg Al Ti Fe Cu
Nhi et ochay (
o
C)
Hesodan nhi et (W/m.K)
Hesogi an nnhi et (m /m /
o
C)
Nhi et dung ri eng (J/kg.K)
1277
146
0.29
1883
650
153
0.68
1046
660
222
0.59
900
1668
171
0.21
519
1536
75
0.30
460
1083
393
0.41
385
- Nhom (Al umi num)
Nhom cohesogi an nnhi et tng tnh vat l i eu composi t dang tam mong
vagap khoang 2 l an so vi thep. Khuon nhom deban mon hoa hoc khi sdung vi
PVC vamot sochat tao xop. Nhom l aki m l oai mem deo, ocng khong cao, do o
trong mot sotrng hp can oben vaocng cao ngui ta thay nhom bang thep.
Ngoai ra, nhom cothehp ki m hoa vi mot soki m l oai khac tao thanh Al ZnMgCu
cohesodan nhi et l n gap 4 l an so vi thep vacotytrong khoang 2.75.
Khuon nhom thng c sdung trong khuon thoi , khuon nhi et nh hnh,
khuon mau,
- ong (Copper )
Hp ki m ong cothesdung thay thenhom, cac l oai nh ong-ni ken, ong-
beri c sdung chuyeu trong khuon thoi. Mac ducoocng cao hn nhi eu so
Trang 50
vi nhom nhng hp ki m ong van khong uoben vakhanang chu mai mon nh
thep oi vi cac khuon san xuat l au dai trong ep phun vat l i eu composi te.
- Kem (Zi nc)
Hp ki m kem vi ong, nhom, magi ec dung phobi en esan xuat cac
khuon sdung trong thi gi an ngan. Loai nay mem, deuon vacac goc canh phai
c bao vebang cach chen vat vao etranh ng suat tap trung. Tnh chat c hoc
cua hp ki m kem segi am nhi eu nhi et okhoang 100
o
C. V tnh chat degi a cong,
del am khuon nen hp ki m kem l avat l i eu quan trong dung l am khuon composi te
vakhuon uc. Khuon kem c sdung vt qua500.000 l an tuy thuoc vao mc o
phc tap cua khuon vasai socho phep.
Hau het cac ki m l oai nh nhom, ong vahp ki m kem l anhng nguyen l i eu
reti en dung cho cac l oai khuon l am vi ec ap suat thap vakhuon uc. Cac l oai
khuon thng thay l a: gi an nhi , bot xop hoa hoc, khuon thoi , nhi et nh hnh, ap
tay, sung phun, . Cac ki m l oai nay cung c sdung cho mot sophng phap l ang
ki m l oai trong l am khuon. ay l aquatrnh cua s l ang ki m l oai nong chay tren
khuon chnh bang thep hoac tren tru. Lp phukeen c l ay ra vac l am nguoi
dan etang oben. Cac khuon vacac tru nay c sdung l ai esan xuat nhi eu
khuon gi ong nhau.
- Thep
Thep l al oai vat l i eu quan trong, dung l am cac khuon san xuat l au dai vi o
chnh xac cao, san pham chat l ng, chu c mai mon vacooben nhi et cao. Ta
cothel a chon cac l oai thep khac nhau da vao tnh chu mai mon, chong soc va
khanang gi a cong. Ngi ta thng phan biet thep l am 3 l oai : thep khong hp ki m,
thep hp ki m vathep cocong dung ac bi et.
Thep khong hp ki m
Thep khong hp ki m l athep chcocarbon, ham l ng carbon trong thep rat
khac nhau cothel en ti 2%. Thong thng ham l ng carbon trong thep thap th
thep cooben va ap tot, thep conhi eu carbon chu mai mon cao.
Thep hp ki m
Thep hp ki m l athep cothem cac nguyen tohp ki m (ham l ng cac nguyen
tohp ki m them vao phai < 5%). Nhng nguyen tonay c them vao ekhac
Trang 51
phuc cac khuyet i em cua thep carbon. Thep ni tri l hoa c sdung echong l ai
s mai mon cua vat l i eu composi te. Hn na, chung cung chu c an mon vaon
nh nhi et o427
o
C. ecai thi en tnh gia cong cua thep, oi khi ngi ta them
cac nguyen tonh l u huynh, ch, mangan ong thi ket hp vi quatrnh uva
thng hoa trong quatrnh gi a cong. Sel en c cho vao thep khong recai thi en
tnh gi a cong vaocng.
Tac dung cua cac l oai thep hp ki m
Ki m l oai % Tac dung
Nhom
Crom
Ch
Mangan
Mol ypen
Ni ken
Photpho
Si l i on
Lu huynh
Vanadi um
< 2
0.3 - 4
0.05 - 0.3
0.3 - 2
0.1 - 0.5
0.3 - 5
0.05 -
0.15
0.2 - 3
0.07 - 0.3
0.1 - 0.3
Hotrcho quatrnh ni trat hoa, chat khoxy hoa
Gi a tang ocng, chu c mai mon vachong an mon.
Cai thi en khanang gi a cong
Gi a tang ocng vachu c mai mon
Gi a tang ocng, tang oben nhi et, ben rao.
Tang ocng, odeo dai vachu c mai mon
Tang khanang gi a cong, ocng, chu mai mon
Tang ocng, odeo dai , chong an mon
Cai thi en khanang gi a cong cung vi mangan
Tang ocng, odeo dai vachu c mai mon
Noi chung, thep coham l ng carbon vacrom cao c dung l am khuon l oi
(l am coc khuon), khuon ep phun, khuon ep nen, dao cat kythuat, au un.
Thep ac bi et
Thep ac bi et cung l athep hp ki m, trong oham l ng cua mot songuyen
tohp ki m secao hn trong thep hp ki m thong thng tuy theo muc ch vacong
dung ri eng. Loai thep cng, degi a cong vadeo dai th thch hp cho l am khuon. Hai
nguyen tohp ki m c sdung nhi eu trong l oai thep ac bi et l acrom, mangane.
oi vi thep l am khuon cho composi te ta nen chuyl oai thep ngoai chu c o
cng, oben phai chu c an mon hoa hoc.
Trang 52
e. Gia cokhuon
Muc ch gi a cokhuon: l am tang ocng chac cua khuon, khuon khong b
cong venh, am bao kch thc khuon chnh xac.
Vat l i eu gi a cogom co: ki m l oai , go, PMMA, PVC xop, .
Neu vat l i eu gi a cokhong tng hp tot vi nha pol yester khong no th
vat l i eu ophai cng hn vat l i eu composi te (ki m l oai , go).
Neu vat l i eu tng hp tot vi nha pol yester khong no th ta dung PMMA,
PVC xop,(chat phan cc).
Mot sonhanghi en cu acho thay rang anh hng cua cac thong sokhuon
en tnh chat c l ycua san pham phang. Cac ket quanghi en cu c tom tat di
ay.
Thi gi an ong ran: Mal l i ck vaRaghupathi acho thay rang thi gi an ong
ran khong tng ong gi a cac l p. V thetao ra cac ng suat khac nhau ngang qua
san pham day.
Bang 3.5 : Cac thong soc ban trong quy trnh ep
Thong sokhuon: Thong sothi et b
Nhi et okhuon Thi et kekhuon
Ap suat khuon Goc trt
Toc oong khuon Van
Hnh dang khoi nguyen l i eu Heep
Thong sovat l i eu: ng phan chi a
Cong thc pha chenha Ban ve
Hoat tnh nha-xt-c che Vat l i eu l am thi et b
Thi gi an u Bemat cuoi cung
oday cua tam SMC
Nhi et ocua tam SMC
Trang 53
Tnh chat c lycua san pham SMC:
Tnh chat Giat r
oben keo(psi) 12.000 20.000
Modun keo(psi) 0.9x10
6
2x10
6
oben uon 25.000 40.000
Modun uon(psi) 1.25x10
6
- 10x10
6
oben nen(psi) 15.000 30.000
oben va ap(ft .lb/in) 8 - 20
ocng Bar col 40 - 80
Ham lng si(%) 35
4.3 Quy tr nh gia cong ep nen:
Quy trnh gi a cong theo phng phap ep nen c phan ra thanh ba cong oan
nh sau:
a) Cong oan chuan b:
Chong tam SMC cho phuhp vi oday yeu cau vaat vao khuon agi a
nhi et. Tam SMC c cat theo hnh dang vakch thc mong muon tcuon SMC a
c uong nhat, mang ethyl en c l ot ra moi mat vachong tren nhau trc khi
cho vao khuon.
ng knh cua moi l p c chon che phukhoang 60-70% bemat khuon.
Khoi l ng cua khoi nguyen l i eu c xac nh trc khi at vao khuon, v khoi
l ng cua khoi nguyen l i eu cua moi san pham l aphai nh nhau. V tr cua khoi
SMC at trong khuon l amot yeu toquyet nh en chat l ng san pham v noanh
Trang 54
hng en snh hng cua si trong khuon, sol ng cac l otrong vasan cheo,
b) Song khuon:
Sau khi at khoi SMC vao na khuon di , na khuon tren c ong nhanh
en vtr ti ep xuc vi khoi nguyen l i eu. Roi gi am toc oong khuon l ai khoang 5-
10mm/s. Cung vi s tang nhi et ocua khoi nguyen l i eu, onht cua tam SMC
gi am. Ap suat khuon ti ep tuc tang cho en khi ong khuon hoan toan, tam SMC
chay ra vai en ay khuon, khong kh sethoat ra ngoai qua cac canh hoac van. Neu
nh khuon ong quacham, th l p tren bemat cua khoi nguyen l i eu ong ran trc
khi i en khuon hoan toan. Trong trng hp khac, neu toc oong khuon qua
nhanh th khong kh cothebgi l a. V the, toc oong khuon cung l amot thong so
anh hng en tnh chat cua san pham sau cung.
Ap suat khuon nam trong khoang 1-40MPa vaphu thuoc vao hnh dang san
pham, ochay dai , vaonht cua tam SMC tai nhi et okhuon. Thng, nhi et o
cua bemat khuon vao khoang 149
0
C. Cahai na khuon l arat nong vathng c
duy tr thay oi trong khoang +/- 5
0
C so vi nhi et oyeu cau. Schay trong phng
phap ep khuon nay l atng oi nhohn phng phap ep phun. Tuy nhi en, ay van
l amot thong soquan trong, noquyet nh en chat l ng san pham. Ngoai ra, thong
sonay cung i eu khi en c hi en tng tao bot kh vas nh hng si trong san
pham, do onoanh hng en tnh chat c lycua san pham.
c) Song r an:
Sau khi i en ay, khuon van con ong cho en khi tao c san pham ran chac.
Thi gi an ong ran thng keo dai vai phut va phu thuoc vao mot soyeu tonh
hoat tnh cua nha-chat xuc tac-chat c che, oday san pham vanhi et okhuon.
Tai cuoi thi i em ong ran, khuon tren c mra vasan pham c l ay ra khoi
khuon di bang hi . Phan san pham nay c l am nguoi ben ngoai khuon, trong
khi ol am sach cac manh vcon l ai trong khuon vaphun chat roc khuon ngoai tren
bemat khuon chuan bcho chu trnh ep ti ep theo.
Phan san pham c l am nguoi ngoai khuon, noti ep tuc ong ran vaco ngot.
Bi v, ap suat gi khong con echong l ai hi en tng nay, san pham cothebcong
veo hoac si nh ra ng suat noi l ado mc onguoi l anh cua cac phan trong san pham
Trang 55
khac nhau; tuy nhien, cac hi en tng nay chu anh hng rat nhieu tkhau thi et ke
san pham.
Trong nhng nam gan ay, ecai thi en hi eu suat trong gi a cong ep khuon hoac
nang cao chat l ng cua san pham. Quatrnh san xuat ti en hanh theo ba bc sau:
1. Gi a nhi et trc khoi nguyen l i eu: khoi nguyen l i eu c gi a nhi et trc
en nhi et o di nhi et oong ran th sel am gi am thi gi an ep vatang hi eu suat
gi a cong. Cothegi a nhi et khoi nguyen l i eu bang i en trben ngoai khuon v the
toan bokhoi nguyen l i eu c gi a nhi et mot cach nhanh chong cung mot nhi et o.
2. Dung ap suat chan khong: ng dung chan khong trong suot quatrnh
chay cua tam SMC trong khuon ong el am gi am hi en bot kh trong san pham
gi am hi en tng rotren bemat, vacai thi en c tnh nang c lycua san pham.
3. Dung l p phutrong khuon: Lp phutrong khuon c dung eche chan
s bi en dang tren bemat trong san pham ep, nh gn song tren bemat, ro, val om.
Phng phap thng dung nhat l aphutoan bokhuon mot l p pol yester mem deo
hoac pol yester gep vi urethane day t0.2-0.5mm gi a hai chu trnh ep keti ep,
ong khuon l ai vaong ran ap suat khuon bnh thng. Lp phuong ran nen can
them thi gi an, v thel am tang thi gi an mot chu kyep. Phng phap thhai l aphu
khuon dung ap suat cao ephun l p phuvao nen khong can mvaong khuon.
d)Chu tr nh ong r an:
Phan ng ong ran xay ra trong khuon chuyen tam SMC thanh san pham cng
bang cach tao l i en ket ngang gi a cac phan t. oong ran c xac nh bang so
l ng l i en ket ngang, noanh hng en tnh chat c l ycua san pham. Thong
thng, oben keo, modun, khang nhi et vahoa chat tang l en theo s tang sol i en
ket ngang. Thi gi an can thi et esan pham ong ran c goi l achu trnh ong ran.
Trong quatrnh ep khuon, chu trnh ong ran l amot gi ai oan chnh cua chu trnh ep
khuon. V the, gi am chu trnh ong ran th lam tang hi eu suat san xuat. Gi am thi
gi an ong ran bang cach thay oi thanh phan trong cong thc phoi tron cung nh
hoat tnh cao cua henha-xuc tac-chat c che, hoac thay oi cac thong sogi a cong
nh nhi et okhuon.
4.4 - Anh hng cua nhi et o:
Trang 56
a) Sphan bonhi et ovathi gi an ong ran:
Khi khoi nguyen l i eu c at vao khuon, nhi et ocua l p bemat tang
nhanh en nhi et ocua bemat khuon, trong khi onhi et ocua cac l p trong th
tang l en tng oi cham. V the, thng quatrnh ong ran bat au l p ngoai va
hng vao trong. Nhi et si nh ra tphan ng ong ran moi l p thuc ay quatrnh
khi mao ong ran cac l p trong val am tang nhi et si nh ra cua khoi nguyen l i eu.
Tuy nhi en, phan ng ong ran van ti ep tuc, nhi et si nh ra tphan ng ong ran cac
l p trong khong di chuyen ra ngoai bemat khuon v odan nhi et cua vat l i eu SMC
l arat kem. Do tnh khong can bang gi a nhi et osi nh ra vatruyen nhi et ra l p
ngoai tao ra s tang nhi et otrong l p trong vacothecao hn nhi et ocua khuon.
Khi phan ng ong ran gan hoan thanh, nhi et si nh ra gi am vanhi et ocua l p trong
gi am cham en nhi et okhuon.
b)ac tnh chay:
S chay cua vat l i eu SMC trong khuon l ahi en tng phc tap; tuy nhi en, nol a
ac i em quan trong nhat quyet nh tnh chat cua san pham. Nokhong nhng quyet
nh en pham vi chay trong khuon, macon anh hng en onh hng cua si ,
phan bosi , srotren bemat, vaobi en dang tren bemat san pham.
c) Snh hng si :
Theo quan ni em th s nh hng si trong vat l i eu SMC l at do, bi v san
pham thehi en tnh ang hng vi tnh chat c l ycan bang theo cac hng trong
san pham composi te. Tuy nhi en, oi vi cac san pham cotnh chay phc tap, trong
quatrnh ep tao hnh san pham th sedan en quatrnh nh hng si , s nh
hng nay l am cho san pham manh hn theo hng si nh hng, nhng yeu hn
theo hng ngc l ai .
5 khuyet i em:
Quatrnh ep tao san pham cothetao ra rat nhi eu khi em khuyet tren bemat va
trong san pham. Nhng khuyet i em tren bemat nh l a: gn song, l ovaco rut, tao
ra bemat khong phuhp vi ng dung. Cac khuyet tat tren bemat cothekhac phuc
bang cach sn ben ngoai khuon hoac phumot l p phutren bemat khuon trong suot
quatrnh ep san pham. Cac khuyet tat ben trong san pham nh l a: bot kh, vet nhan,
Trang 57
vas nh hng si , cotheanh hng en tnh chat c l ycua san pham. Chung co
thec nhan thay bang cac kythuat nh: photi a X, si eu am.
5.1 Hi en tng ro:
Rol aket quacua cac bay kh trong khoi san pham. Cac bot kh si nh ra
trong quatrnh tao hon hp vatao tam SMC, chung ton tai trong phase nha, tren be
mat l i en di en gi a nha vasi , vagi a cac bosi . Khong kh cung bgi l ai trong
l p ti ep xuc cua khoi nguyen l i eu SMC hay nh trong quatrnh ong khuon. Trong
quatrnh chay, cac bot kh c keo ra cac van vagoc cua khuon, cothedung chan
khong etranh bot kh nay. Tuy nhi en, neu onht cua SMC nhi et okhuon l a
quacao hoac toc oong khuon khong ung th cac bot kh trong san pham setang
l en. Cac khoi hoac cac van khong tng thch trong khuon cung l am tang bot kh
trong san pham.
Cothegi am cac bot kh trong tam SMC theo mot socach nh: tron hon
hp nha trong ap suat chan khong,ki em soat s tang onht cua phase nha trc
khi tao compound, tang otham t cua nha vao trong si cong oan nen ep kh
bot kh. Bi v corat nhi eu bot kh tren bemat l i en di en nha vasi . Chung ta co
thethem cac phu gi a vao trong phase nha el am gi am sc cang bemat tren l i en
di en vav thecothecai thi en c otham t vatang khanang l oai bot kh tren
bemat si .
.6 u i em
S a dang:Ki em soat c l ng si trong tam SMC nen ki em soat c tnh
nang c l y.
Song nhat: San pham c nh hnh trong khuon nen dedang tao gan, l ova
cac chi ti et phukhac.
Trong l ng nhe: San pham SMC co trong l ng nhehn cac chi ti et ki m l oai .
On nh kch thc: San pham SMC coon on nh kch thc trong cac i eu
ki en nhi et ovamoi trng khac nhau..
Cothei eu khi en c oco rut bang cach them vao cac phugi a thch hp.
Kythuat ep nen cothuan l i hn cac kythuat ep phun l a: Ti et ki em vat l i eu.
Gi a cong c san pham l n.Degi a cong vi ham l ng si cao.Thi et bn gi an
Trang 58
CHNG I I I : KYTHUAT HUT CHAN KHONG
1 Gi i thi eu:
Kythuat hut chan khong l aphng phap tao san pham composi te gi a cng
si trong khuon n cho cakhuon c hay khuon cai . Thi et bl am cho san pham tao
hnh theo khuon l amot mang mem deo. Khi hut het khong kh tai khong gi an gi a
mang vakhuon th ap suat kh quyen setao ap l c eu l en bemat ngoai l am cho
nha, si nh hnh trong khuon. Ap suat tao ra nhmot may hut chan khong coap
l c khoang 0.068 0.1 MPa l aucho ochat vaonh hng tot hn so vi
phng phap ap tay. Vethc chat quy trnh nhanh hn uc khuon thong thng
nhng thc teoi khi can l am cham hn ekp hut vakhong bong ran nha trc
khi nha kp tham vao si .
Comot sol i ch sau cho vi ec sdung phng phap hut chan khong.
Do coap l c duy tr trong suot thi gi an nh hnh trong khuon, nha bep chat
nen loang eu do ocothesdung l ng si thuy ti nh cao hn, l am cho c tnh
cua san pham tot hn.
Vi ec khbot kh tot, dedang hn so vi ap tay l am cho san pham tot ngay ca
khi cong nhan cotay nghethap.
au t thap hn so vi cac phng phap ep bang ap l c hoac chan khong khac
Tuy nhien kythuat nay khong ki nh tekhi chsdung mot khuon. Cac san pham
cokch thc l n cothec san xuat hang l oat. Cau truc sandwi ch ac ng
dung mac ducoskhong ong eu mot chut vebeday l oi . Conhi eu kythuat va
thutuc khac nhau trong quy trnh hut chan khong.
2. THI ET BVADUNG CU
2.1 Khuon:
Trong kythuat hut chan khong, cong cukhan gi an khi so sanh vi cac ky
thuat uc khuon khac. Loai khuon c l a chon can cvao bemat nao cua san
pham can c ki em soat chnh xac. V du: neu ep mot mai che, phan ben ngoai
cua nocan phai nhan, ta l a l oai khuon rong (khuon l om) etao hnh, khi l ay ra san
pham secomat ngoai tao hnh gi ong vi bemat trong cua khuon. Ngc l ai khi l am
mot mat gheth phai dung khuon c (khuon l oi ).
Trang 59
V vat l i eu c bat au ep khuon pha l ong vaap suat c duy tr trong
suot quatrnh tao hnh, ong ran, do vay chat l ng san pham cuoi phu thuoc rat
nhi eu vao bemat khuon.
Vat l i eu l am khuon tuy thuoc vao rat nhi eu yeu totsochi ti et c ep, l oai
nha c sdung, nhi et oong ran, bemat can thi et san pham cuoi , vathi gi an
ong ran. Rat nhi eu l oai vat l i eu l am khuon cothec sdung, thong thng cac
vat l i eu nay gom: thep, khuon bang epoxy hoac phuepoxy, go, thach cao, nhom, vat
l i eu ket hp (go, ki m l oai )
Them vao cac vung nha tao hnh tren o, khuon con can phai mrong
them cac phan nh mat bch, mat phang egan mang nh hnh, cac l ohut chan
khongoi khi con can them cac thi et bgi a nhi et ben trong.
Vi ec phan bocac i em hut chan khong nham tao ra s l oang eu cua dong
nha chay tren toan bosan pham. V dong nha chay theo cac vong tron ong tam
do ooi l uc can phai hotr bang con l an cao su ea nha en cac goc xa cua
san pham.
2.2. Cac bophan, vat l i eu l am kn kh
Nh amotatren, kythuat hut chan khong sdung mot mang phukn
tren khuon roi rut kh trong khuon ra. Ap suat kh quyen xung quanh ep chat khuon
trong thi gi an uepol ymer hoa. echo quatrnh nay cohi eu qua, quan trong
nhat l achan khong c duy tr trong suot quatrnh ong ran. eat ti i eu nay
rat nhi eu phng phap c sdung el am kn mang, bao am khong cho khong
kh xam nhap vao ben trong.
Thi et bthng c sdung nhat secomot vat l i eu nhay c sdung
l am mat l i en ket gi a mang vakhuon. Ong cao su c sdung nh ng hut chan
khong cothec ap bang mSi l i con tai chovao eam bao kn kh. Sau khi
ong ran xong, mang c l ot ra khoi khuon vadedang l am sach.
Mot thuthuat thhai l asdung gan ket c kh, tai vtr xung quanh khuon
tao ranh thong thng cokch thc rong 1.2 cm sau 1.2 cm. Sau khi at mang can
than etranh hi en tng cang khong eu, at mot bophan l aong cao su cong
Trang 60
knh ngoai l a1.2 cm nam l en tren ranh (mang nam gi a ong vakhuon) vaong chat
vao ranh.
Nhi eu hethong khac cung c sdung gom co: hut 2 mat, bang nhay
nhi et ac bi et dung gi a cong tam phang mong, oi khi dung cac thanh goat l en
tren mang vakep l ai bang kep chC. S l a chon phng phap rat rong rai vaphu
thuoc chuyeu vao kch thc san pham, l oai khuon, sosan pham trong mot khuon
vamot soi eu ki en ki nh te. Muc nh chnh l al am sao erut kh ra hoan toan con
sdung phng phap nao th khong quan trong neu nh nocohi eu qua.
2.3. Cac vat l i eu r ut tr ch kh.
Mang ecach l y khuon vi khong kh xung quanh trong quatrnh rut chan
khong thng bang PVA, PVAc, hoac cac mang mem deo tng t. Vi vi ec rut
chan khong ong thi vi tac dung nen ep cua kh quyen ben ngoai cokhuynh
hng l amang ep t l am kn gay can trcho dong khong kh ben trong khong en
l othoat c. Ket qual al am cho tui brum l ai vatai cac vtr nay mang khong ep
chat c san pham.
ehan chetac hai nay, mot l p trung gi an c at gi a l p vat l i eu va
mang. Cac vat l i eu vai tho, l i , vai thuy ti nh det tha, mat thuy ti nh rat thch hp
cho cong vi ec nay. Chung c xem nh vat l i eu rut kh v cho phep kh rut trch ra
qua chung vakhong cho mang tl am kn.
ehan checac vat l i eu trch kh khong dnh vao san pham, cothethem mot
l p mang cocac l ogi a san pham vavat l i eu trch kh. Kythuat nay cho phep thoat
kh vanha tha, khong gay khokhan cho vi ec l am sach sau khi ong ran xong.
Mang nay l am cho vi ec tach phul i eu khoi khuon mot cach nhenhang t ton cong.
Mot vat l i eu khac c sdung c xem nh l p vai tach , ol al p vai
det day khoang 0.01 0.02 mm c phusi l i con hoac vat l i eu khong dnh khac, l p
vai tach thng comau (thng mau hong) egi up denhan khi ti en hanh l am sach.
3.4 Vat l i eu l am mang.
Ta cothel a chon rat nhi eu cac vat l i eu sdung l am mang ngan khong kh
vi san pham. Thng th vi ec l a chon vat l i eu nao setuan theo tnh ki nh te. Khi
Trang 61
san xuat sol ng l n ta chon mang cothesdung l ai nhi eu l an con khi chsan xuat
mot vai san pham ta chon l oai mang reti en nhat.
Phng phap gi a cong c sdung cung quyet nh vi ec chon l a mang. V
du: neu san xuat 1 san pham sdung phng phap ong ran bang ti a cc tm hoac
anh sang mat tri , khong can nhi et ocao cothechon vat l i eu n gi an con neu s
dung nhi et ocao hoac autocl ave th can l oai mang on nh hn.
Mot i em can l u yl aecho san pham c eu vacochat l ng tot,
thng ta phai quan sat vatr gi up quy trnh (v du nha l an khong eu, bot kh
khong rut het) bang con l an. V vay ta phai chon l oai mang trong suot. Mot sovat
l i eu trong suot thng sdung co: mang cell ophane, mang PVA, mang PVC mang
PET, mang PE
Mang Cel l ophane: tng oi re, thch hp cho san pham phang t cong.
Tuy nhi en chung derach, khong chu nhi et, khong phuhp cho san pham cong
cong kep.
Mang PVA: thng day khoang 0.08mm, c sdung cho nhi eu l oai
nha khac nhau do reti en, mem deo. Tuy nhi en chung l avat l i eu tan trong nc
nen khong phuhp vi nha phenol i c l acac nha thoat hi nc khi ong ran.
Mang PVC: c sdung vi oday khoang 0.1 0.2 mm chung rehn
PVA nhng cokhanang c chevi ec ong ran cua mot sonha.
Mang PET: thng c sdung vi oday 0.1 0.2 mm. Mang nay co
khanang chu nhi et rat tot, tao bemat bong ep. Tuy nhien gi athanh hi en nay qua
cao.
Mang PE: sdung vi oday khoang 0.2 mm. Mang nay cogi athanh re
nhng nokhong thechu c nhi et otoa ra trong quatrnh ong ran. Nochco
thesdung cho san pham mong val ng xuc tac dung rat t.
Khi sdung phng phap ong ran trong autocl ave, cac mang can c l am
tvat l i eu chu ng tot hn. Corat nhi eu l oai l am tcao su tong hp c sdung
trong phng phap nay.
Trang 62
3.5. Kep vac cau kep
Rat nhi eu thi et bcothec sdung ekep mang vao khuon khi khuon co
cau truc khong thch hp vi vi ec sdung past hay bang dnh. Khi san xuat nhi eu
can phai can nhac hi eu quaki nh tevegi athanh vanhan cong echon toi u gi a
thanh vasc l c. Cac thi et bnay cothel akhung sat hoac nhom va vi chu vi cua
khuon, chung cothekep bang kep chC (cao), kep on khuyu, kep l oxo hoac vai
l oai tng t. Chung cothegan l i en ecothekep nhanh trong vai gi ay. Bat au hut
chan khong ngay khi kep val am kn xong.
3.6 Thi et bhut chan khong
Nh agi ai thch mau chot kythuat cua hut chan khong l arut kh trong vung
gi a mang val p san pham, nhoap suat kh quyen khoang 0.1MPa setac ong
l en toan bocac vung tren mang ep chat san pham trong suot quatrnh ong ran.
Neu rut khong het kh hoac bthung, san pham sekhong c ep chat vakhong co
chat l ng tot. Neu khuon brohoac may hut chan khong khong phuhp eu gay
tac hai ketren. Boqua vi ec rorcua khuon v cothet khac phuc sa cha ta phai
l a chon may hut chan khong cho phuhp.
Vi ec l a chon may hut chan khong tuy thuoc vao kch thc vakhanang cua
may. May phai usc tao c ap suat chan khong toi thi eu l a635 mm thuy ngan.
Ap l c ben ngoai ep vao sekhoang 0.08 MPa. May hut cung phai ul n eap ng
c cho sokhuon can van hanh ong thi .
Tai i em noi gi a ng hut vi khuon can phai at mot bay nha enha
d khong hut vao may bm.
Cac thong sokythuat cua may hut chan khong:
o Nhan hi eu : BECKER
o Nc san xuat: c
o Van toc: 1420 vong/phut
o Cong suat: 2.2 KW
o Lu l ng : 100m
3
/gi
Trang 63
3.7. Cac dung cukhac
Ngoai cac dung cu, vat l i eu ketren con can mot sodung cunhoegi up cho
vi ec van hanh nhanh chong vacol i hn. Cac cong cu nay gom cac cong cu cam
tay vacac thi et bphutr.
Con l an: Bang cao su hoac ki m l oai dung el an nha d ttrung tam ve
pha ng hut vabay kh.
May say cam tay: sdung trong trng hp muon rut ngan thi gi an gi a
cong tren san pham l n.
Cac cong cuxl ysan pham: dao, l ui cao, ca, may mai , khoan.
Bnh ng an toan: eng MEKP, acetone, chl orua methyl , styren va
cac dung moi hu c, gi ay, khan, vai khoel am vesi nh.
* quy t r nh thao t ac
1. Ki em tra khuon sach se, cob thung mang khong: Khuon phai c
ki em tra thng xuyen etranh cac trng hp bemat khuon bnt, rocac au
noi hut chan khong bror.
2. Thoa kychat thao khuon: Sdung chat thao khuon nh : wax, PVAc.
ay l aquy trnh rat quan trong trong nhng l an au ti en can phai anh chat khuon
nhi eu l an etranh trng hp san pham sau khi ong ran bbam dnh vao khuon
gay hong khuon vasan pham
3. Trai cac tam SMC: tam SMC c nh l ng san vacat theo hnh dang
khuon ecotheat vao khuon vakhong bquad.
4. Trai l p l i trch kh.
5. Ki em tra chui sach cac chat thao khuon quanh l ui trch kh, ap l p gan
kn mang (cao su bang, em) quanh khuon, tren vung va l am sach. Ki em tra ky,
cac l ohut kh phai hoan toan thong.
6. Trai l p mang qua toan bocac phan va l ap at.
7. Ki em tra xem ahoan toan kn cha, kep chat mang l ai
8. Mvan hut chan khong. Ki em tra l an cuoi xem kh cobrorhay khong
9. Mvan cho nha vao ttvagi l ai mot t nha tren au van
10. Dung con l an gi up cho nha tgi a phan boeu vepha cac l ohut.
Trang 64
11. Quan sat dong chay ei eu chnh ap suat chan khong phuhp nham
tranh hi en tng mat nha nhi eu qua cac l ohut hoac nha khong tham vao cac goc
xa do ap suat chan khong thap.
12. Ki em tra l ai cac i em ti ep xuc vabemat cua mang, conhan hay thung
khong, neu col othung chui sach vasa cha ngay bang cach dan bang keo nhay
suat. Sau khi xong sethay ngay.
13. Chcho san pham ong ran. Cotheat trong l osay, phi nang hoac
dung may say eong ran nhanh hn.
14. Sau khi san pham ong ran, thao mang, thao san pham vacac phu
ki en. Lam sach khuon can than cho san pham sau.
Tren ay l aquy trnh hut chan khong nhi et obnh thng. Neu sdung
cac phng phap khac nh: ong ran bang tia cc tm, ong ran trong autocl aveth
quy trnh secothec thay oi cho phuhp hn.
Mohnh kythuat dung chan khong bm nha i en khuon
Trang 65
Trang 66
Trang 67
Trang 68
Chng IV. CONG NGHERTM VAVARTM
I . NH NGHA
RTM (resi n transf er mol ding) l aphng phap dung ap suat thap a nha vao
trong khuon kn, tao san pham composi te cos ki em soat chat chevehnh dang
pref orm (si ) vanha. San pham coham l ng si cao chi em 40-50%. RTM cothe
tao san pham tn gi an, ti nh nang thap en san pham phc tap cotnh nang cao,
tsan pham cokch thc nhoen kch thc rat l n. Phng phap rat thuan l i khi
a vao san xuat l n.
Phan si gi a cng c nh hnh san (preshape) vaat vao trong khuon
trc. Mot ng ong noi phan khuon vi nha ebm nha tham t phan si gi a
cng trong khuon, sau oxay ra phan ng ong ran nha.
ac i em phng phap:
u iem:
- Sdung nha coonht thap khoang 100 - 000 cP. Henha thong
thng bao gom 2 thanh phan: A (nha) vaB (xuc ti en), tyl etron tuy
theo henha. Hai thanh phan nay c tron bang thi et btron tnh ap
suat thap.
- San pham cothec gi a cobang cac khung, l oi , hoac cac pref orm.
- RTM tao san pham ep, khong cong cat bavi a nen ti et ki em c
nguyen l i eu, nhi eu mat l ang vaquan trong l at gay hai cho moi trng.
- Cothetao ra nhng san pham l n bang cach a nhieu au phun nha,
tuy nhi en phai tnh toan vtr at au phun eam bao tham nha ong
eu.
- Chi ph au t tng oi thap (so vi tnh nang san pham).
Nhc iem:
- Chi ph khuon mau cao.
Trang 69
- Toc ogi a cong mot san pham keo dai .
- Muon tang nang suat th phai dung nhi et eong ran vadung nhi eu
khuon.
- Can phai i eu chnh tl exuc tac chnh xac. Tranh ong ran ngay au
tron oi vi heong ran nguoi .
Vi cac u i em tren, ngay nay cac nc phat tri en cong nghenay c ng
dung rong rai trong c sha tang, tong hoa ac bi et l atrong nganh hang khong
val nh vc quan oi .
Conhi eu phng phap tng t nh RTM: VARTM, RI M, HSRTM ...Trong tai
l i eu nay segi i thi eu them phng phap VARTM.
VARTM (vacuum assi sted r esi n tr ansf er mol di ng)
Trong phng phap nay ngoai vi ec dung ap suat ea nha vao trong khuon
con cos hotr cua chan khong. Chan khong sehut nha tong nhap l i eu ong
thi cung ay bot kh ra ngoai .
So vi phng phap RTM, VARTM comot soac i em sau:
- San pham cothenh hnh tren khuon n vamot mat c phubang
mot tam mang nha trong gi up dedang quan sat quatrnh tham nha
vao si .
- Phun nha ket hp vi chan khong gi up cho vi ec tham nha vao si tot
hn vakhbot hi eu quahn.
- Nang suat thap hn do sdung ap suat chan khong
I I . MOTAQUY TR NH CONG NGHE
1. S OHETHONG
Hethong gom cac cum chc nang:
- Hethong bon (ngan cha)
- Hethong xyl anh nh l ng (bm nh l ng)
Trang 70
- Hethong bm tron
- Hethong chan khong (VARTM)
- Hethong van chuyen hng
- Khuon vahethong khep khuon vachuyen oi khuon
Hnh: Mohnh cong ngheRTM
Hnh: Mohnh cong ngheVARTM
1.1 Gi ai oan chuan b
- at cac van nh hng sao cho cac thanh phan (xuc tac nha) tuan hoan
vengan cha.
- Mhethong bm nh l ng
- Ti en hanh o tl ecac thanh phan hoi l u
Trang 71
- Hi eu chnh bm nh l ng eat tyl ecan thi et
1.2 Gi ai oan thc hi en
- Chuyen van nh hng cho chay xuong khuon, ong thi mbm tron.
- Mhethong hut chan khong.
- Khi nha i en ay khuon:
1. Chuyen van chuyen hng cho vetrang thai hon hp.
2. Khoa van.
3. Mcheovesi nh bm tron.
1.3 Vesi nh
Sau khi nha bm ay khuon ta phai ti en hanh hethong bm tron. Vi ec vesi nh
c thc hi en bang cach chcho nha vao hethong bm tron vaxara ngoai .
2. KHANANG THI ET KEVAH NH DANG H NH HOC CUA SAN
PHAM
MOH NH DAY CHUYEN RTM
L sy
Soi thy tinh
v nhua nhit do
Tm p
djnh hnh
Tm p djnh
hnh
Soi gia nhit
Khun thp djnh hnh
B phn
djnh hnh
soi
Bm nhua
Thnh
phm
Khun p luc
Khun thp
cho RTM
b phn kep
li
li
Lp soi trn
Lp soi di
Khun thp
djnh hnh
Bm nhua
Trang 72
Nhn chung RTM cothel am c san pham cotat cacac hnh dang hnh hoc.
Tuy nhi en, comot sosan pham khi l am bang phng phap gi a cong khac secohi eu
quaki nh tehn.
RTM cou i em trong vi ec tao cac san pham l n v ap suat i en khuon thap
di 10 psi (0.703 kg/cm
3
). Trong phng phap VARTM ap suat con thap hn. V
vay, l c kep khuon sethap. Ngoai ra, RTM con thch hp etao san pham coo
sau vat/khong ba vi a do khuon kn, onht thap nen tham t dedang vagi am
thi eu cac chorong trong san pham.
Tuy nhi en oi vi phan cohnh dang phc tap (cogan, ranh) nen han ches
dung RTM. ekhac phuc khokhan nay ta cothethay oi thi et ke, neu san pham
cogan sethay bang phan col oi (tang cng cho san pham), tao cau truc ba chi eu. V
ap suat phun thap nen cothesdung xop cotytrong thap 0.064 0.0096 g/cm
3
ma
khong gay bi en dang.
Trong mot vai trng hp ac bi et, phai dung phng phap RTM (mot manh
khuon trong khi cac phng phap khac phai dung khuon nhi eu manh) nh phan pha
trc cua xe hi (hnh).
Cac phutung gan gi a phan composi te vacac bophan khac thng l amot kho
khan oi vi vat l i eu composi te. Trong RTM, cac phu tung nay phai c a vao
trong khi thi et kepref orm, phai gi tnh l i en tuc trong khoi ket cau ebao am ng
suat phan bohp l y. Ngoai ra cac RTM con cothegan dnh vaket hp vi cac chi
ti et ki m l oai khac. Trong khi phng phap ep khuon (compresi on moldi ng), nhng
chi ti et nay phai chuyti vtr at chnh xac vaki em soat s di chuyen cua si
trong khi ep.
3. THI ET BGI A CONG
3.1 Khuon (Tool i ng)
Trc khi thi et kekhuon, phai xem xet mc oyeu cau cua no. Vi ec thi et ke
phai can bang cac yeu tonh tnh chat cua khuon, chi ph vathi gi an chetao
khuon. Vi ec can nhac nay sel am gi am cac phat si nh cothecooi vi ket quacuoi
cung.
Trang 73
Khuon sdung trong phng phap RTM conhi eu thuan l i . Do phng phap
thc hi en ap suat khathap, nen l am gi am chi ph vaophc tap cho khuon. Khi
l a chon vat l i eu vaphng phap l am khuon, can phai xem xet cac yeu tonh chieu
dai cua bokhuon vachat l ng bemat khuon mong muon. Cothesdung khuon
l am bang epoxy, ni kel , hp ki m, thep .... Tuy nhi en, khuon phai kn trong quatrnh
i en nha.
Khuon epoxy:
- Khuon epoxy conhi eu thuan l i nh gi am chi ph, khang hoa chat, ti et
ki em thi gi an, khoi l ng thap, t sdung may moc.
- Bemat trong cua khuon l am tepoxy cochat l ng, chong tray xt. Co
theconhng phan ri trong hai manh khuon.
- Beday khuon khoang 1 i nch (2.54 cm), khuon c gi a cobang vai , si
vavan ep etang cng. Cac ng l am nguoi hay gi a nhi et c gan
mat sau khuon.
- Khanang truyen nhi et kem. oi vi khuon epoxy phai chuykhi l a
chon henha etranh s toanhi et quamc cothegay h bemat
khuon.
- Gi i han sdung khuon epoxy khoang vai ngan san pham. Tuy theo o
phc tap cua san pham magi i han nay cothegi am xuong do khuon b
mai mon vabnt vkhi at pref orm.
- Cohai phng phap l am kn khuon: oi vi cac san pham cohnh dang
n gi an, chcan ghep hai manh khuon l ai . oi vi san pham cohnh
dang phc tap dung vong chO el am kn khuon.
Trang 74
Hnh: Phng phap l am kn khuon
- Kh thoat ra tmoi ghep khuon, hay col othoat kh tren khuon. Lothoat
kh (vent) thng at tren cao (ekh dedang thoat). Vent kh c
l am vesi nh sau moi san pham, do onophai c thi et keedebao
dng.
Khuon ni kel :
- Bemat khuon tot vaben hn khuon epoxy. Truyen nhi et tot hn vachu
ap suat cao hn
- Chu c nhi et ocao ngay cakhi phan ng toanhi et quanhi eu nen co
thedung ong ran nong.
- Khuon cothel am mot na tni kel mot na tepoxy. Tuy nhien hai na
khuon khoan khp vi nhau.
- Khothem l othoat kh hn so vi khuon epoxy.
- Chu kysdung mot khuon cothel en en 20.000 40.000 san pham
Khuon uc thp ki m
Ki m l oai l avat l i eu can thi et trong chetao khuon composi te, nhat l acac khuon
yeu cau san xuat l au dai , ben, chac. Khuon ki m l oai dan nhi et cao nen dedang gi a
nhi et vagi ai nhi et cho khuon trong quatrnh gi a cong. Nocung chu c khanang
mai mon cao, v vay cothesdung khuon nay esan xuat l i en tuc mavan am bao
Trang 75
kch thc san pham. Cac ki m l oai thng dung trong san xuat khuon l anhom (Al ),
ong (Cu), kem (Zn), thep
Bang 1. Tnh chat nhi et cua mot sovat l i eu ki m l oai
Nhi et ochay (
o
C)
Hesogi an nnhi et (m /m/
o
C)
1277
146
0.29
1883
650
153
0.68
1046
660
222
0.59
900
1668
171
0.21
519
1536
75
0.30
460
1083
393
0.41
385
ac i em:
- c sdung khi san pham cokch thc trung bnh.
- Khothem l othoat kh hn so vi khuon epoxy nhng dehn khuon ni kel
- oi vi kem vanhom phai can than trong khau thao khuon v khuon co
nhi eu l oxop l am dnh san pham. Nhom l aki m l oai mem deo, ocng
khong cao, do otrong mot sotrng hp can oben vaocng cao
ngui ta thay nhom bang thep.
- Hp ki m kem vi ong, nhom, magi ec dung phobi en esan xuat
cac khuon sdung trong thi gi an ngan. Tnh chat c hoc cua hp ki m
kem segi am nhi eu nhi et okhoang 100
o
del am khuon nen hp ki m kem l avat l i eu quan trong dung l am khuon
composi te vakhuon uc.
- Thep l al oai vat l i eu quan trong, dung l am cac khuon san xuat l au dai
vi ochnh xac cao, san pham chat l ng, chu c mai mon vacoo
ben nhi et cao. Ta cothel a chon cac l oai thep khac nhau da vao tnh
chu mai mon, chong soc vakhanang gi a cong. Khuon thep cogi athanh
cao nhng chu kysdung l a500.000-1.000.000 san pham/khuon
3.2 May ep (pr ess):
Trang 76
RTM l aphng phap gi a cong ap suat thap nhng l ai tao c san pham co
l i vemat ki nh teac bi et l anhng san pham l n. San pham gom nhng phan coo
sau vaphan coxop ben trong ... May ep secohnh dang cua san pham. Lc ep
phuthuoc vao ap suat i en ay khuon vadi en tch san pham.
May ep ngoai vi ec tai ap suat phun nha, nocon covai troong-mkhuon va
gi khuon kn trong suot quatrnh phun. Cothedung chng trnh mophong bang
may tnh etnh toan ap suat can thi et ei en khuon.
Conhi eu l oai may ep ap suat thap dung RTM :
- May ep tui kh (ai rbag press): sdung nhi eu tui cao su etao ap l c l en
khuon. May ep nay thch hp cho nhng san pham nhohay tao san
pham mau (prototype). Tuy nhi en khuyet i em cua may ep nay l akhong
thenang na khuon tren l en khi thao khuon v vay phai dung them mot
may ep xyl anh ap suat thap ekeo na khuon tren l en nen chi ph se
tang l en.
- May ep thuyl c: hethong kep vatam phang eu c i eu khi en bang
thuyl c, toc onhanh hn nhng chi ph cao hn may ep tui kh. Khi
dung may ep ap suat cao cho nhng san pham nhephai than trong trong
vi ec ki em soat ap suat etranh quaap.
Trang 77
Hethong may ep phul am tang nang suat
3.3 Hethong chan khong:
Chc nang cua cac thi et btrong hethong:
May bm chan khong Tao moi tr ng chan khong cho hethong
Van 1 chi eu Tranh hi en tng mat ap khi may ngng hoat ong
Bnh cha chan khong Gi up duy tr ap l c chan khong trong khoang thi
gi an gi a cong
Bay nha Tach nha d ra khoi hethong chan khong
3.4 San xuat vanh hnh si
Do van toc i en ay khuon nhanh vanha chay trong khuon theo dong nen de
l am xol ech hoac cuon si . Thong thng ngi ta thng dung si dang rovi ng,
dang det vadang si mat l i en tuc. Khi dung dang mat ngi ta cothenh vvagan
ket si bang nha nhi et deo (khoang 3 5% theo khoi l ng).
Si sau khi nh l ng c sap xep vao trong khuon.
Trang 78
Mohnh tao pr efor m bang phun si
nh hnh si:
ethc hi en nh hnh si trc khi cho vao khuon ngi ta dung si dang mat
c ket dnh bang nha nhi et deo. Quatrnh nh hnh c thc hi en theo trnh t
gi a nhi et, nh hnh. oi vi san pham cocau truc khong gi an 3 chi eu ngi ta
thng dung cac l oai xop tao cac san pham sandwi ch.
Thiet btao pr efor m:
Sphat tri en cua phng phap tao hnh (pref ormi ng) hi eu qual ayeu toquan
trong trong phng phap RTM. Vi ec l a chon chnh xac kythuat tao pref orm, vat
l i eu gi a cng (rei nf orcement) vathi et btao pref orm sequyet nh s thanh cong
cua cong ngheRTM.
Conhi eu phng phap tao pref orm: cat - dan, sung phun, ep, det quan
Cat Ghep (Cut and sew):
Laphng phap dung t thi et bnhat nhng nang suat thap. Phng phap bao
gom: cat si bang tay vaban cat, hay cothec l am tong bang cach them vao
au cat bang thep. Sau odan pref orm bang tay hay t ong. Quatrnh tong e
tao nhng san pham ng dung trong khong gi an vutru nhng kythuat tao pref orm
nay rat ton kem vachthch hp l am cac san pham nhovaphc tap oi hoi tnh
nang cao.
Sung phun (Spray-up):
Trang 79
Phng phap nay tao pref orm codang l i , nang suat cao. Thi et b l n nen
chi em nhieu di en tch nhng chi ph thap. Phng phap nay cothetao c san
pham rat l n. Tuy nhi en sung phun chtao preform cosi ngan nen tnh nang san
pham khong cao.
Dap (stampi ng)
Laphng phap tao pref orm conang suat rat cao. Tao pref orm tsi l i en tuc
nen c tnh san pham cao. Tuy nhi en pref orm tao ra phai c sa cha (cat got)
sau khi ep.
Det, quan (br ai di ng, f i l ament wi ndi ng):
Laphng phap tao san pham cohnh dang n gi an.
Det: tao san pham theo 3 chi eu nen san pham cooben keo vaocng cao.
Quan: tao san pham coc tnh tot theo mot phng, nh hnh chnh xac hn.
Nang suat thap hn phng phap det nhng thi et bphc tap hn nen gi athanh cung
cao hn.
Tuy nhi en cahai phng phap nay tao pref orm quachat nen l am nha kho
tham t hn.
3.5. Thi et bphun nha:
Mohnh n gi an nhat cua RTM l asdung henha mot thanh phan (one-
component resi n system) vamot bnh ap suat ephun nha (hnh 5.28). oi vi
nha ong ran nhi et ophong, bnh ap suat phai c l am vesi nh sau moi l an
phun eloai bonha aong ran con l ai trong hethong. Bon cha nha nen l am
bang thep khong rhoac nha (tranh gay ra mot sophan ng khong mong muon v
bon cocha tap chat).
Cach tot nhat el am tang nang suat vagiam chu kyl am vesi nh thi et bl a
dung nha 2 thanh phan (two-component resi n system) (Hnh 5.29). Hai thanh phan
sec tron vi nhau bang thi et btron tnh (stati c mi xer) trc khi phun vao khuon.
Thi gi an tron phai tnh toan ehon hp phan tan tot vao nhau makhong gay ra
phan ng ong ran trong thi et btron. Sau moi l an phun may tron phai c vesi nh.
Trang 80
Thi et bphun nha vao khuon gom hai l oai : sung phun dang cam tay (hand-
hel d gun) vaau phun conh (f i xed i nj ecti on nozzl e).
Trang 81
Trong thi et bphun nha ngoai ng nha i vao khuon con cong dung
moi vakhong kh khoel am sach au tron sau moi l an phun. oi vi au phun co
nh ta phai dung nc l am nguoi khi khuon cogi a nhi et etranh ong ran xay ra
au phun.
Tuy nhi en khokhan cua phng phap l aphai xl yl ng nha vadung moi
sau thai ra khi l am sach au phun. Can phai tach ri eng vachng cat ethu hoi dung
moi .
4. LAM SAN PHAM MAU BANG PHNG PHAP RTM (PROTOTYPI NG
WI TH RTM)
RTM l asl a chon tuyet vi el am san pham mau cho cac phng phap khac
v tao c san pham coochnh xac cao magi athanh tng oi thap.
Khi tao san pham mau, nha sdung phai cohoat tnh thap ekeo dai thi
gi an i en ay vathoat kh. Khuon l am tepoxy hay cac vat l i eu tr khac nh go,
thach cao. Tao pref orm bang phng phap cut and sew . Kch thc san pham t
nhoen rat l n cocau truc 3 chieu phc tap.
Trang 82
Bang 2: Tnh chat vat l ycua mot sovat l i eu RTM (nha Dow 411C50 vi nyl
ester )
Si thuytinh (% o ben keo
(ksi)
Modulus keo (Mpsi)
R-35
R-40
R-50
C-10/R-40 (0
O
)
C-20/R-30 (0
O
)
C-40/R-20 (0
O
)
C-10/R-40 (90
O
)
C-20/R-30 (90
O
)
C-40/R-20 (90
O
)
37.7
43.1
48.2
49.3
50.6
57.3
49.3
50.6
57.3
18.0
24.5
26.2
35.5
37.7
70.0
19.3
15.7
10.0
1.24
1.48
1.66
2.08
2.68
3.67
1.56
1.46
1.38
5. NANG SUAT
Chu kyl am san pham RTM cothei eu chnh eap ng cac yeu cau venang
suat.
Chu kydai (nang suat thap):
- Gi athanh vaophc tap cua thiet bsegi am ang ke.
- Dung khuon epoxy vanha mot thanh phan cothi gi an ong ran 1-2
gi . Sau khi nha i en ay, cothenghi eng hay l ac khuon etang qua
trnh tham t.
- oi vi san pham qual n, tren khuon secoca quan sat eki em tra
s tham t. Vi thi gi an dai ta secothi gi an l am sach thi et btrong
khi chsan pham ong ran.
Trang 83
- Tong quat, neu thi gel l at
gel
th thi gi an ong ran sel a4-5x t
gel
, tc
l aneu thi gi an l a1 gi ta cothethao khuon sau 4-5 gi .
Chu kyngan (nang suat cao)
- Tao san pham cokch thc va vanho
- Thay oi hoat tnh cua nha, dung nha hai thanh phan vatang o
phc tap cua thi et b.
- Khuon l am tki m l oai vaphai c gi a nhi et
Cohai van ecotheanh hng en nang suat l aquatrnh ong ran them
(postucure) vaxl yphel i eu. Mot vai henha oi hoi phai coquatrnh postcure e
at tnh chat c l ytoi u, khi oday chuyen phai bao am gi conh ekhong l am
thay oi kch thc san pham. Vi ec ki em soat phel i eu coyngha l n trong vi ec bao
am tnh ki nh tetrong cong ngheRTM.
I I I . PHNG PHAP THC HI EN
QUI TR NH CONG NGHE
S otren cothedi en tatom tat nh sau:
Xuc tac
Si thuy
ti nh
Nha +
phugi a
Tao pref orm
Tron hp
Tao hnh vaong
ran trong khuon
Chuyen nha
vao khuon
San pham
Trang 84
Hnh 19. S obieu dien quatr nh tao san pham RTM
Si thuyti nh (pref orm) c at vao khuon. ong khuon. Nha atron vi xuc
tac c chuyen vao khuon, quatrnh ong ran xay ra trong khuon. Tuy theo yeu
cau khuon cothec gi a nhi et hoac ong ran nhi et ophong. Quy trnh cong
ngheRTM c motatheo s otren vi cac gi ai oan sau:
- Chuan bpref orm:
Tao hnh dang vanh hng pref orm.
Khanang tham t cua pref orm.
- Chuan bkhuon:
Vesi nh khuon.
Thoa chat roc khuon.
Phul p bemat (peel pl y) l al p si cokhanang tham nha tot (de
tham nha) cho phep phan phoi nha ong nhat. Tren cung sel al p
phan bo SCRMP (Seemann composi te resi n i nf usi on mol di nd
process) codang l i gi up nha di chuyen nhanh hn vaong eu
hn. Lp nay khong dnh vao khuon khi ong ran nen cothel ay ra
khi thao khuon.
Chuyen pref orm vao khuon.
ong khuon.
- Chuyen nha vao khuon:
Ki em tra nha, xuc tac ong ran.
Ki em tra hethong chuyen nha, au tron.
Trang 85
Nhi et okhuon (neu can).
Chuyen nha vao khuon.
- ong ran:
Ki em tra nha i en ay khuon.
Ki em tra nhi et okhuon vabi en phap gi ai nhi et cho khuon.
Thi gi an ong ran.
- Thao khuon
Nhi et okhuon.
Cach l ay san pham.
MOT SOH NH ANH VECONG NGHEVARTM
Cau truc san pham lam t cong nghe VARTM
Trang 86
Ong chan khong
Hai vi tr bm nha
Mophong quatrnh tham t nha
Trang 87
MOT SOH NH ANH VECONG NGHERTM
Trang 88
Chuong V: Cng ngh Pultrusion
I. Gii thiu.
I.1 Gii thiu cng ngh pultrusion.
Quy trnh pultrusion l mt quy trnh lin tuc, tu dng, dng d san xut cc san
phm FRP dang profile ( v du thanh hnh chu U, thanh hnh chu I, thanh hnh chu O...).
San phm c duoc cc tnh cht vt l, tnh cht ho hoc tt v c kha nng thay th cc
san phm profile lm tu cc vt liu truyn thng nhu st thp, nhm, g....
Hnh 1.1: mt s san phm cua phuong php pultrusion .
t vi c trng ca phng php pultrusion nh sau:
San xut duoc cc profile c hnh dang phuc tap voi d di lin tuc.
Ty l ph liu thp.
Su phn b cua vt liu gia cuong voi vi tr chnh xc.
C th chon lua rng rai cc loai nhua v vt liu gia cuong d san xut.
Cuong d lao dng tu thp dn trung bnh.
Gi khun tu thp dn trung bnh
Tc d san xut phu thuc vo hnh dang profile v vt liu su dung.
Pultrusion d kt hop thnh cng nhiu loai nhua soi khc nhau d san xut ra cc
san phm profile c tnh cht dao dng trong khoang rt rng do d dp ung duoc yu
cu v tnh cht cua vt liu trong rt nhiu ung dung.
Quy trnh pultrusion co ban nhu sau.
Trang 89
Qui trnh co ban hot dng nhu sau:
Quy trnh pultrusion bt du bng cch ko mt b soi di lin tuc qua mt b
nhua d thm uot b soi. Cng doan ny di hoi nhua phai thm uot hon ton bn
ngoi ln bn trong cua soi.. Tip theo, b soi d duoc thm nhua sau d duoc ko
xuyn qua b phn dn huong vo khun dinh hnh so b d sp xp vi tr soi ph hop
voi thit k san phm v b soi s c hnh dang tit din mt ct ngang nhu mt ct
ngang cua l khun ( v du hnh chu I). Tip theo, b soi-nhua d duoc dinh hnh s
duoc ko xuyn qua khun nhit d phan ung dng rn trong nhua xay ra, chuyn nhua
tu trang thi long thnh trang thi rn. By gio, hn hop soi-nhua tro thnh composite
rn chc, c hnh dang l mt thanh di voi tit din mt ct ngang nhu tit din mt ct
ngang cua khun. Tip theo, thanh composite duoc ko ra khoi khun d lm ngui.
Cui cng, thanh composite duoc ct thnh cc doan thanh c chiu di theo yu cu.
Dn dy l kt thc quy trnh san xut san phm composite pultrusion.
Hnh 1.2: m hnh thuc t cua my pultrusion.
Cc cun soi
soi
Dinh hnh so b
B nhua
Khun nhit Thit bi ko
Thit bi ct
Trang 90
Hnh 1.3: my pultrusion dng d ch tao Thanh dm.
I.2 San phm
San phm cua cng ngh
pultrusion l cc profile
hnh chu I, chu U, chu v,
chu L, hnh trn, hnh
vung ...cc profile ny
thuong dng trong cc kt
cu cng trnh xy dung
Cc loai profile ny thuong dng
d thay th cc profile lm tu vt
liu truyn thng nhu thp, nhm.
Trn hnh bn c cc profile dng
thay th cc profile thp hnh
Trang 91
vung, profile thp hnh trn, ng nuoc, mng nuoc...
Dy l cc loai profile dng d
lp rp kt cu cua cc loai
cua, tu...cc loai profile ny
thuong lm bng vt liu
nhm. Tuy nhin, cc profile
pultrusion c th thay th cc
profile lm tu vt liu truyn
thng nhm m tnh cht san
phm khng h thua km
nhm.
I.3. Ung dng cua san
phm
Pham vi ung dung cua san phm composite pultrusion kh rng. Gm cc ngnh sau:
Ngnh din : 32 %
Ngnh xy dung : 17%
Ngnh cng nghip : 17%
Ngnh vn tai : 10%
Ngnh giai tr : 7%
Ngnh khc : 17%
Trang 92
Sau dy l mt s hnh anh minh ho cho cc ng dng cua composite pultrusion
Trong ung dung ny vt
liu FRP pultrusion duoc
su dung lm kt cu cng
trnh xy dung thay th
cho cc loai thp kt cu
truyn thng. Uu dim
cua vt liu FRP
pultrusion trong ung
dung ny l: d bn un,
bn ko cao, d thi cng
lp dt, chng ph huy
moi, bn mi truong v
gi re hon vt liu kim
loai truyn thng.
Trong ung dung ny, vt
liu composite pultrusion
duoc dng lm tay vin
cua thnh cu thang
ngoi troi. Uu dim khi
dng vt liu FRP
pultrusion cho ung dung
ny l trnh bi hu hai do
mi truong, mt diu m
cc vt liu truyn thng
nhu kim loai kh c
duoc.
Trang 93
Trong ung dung ny vt liu
FRP pultrusion duoc dng lm
kt cu cua cu c tai trong nhe.
Uu dim cua FRP pultrusion
dng trong ung dung ny l: vt
liu nhe d thi cng lp dt noi
him tro, chi ph thp hon cu
g, btng, st. Chi ph bao
dung thp do bn mi truong
cao, bn co hoc cao.
Trong ung dung ny vt liu FRP
pultrusion duoc dng lm ct bum
cho tu thuyn. Uu dim cua vt liu
FRP dng trong ung dung ny l:
chng n mn cua nuoc bin, chng
moi do gi ngoi bin, vt liu nhe
gip cho thuyn nhe v chay nhanh
hon.
FRP pultrusion duoc su dung
lm tm lop trn nh v tm lt
sn chiu luc thay cho btng.
Uu dim cua vt liu FRP
pultrusion trong ung dung ny l
tnh bn chc v tnh cch nhit
cua vt liu FRP pultrusion .
Trang 94
Trong ung dung ny vt liu FRP
pultrusion duoc su dung lm cn
cua cc vt dung gia dnh v cn
cua cc vt dung th thao nhu: cn
cy lau nh, cn xen, cn chi, cn
cua gy dnh gn, cn cua gy khc
cn cu. Uu dim cua vt liu FRP
pultrusion trong cc ung dung ny
l d bn chc, vt liu nhe.
composite pultrusion duoc su
dung lm ng di cp cho cc loai
dy cp din, cp vin thng su
dung trong mi truong dt ngm
cung nhu ngoi troi, nhm bao v
cho dy cp khng bi hu hai. Uu
dim cua vt liu composite
pultrusion dng trong ung dung
ny l d bn mi truong cao, t
cn bao dung, d bn co hoc cua
duong ng cao.
Trang 95
Trong ung dung ny, vt liu
lm dy cp treo cho cc
cng trnh cu treo. Uu dim
cua vt liu FRP trong ung
dung ny l: d bn ko cua
FRP pultrusion khng thua
g thp, FRP khng bi n
mn boi tc dng cua mi
truong mua, gi, chng tc
dng cua tia UV bng phu
gia chng UV.
Trong ung dung ny vt
liu FRP pultrusion duoc
su dung lm vt liu thit
K trang thit bi ni tht
trong my bay. Uu dim
cua FRP pultrusion trong
ung dung ny l tn dung
uu th ty l d bn trn
trong luong cao hon nhm,
thp. Tnh cht ny gip
my bay nhe hon v tit
kim nhin liu
lm kt cu cho cc cng trnh
bin nhu gin khoan du. Uu
dim cua FRP trong ung dung
ny l: ty trong nhe gip giam
p luc cho cng trnh, d bn
cao, chng n mn cua nuoc
bin, chi ph bao dung thp.
Trang 96
IV Quy trnh cng ngh pultrusion
Thit bi bao gm c 6 b phn chnh : b phn cp soi, b nhua, khun dinh
hnh, khun gia nhit, my ko, my ct.
IV.1 B phn cp si
B phn cp soi l
phn du cua quy trnh
pultrusion, lm nhim vu du
tru cung cp cc loai soi cho
h thng. Tai dy cc loai
soi nhu roving, mat,
fabric,veil duoc ko qua cc
thit bi dn huong theo dng
yu cu san phm. V
pultrusion l quy trnh lin
tuc nn cc loai soi thuong
cung cp duoi dang cun tu
15-25 kg. Mi b phn cp
soi c th chua tu 15-45
cun soi.
Soi roving duoc ko
theo phuong tip tuyn voi
cun v sau d huong toi b phn gom soi truoc khi soi di vo b nhua hoc khun
dinh hnh. Soi duoc ko cng qua cc h thng dn huong hoc cc truc. Nu soi duoc
ko theo phuong truc tm cua cun soi th soi s bi xon. Cc soi khi ko cn phai diu
Trang 97
chinh sao cho d ko cng cua soi phai dng du d trnh su ko cng khng dng du,
su co st giua cc soi. Dt sau b phn cp soi roving l cc b phn cp soi dc bit
dng d cung cp cc loai soi nhu Mat, Fabric, Veil.
IV.2 B phn thm nha
Hu nhu moi quy
trnh pultrusion du dng
b thm nhua d thm
nhua vo trong cu trc
soi.
Trong b phn ny ,
soi duoc dn qua mt
chui cc truc ln hoc
thanh nhm lm cho soi
duoc ko cng v dn trai
du trn b mt truc. Su
ko cng gip soi khng bi
chn xung, soi s khng
bi ri vo nhau v cung d
d diu chinh huong soi.
Su dn trai gip din tch
b mt soi tip xc nhua
nhiu hon, gip soi thm
ln b mt nhiu. Dc bit
o b mt tip xc cua soi
voi soi, nhua s duoc giu
lai nhiu hon do suc cng
b mt. Ngoi ra cc truc
ny cn c tc dung nn p
soi, gip cho nhua duoc
nho trn v nn p su
vo bn trong soi. Tc d
thm uot soi phu thuc vo
vic xu l so b b mt soi
v cng thuc nhua. Vic
thm uot cung bi anh
Trang 98
huong boi cc cht h trn b mt soi, su cn st lai cua cc cht bi tron trn b mt
vai v cui cng l cc cht kt dnh bn trong Mat, Veil.
3. Khun d|nh hnh
C hai loai khun duoc su
dung trong pultrusion l khun dinh
hnh v khun gia nhit. Su dinh
hnh thuong duoc hnh thnh sau
quy trnh tm nhua. Mt vi truong
hop roving, mat vo khun dinh
hnh trong diu kin kh truoc khi
truoc buoc tm nhua, lop Veil kh
ny c tc dung bao boc lop nhua
bn ngoi l tng th tch nhua
trong b soi . Khun dinh hnh
thuong kt ni voi khun gia nhit
d dam su kt ni chnh xc buoc
dinh hnh v gia nhit.
Kch thuoc khe trong khun
dinh hnh d trnh ko cng soi qu muc. Trong giai doan ny soi yu v d dn dn
dut soi, mat v fabric c th bi x lch. Khun dinh hnh cung duoc thit k d loai bo
luong nhua du thua, diu ny ngn can p luc thuy tinh cao bt thuong tai cng vo
khun gia nhit.
4. Khun gia nhit
Trang 99
Khun gia nhit phai duoc dt vung chc trn khung cua my pultrusion d
chng lai luc ko. Luc ko thuong trong khoang 6-8 tn, tuy nhin nhung my san xut
cc b phn rng 1,52m cao 0,6m c th yu cu luc ko ln dn 8-20 tn, khun phai
duoc lp rp thng hng, dng tm voi luc ko.
Su diu khin nhit d khun l thng s quan trong nht trong quy trnh
pultrusion. Profile nhit d khun s diu khin tc d polymer ha cua h thng nhua
v vi tr cua dim gel di voi khun. N cung anh huong profile toa nhit cua nhua qua
cc d dy khc nhau cua san phm pultrusion .
Khun thuong duoc gia nhit bng cc cp nhit din hoc bng du nng. Vic
dng rn nhit bng hai phuong php cp nhit ny kh chm boi thp cng cu lm
khun c tc d truyn nhit km v han ch su dng rn dng nht. Nng luong nhit
cn d dng rn composite phai duoc cp qua mt ngoi cua composite. Vic dua nhit
vo yu cu phai lm dng dc ton b composite. Khi composite pultrusion c b phn
dy th vic cp nhit phai lu hon v diu ny lm chm tc d cua quy trnh. Vic
tng tc d gia nhit d tng tc d ko l giai php khng cn thit cho vn d ny v
kt qua dua dn l su dng rn qu nhanh cua lop ngoi voi su qu nhit o lop b mt
v lm nut mt ngoi cua san phm. Diu kin nhit d khun c th diu chinh bng
cch dt vo trong khun cc cp nhit din v diu ny c th gip ta diu chinh nhit
d tung doan cua khun.
Cn phai lm lanh ngay tai du vo cua khun d trnh nhua bi gel som. Nhu d
d cp profile nhit d trong Khun l thng s quan trong nht d diu khin tc d
quy trnh. Nguoi ta cung d dng sng radio d gia nhit so b cho quy trnh. Vic su
dung sng radio cng voi phuong php gia nhit khun truyn thng c th lm tng
dng k tc d cua quy trnh. Cng ngh ny bi han ch l khng duoc dng di voi
composite soi cacbon.
Trang 100
5. My ko
My ko dng d ko profile pultrusion trong ton b quy trnh. Cc vn d cn
quan tm trong my ko l luc ko v tc d ko. Tc d ko nhanh th tc d cua quy
trnh nhanh. Tuy nhin tc d ko cn phu thuc nhiu vo cc qu trnh dng rn cua
nhua trong khun.
6 . My ct
Trang 101
My ct lm nhim vu ct profile pultrusion thnh doan c kch thuoc theo yu
cu. D dam bao tc d cua quy trnh, khi ct b phn ct s di chuyn cng voi tc d
ko cua quy trnh.
V. Cc yu t anh huong dn ch d gia cng trong pultrusion
V.1 Qu trnh chuyn trng thi cua nha trong khun
Trong nhung nm gn dy d c vic su dung cua nhua epoxy v phenolic trong
cng ngh pultrusion. G.a Hunter cua cng ty shell d so snh tnh cht cua cc h nhua
nhu sau.
Hunter cung cp mt m hnh c ba vng trong khun pultrusion. Khi so snh
cc h thng nhua cn ch dn din bin bn trong khun, profile nhit d cua khun
v nhua, v su chuyn trang thi cua nhua khi n bt du di qua khun. M hnh cho
thy ba vng cua khun nhit v su chuyn pha cua nhua tu trang thi long o vng 1
sang trang thi gel o vng 2 v thnh trang thi rn o vng 3.
Trong vng 1, tai dy vt liu vo khun o nhit d phng, truong no khi n hp
thu nhit v dy chnh l nguyn nhn khin p sut o vng ny tng ln.
Khi vt liu tin vo vng 2 hay cn goi l vng gel, n hp thu nhiu nhit hon,
bt du tao lin kt ngang giua cc mach polymer v chuyn trang thi tu long nhot
sang trang thi vt liu dc khng chay, v sau d ging nhu cao su.
Khi chuyn vo vng 3 mt d ni ngang tng ln, vt liu chuyn sang trang
thi rn, su co th tch bt du xut hin lm giai phng p xut v hnh dang san phm
co lai tch roi mt trong cua khun. Trong vng ny, v su tch cua b mt san phm v
b mt khun nn ma st truoc l rt thp.
Dua trn d dy khe cua khun v tc d quy trnh m du mui hnh vin dan s
gian ra hoc thu nho lai
Hnh: m hnh chuyn trng thi cua nha trong khun
Trang 102
V.2 Lc ko
Trong vng 1 chi sinh ra luc x nhot. Trong vng gel (vng 2) luc kt dnh bt
du xut hin trong khi vt liu v vt liu chuyn sang trang thi gn nhu cao su,
khi vt liu dang gel ny bm st vo thnh khun v dy chnh l nguyn nhn gy ra
luc mast dng k. Khi sang vng 3 nhua cung v co lai lm b mt san phm tch khoi
b mt khun lm cho luc mast giam dng k. R rng l luc ko l do luc mast sinh
ra giua b mt tip xc cua nhua v khun v diu ny duoc quyt dinh boi kch thuoc
vng gel. Dc bit khi tc d quy trnh tng ln lm kch thuoc vng gel di ra v kt
qua l luc ko tng ln dng k.
V.3 p xut
Hunter d chung minh rng p xut tht thot trong vng 3 truoc khi vt liu
duoc lm lanh. V vy khng c su co do giam nhit nhung d co th tch l do dng
rn nhua.
V vy su tuong tc cua p xut v d co th tch giu mt vai tr quan trong
trong dng luc hoc pultrusion. p xut khng du gy nn vn d trc lop. D co khng
du gy nn luc ko cao qu muc. Tc d co rt nhua tc dng dn tc d giam p xut
v hai diu ny diu ny bi quyt dinh boi tc d dng rn nhua. V vy su cn bng
nhay cam giua p xut, tc d dng rn v d co rt phai dat duoc d quy trnh
pultrusion din ra nhanh hon.
H s gin n nhit cua vt liu lm khun cung duoc ch dn. voi su chnh
lch nhit d khoang 120 d, duong knh cua phn c nhit d cao nht cua khun
pultrusion c s lon hon 0,3% so voi du vo.
V.4 D co rt
Hunter d tin hnh cc th nghim v d co trn nhua polyester v epoxy. Kt
qua cho thy rng nhua polyester hu nhu co gp hai ln nhua epoxy. Tuy nhin Hunter
bo co rng profile cua d co quan trong hon d co.
Polyester tip tuc gian no sau din gel, sau d tc d co tng nhanh v hnh
thnh trn profile cua d co mt mui nhu bp mng. So voi epoxy, nhua epoxy co truoc
khi n gel v tip tuc co voi tc d du du cho dn khi n dng rn hon ton. Thng
tin ny d dua ra mt quan nim moi gip hiu ro hon dc tnh pultrusion cua nhua
epoxy so voi nhua polyester.
Trong hu ht cc quy trnh san xut composite, vic p dung p xut trong khi
dng rn pha lun lun c loi cho phm cht cua san phm. Pultrusion khng ngoai l
voi quy lut ny v vic tng ln cua p xut trong khun pultrusion cho dn khi nhua
Trang 103
dng rn hon ton l rt c ch cho phm cht san phm. Tuong tu nhu vy p xut
trong pha gel dam bao rng san phm duoc giu cht voi b mt khun v v vy b mt
phng lng s duoc tao ra v p xut gip ngn can su trc ra cua lop b mt.
V vy tu vic so snh kt qua, n chi ra mt diu hin nhin rng profile d co
cua polyester tt hon so voi epoxy trong diu kin gel v dng rn duoi p xut. Ngoi
ra tc d co tng dt ngt sau khi gel cua polyester c loi cho vic p xut gim nhanh
v v vy luc ma st cung giam nhanh.
Voi epoxy, nhua bt du co cng voi su tin trin cua qu trnh gel v gel duoi
diu kin suy giam cua p xut. V vy nhiu p xut bi mt trong thoi gian gel boi su
co th tch. Sau khi gel tc d co rt chm. V vy luc ma sat chi gim dn dn. V vy
vng gel cua nhua epoxy khng du p xut d chng lai su bong trc o b mt. Diu
ny giai thch tai sao vn d ny thuong xuyn bt gp khi nhua epoxy duoc thay th
truc tip cho nhua polyester m khng ch dn vn d dng rn v co th tch. Hunter
d d nghi mt giai php don gian d b dp cho dc tnh co rt ny cua epoxy. Su hin
din cua cht dn duoi dang soi hay bt trong h thng nhua cung lm giam mt phn
su co th tch cua nhua.
Ngoi ra p xut tu vic gian n nhit cung tuong ung voi th tch cua dn v soi
gia cuong. Vic tng luong gia cuong trong ty l nhua soi s lm giam khuynh huong
co v dng thoi p xut cung tng. Thm ch d nhua epoxy c co truoc khi vo vng
gel, p xut vn du d trnh bong trc b mt. Diu ny giai thch tai sao ty l soi/nhua
cao thuong c loi cho nhua epoxy trong quy trnh pultrusion hon nhua polyester.
Hnh : s thay di th tch trong khi dng rn cua nha polyester
Trang 104
Hnh: s thay di th tch trong khi dng rn cua nha epoxy
V.5 Nhit d khun
Trong pultrusion c th su dung cc th nghim d xc dinh ch d ci dt nhit
d d san xut cc san phm c cht luong nhu mong mun. Ch d ci dt dua trn
nhit d phan ung trong qu trnh dng rn.
Hnh: profile nhit d nha v profile nhit d khun
Hnh 5.4 m ta profile nhit d nhua v profile nhit d khun doc theo chiu
di cua khun. Trong qu trnh ci dt profile nhit d khun cn phai ch tc d thay
di nhit d tu du khun dn dim xay ra dng rn, tc d tng nhit d cua profile
khng duoc qu nhanh so voi tc d truyn nhit cua nhua v nu nhit d tng qu
Trang 105
nhanh lm chn lch nhit d qu lon giua lop b mt v lop giua cua profile, lm sinh
ra hin tuong dng rn khun dng du, qu nhit trn b mt profile, co tnh san phm
khng tt.
Nhit d ci dt khun tai dim xay ra dng rn cn phai thp hon nhit d dng
rn v phan ung dng rn toa nhit lm cho nhit d tng cao dt ngt tai dim dng
rn. Sau khi qua dim dng rn nhit d khun giam voi tc d chm dn v nhit
luong cn lai s gip nhua dng rn hon ton.
Nhit d tai du vo cua khun cn giu o nhit d phng d cho profile c du
thoi gian n dinh kch thuoc v gian no nhit.
Hnh 5.5 biu din cc profile nhit d khun, tm gia nhit, nhua v profile
dng rn cua nhua doc theo chiu di khun san xut profile hnh chu I
Hnh: cc profile nhit d khun, tm gia nhit, nha v
profile dng rn cua nha dc theo chiu di khun
Nu nhit d ci dt qu cao: v du di voi pultrusion epoxy nhit d khng
duoc vuoc qu 225
o
C trong vng nng nht cua khun v composite. Tai nhit d ny
qu trnh vng ho ni phn tu s xay ra bn trong h thng nhua epoxy v nhua s
khng cn cht dng rn d kch thch qu trnh dng rn. Tnh cht co hoc v vt l
cua nhua s bi giam cp duoi diu kin ny.
Trang 106
Nu nhit d ci dt thp, tc d dng rn s giam xung v diu ny lm cho
kch thuoc cua vng gel tng ln. Dng thoi tc d co v tc d suy giam p xut bi
giam v diu ny dua dn kt qua kch thuoc vng gel lon v p xut trong vng gel lon
v diu ny lm tng luc ko. Khi nhit d khun tng, diu kin bt du lm gim luc
ko. Hnh 5.6 m ta mi quan h cua luc ko v nhit d ci dc trong h nhua epoxy.
Hnh: tuong tc gia lc ko v nhit d khun
Di voi nhung profile mong(duoi 12,7 mm), thoi gian truyn nhit vo nhua
ngn cho nn tc d tng nhit d cua profile nhit d khun s nhanh, chiu di khun
ngn, kch thuoc vng gel ngn, luc ko thp v diu quan trong l tc d quy trnh s
nhanh hon profile dy.
Di voi nhung profile dy trn 12,7 mm, cn gia nhit so b bng tn s radio d
ngn chn su cracking bn trong nhua. Tuy nhin, tc d ko s thp hon nhiu so voi
profile mong. Trong truong hop ny Phuong php gia nhit so b bng tn s radio lm
tc d quy trnh pultrusion nhanh hon m khng lm cracking.
Gia nhit so b lm giam su chn lch nhit d giua b mt v trung tm cua
composite, thoi gian cp nhit cho nhua giam xung, kch thuoc vng gel nho hon dua
dn giam luc ko. Vic tng tc d quy trnh s mang p xut , kch thuoc vng gel tro
lai diu kin bnh thuong. Dy l l do tai sao phuong php gia nhit so b bng tn s
radio lm cho tc d quy trnh nhanh hon m khng phai tng luc ko qu cao. Hnh 5.7
biu din m hnh dng rn bng sng din tu.
Trang 107
Hnh: m hnh dng rn bng sng din t
V.6 Tc d dng rn
Nhu d trnh by o trn tc d co th tch chiu su anh huong cua tc d dng rn
nhua. Tc d co th tch cao lm p xut giam nhanh v giam luc mast. Tu nhung
dim ny, vic nhua c tc d dng rn nhanh l rt quan trong. Diu ny lm cho
chiu di vng gel ngn hon v do d tc d quy trnh cung nhanh hon.
Tc d dng rn polyester thay di bng cch thay di luong v loai xc tc
peroxide dng d khoi mo cho phan ung. Vic thay di tc d dng rn cua epoxy l
khng don gian.
Vic lua chon tc nhn dng rn cho nhua epoxy dua trn co so cua nhung thng
s biu hin cn c trong san phm composite. Thoi gian sng cua nhua cung tc dng
dn su chon lua ny. Cht xc tin nhit cung c th duoc su dung trong truong hop
ny. Tuy nhin hiu qua lm tng tc d dng rn cua cht xc tin c th lm giam
thoi gian sng cua nhua.
Nu tc d dng rn chm m ko voi tc d cao s dua dn hu qua l nhua chi
dng rn o lop bn ngoi, khng kip dng rn lop o bn trong. vic ny dua dn kt
qua xut hin su tch lop bn trong composite, lm giam phm cht cua composite
Trang 108
Hnh: s tch lp do ko vi tc d qu cao
V.7 Th tch vt liu gia cung
Mi quan h tng qut giua hm luong soi v luc ko trong h nhua epoxy duoc
biu din trong hnh. Trn duong cong tai trong ta thy c mt doan nm ngang rng
khoang 2% so voi truc hm luong soi. Dy l khoang hm luong soi ti uu cho san
phm pultrusion epoxy dang que c duong knh 12.7 mm. Bn duoi khoang ti uu, su
bong trc xut hin trn b mt san phm v p xut khng du tai dim gel. Bn trn
khoang ti uu, p xut qu cao trong vng gel v sau vng gel lm tng luc ko qu
muc .
Ca hai h nhua epoxy v polyester phan ung tuong tu di voi cc loai vt liu
gia cuong khc nhau. Di voi hai h thng nhua ny, hm luong vt liu gia cuong ti
thiu d chng lai su bong trc khi su dung mat v roving thp hon so voi khi su
dung tt ca l roving .
Hnh 5.9 : anh huong cua th tch vt liu gia cung dn lc ko
Trang 109
V.8 Trn nha
Khi cc thnh phn nhu xc tc, xc tin, pigments, cht tro nhot, cht tro phn
tn, dn duoc thm vo nhua, hn hop duoc trn voi thoi gian ngn nht c th. Cht
dng rn duoc d ra ngoi hn hop cho dn khi hn hop sn sng d cho vo b nhua
th moi duoc thm vo. Vic trn cc vt liu dn nn trn voi luc ct x cao v nn
han ch thoi gian trn v khi trn n sinh ra mt luong nhit dng k trong nhua. Chi
khi truoc khi bt du su dung, cht dng rn moi duoc thm vo v duoc trn voi tc
d trn rt thp. Sau khi h thng bt du hoat dng, nhua b xung nn duoc thm vo
d dam bao t d cua quy trnh. Nu tc d tiu thu nhua l 2 galon mi gio th thm 2
galon mi gio. Th su thm vo ny s tro gip thoi gian sng cua nhua v pha loang
nhua cu voi nhua moi thuong xuyn. Nu b nhua nho, hiu qua pha loang cua vt liu
thm vo s cao. Dua trn kch thuoc cua b, cng ngh ny s lm tng thoi gian sng
cua b nhua ln dn 800% hoc hon. Mt b chua nhua lon c th duoc trn v dt bn
canh dy chuyn san xut. B chua ny khng c cht dng rn c th n dinh trong 3
ngy. Cht dng rn chi c th duoc trn voi nhua trong b chua tai mt b nho khc
truoc khi duoc cho vo b nhua cua h thng.
Trang 110
CONG NGHERRI M
I . NH NGHA
RRI M (reacti on rei nf orced i nj ecti on mol adi ng) l aphng phap c cai ti en t
phng phap RI M.Phng phap RI M l aphng phap dung ap suat cao phun hon hp
nha hai thanh phan vao trong khuon kn.
Phng thc cai ti en hn so vi phng phap RI M chol acosdung them si
gi a cng etang them ac tnh c l ycua san pham. Phng phap RRI M, si gi a
cng c tron chung vi nha vac phun ong thi vao trong khuon thong qua
hethong bm nh l ng vaau phun tron.
RRI M cothetao san pham tn gi an en san pham phc tap, cac san pham
cotnh nang cao, cokch thc va phai vathng c sdung trong nganh cong
nghi ep oto.
Phng phap RRI M l amot l a chon phuhp khi can san xuat vi sol ng san
pham l n trong thi gi an ngan.
S l a chon hon hp nha hai thanh phan can phai ap ng tuan theo nhng
i eu ki en sau:
- Toc ophan ng hay ong ran tng oi nhanh.
- onht cua san pham tao thanh phai tng oi thap vatang nhanh theo
thi gi an.
- Tuan theo cac rang buoc veki nh te, may moc thi et b.
- at oben c l yvatnh tham mynhat nh.
- Chu kysan pham tng oi ngan esan xuat sol ng nhi eu.
Thong thng hon hp phan ng c la chon l aPol yol vaI socyanate etao nen
san pham thuoc dong Pol yurethane (vi et tat l aPU)
Mot hnh thc khac (bien thecua cong ngheRRI M) l aSRI M vi i em khac bi et c
ban l acong ngheSRI M, si c tao hnh trc(do ocothenh hng si
Trang 111
trc, tao ket cau si , tang oben c l ykhac phuc nhc i em RRI M) vasi c
a vao khuon trc roi mi phun hon hp nhavao khuon.
Mot vai san pham dung cong ngheRRI M:
ac i em phng phap:
u iem:
- Sdung hon hp nha hai thanh phan coonht tng oi thap khoang
100 - 1000 cP. Henha thong thng bao gom 2 thanh phan: A (Pol yol )
vaB (I socyanate), tyl etron tuy theo yeu cau chat l ng cua san pham
vatl ethong thng l atl e1:1.
Trang 112
- enh l ng tl ehai thanh phan tron chnh xac can cos tr gi up cua
mot thi et bac bi et ol ahethong bm nh l ng vi ochnh xac
cao.
- RRI M tao san pham ep, khong cong cat bavi a, l ang cahai mat va
san pham san xuat ra l asan pham cuoi cung vaquan trong l at gay hai
cho moi trng.
- Cong ngheRRI M vaSRI M l acong nghecua toc o, chu kysan pham
thng l a2 phut nen rat thch hp cho cac n hang san xuat vi so
l ng l n.
- Do phan ng gi a Pol yol vaI so l aphan ng toanhi eu nhi et gi up tr
gi up ti en trnh gi a nhi et khuon.Tuy nhi en van can cung cap nhi et cho
khuon ebao am stoc onguoi gi abemat san pham val oi khuon.
- otong hoa cua qui trnh RRI M vaSRI M rat cao.
- Ri eng cong ngheSRI M cothekhac phuc nhc i em cua cong nghe
RRI M vetl esi gi a cng(cothetang l en 50%) vasi c nh hnh
trc nen cothetao ket cau si vanang cao oben c l ycua san pham.
Nhc iem:
- Chi ph au t hethong may moc, khuon cao.
- Han chevechung l oai nguyen l i eu au vao( hon hp nha hai thanh
phan)
- Ri eng cong ngheSRI M cha tao c bemat l ang bong, can phai gi a
cong bemat them.
- Kch thc san pham cophan bhan che, thng dung etao cac san
pham cokch ctrung bnh.
- Cong ngheRRI M cohan chel achdung c si gi a cng rat ngan,
d dang bot hay si ngan ebao am hon hp nhasi khong bnghet
Trang 113
trong ng i cua hethong nen tnh c l ycua san pham tren cong nghe
RRI M cophan han cheveac tnh c l y.
I I . MOTAQUY TR NH CONG NGHE
1. S OHETHONG
Hethong gom cac cum chc nang:
- Hethong bon chaPol yol vaI socyanate (ngan cha)
- Hethong bm xyl anh nh l ng (bm nh l ng)
- Hethong bm tron
- au phun tron
- Khuon vahethong ong khuon.
Pol yol vaI socyanate c bao quan ri eng retrong hai bon cha. Lu yrang
I socyanate l achat nhay cam vi hi nc.
Si gi a cng thng c tron chung vi Pol yol .
Nhhethong bm i eu hoaap l c vabm nh l ng mal ng nhac a vao
au tron vi l ng rat chnh xac nham am bao tl ehon hp phan ng.
Trang 114
Hnh: Mohnh cong ngheRRI M
Trang 115
Mohnh cong ngheSRI M
- at cac van nh hng sao cho cac thanh phan (xuc tac nha) tuan hoan
vengan cha.
- Mhethong bm nh l ng
- Ti en hanh o tl ecac thanh phan hoi l u
- Hi eu chnh bm nh l ng eat tyl ecan thi et
Trang 116
2. CAC YEU TOQUAN TRONG TRONG QUI TR NH:
2.1 Bm nh l ng:
Thi et bbm nh l ng sdung bokhuech ai gom co3 phan:
+ 1) ong c bc
+ 2) Bokhuech ai
+ 3) Bm nh l ng
Cac tn hi eu xung phat tboi eu khi en may c bi en oi bi bo
khuech ai sekch cho bm hoat ong (bang cach sdung ong c
bc). ac i em cua quatrnh nay l acotheat c ochnh xac rat
cao. Tng xung ri eng l etng ng vi mot bc nhotrong bm nh
l ng. Tan soxung ( tuyl oai may macotheat ti 10kHz) quyet nh
toc obm vado o, quyet nh canang suat.
2.2 au tr on: (Mi xhead)
c i eu khi en bang hethong may tnh
nen tnh tong hoacao
Hon hp nguyen l i eu c vi nh l ng
them mot l an natai au tron.
Trang 117
Chc nang cua au tron: chuyeu l atron vaphun hon hp nha hai thanh phan
vi toc ocao vao khuon.
c ong bovi hethong bm nh l ng.
Hi en nay corat nhi eu l oai au tron tuytheo muc ch vayeu cau cua san
pham, v du: au tron 2, 4 au.
3. KHANANG THI ET KEVAH NH DANG H NH HOC CUA SAN
PHAM
RRI M con thch hp etao san pham coosau vat/khong ba vi a do khuon
kn, onht thap nen tham t dedang vagi am thi eu cac chorong trong san pham.
Trong mot vai trng hp ac bi et, phai dung phng phap RRI M (mot manh
khuon trong khi cac phng phap khac phai dung khuon nhi eu manh) nh phan pha
trc cua xe hi (hnh).
Cac phutung gan gi a phan composi te vacac bophan khac thng l amot kho
khan oi vi vat l i eu composi te. Trong SRIM, cac phu tung nay phai c a vao
trong khi thi et kepref orm, phai gi tnh l i en tuc trong khoi ket cau ebao am ng
suat phan bohp l y. Ngoai ra cac SRI M con cothegan dnh vaket hp vi cac chi
ti et ki m l oai khac. Trong khi phng phap ep khuon (compresi on moldi ng), nhng
chi ti et nay phai chuyti vtr at chnh xac vaki em soat s di chuyen cua si
trong khi ep.
Trang 118
4. THI ET BGI A CONG
4.1 Khuon (Tool i ng)
Trc khi thi et kekhuon, phai xem xet mc oyeu cau cua no. Vi ec thi et ke
phai can bang cac yeu tonh tnh chat cua khuon, chi ph vathi gi an chetao
khuon. Vi ec can nhac nay sel am gi am cac phat si nh cothecooi vi ket quacuoi
cung.
Khuon sdung trong phng phap RRI M conhi eu thuan l i . Khi l a chon vat
l i eu vaphng phap l am khuon, can phai xem xet cac yeu tonh chi eu dai cua bo
khuon vachat l ng bemat khuon mong muon. Cothesdung khuon l am bang
epoxy, ni kel , hp ki m, thep .... Tuy nhi en, khuon phai kn trong quatrnh i en nha.
Tuy nhi en, do ac i em quatrnh l aphun hon hp nha vi ap suat l n vao
khuon nen can chuy thi et kebophan ngam khuon.
Khuon epoxy:
- Khuon epoxy conhi eu thuan l i nh gi am chi ph, khang hoa chat, ti et
ki em thi gi an, khoi l ng thap, t sdung may moc.
- Bemat trong cua khuon l am tepoxy cochat l ng, chong tray xt. Co
theconhng phan ri trong hai manh khuon.
- Beday khuon khoang 1 i nch (2.54 cm), khuon c gi a cobang vai , si
vavan ep etang cng. Cac ng l am nguoi hay gi a nhi et c gan
mat sau khuon.
- Khanang truyen nhi et kem. oi vi khuon epoxy phai chuykhi l a
chon henha etranh s toanhi et quamc cothegay h bemat
khuon.
- Gi i han sdung khuon epoxy khoang vai ngan san pham. Tuy theo o
phc tap cua san pham magi i han nay cothegi am xuong do khuon b
mai mon vabnt vkhi at pref orm.
Trang 119
- Cohai phng phap l am kn khuon: oi vi cac san pham cohnh dang
n gi an, chcan ghep hai manh khuon l ai . oi vi san pham cohnh
dang phc tap dung vong chO el am kn khuon.
Hnh: Phng phap l am kn khuon
- Kh thoat ra tmoi ghep khuon, hay col othoat kh tren khuon. Lothoat
kh (vent) thng at tren cao (ekh dedang thoat). Vent kh c
l am vesi nh sau moi san pham, do onophai c thi et keedebao
dng.
Khuon ni kel :
- Bemat khuon tot vaben hn khuon epoxy. Truyen nhi et tot hn vachu
ap suat cao hn
- Chu c nhi et ocao ngay cakhi phan ng toanhi et quanhi eu nen co
thedung ong ran nong.
- Khuon cothel am mot na tni kel mot na tepoxy. Tuy nhien hai na
khuon khoan khp vi nhau.
- Khothem l othoat kh hn so vi khuon epoxy.
- Chu kysdung mot khuon cothel en en 20.000 40.000 san pham
Khuon uc thp ki m
Trang 120
Ki m l oai l avat l i eu can thi et trong chetao khuon composi te, nhat l acac khuon
yeu cau san xuat l au dai , ben, chac. Khuon ki m l oai dan nhi et cao nen dedang gi a
nhi et vagi ai nhi et cho khuon trong quatrnh gi a cong. Nocung chu c khanang
mai mon cao, v vay cothesdung khuon nay esan xuat l i en tuc mavan am bao
kch thc san pham. Cac ki m l oai thng dung trong san xuat khuon l anhom (Al ),
ong (Cu), kem (Zn), thep
Bang 1. Tnh chat nhi et cua mot sovat l i eu ki m l oai
Nhi et ochay (
o
C)
Hesogi an nnhi et (m /m/
o
C)
1277
146
0.29
1883
650
153
0.68
1046
660
222
0.59
900
1668
171
0.21
519
1536
75
0.30
460
1083
393
0.41
385
ac i em:
- c sdung khi san pham cokch thc trung bnh.
- Khothem l othoat kh hn so vi khuon epoxy nhng dehn khuon ni kel
- oi vi kem vanhom phai can than trong khau thao khuon v khuon co
nhi eu l oxop l am dnh san pham. Nhom l aki m l oai mem deo, ocng
khong cao, do otrong mot sotrng hp can oben vaocng cao
ngui ta thay nhom bang thep.
- Hp ki m kem vi ong, nhom, magi ec dung phobi en esan xuat
cac khuon sdung trong thi gi an ngan. Tnh chat c hoc cua hp ki m
kem segi am nhi eu nhi et okhoang 100
o
del am khuon nen hp ki m kem l avat l i eu quan trong dung l am khuon
composi te vakhuon uc.
- Thep l al oai vat l i eu quan trong, dung l am cac khuon san xuat l au dai
vi ochnh xac cao, san pham chat l ng, chu c mai mon vacoo
ben nhi et cao. Ta cothel a chon cac l oai thep khac nhau da vao tnh
Trang 121
chu mai mon, chong soc vakhanang gi a cong. Khuon thep cogi athanh
cao nhng chu kysdung l a500.000-1.000.000 san pham/khuon
4.2 Ngam khuon (pr ess):
Ngam khuon covai troong-mkhuon vagi khuon kn trong suot quatrnh
phun. Do cong nghephun RRI M(phun vi ap l c l n 12 Mpa), SRI M(3-4 MPa) nen
can cohethong ngam khuon chat.
Cothedung cac l oai ngam sau :
- May ep tui kh (ai rbag press): sdung nhi eu tui cao su etao ap l c l en
khuon. May ep nay thch hp cho nhng san pham nhohay tao san
pham mau (prototype). Tuy nhi en khuyet i em cua may ep nay l akhong
thenang na khuon tren l en khi thao khuon v vay phai dung them mot
may ep xyl anh ap suat thap ekeo na khuon tren l en nen chi ph se
tang l en.
- May ep thuyl c: hethong kep vatam phang eu c i eu khi en bang
thuyl c, toc onhanh hn nhng chi ph cao hn may ep tui kh. Khi
dung may ep ap suat cao cho nhng san pham nhephai than trong trong
vi ec ki em soat ap suat etranh quaap.
-
Trang 122
Hethong may ep phul am tang nang suat
4.3 San xuat vanh hnh si
Do van toc i en ay khuon nhanh vanha chay trong khuon theo dong nen de
l am xol ech hoac cuon si . Thong thng ngi ta thng dung si dang bot oi vi
RRI M.Rieng oi vi cong ngheSRI M, ta phai nh hnh si trc nen cothedung
dang mat (ngi ta cothenh vvagan ket si bang nha nhi et deo).
Si sau khi nh l ng c sap xep vao trong khuon.
Trang 123
Mohnh tao pr efor m bang phun si tr ong cong ngheSRI M
Thiet btao pr efor m:
Sphat tri en cua phng phap tao hnh (pref ormi ng) hi eu qual ayeu toquan
trong trong phng phap SRI M. Vi ec l a chon chnh xac kythuat tao pref orm, vat
l i eu gi a cng (rei nf orcement) vathi et btao pref orm sequyet nh s thanh cong
cua cong ngheSRI M.
Conhi eu phng phap tao pref orm: cat - dan, sung phun, ep, det quan
Cat Ghep (Cut and sew):
Laphng phap dung t thi et bnhat nhng nang suat thap. Phng phap bao
gom: cat si bang tay vaban cat, hay cothec l am tong bang cach them vao
au cat bang thep. Sau odan pref orm bang tay hay t ong. Quatrnh tong e
tao nhng san pham ng dung trong khong gi an vutru nhng kythuat tao pref orm
nay rat ton kem vachthch hp l am cac san pham nhovaphc tap oi hoi tnh
nang cao.
Sung phun (Spray-up):
Phng phap nay tao pref orm codang l i , nang suat cao. Thi et b l n nen
chi em nhieu di en tch nhng chi ph thap. Phng phap nay cothetao c san
pham rat l n. Tuy nhi en sung phun chtao preform cosi ngan nen tnh nang san
pham khong cao.
Dap (stampi ng)
Laphng phap tao pref orm conang suat rat cao. Tao pref orm tsi l i en tuc
nen c tnh san pham cao. Tuy nhi en pref orm tao ra phai c sa cha (cat got)
sau khi ep.
Det, quan (br ai di ng, f i l ament wi ndi ng):
Laphng phap tao san pham cohnh dang n gi an.
Det: tao san pham theo 3 chi eu nen san pham cooben keo vaocng cao.
Quan: tao san pham coc tnh tot theo mot phng, nh hnh chnh xac hn.
Nang suat thap hn phng phap det nhng thi et bphc tap hn nen gi athanh cung
cao hn.
Trang 124
Tuy nhi en cahai phng phap nay tao pref orm quachat nen l am nha kho
tham t hn.
4.4 au phun nha : (Mxhead)
Do hethong sdung nha hai thanh phan, hai thanh phan sec tron vi
nhau bang thi et btron tnh (stati c mi xer) trc khi phun vao khuon. Thi gi an tron
phai tnh toan ehon hp phan tan tot vao nhau makhong gay ra phan ng ong
ran trong thiet btron. Sau moi l an phun may tron phai c vesi nh.
Cach tot nhat el am tang nang suat vagiam chu kyl am vesi nh thi et bl a
dung nha 2 thanh phan (two-component resi n system) (Hnh 5.29).
Thi et bphun nha vao khuon gom hai l oai : sung phun dang cam tay (hand-
hel d gun) vaau phun conh (f i xed i nj ecti on nozzl e).
Trong thi et bphun nha ngoai ng nha i vao khuon con cong dung
moi vakhong kh khoel am sach au tron sau moi l an phun. oi vi au phun co
nh ta phai dung nc l am nguoi khi khuon cogi a nhi et etranh ong ran xay ra
au phun.
Tuy nhi en khokhan cua phng phap l aphai xl yl ng nha vadung moi
sau thai ra khi l am sach au phun. Can phai tach ri eng vachng cat ethu hoi dung
moi .
Trang 125
5. LAM SAN PHAM MAU BANG PHNG PHAP RRI M
(PROTOTYPI NG WI TH RRI M)
RRI M l as l a chon tuyet vi el am san pham mau cho cac phng phap
khac v tao c san pham coochnh xac cao magi athanh tng oi thap.
Khi tao san pham mau, nha sdung phai cohoat tnh thap ekeo dai thi
gi an i en ay vathoat kh. Khuon l am tepoxy hay cac vat l i eu tr khac nh go,
thach cao. Tao pref orm bang phng phap cut and sew . Kch thc san pham t
nhoen rat l n cocau truc 3 chieu phc tap.
6. NANG SUAT
Chu kyl am san pham RRI M mang ac i em sau:
Chu kyngan (nang suat cao)
- Tao san pham cokch thc va vanho
- Dung nha hai thanh phan vatang ophc tap cua thi et b.
- Khuon l am tki m l oai vaphai c gi a nhi et
Cohai van ecotheanh hng en nang suat l aquatrnh ong ran them
(postucure) vaxl yphel i eu. Mot vai henha oi hoi phai coquatrnh postcure e
at tnh chat c l ytoi u, khi oday chuyen phai bao am gi conh ekhong l am
thay oi kch thc san pham. Vi ec ki em soat phel i eu coyngha l n trong vi ec bao
am tnh ki nh tetrong cong ngheRRI M.
Trang 126
I V. PHNG PHAP THC HI EN QUI TR NH CONG NGHESRI M
QUI TR NH CONG NGHESRI M
S otren cothedi en tatom tat nh sau:
Hnh 20. S o bieu dien qua trnh tao san pham SRIM
Si thuyti nh (pref orm) c at vao khuon. ong khuon. Nha atron vi xuc
tac c chuyen vao khuon, quatrnh ong ran xay ra trong khuon. Tuy theo yeu
cau khuon cothec gi a nhi et hoac ong ran nhi et ophong. Quy trnh cong
ngheRTM c motatheo s otren vi cac gi ai oan sau:
- Chuan bpref orm:
Xuc tac
Si thuy
ti nh
Nha +
phugi a
Tao pref orm
Tron hp
Tao hnh vaong
ran trong khuon
Chuyen nha
vao khuon
San pham
Trang 127
Tao hnh dang vanh hng pref orm.
Khanang tham t cua pref orm.
- Chuan bkhuon:
Vesi nh khuon.
Thoa chat roc khuon.
Phul p bemat (peel pl y) l al p si cokhanang tham nha tot (de
tham nha) cho phep phan phoi nha ong nhat. Tren cung sel al p
phan bo SCRMP (Seemann composi te resi n i nf usi on mol di nd
process) codang l i gi up nha di chuyen nhanh hn vaong eu
hn. Lp nay khong dnh vao khuon khi ong ran nen cothel ay ra
khi thao khuon.
Chuyen pref orm vao khuon.
ong khuon.
- Chuyen nha vao khuon:
Ki em tra nha, xuc tac ong ran.
Ki em tra hethong chuyen nha, au tron.
Nhi et okhuon (neu can).
Chuyen nha vao khuon.
- ong ran:
Ki em tra nha i en ay khuon.
Ki em tra nhi et okhuon vabi en phap gi ai nhi et cho khuon.
Thi gi an ong ran.
- Thao khuon
Nhi et okhuon.
Cach l ay san pham.
Trang 128
Chuong VI: Cng Ngh Qun Si (Finlement winding)
I. GII THIEU PHUONG PHP QUN SQI
- H thng nhua v soi gia cung duoc cung cp lin tuc ln mt li quay.
- Gc nap soi duoc xc djnh bi mi quan h gia truc quay v su di chuyn
ca b phn chuyn dng ngang
- Soi duoc ko cng, tao ng sut, do d lm gim bot kh >sn phm c
co tnh tt.
- Nhua duoc dng rn nhit d thung hoc c th duoc gia nhit ty
thuc vo quy trnh sn xut v polymer duoc s dung.
- Tho sn phm, han tt sn phm.
- Filament Winding l qu trnh cun soi, mt di soi lin tuc ( soi don hoc
soi xe ) d duoc tm nhua ln b mt ca mt li quay d duoc tao hnh
chnh xc, sau d duoc luu ha nhit d phng hoc gia nhit d tao ra
sn phm. Trong khi li cun quay, mt du cp soi djnh vj chnh xc trn b
mt li. Li qun c th l hnh tru, hnh trn hoc bt ky hnh dang no m
khng bj gh gh luon sng du duoc.
- bn co hoc ca sn phm khng nhng phu thuc vo thnh phn ca
vt liu m cn phu thuc vo cc thng s ca qu trnh nhu : gc cun, d
cng soi, thnh phn ha hoc ca nhua v thi gian dng rn.
- Soi s dung l loai soi bn lin tuc nhu soi Carbon, Soi thy tinh. Cu
trc tao ra c tnh cht bn hon thp v c trong luong nhe hon nhiu so vi
thp.
- Ngy nay, hu ht cc my dng trong phuong php Filament Winding duoc
diu khin tu dng vi nhit d lm vic v d tu do cao hon, soi duoc xp
theo vj tr mong mun theo yu cu thit k sn phm c hnh dng phc
tap. Hung ca soi s quyt djnh dn d bn ca vt liu composite.
Trang 129
II. QUY TRNH SN XUT
Mt quy trnh sn xut composites bng phuong php qun soi bao gm 6 giai
doan nhu sau:
Giai doan chun bj li qun

Giai doan qun soi
Giai doan dng rn cho sn phm sau khi qun
Giai doan ly li qun ra khi sn phm
Giai doan hnh thnh sn phm cui cng
Giai doan kim tra cht luong
Trong phn ny, ta chi gii thiu 4 giai doan du: giai doan chun bj li qun,
giai doan qun soi, giai doan dng rn cho sn phm sau khi qun v giai doan
tho li.
II. 1.Giai doan chun b[ li qun
B phn d qun lp soi d duoc thm nhua ln trn d duoc goi l li
qun. Li qun l mt b phn quan trong v n tao ra hnh dang ca sn
phm. Nhng li qun thung duoc dng trong phuong php qun soi ch
yu loai ct c kh nng ha tan trong nuc, thach cao di vi nhng sn
phm c dung tch nh, loai li gm nhiu khc doan, c th gp lai duoc di
vi nhng sn phm dang hnh ng, di vi sn phm khng tho li nhu
nhng thng cha cht lng hay kh nn th thung duoc lm bng kim loai c
th chju duoc ti.
Loai li lm t ct c th ha tan bng nuc duoc dng trong trung
hop motor rocket v lp phn cch hu ht lun lun lp sn vi li. Truc qun,
b phn diu chinh v nhng thit bj khc duoc lp sn, dung djch ct c th
ha tan trong nuc duoc dc vo khun. Khi ct dng rn, hai na ca li s
duoc rp lai v gn cht vi nhau. Hai na lp phn cch duoc ni vi nhau
Mandrel
preparati o
n
Fi l ament
wi ndi ng
Curi ng Mandrel
removal
Fi ni shi ng Qual i ty
I nspecti on
Trang 130
bng cao su chua luu ha m chng c th dng rn dng thi vi nhau. B
mt lp phn cch g gh v duoc lm sach bng dung mi. Dng mt loai gel
coat d ph ln b mt cht phn cch dng vai tr nhu l mt cht kt dnh
gia lp phn cch v composite. Cch s dung mng kt dnh trong lp nhua
gel coat tr nn thng dung hon. iu ny cho php ta c th diu chinh duoc
d dy ca lp kt dnh vi nhng dc tnh lp lai nhung gi thnh rt cao.
i vi loai li lm t thach cao cung cp mt b mt chju luc cao bng
cch qut lp thach cao trn mt thi bj c kh nng di chuyn hoc c kh
nng gp lai. Thach cao dng rn, sau d ph ln lp Teflon hoc mt loai
mng phn cch, cng vi qu trnh dng rn thit bj tho d, thach cao bj v
v ly lp mng phn cch ra v d lai dung nt bn trong.
i vi loai li c dang khc doan, c th gp duoc l trung hop dc
bit v dt, nhung gi thnh s duoc diu chinh bi sn phm p dung cao v
kh nng s dung duoc v qu trnh qun lin tuc. Chun bj b mt truc khi
qun bao gm qu trnh m khun v lp gel coat ln d b mt bn trong lin
tuc. Lp gel coat trong trung hop ny dng d tao ra chung ngai mm do
d ngn chn l h ng sut thp.
i vi loai li dang ng duoc dng trong mt vi ng dung nhu l li
kim loai dang trn, trong d composite duoc dy hoc ko ra sau khi dng rn,
diu ny yu cu thit bj phi c cht luong cao khng gy vn d khi s dung.
Thit bj ma crom d c d cng v c b mt bng lng d gip qu trnh tho
li d dng. S dung mt dy mng dt theo chiu di li l diu cn thit v c
loi.
Lp kim loai bn trong ca thng cha kh c mt d bn ti trong cao
thun loi d qun mt composite lp mng khng thm nuc. y l mt loai
li khng cn tho d sau khi dng rn. Theo quan dim ny, kh c trong
luong phn t thp p luc ln nhu Helium hoc Hyrogen c th duoc cha
dung m khng bj r ri. Lp kim loai bn trong l mt phn quan trong trong
bnh cha kh. Su chun bj li l thay di loai cht kt dnh gia lp kim loai
bn trong v lp composite bn ngoi.
Trang 131
II. 2. Giai doan qun si
Qu trnh qun duoc bt du nhu sau : mt luong gm nhiu b soi hoc
soi roving duoc ko t mt dy cc cun soi, gm nhiu du soi t cc cun
soi, duoc ko qua mng nhng nhua ( d c xc tc v cc thnh phn cn
thit nhu mu, cht khng tia UV). Khi bt du vn hnh my, cc du soi
duoc cng nhn thao tc cho ko qua mng nhua, dao gat nhua du v qua
cc luoc chia soi. Soi duoc ko cng v cho qua du hung soi, sau d cng
nhn s c djnh du soi vo li qun v cho my vn hnh. Qu trnh qun lin
tuc lm cho cc vng soi k tip s gi cho soi duoc c djnh trn li qun
duoc sit cht cho dn khi hnh thnh sn phm, sau d tho li qun ra v
tip tuc qu trnh dng rn d duoc sn phm cui cng.
II.2.1.M hnh my qun si :
Hnh 1. M hnh quy trnh qun si
Trang 132
II.2.2. Nhng phuong php qun si :
C 2 phuong php qun soi:
II.2.2.1.Phuong php qun ut (Wet winding)
Hnh 2. Phuong php qun ut
Soi Roving kh duoc ko qua mt bn cha hn hop nhua lng, sau d
duoc cung cp lin tuc cho b phn cun bi du mt cp soi. uoc tao hnh
trn mt li quay d dat duoc hnh dang mong mun. Qu trnh dng rn xy
ra nhit d thunghocduoc duavo l gia nhit d dng rn nng.
Phuong php wet winding thung duoc dng d sn xut nhng loai
composites s dung nhua nhit rn. Bi v, phuong php wet winding c
nhng uu dim sau: gi thnh vt liu thp, thi gian qun ngn v d dng
tao ra hn hop nhua theo yu cu. Trong phn ny, chng ta chi d cp dn
quy trnh sn xut composites bng phuong php qun soi s dung phuong
php wet winding.
Trang 133
II.2.2.2. Phuong php qun kh (Prepreg winding)
Hnh 3. Phuong php qun kh
Soi gia cung v nhua duoc cung cp dng thi : b soi duoc tm nhua (
Towpreg ).
Ban du, prepreg duoc tao ra nhu sau : dung djch nhua dang dung djch
lng hoc dang chy nht, d duoc tnh tan cng thc cho vo b cha. K
tip nhng soi gia cung vo cho dn khi bo ha nhua, sau d con ln p ko
soi bo ha nhua ln v soi tip tuc di qua l sy d tao ra dang prepreg. Sau
d, prepreg duoc cun lai thnh cun, trong khi cun prepreg th c chn cc
lp giy hoc mng poly vo d n khng dnh lai vi nhau.
Nhua trong h thng Towpreg duoc ha cng dn v dnh chua han tan
vi nhau, nhung chi dng rn tng phn.
* Phuong php thm nha vo si (dng trong phuong php qun kh):
y l giai doan thm hn hop nhua v tc nhn dng rn ln soi nhua gia
cung, giai doan ny tao ra su lin kt gia nhua v soi gia cung.
u tin, ta chun bj hn hop nhua d thm ln soi gia cung. Hn hop ny
duoc tao ra bng cch trn nhua vi mt s cht phu gia khc nhu tc nhn
dng rn, cht xc tin, cht xc tc, dung mi pha long, bt mu
Soi gia cung duoc dng thung l nhng loai sau: soi d thiu dt thnh
tm, cun soi v tm soi c djnh hung mt cch ngu nhin.
C 2 cch thm nha ln si gia cung
Trang 134
Cch 1: dng nha dang dung d[ch (sol ution form)
Quy trnh thm nhua vo soi gia cung din ra theo so d nhu sau:
Hnh 4. Quy trnh nhng si
i gia cng c thm su vo trong dung dch nha
Cch 2: dng nha dang nng chy (hot melt form)
Soi gia cung duoc thm nhua bng cch dng nhit & p sut
Hnh 5. Quy trnh nhng si
Khi hn hop nhua duoc thm ln soi gia cung th phi luu gi lanh dn
khi tin hnh qun soi. iu ny gip ngn chn nhng phn ng ha hoc xy
ra qu sm lm hu hng soi.
II.3. Cc kiu qun si :
Trang 135
C 3 kiu qun soi : helical , hoop v polar winding.
II.3.1. Helical winding
M hnh qun soi theo kiu Helical winding:
Hnh 6. M hnh qun si ki u Helical
Vng qun chuyn dng qua lai song song nhu m hnh, dy l k thut
thng dung nht dng d tao ra nhng cu trc hnh ng. Bng cch diu chinh
ti l gia tc d quay v tc d di hung d diu chinh gc qun ca soi.
Mt s k thut qun duoc s dung: mt hoc nhiu vng qun khng thay
di trong khi li qun chuyn dng quay v di hung, vng qun chuyn dng
quay quanh li qun khng di v chuyn hung quanh truc ca n
Helical winding l phuong php s dung chim uu th hin nay. N thch
hop cho nhng hnh dang di mng nhu l ng p luc v ng th dui nuc,
c gc qun t 20-90o. Hu ht cc loai ng qun gc 54.7o
i vi nhng cu trc ln, phi dc bit ch dn thit k li qun. Trong
luong li qun l nguyn nhn dn dn su hao mn truc quay.
Nhng gc qun rt nh (0-10o) thung khng dng trong trung hop ti l
chiu di-dung knh ln. Vi nhng cu trc c dung knh ln nhu rocket
motor c ti l chiu di-dung knh l 2:1 hoc ln hon, th qun vi gc nh l
cn thit d hp thu ng sut theo chiu doc ca cu trc.
II.3.2. Hoop winding:
M hnh qun soi theo cch thc Hoop winding nhu sau:
Trang 136
Hnh 7. M hnh qun si ki u Hoop
Vng qun khng thay di m chi di chuyn theo chiu di ca li qun theo
ti l d rng ca di soi trn s vng qun, li qun quay quanh truc. Hoop
winding l mt trung hop dt bit ca Helical winding c gc qun l 90
o
Hoop winding thung duoc dng chung vi Helical v Polar winding. i
vi loai my Polar winding, hoop winding s duoc tin hnh bng cch li qun
chuyn dng d tao kt cu qun theo kiu Hoop. i vi trung hop my
Helical th d dng hon v trong ch d ci dt theo kiu Helical th c thm vo
ch d ci theo kiu Hoop winding. Hoop winding duoc dng vi 2 muc dch.
Muc dch th nht l d chng lai ng sut trn ca hnh tru, bi v ng sut
ny l ng sut ch yu xy ra theo chiu doc di vi nhng loai thng cha
kh, cht lng. Mt khc, nhng lp qun theo kiu Hoop winding duoc dng
d nn cht nhng lp Helical hoc Polar winding khi nhng lp ny duoc
qun trn mt cu trc sn phm
Sn phm tao thnh c nhng hnh dang nhu sau: vng trn, det (trn hnh
da), loai ng ngn, khc ni hoc mt vi dang khc.
II.3.3. Polar winding
M hnh qun soi theo kiu Polar winding:
Trang 137
Hnh 8. Quy trnh qun si kiu Polar
Kiu qun ny bao gm mt vi quy trnh qun khc nhau, n cng c
nhng chuyn dng gili nhu l kiu qun Helical nhung truc ngn nht l truc
chuyn dng. K thut qun ny bao gm hai chuyn dng quay. Trong sut
qu trnh li qun quay quanh truc ca n v vng qun vung gc vi truc
thng dng. Trong kiu qun ny, h thli phn pht soi quay theo mt hung
c ngha l hung soi hoc l phn b theo chiu doc hoc l theo chiu
ngang, li qun quay lin tuc trong mt phng. My qun theo kiu Polar co
bn th rt don gin so vi my qun theo kiu Helical. Gm 2 mc d l su
chuyn dng ca li qun v su chuyn dng xung quanh li qun ca cnh
tay thng dng.
Quy trnh Polar winding dt di soi dang qun gn k vi di soi d qun
truc. Nhng di tip theo duoc qun tip theo tao thnh mang hoc cu trc
dang kim cuong gili nhu Helical winding. V vy nhng dim bt du qun ca
di soi l tan b mt li du hoc l cui ca li qun (Trong trung hop
Helical, dim bt du qun soi l trong vng hnh tru)
Di soi duoc qun theo hung tip tuyn vi mt li hai du ca li qun.
Quy trnh ny c th tao ra 2 mt li c kch thuc khc nhau, diu kin qun
tt nht s l 2 mt li c kch thuc dng nht.
Nhuoc dim ca kiu qun ny khung dung cun soi khng th dt c djnh
trong qu trnh qun. ngn chn di soi xon lai vi nhau cng nhu l
chuyn dng quay ca cnh tay quanh chiu doc ca li qun, khung cha
cun soi phi duoc dt trn khung vi cnh tay. Kt qu l chiu rng ca di
Trang 138
qun thung gii han khang 25mm (1 inch), gm 8 cun soi. Mt su cn
nhc na l my qun khng thch hop d qun theo kiu Hoop winding. Tt
nht l dt cnh tay nm ngang v sau d di chuyn chm truc cnh tay v vj
tr thng dng.
Quy trnh ny dng d tao ra nhng bnh cha c kch thuc hai du khc
nhau.
II.4. ng rn
Trong phuong php qun soi, yu cu v thi gian sng di ca nhua v
khu mang nhanh l mu thun nhau. Nhn chung, cc loai nhua c th gi
duoc d nht khi qun trong mt thi gian di-khong mt vi gi dn mt
ngy-s c di hi hoc l thi gian dng rn di hon nhit d thp hoc l
nhit d bt du cao hon nhiu, diu ny phu thuc vo cht xc tin v cht
xc tc. Nhit d dng rn cao hon c th tao ra nhng vt ran nh trong lp
ca sn phm cui cng. Nhng nguyn nhn khc tao tao nn nhng vt ran
nh ny cn phu thuc vo h s gin n nhit gia li qun, soi v nhua, tc
d nung nng v lm ngui, d co ngt ca nhua khi dng rn v khu mang,
djnh hung ca soi.
Vi nng luong vi sng, qu trnh dng rn duoc bt du hoc l bn
trong hoc l bn ngai b mt, diu ny phu thuc vo vj tr ca ngun
nhit. C hai phuong php du c nhng uu dim. Khi dng rn bn trong b
mt, hm luong soi cao hon bi v nhua c th bj dy ra ngai. V vy hm
luong bot kh s gim, do d xu hung tao ra nhiu l hng khng kh gim.
Vi phuong php dng rn t b mt bn ngai, hm luong nhua c th cao
hon v c th trnh duoc su chy nh giot ca nhua.
Trong phuong php qun soi, thung th h thng dng rn dt sn tai noi
sn xut. Nhua phi duoc s dung vi hm luong va d.
Cc phuong php dng rn: l, du nng, dn, hoi nuc, ni hp chn
khng, vi sng
II.4.1. ng rn bng l
Thung dng l gas hoc l din d dng rn. Uu dim l gi thnh r v
c th dng rn duoc nhng sn phm c kch thuc ln. Ap sut dng rn
Trang 139
thm vo s dung ti chn khng (hoc shrin tape). Trong nhiu trung hop,
di vi dang hnh ng hoc hnh trn, quay sn phm trong qu trnh dng rn
d trnh hin tuong sn phm bj cong v chy nhua. Nng luong tiu tn
nhiu hon so vi nhng phuong php khc bi v ngoi luong nhit cho phn
sn phm th cn cho mi trung khng kh xung quanh v thit bj nhu l li
qun v b phn nng d.
II.4.2. ng rn bng du mng
H thng du nng dng dng rn loai nhua c dc tnh dng rn nhanh, thng
thung kh nng dng rn t hon 15 pht. S dung du nng dm bo gim
nhit d ca li qun mt cch nhanh chng v khng cn phi dng rn bng
l. Trong h thng du nng, dng du nng chy qua li qun lm li nng ln
truc tin, nhit d s tao ra mi trung nng dn dim nhit m composite bj
nng ln v dng rn v kt hop vi diu kin gin n. Sau d khi dng dng
du nng v nhit d li gim xung, d co rt do composite dng rn v diu
ny cho php ta tho li mt cch d dng. Nhit d ca du nng thung 150-
2400C
II.4.3. ng rn bng dn
L su kt hop gia dn nhit vi b mt phn chiu v su quay ca li, c
th cung cp nhit d khang 1710C. dn nhit thung c th di chuyn
hoc c th du tr. Bi v ngun c tnh djnh hung cao s tng kh nng
cung cp nhit dng rn tan b cc vng ca sn phm.
n hng ngoai thung duoc dng cung cp nhit d dng rn nhua trong
composite. Tuy nhin loai dn ny th him khi s dung d cho qu trnh sn
xut. Chuyn di nhua t trang thi A sang trang thi B-stage. y l cch
thuc hin thng dung dng mt dy dn c mt hnh dang thun loi sao cho h
thng nhn duoc nng luong nhit, h thng quay trn khi cung cp nhit.
Cui cng nhua chuyn sang trang thi B-stage v dng lai nhung vn c th
c kh nng din dy v khu mang trong qu trnh cui cng. B-stage ngn
chn su chy v su rt nhua trong cu trc hnh tru, tao ra trang thi c th
cm nm duoc.
Trang 140
S dung nhng loai dn khc th c kh nng phng din nhu dn Xenon.
xc tin qu trnh dng rn khi s dung loai dn ny, phi s dung mt cht
nhay quang trong hn hop nhua.
Mt trong nhng bt loi ca h thng dng rn bng dn thung hnh thnh
mt lp pha trn b mt nhua v lp ny ngn chn su truyn nhit xa hon
dn h thng dng rn.
II.4.4. ng rn bng hoi
Mt s quy trnh sn xut ng th s dung hoi nng d dng rn nhua. Hai
du ca li kim loai c mt thit bj d dn hoi v nuc. Sau khi ng duoc
qun, hoi nng di qua l rng ca li. Khi qu trnh dng rn han tt, li duoc
lm lanh bng nuc d c th vn chuyn v tao ra d co rt va d d tho
li.
II.4.5. ng rn bng ni hp chn khng
Khi sn xut nhng sn phm c cht luong s dung trong khng gian v
tru th cn phi c d phc tap tinh vi, cc loai nhua nhu epoxy, bismalemide
hoc polyimide duoc dng, diu ny rt cn thit d dng rn sn phm trong
ni hp chn khng. Ni hp dng d dng rn c th cung cp mt p sut
khang 1.4-2.1Mpa vi nhit d cao 371oC. Nhuoc dim co bn ca cch
dng rn ny l thi gian dng rn lu, phu thuc vo kch thuc sn phm v
loai nhua epoxy s dung.
Ni hp chn khng dng d dng rn nhng b phn ca my bay. i vi
tn la, th mt s phn s duoc qun t cun soi d duoc thm nhua t
truc, phu thuc vo tng loai nhua c th di hi quy trnh hp v dng rn
tht k luong v su loai tr bong kh.
II.4.6. ng rn bng vi sng
ng rn bng vi sng c nhng thun loi ln di vi composite lm t soi
thy tinh v soi aramid. Nng luong vi sng hp thu rt nhanh bng c nhua
v soi, kt qu l qu trnh dng rn c th xy ra trong vng vi pht so vi
qu trnh dng rn xy ra trong vng vi gi nhu truc dy. Mc nng luong
yu cu cho phuong php ny th cao; do d quy trnh rt tn km. Tuy nhin
Trang 141
han ch chnh ca quy trnh ny l khng c th dng phuong php dng rn
bng vi sng cho nhng loai soi c tnh dn nhu l soi cacbon. V l do ny,
loai soi dng lm composite dt bit quan trong trong qu trnh dng rn bng
vi sng, v vy ngui sn xut chi dng phuong php ny nhu l mt phuong
php h tro d gia tng nhit d.
II.5. Tho sn phm
o i vi li lm t ct c th ha tan bng nuc th hu ht rt d ly ra,
nuc duoc cho vo truc qun, ct bj tan ra v sau d tho d cc thit bj lp
rp ra. Qu trnh tho li s gp nhiu kh khn nu nu thit bj c nhiu
khc doan hoc c th gp lai duoc. i vi li bng thach cao c th lm
v bng tay. Qu trnh ny di hi phi ht sc cn c v phi d manh d
ph v thnh phn
o Han tt sn phm cui cng: machinel, cut, assemble (lp rp)
o Kim tra cht luong
III. Nguyn li u
Phuong php qun soi yu cu soi gia cung lin tuc v hn hop nhua lin
kt lai vi nhau. C mt vi loai nguyn liu c th duoc s dung trong quy
trnh gia cng. Su lua chon nguyn liu cho sn phm dua vo tnh kinh t,
nh hung ca mi trung, kh nng chng n mn, trong luong gii han v
d bn ca sn phm hnh thnh.
III.1. Mt s loai si gia cung: soi gia cung yu cu phi c d lin tuc.
Soi l thnh phn gp phn tao ra d cng v d bn ca composite. Mt vi
loai soi c tnh thuong mai nhu: E-glass, S-glass, aramid v carbon/ graphite.
Soi dng trong phuong php ny ch yu l c hnh dang cun soi:
III.1.1. Si thy tinh:
Trong phuong php qun soi hu ht l sa dung soi thy tinh, dy l loai
soi c tnh thuong mai vi ba loai nhu E-glass, S-glass v R-glass. Soi thy
tinh duoc dng cho phuong php ny l do loai soi ny c gi thnh thp, n
djnh kch thuc, c d bn v modul va phi, vn chuyn d dng.
Trang 142
Soi thy tinh dng cho phuong php qun soi thung l dng loai cunsingle-
end hoc l dng cun multistrand. Cun single-end l cun soi thu duoc
t b ri rac trong sut qu trnh qun soi (cun don). Mi cun thung c
chiu di t 47 dn 747m/kg.
E-Glass: loai si ny c d bn ko tt (3450MPa), modul ko thp
(70GPa), c gi thnh thp nht, c nhiu dang, ti trong 2.60g/cm3, d gin di
khang 5%, s dung rng ri cho cc sn phm thuong mai v cng nghip,
hu ht l dng trong phuong php qun soi.
S-Glass: loai si ny c d bn cao (4600MPa), c modul ko cao
hon E-glass (85GPa), gi thnh dt hon, ti trong 2.55g/cm3, duoc dng trong
lnh vuc khng gian v tru v cc loai bnh cha kh nn.
III.1.2. Si Aramid
Soi aramid theo Ponts Kevlar duoc s dung rng ri. Ty thuc vo loai
cun v soi m mi cun soi aramid dai t 124 d 9540m/kg. Vi phuong
php qun soi, mi cun soi di t 1307 dn 1626m/kg di vi cun don v t
261 d 406m/kg di vi cun da.
Soi Aramid c d bn tt (2750MPa), modul ko cao hon loai soi E-glass v
S-glass, h s bin di thp nn d tao ra sn phm c kch thuc nhu thit k
ban du, c gi thnh cao hon, c ti trong ry thp (bng mt na ca soi thy
tinh), c nhng dc tnh khng va dp v phy hy rt tt, c d bn nn v x
thp nn khng duoc s dung d sn xut cc loai bnh cha kh nn.
III.1.3. Si Carbon/Graphite
Soi Carbon/Graphite c d bn trong khong (2050 dn 5500MPa), modul
cao nht (210 dn 830GPa), loai soi ny c gi thnh cao nht, ti trong trung
bnh, d khng va dp v ph hy km, c d bn v d cng tt nht. Luong
graphit ha cng tng lm tng modul v d dn din nhit cao hon.
Cun soi carbon cho phuong php qun soi thung l loai 3000, 6000,
12000 v 50000 soi. Mi cun soi carbon di 996, 498, 294 v 62m/kg. Soi
carbon khng c cun da. Soi carbon khc so vi soi thy tinh v soi armid,
chng gin, d bj mi mn v gy v.
III.2. Mt s loai nha
Trang 143
Nhua dng vai tr l cht nn gn kt moi th lai vi nhau, cung cp mt co
cu truyn ti gia soi. Bn canh d, cht nn cn cung cp d khng n mn,
bo v cho soi khi su ph hy bn ngai, tao d dai composite khi va dp
b mt, ct, mi mn v khi vn chuyn. Cht nn gm nhiu loai, su lua chon
phu thuc vo cu trc hnh thnh, c tnh thuong mai, nh hung dn mi
trung hoc l nh hung ca mi trung di vi sn phm, dc bit kh nng
kt dnh vi nhua l dc tnh quan trong ca cht nn. Mt vi loai nhua thng
dung dng trong phuong php ny l polyester, epoxy, vinyl ester, Bisphenol-A
Fumarate, Chlorendic, Phenolic. Trong d polyester, epoxy, vinyl ester l ba
loai nhua s dung rng ri nht.
III.2.1. Pol yester
III.2.2. Epoxy
y l loai nhua duoc s dung rng ri, c d bn tt nht, dng rn
nhit d cao, c kh nng khng ha cht tt, d nht cao, gi thnh cao hon.
III.2.3. Vinyl Ester
Loai nhua ny l su kt hop ca epoxy v polyester, kh nng khng n
mn cuc k tt, gi thnh cao, c nhng d bn v dai rt tt, duoc s dung
rng ri cho nhng sn phm FRP chng n mn.
III.2.4. Bisphenol-A Fumarate, Chlorendic:
y l loai nhua c kh nng chng n mn tt trong diu kin mi trung
khc nghit, c gi thnh cao, kh nng chju duoc nhit d cao
III.2.5. Phenolic:
Loai nhua ny c dc tnh khng chy cuc k tt, d pht tn khi thp, c
gi thnh cao, d gin di thp, c d bn trung bnh, ng dung vo lnh vuc
chng chy.
Trang 144
Bng tm tt cc loai nhua ng dung trong mt s lnh vuc nhu sau:
Cng ngh Loai nha
Polyester (mach thng hoc mach
nhnh), Vinyl ester
An mn
Polyester (mach thng hoc mach
nhnh), Vinyl ester, Epoxy, Phenolic
Du m Epoxy, Phenolic
Giy v bt giy Vinyl ester, Epoxy
Co s ha tng, dn dung Polyester (mach thng hoc mach
nhnh), Vinyl ester, Epoxy
Bnh cha kh nn Polyester (mach thng hoc mach
nhnh), Vinyl ester, Epoxy
Khng gian v tru, hng khng Epoxy, Bismelamide (BMI),
Phenolic, Vinyl ester
Hng hi Epoxy
Th thao v gii tr Epoxy
III.3. Cht ph gia
Bng cch s dung nhng loai phu gia khc nhau trong nhua m c th tao
ra nhng dc tnh sn phm thch hop.
Cht dn l phu gia c nhiu nht trong hn hop nhua nn. Loai cht dn
thng dung nht l calcium carbonate, alumina silicate (clay) v alumina
trihydrate. Calcium carbonate dng d tng th tch tao ra mt loai nhua nn c
gi thnh thp. Alumina trihydrate l loai phu gia tao ra kh nng chng chy
v ngn chn su tao khi. Cht dn c th trn vo nhua nn vi hm luong
trn 50% trng hm luong nhua (mt cht dn trn mt nhua hay ti l 1:1). Su
Trang 145
gii han th tch tng thung dua trn d nht, diu ny phu thuc kch thuc
hat v dc tnh ca nhua.
Ngoi ra cn mt s cht phu gia khc nhu: cht chng tia UV d cung cp d
bn thi tit cho sn phm, antimony oxide tng d khng chy, bt mu cung
cp mu sc cho sn phm v cht h tro b mt gip b mt sn phm bng
dep
IV. THIT B[
IV.1.Li (Trc qun)
Cc li c cu trc hnh hoc dua vo hnh dang ca vt. Nhung n phi
dat duoc nhng diu kin l khng dng rn trong qu trnh qun v khng
bin dang trong qu trnh dng rn.
Li c th phn lm nhiu loai : c djnh. c th s dung nhiu ln, c th tho
ri...
IV.1.1.Li c d[nh
uoc s dung cho nhng can thng chju p sut. l su kt hop gia
tnh chju luc, chng thm ut ca kim loai v uu dim t trong nhe ca
composite. Nhng sn phm ny dng d cha cc loai kh c p sut cao v
trong luong phn t nh nhu: Hellium, Hydrogen... m khng bj r r. diu ny
cho thy rng lp kt ni tr thnh mt phn quan trong ca loai vt liu chju
p sut ny.
Hnh 10: Li bng ki m loai
Trang 146
IV.1.2.Li c th tho ri.
Li ct c th ho tan trong nuc. sau khi dng rn djnh hnh sn phm th
li duoc xjt nuc v tan ra.
Li bng thach cao, chn nhn (nhu hnh 2, 3). Sn phm sau khi dng rn
duoc tch ri bng cch gp khung chn nhn v tho li, thach cao lm
thm m v tao hnh cho sn phm.
Hnh 11: LI CHN NHEN UQC TRT
THACH CAO
Hnh 12: Li bng chn nhn
Trang 147
I V.2.Hethong ieu khien sc can cua si.
Sc cng ca soi trong phuong php qun soi l 1 phn ko th thiu ca quy
trnh v n l cha kho cho vic ti uu ho cu trc ca vt liu composite.
Bi v si gi a cng c cuon thanh tng cuon, sc can c thehi en cuon.
Nhng thiet b keo can bao gom nhng thang ma sat hoac t (hnh
4) hay su nh cun bng din (hnh 5) v nhng thanh ko.
Hnh 14: H thng diu khin sc cn bng din.
IV.3.B nhng si v h thng phn phi si.
Hin nay c 2 loai b nhua duoc s dung ph bin:b nhng, b ln.
IV.3.1. B nhng si.
Soi t cc cun chi duoc qua cc luoc ri nhng su vo trong b nhua d
thm ut hon ton soi duoc m t nhu hnh 6 v 7.
Trang 148
Hnh 15: B d nhng si
Hnh 16: So d si nha di qua b nhng
IV.3.2. Phuong php ln
Soi khng duoc nhng vo trong soi m chay qua trn mt ci trng, ci trng
ny duoc nhng vo b nhuav mang theo nhua ln d tm vo soi nhu hnh
7 v 8.
Trang 149
Hnh 17: Si duc tm trn con l n.
Hnh 18 Quy trnh dung di ca si trong phuong php ln.
IV.4. Cc loai luc phn phi si.
IV.4.1 Cung phn phi si
rng cacung duoc thit k cho s luong soi v d rng ca di. Kch
thuc chun phu thuc vo s luong rnh ca luoc trong b nhua v s luoc
phn phi
Trang 150
IV.4.2.Luc phn phi si hnh cung.
H thng luoc duoc dt truc tip ngay sau cung phn phi soi. H thng ny
n djnh hung chnh xc soi t cung phn phi soi d khng ph hy soi. H
thng luoc ny n diu khin d rng ca di soi bi cc dinh ca luoc, vj tr
ca luoc v khong cch t cung phn phi dn luoc phn phi nhu hnh 10.
Hnh 20 Luc phn phi si
IV.5. H thng dng rn.
Trong phuong php qun soi h thng dng rn dng mt vai tr quan trong.
H thng nhua phi duoc chon d ph hop vi thi gian dng rn. Mt s
phuong php thng dung s dung dng rn l:L, dn, hoi, vi sng, du
nng...
IV.5.1 L: sn phm sau khi qun xong duoc cho qua l lin tuc thi gian v
nhit d xc djnh tuy thuc vo tng h nhua.
V. D}c dim cua phuong php qun si
V.1. c im :
Qu trnh sn xut duoc tu dng ha cao.
Su sp dt soi c tnh du dn cao, sp xp ht lp ny dn lp khc, ht
phn ny dn phn khc.
Trang 151
Kh nng s dung soi lin tuc trn tan b mt vt liu v c th djnh
hung soi theo hung ca ti trong.
C th lm duoc cc sm phm ln dang trn xoay.
Lm duoc sn phm c luong soi cao.
Gi thnh thp khi lm vi s luong nhiu.
y l phuong php chnh xc d tao ra vt liu c nhiu lp.
Sn phm khng n mn tt, tnh cht din tr tt.
y l phuong php tt d sn xut nhng sn phm dang trn xoay ( nhu
ng, tube, bnh, thng cha) vi d bn rt cao v soi dang lin tuc.
C th sn xut nhng b phn c nhng hnh dang m c nhng phn ct
nhau khng du (nhu dang ng hnh ch nht, vung ).
Soi duoc ko cng trong qu trnh qun, do d lm gim bot kh -->sn
phm c co tnh tt.
ko soi v gc qun soi c nh hung nhiu dn d bn co ca sn
phm.
Chi ph du tu vn cao.
Yu cu my mc thit bj phc tap.
Kh khn d qun doc truc li quay.
Khi qun nhng gc cong th kh khn
Thay di dung dn soi kh
Hnh dng sn phm phi ging vi li qun d c th tho ra.
Thay di bn cha nhua nhng soi kh.
Phi c li cun, diu ny phc tap vgi thnh cao khi sn xut s luong
t.
B mt ngai khng lng, gy cn tr v mt kh dng.
c dim ca wet winding :
nht nhua thp
Trang 152
Thi gian sng ca nhua di
Nhua c th bj gel trn dung dn ti li qun.
Anh hung mi trung.
Qu trnh mt giai doan, gi thnh gim.
iu chinh nhua kh.
K hoach trn nhua phi theo su hoat dng ca my.
c im Ca Dry Winding :
nht nhua cao.
ng rn t t.
Khng phi trn nhua theo k hoach ca my hoat dng.
Tc d sn xut tu dng ha cao hon.
Gi thnh cao hon.
Yu cu ln vt liu vo cun prepreg.
V.2. Lnh Vc ng Dng :
o Sn xut nhng thng chju p sut hnh tru, hnh cu. Lm sn phm dang
ng, cc ng dn Oxy, gas v kh khc.
o Lm v dng co phn luc, cnh my bay truc thng, cc b phn ca tu v
tru.
o Nhng thng cha rt ln dt ngm dui dt ( d cha xng, du, mui,
acid, kim, nuc v.v)
o C th lm nhng cu trc di xng truc nhu nhng sn phm dang lng
tru, hoc nhng co cu phc tap hon nhu : c ni T, co ni c th duoc
cun trn nhng my duoc trang bj nhit d v d tu do thch hop.
o Nhng my cun hin dai duoc vn hnh vi nhit d v d tu do cao hon
d tao ra nhng lp gia cung chnh xc.
o Nhng sn phm ng bng vt liu composite duoc sn xut theo phuong
php Filament Winding duoc thay th tt hon cho ng thp v ng kim loai,
Trang 153
duoc s dung trong ngnh cp nuc, gas v xng du v n chju mi trung
tt.composite
o Vic nng cp v sa cha tt c cc dung ng trong d thj d dn nuc
v h thng cng rnh l rt cn thit. ng bng vt liu composite lm vic
lu bn, khng bj n mn, gim su ph hy dung ng ngay c p sut
cao.

Cong Nghe Cmposite 4474

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Cong Nghe Cmposite 4474

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

CNG NGH

2.8 Phugia giam co ngot:

Giai doan chun bj li qun

You might also like