Predmet: Integralni transport

Integralni transportni sistemi MULTIMODALNI TRANSPORT

Sedmo predavanje

2.2.MULTIMODALNI TRANSPORT-HUCKEPACK 2.2.1. Uvod u multimodalni transport

Razvoj privrede i drutva uslovio je promjene u razvoju sistemu tranje transportnih usluga, to je pozitvno uticalo na razvoj transportne tehnike i tehnologije znog ega su i nastale promjene u sistemu ponude transportnih usluga i steeni uslovi za tehniko- tehnoloke revolucije u transportu ( Sl. 2.15.).

Slika 2. 15. Zavisnost razvoja transportne tehnike i tehnoloaije od napredka prvrede i drutva Drumski saobraaj prvi je doivio ekspanziju i bio dominantan, tako da je ugrozio eljeznii vid saobraaja, to je za posljedicu imalo znatno smanjenje uea eleznice gotovo u svim segmentima trita. Pod dejstvom razliitih okolnosti eleznica nije uspjevala da iskoristi i razvije svoje komparativne prednosti u odnosu na druge vidove transporta (nezavisnost od vremenskih prilika, tanost, redovnost, potronja energije, zatita ivotne sredine, itd.), Sistemske nedostatke eljeznikog saobraaja posmatranog kao unimodalnog (Transport koji se realizuje samo sa jednim vidom saobraaja ) kao to su neelastinost, krutost, nemogunost otpreme poiljaka od vrata do vrata i drugo jedino mogu odkloniti Savremene tehnike i tehnologije kombinovanog prevoza. Odnosno kombinovani prevoz spaja prednosti eljeznikog saobraaja i drumskog teretnoga prevoza u optimalnu cjelinu. Naime, eljezniki prevoz koristi se za prevoz velikih koliina tereta na velike udaljenosti, a lokalni teretni prevoz ini fleksibilan dostavni kamionski prevoz pri emu se roba prevozi u standardiziovanim tovarnim jedinicama kao to su kontejneri, izmjenjivi kamionski sanduci, cestovne poluprikolice (bez vunog vozila)

Materijal namjenjen studentima VI semestra kolske 2011/2012. godine, Studijski program: Menadment u carinskom, pediterskom i agencijskom poslovanju. i predstavlja izvod iz cjelovitih predavanja koji e nastavnik uskoro publikovati.

Fakultet za mediteranske poslovne studije, Tivat

kolska 2011/2012

Page30

Predmet: Integralni transport

Integralni transportni sistemi

te cjelokupna drumuska vozila. Na ovaj naine se daljinski teretni prevoz u drumskom saobraaju preusmjerava na prevoz tereta eljeznicom ime se rastereuju drumske saobraajnice, smanjuju poslijedice saobraajnih nezgoda, tede energenti, racionalno iskoritava prostor, te smanjuje zagaenje okoline i nivoa buke. Tovarne jedinice kombinovanog prevoza pretovaruju se sa jednoga transportnoga sredstva u drugo na mjestima gdje se susreu razliite vrste saobraajnih grana, i to uz pomo savremenih pretovarnih ureaja. Kombinovan prevoz zasniva se na saradnji izmeu razliitih partnera u transportnom procesu izmeu eljeznikih transportnih preduzea, nacionalnih i meunarodnih operatora kombinovanog prevoza, pediterskih preduzea, drumskih prevoznih preduzea, brodara, eksploatatora kontejnerskih terminala, industrijskih transporta robe. Tako dolazimo i do pojma Intermodalni transport kojeg definiemo kao : Transport koji se realizuje ueem dva ili vie vida saobraaja uz primjenu jedne te iste tovarne jedinice i bez promjene transportnog suda. Odnosno, "intermodalni transport robe" jeste transport robe uz primenu najmanje dva vida transporta i bez promene tovarno manipulativne 2 jedinice, kao to su kontejneri, izmenjivi transportni sudovi, delovi ili kompletna vozila.

Multimodalni transport je savremeni nain transporta robe, koji uspjeno povezuje skoro sve saobraajne grane (sredstva) i savremene tehnologije transporta na meunarodnim prometnim koridorima. Za razliku od konvencionalnog ili klasinoga prometa, multimodalni transport uvijek ukljuuje koritenje barem dvije razliite grane prometa, te ne moe postojati kao posebna ili samostalna grana, ve iskljuivo kao sloeni sistem u meunarodnom okruenju. Meunarodni multimodalni transport3 zbog svoje sloenosti i znaenja u meunarodnome i nacionalnim gospodarskim sustavima, potrebno je promatrati kao sloeni dinamiki i stohastiki sustav. To je, zapravo, skup meusobno povezanih i meuutjecajnih prometnotehnolokih aktivnosti (procesa, funkcija i poslova), izravnih i neizravnih sudionika, prometnih I drugih kadrova i tehnikih pomagala u njihovome radu i drugih elemenata u stalnom kretanju, mijenjanju i razvoju: tehnikotehnolokom, organizacijskoekonomskom I pravnom, koji omoguuju da se od proizvoaa iz drave ''A'' do potroaa u dravu ''B'', ili posredstvom drave ''C'', manipulacija i transport robe obave brzo, sigurno i ekonomino s najmanje dva razliita prijevozna sredstva i na temelju jedinstvenoga ugovora o prijevozu, odnosno jedne prijevozne isprave, a cjelokupni transportni pothvat obavlja ili organizira jedan operator transporta. Kombinovani transport je Intermodalni4 transport kod koga se najvei dio robnih transportnih rastojanja prevozi eljeznicom, unutranjim plovnim putevima ili pomorski transportom. Moemo ga opisati i kao premjetanje robe odnosno kao prevoz ili transport robe u istoj tovarnoj jedinici (kontejner, izmjenjivi kamionski sanduk, kamionska sedlasta poluprikolica ili razliite kombinacije vunog i teretnog dijela dumskog teretnog vozila u tehnologiji Ro- La odnosno standardizirana transportna sredstva), a pri tome se za prevoz tovarnih jedinica koriste najmanje dvije razliite saobraajne grane (drumski saobraaj, eljezniki saobraaj, rijeni ili pomorski saobraaji ). Za prevoz roba ostaje u istoj tovarnoj jedinici. Ova savremena tehnolgija transporta zahtijeva tri uslova: da u kombinovanom prevozu moraju sudjelovati dvije ili vie vrste saobraaja, da prevoz roba mora ostati u istoj tovarnoj jedinici,

3 4

Fakultet za mediteranske poslovne studije, Tivat

kolska 2011/2012

Page31

Predmet: Integralni transport

Integralni transportni sistemi

da prevoz eljeznicom ili vodenim putem u velikoj mjeri mora zamijeniti daljinski drumski saobraaj (kamioni obavljaju samo lokalni ili regionalni dostavni odnosno sabirni prevoz).

Kao to se iz izloenog moe zakljuiti razlike izmeu pojedinih savremenim transportnim tehnologija objanjene su pojmovima a odnos multimodalnog, intermodalnog i kombiniranog transporta prikazan je na sledeoj slici.

Slika 2.16. 5 Odnos multimodalnog, intermodalnog i kombinovanog transporta

Glavne inioce proizvodnje saobraajnih usluga u svim oblicima saobraaja, pa tako i u multimodalnom transportu, ini prevoz tereta i putnika pomou savremenih infrastrukturnih i suprastrukturnih sadraja, te operatori multimodalnog transporta, koji nadireknije i najintenzivnije utjiu na sigurnost, brzinu i racionalnost manipulacije i transport tereta. Ako se tome dodaju pravni izvori kojima je regulisan multimodalni transport, dobivaju se inioci neophodni za djelotvorno i efikasno funkcioniranje multimodalnoga transporta)

2.2.2. Osnovne karakteristike huckepack transporta

Pojam HUCKEPACK ima vie znaenja (izraza). U Evropskim zemljama najee se koristi izraz Huckepack-prevoz ili Huckepack tehnologija6 transporta. Ova tehnologija transporta se prvi puta poela primjenjivati u Njemakoj krajem Drugog svjetskog rata u prevozu drumskih borbenih vozila na eljeznikim vagonima, dok se u civilnom robnom saobraaju poela
6

Fakultet za mediteranske poslovne studije, Tivat

kolska 2011/2012

Page32

Predmet: Integralni transport

Integralni transportni sistemi

primjenjivati poetkom sedamdesetih godina. HUCKEPACK tehnologija transporta je specifina tehnologija transporta za koju je karakteristian horizontali i/ili vertikalni utovar, prijevoz i istovar drumskih prevoznih sredstava, kao na primjer: utovarenih ili praznih kamiona sa prikolicama, prikolica i poluprikolica te utovarenih zamjenjivih sanduka ili spremnika (poput kontejnera) koji se jednostavno prevoze drumskim vozilima i barem na jednom dijelu prevoznog puta na eljeznikim vagonima. Pod pojmom huckepack sistem transporta podrazumeva se kombinovani drumskoeljezniki prevoz, gdje se drumska vozila (kamioni, auto-vozovi, sedlasti auto-vozovi) ili djelovi vozila (prikolice, sedlaste prikolice, izmenljivi transportni sudovi) na jednom dijelu puta prevoze transportnim sredstvima eljeznikog saobraaja. Na intenzivan razvoj huckepack tehnologija uticali su sledei faktori: pritisak javnosti da se rjee brojni ekoloki problemi koji su, direktno ili indirektno, poslijedica konstantnog rasta obima drumskog saobraaja, zakrenja drumskih saobraajnica, stalan porast trokova pri transportu drumskim teretnim vozilima, elja za privlaenjem prevoza eleznicom u uslovima velikih gubitaka veine eljeznikih uprava u Evropi, duga vremena zadravanja drumskih transportnih sredstava na granicama (carinska kontrola), u pretovarnim i distributivnim centrima, elja za boljim korienjem marrutnih vozova. Najvaniji ciljevi HUCKEPACK tehnologije transporta su: Povezivanje drumskog i eljeznikog prevoza na vrlo brz, siguran i racionalan nain bez pretovara tereta sa drumskih vozila na eljeznike vagone i obratno. Optimizacija efekata drumske i eljeznike infrastrukture. Ubrzavanje manipulacija i prevoza tereta u kombinovanom drumskom-eljeznikom prometu i minimiziranje ili potpuno eliminisanje ivog rada u procesu proizvodnje saobraajne usluge. Kvalitativno i kvantitativno maksimiziranje tehnikih, tehnolokih, organizacionih i ekonomskih uinaka procesa proizvodnje saobraajne usluge. Maksimiziranje efekata rada kreativnih i operativnih menadera i drugih radnika angairanih u sistemu HUCKEPACK transporta. Prednosti huckepacka u odnosu na klasinu tehnologiju naveden su u tabeli 2.3. Tabela 2.3. Osnovne prednosti HUCKEPACK tehnologije OBLIK TRANSPORTA

HUCKEPACK

Fakultet za mediteranske poslovne studije, Tivat

kolska 2011/2012

Page33

OSNOVNE PREDNOSTI uteda u potronji energije; smanjenje udjela trokova transporta u cjeni robe; bolje korienje eljeznikih kapaciteta; produavanje vjeka trajanja drumskih teretnih vozila; bolje korienje kapaciteta autotransportnih organizacija; bre, sigurnije i kvalitetnije transportovanje robe od proizvoaa do potroaa; smanjenje broja tekih kamiona na magistralnim putevima i autoputevima sa recipronim smanjenjem oteenja na drumskoj infrastrukturi; znaajno smanjenje broja nesrea, smanjenje ljudskih rtava i znatno manje unitenih ili oteenih vozila i robe u saobraaju; bolja zatita ovekove okoline od isputanja tetnih gasova iz tekih kamiona itd.

Predmet: Integralni transport

Integralni transportni sistemi

Huckepack tehnologija,osim u Europi je razvijen i u SAD-u, Kanadi, Junoj Americi, 7 Australiji i zemljama Jugoistone Azije . Najznaajnije vrste HUCKEPACK tehnologija u praksi i teoriji su: - Huckepack tehnologija A - Huckepack tehnologija B - Huckepack tehnologija C Pojedini autori kao 4.(etvrtu) vrstu HuckePack tehnologije navode: Bimodalnu tehnologiju (Tehnologija D). Veina autora, koje stanovite e se i ovdje prihvatiti, smatra bimodalnu transportnu tehnologiju drugom tehnologijom koja ukljuuje puteve i eljeznice zbog naina podvlaenja eljeznikog podnoja pod kamione. U nastavu slijedi osvrt na pojedinano naznaene vrste huckepack tehnoloagija.
8

2.2.2.1. Huckepack tehnologija A

Huckepack tehnologija A9 predstavlja prevoz kamiona sa prikolicama i poluprikolicama na posebno graenim niskopodnim vagonima. Vuna vozila ne odvajaju se od svoga tovarnog dijela, a njihovi vozai prevoze se u posebnim vagonima za prevoz putnika, i to uglavnom u vagonima za spavanje. Ta tehnika nema posebnu kodnu oznaku, a u komercijalnom smislu 10 poznata je pod nazivom sistem Ro-La kotrljajua regionalna cesta).

Slika 2.17. Prikaz procesa Huckepack tehnologija A Ovaj vid tehnologije prevoza prisutan u region. Naime, specijalna meunarodna eljeznika kompozicija za prevoz kamiona, poznati "Ro-La" voz, saobraa iz turskog grada Halkali do austrijskog grada Velsa, prugama Koridora 10 kroz Srbiju. "eleznice Srbije" prevezle su kompoziciju dugu vie stotina metara, sastavljenu od 20 specijalnih vagona, koja je prevozila isto toliko kamiona-lepera. Kompozicija je od Turske do Austrije prevalila rastojanje od skoro dve hiljade kilometara, to je u ovom trenutnu najdua eljeznika trasa u Evropi kada je rije o direktnim teretnim vozovima, a vonja je trajala oko sedamdeset sati. Do kraja 2006. svake nedjelje saobraae par "Ro-La" vozova kroz Srbiju, a nakon analize potranje i postignutih efekata, sa drugim evropskim eljeznikim upravama bie dogovorena organizacija prevoza za 2007. godinu.11

9 10

11

Fakultet za mediteranske poslovne studije, Tivat

kolska 2011/2012

Page34

Predmet: Integralni transport

Integralni transportni sistemi

Osnovne prednosti Huckepack tehnologije A ogledaju se u : znatnom rastereenjenju drumskih saobraajnica, zatiti prirode i ovjekove okoline smanjenjem tetnih gasova i buke; drumska preduzea se, svojim teretnim vozilima, djelotvorno ukljuuju u ovaj sistem transporta bez potrebe za prilagoavanjem postojeeg voznog parka specifinostima dotine tehnologije; vrijeme ekanja na pretovar u ovom sistemu saobraaja je znatno krae u odnosu na huckepack tehnologije B i C, jer se omoguava brzi pretovar kompletnih drumskih vozila sa teretom (za utovar ili istovar jednog huckepack voza potrebno je svega dvadesetak minuta); horizontalni utovar i istovar kompletnih drumskih vozila preko specijalnih elnih rampi na i sa eljeznikih vagona je znatno ekonominiji nego vertikalni nain utovara i istovara; prevoz kompletnih drmskih vozila u tzv. homogenim huckepack vozovima znatno poveava produktivnost drumskih vozila i eljeznikih vagona, odnosno poveava obrt vozila. Nedostaci Huckepack A tehnologije ogledaju se u : potrebi izuzetno velikog poetnog kapitala za izgradnju huckepack terminala, utovarno-istovarnih rampi i specijalnim eljeznikim vagonima; odnos tzv. mrtve mase prema korisnoj nosivosti je izuzetno nepovoljan obzirom da se masa drumskog vozila sa teretom sabire sa vlastitom teinom eljeznikog vagona-nosaa drumskog vozila, te se kod odnosa korisne mase i ukupne mase po transportnoj jedinici dobivaju nepovoljnije vrijednosti nego kod samog drumskog ili eljeznikog prevoza; gabariti eljeznikog saobraaja uprkos primjeni specijalnih eljeznikih vagona sa sputenim podom, onemoguava prevoz drumskih teretnih vozila sa maksimalnom doputenom visinom od etiri metra u meunarodnom eljeznikom saobraaju.

2.2.2.2. Huckepack tehologija B

Tehnologija B, podrazumjeva pevoz kamionskih poluprikolica bez drumskog vunog vozila na posebno izgraenim vagonima sa depovima u koje se uputaju i privruju tokovi poluprikolice, a prednji dio poluprikolice oslanja se na izdignutu teretnu povrinu koja preuzima funkciju sedlaste ploe drumskoga vunog vozila. Poluprikolice se utovaruju podizanjem posebnim dizalicama ili pak manipulatorom.

Slika 2.18. Tehnologija B

Fakultet za mediteranske poslovne studije, Tivat

kolska 2011/2012

Page35

Poluprikolice moraju biti graene tako da je omoguen prihvat i podizanje poluprikolica i stvari utovarenih u njih bez oteivanja (vagoni s depovima imaju dvije tovarne povrine i mogu sluiti za prevoz izmjenjivih kamionskih sanduka i kontejnera). Ova tehnika je kodirana sa P.

Predmet: Integralni transport

Integralni transportni sistemi

2.2.4. Huckepack tehnologija C

Tehnologija C predstavlja ukrcavanje zamjenjivih spremnika/kontejnera drumskog vozila, kao kontejnera na eljezniki vagon, pa je ova tenika analogna ukrcavanju kontejnera u pomorskom prijevozu po sistemu lift off-lift on. (Slika Slika 2.18.).

Slika 2.18. Tehnologija C

Ova tehnologija, tehnika, zahtijeva postojanje zamjenjivih/izmjenjivih kamionskih sanduka i kontejnera koji su opremljeni posebnim ureajima, odnosno trnovima za privrivanje. Izmjenjivi kamionski sanduci utovaruju se podizanjem uz pomo posebnih dizalica ili uz pomo manipulatora i viljukara. Takve teretne jedinice mogu se prevoziti i na vagonima sa depovima koji su opisani u tehnici B kodiranju P, ali utovareni na viu tovarnu ravninu tih vagona.

Fakultet za mediteranske poslovne studije, Tivat

kolska 2011/2012

Page36

Predmet: Integralni transport

Integralni transportni sistemi

tehnika C

Fakultet za mediteranske poslovne studije, Tivat

kolska 2011/2012

Page37